Шу ёшида нашр эттирган тўпламларининг сони менинг китобларим сонига етиб қолган  Манзура Абдуллаеванинг қисқа ҳикоялардан иборат туркумини тақдим этмоқдаман. Ёш ижодкорга ўз йўлини топиб олишини тилаб қоламан.

Манзура Абдуллаева
ҲИКОЯЛАР

  Манзура Абдуллаева 1994 йил 30 октябрда Наманган вилояти Тўрақўрғон туманининг Бекобод қишлоғида туғилган. Айни пайтда Наманган давлат университети 4-босқичида таҳсил олмоқда. Унинг ҳозиргача “Ўхшашимни топмассиз асло”, “Умид тугиб келдим дунёга”, “Сизни учратмагунча” номли назмий тўпламлари, “Қуёш эртага қайтар”, “Қумғон”, “Болакўз”, “Хонзодабегим” номли насрий, “Исҳоқхон Ибрат — серқирра ижод соҳиби”, “Китобхонлик: ўқиганларим ва уққанларим” номли илмий-оммабоп китоблари нашр этилган. Ўзбекистон ёшлар иттифоқи ҳамда Навоий номидаги Давлат стипендияларини қўлга киритган.

АКСИОМА

Ҳаками олийлар унга оққуш суратини чизиб келишини буюришди.

Боланинг униққан мойбўёқлар орқали матога зўрға-зўрға муҳрлай олгани калхатга ўхшаш ғалати парранда бўлди. “Адашгандир-да…” деб ўйлашди ўзларича. Буни осонгина довдирашга, шошма-шошарликка йўйдилар.

Иккинчи бор чизиш имкониятини қайта туҳфалаб, уйига жўнатворишди. Бу сафар худди ола қарғани ўхшатибгина тасвирлаб кўтариб келди. «Аттанг, аттанг, шундай талант, шундай талант-а…» деганча пешоналарини қашлашди. Унинг жулдур-жулдур кийимларию, терга ботган пешонасига, мўлтиллаган кўзларига боқиб ачинишдими, ё яратган картиналарида йилтиллаб турган ноёб қобилятини сезишдими, ён босишни исташдими, яна сўнгги марта уриниб кўрақолсин деган тўхтамга келишди.

Орадан анчайин вақт ўтди. У эндиги гал мунғайибгина турган товуқсифат мусичани тасвирлаганча “устозлар” назаридан ўтказишга ошиқди мусаввирликка ҳавасманд бола. Суратни кўздан кечириб ҳафсаласи пир бўлган санъатшунослар уни имтиҳондан ўтказишмади гўё одил баҳо беришгандек.

Умрида оққушни сира-сира кўрмаган, лекин кўнглида расм чизишга иштиёқи баланд болакай йиғламади, аксинча синовдан қутулганидан хурсанд ҳолда қишлоғига ялангоёқ чопиб кетди…

ЮЗМА-ЮЗ

Умрининг таги кўриниб қолганда тушига давоталаб табиблар кириб, тинмай дори топиб беришини сўрар, фирибгарлар ёқасини йиртиб, адолат хусусида маърузалар ўқир, булбуллар ҳар ён учиб сичқон емайдиган мушукларни мадҳ этарди. Кўксидаги бир парча ғижимланган қоғоз тез-тез санчиқ беради. Эшикка мажолсиз термулади. Шундай кунларнинг бирида журнал варақлаб ўтириб собиқ дўстининг «Инсон қалби»дея номланган мақоласига кўз югуртириб, қаҳру-ғазабдан ёввойиларча ўкириб юборди. Оёқ-қўллари титрай-титрай ўрнидан турди-да, шарта рўпарасидаги кўзгу олдига бориб, бўйнининг тепа қисмига жойлашган ниқобини юлиб отди. Чўкка тушиб, анча вақтгача тавба- таззару қилди. Сўнгра ҳаётда минг бир чеҳранинг ҳам ўткинчи эканини англаган кўйи асл юзини қидириш учун кўчага отланди.

Аввал санъат ва маъданият марказига бош суқди, учратолмай ортига қайтди. Илмий текшириш институтига ров кириб кўрди. Ҳашаматли ресторану бинолар, қимматбаҳо дўконларда ҳам йўқ эди. Алал-оқибат бозорга ўтиб, оддий оломон ичидан қидириб кўрди. Не ажабки у ерлардан ҳам қораси кўринмади. Тун оралаб умидсиз ва тушкун аҳволда уйига кириб кетаётиб лойқа кўлмакка кўзи тушди. Шундагина кўнгли тинчиди: у юзи эди, “юзи”…

КЎНГИЛ УЙИ

У йўл ёқалаб қаёққадир кетаётган эди. Бирдан нигоҳи тангадек-тангадек шуълалари ер юзасига тушиб турган ғоятда кўркам, ғоятда савлатли эшикка тушди. Аста бориб ҳалқа тирқишидан ичкарига кўз ташлади-да, сеҳрлангандек сезди ўзини. Юрагининг туб-тубида титроқ кезинди, бутун вужудида алланақандай энтикиш кўпирганини илғади. Сўнгра бутун бор кучини тўплаб беркитилган эшикни очмоққа тиришди. Мустаҳкам темирдан ясалган занжирлари узоқ-узоқ моънелик кўрсатиб тураверди.

Ниҳоят қуёш ботиб, ой осмонга ўрлаган маҳали эшикнинг иложсиз қанотлари икки тарафга ожизгина сурилди. У эса қаршисида пайдо бўлган манзарадан тикилиб ҳайратга тушди. Кўз олдида беҳад чиройли гулшан, анвойи дарахту ўсимликлар ва бежирим кўҳна айвон нафис қад ростлаб турарди. Атрофдан таралаётган ифорлар беихтиёр кишини мастона ҳолатга солиб қўяр даражада хушбўй эди. Ана шуларга тикилиб ажиб ҳаяжонга тушди, бир муддат ақл-хушини йўқотди. Олдинга томон бир қадам босмоқчи эди ҳамки, кимдир олисдан исмини айтиб ҳайқирди. Вовайлоларким, кўнглидаги ҳавотир ва иккиланиш уни узоқ ўйлантирмади. Шартта ортига қайрилди-да, овоз келаётган томонга қараб югуриб, чопиб кетди.

Вақт хотираларини қарита олмади. Лекин ҳаёт бешафқат экан. Бир куни мудроқ кўзларини ишқалаб, даҳшатли манзара қаршисидан чиқди. Нетсинки, гулшан ўрнида сарғайган тиконзор, боғдаги беяпроқ дарахтлар синган, шохлари устида қора қарғалар мудраб  ўтирарди, кўҳна айвон ўрнида эса бир уюм келтепа қолган эди…

ҲАЁТ ВА АСАР

Танловни кутиб ҳафта мобайнида тажриба учун кичик-кичик қораламалар ёзиб, тайёргарлик тўплаб юрдим. Чунки, ғолиблик ўрнини эгаллашни жуда-жуда истагандим. Ниҳоят синов бошланиб, ҳикоя ёзишимиз лозим бўлган сурат билан юзлашганимизда эса қаламимда сиёҳ тополмаслигимни англадим. Очиқ-ойдин мағлубиятимни тан олишдан ўзга чорам қолмади. Фақат хаёлимдан яна бир-бор суйган аёли жасадини дарёдан юм-юм йиғлаб кўтариб чиқаётган чорасиз ота ва қирғоқда ҳайрату дахшатдан уларни кузатиб илк бор тириклик ва ўлим нелигини ҳис қилишга уринаётган икки қизалоқ гавдаланди. Улар мен ва оилам эди…

АДАШИШ

Шомда уйғонибман. Бу кезларда ухлашнинг бехосият эканини эслаб юрагим увишди. Беихтиёр Ўзимни қидириб қолдим. Велесипедимга ўтириб ўша таниш Яккатолсойга ошиқдим. Етиб келдиму лекин ўзимни тополмадим. Осмонга маҳзун тикилиб турган афтодаҳол бир одам кўнглимга бегона қўшиқни ҳиргойиларди. Пешонасини ой нури ёритгани билан юраги зулумот эканини пайқадим. Шу заҳотиёқ кўзларим тўла ёш билан аранг ортимга ўгирилдим-да фарёду аламдан бардошимни йўқотиб қўймаслик учун қадамимни тезлатдим. У эса мен қанча узоқлашганим сайин тобора баланд овозда қичқираверди…

ҚИСМАТ

У қабристондан қўрққани учун ўша ёққа умр бўйи қадам қўймади. Отаси ўлганда ҳам, онаси ўлганда ҳам, хотини ўлганда ҳам бормади. Аммо уни одамлар барибир элтиб ташлашди…

ИҚРОРЛАНИШ

Уларни бир-бирига сира-сира ўхшамас эгизаклар бўлса керак деб ўйлагандим. Умрим давомида ана шу билиб-билмай ака-ука деб ҳисоблаб яшаганим мудҳиш хатойимга айланди. Бироқ аслида у битта экан. Фақат «Салом» ва «Хайр» дегич иккита номи борлигини инсонлар жуда-жуда кеч англаб етишаркан.

Shu yoshida nashr ettirgan to’plamlarining soni mening kitoblarim soniga yetib qolgan  Manzura Abdullayevaning qisqa hikoyalardan iborat turkumini taqdim etmoqdaman. Yosh ijodkorga o’z yo’lini topib olishini tilab qolaman.

Manzura Abdullayeva
HIKOYALAR

  Manzura Abdullayeva 1994 yil 30 oktyabrda Namangan viloyati To’raqo’rg’on tumanining Bekobod qishlog’ida tug’ilgan. Ayni paytda Namangan davlat universiteti 4-bosqichida tahsil olmoqda. Uning hozirgacha “O’xshashimni topmassiz aslo”, “Umid tugib keldim dunyoga”, “Sizni uchratmaguncha” nomli nazmiy to’plamlari, “Quyosh ertaga qaytar”, “Qumg’on”, “Bolako’z”, “Xonzodabegim” nomli nasriy, “Ishoqxon Ibrat — serqirra ijod sohibi”, “Kitobxonlik: o’qiganlarim va uqqanlarim” nomli ilmiy-ommabop kitoblari nashr etilgan. O’zbekiston yoshlar ittifoqi hamda Navoiy nomidagi Davlat stipendiyalarini qo’lga kiritgan.

AKSIOMA

Hakami oliylar unga oqqush suratini chizib kelishini buyurishdi.

Bolaning uniqqan moybo’yoqlar orqali matoga zo’rg’a-zo’rg’a muhrlay olgani kalxatga o’xshash g’alati parranda bo’ldi. “Adashgandir-da…” deb o’ylashdi o’zlaricha. Buni osongina dovdirashga, shoshma-shosharlikka yo’ydilar.

Ikkinchi bor chizish imkoniyatini qayta tuhfalab, uyiga jo’natvorishdi. Bu safar xuddi ola qarg’ani o’xshatibgina tasvirlab ko’tarib keldi. «Attang, attang, shunday talant, shunday talant-a…» degancha peshonalarini qashlashdi. Uning juldur-juldur kiyimlariyu, terga botgan peshonasiga, mo’ltillagan ko’zlariga boqib achinishdimi, yo yaratgan kartinalarida yiltillab turgan noyob qobilyatini sezishdimi, yon bosishni istashdimi, yana so’nggi marta urinib ko’raqolsin degan to’xtamga kelishdi.

Oradan anchayin vaqt o’tdi. U endigi gal mung’ayibgina turgan tovuqsifat musichani tasvirlagancha “ustozlar” nazaridan o’tkazishga oshiqdi musavvirlikka havasmand bola. Suratni ko’zdan kechirib hafsalasi pir bo’lgan san’atshunoslar uni imtihondan o’tkazishmadi go’yo odil baho berishgandek.

Umrida oqqushni sira-sira ko’rmagan, lekin ko’nglida rasm chizishga ishtiyoqi baland bolakay yig’lamadi, aksincha sinovdan qutulganidan xursand holda qishlog’iga yalangoyoq chopib ketdi…

YUZMA-YUZ

Umrining tagi ko’rinib qolganda tushiga davotalab tabiblar kirib, tinmay dori topib berishini so’rar, firibgarlar yoqasini yirtib, adolat xususida ma’ruzalar o’qir, bulbullar har yon uchib sichqon yemaydigan mushuklarni madh etardi. Ko’ksidagi bir parcha g’ijimlangan qog’oz tez-tez sanchiq beradi. Eshikka majolsiz termuladi. Shunday kunlarning birida jurnal varaqlab o’tirib sobiq do’stining «Inson qalbi»deya nomlangan maqolasiga ko’z yugurtirib, qahru-g’azabdan yovvoyilarcha o’kirib yubordi. Oyoq-qo’llari titray-titray o’rnidan turdi-da, sharta ro’parasidagi ko’zgu oldiga borib, bo’ynining tepa qismiga joylashgan niqobini yulib otdi. Cho’kka tushib, ancha vaqtgacha tavba- tazzaru qildi. So’ngra hayotda ming bir chehraning ham o’tkinchi ekanini anglagan ko’yi asl yuzini qidirish uchun ko’chaga otlandi.

Avval san’at va ma’daniyat markaziga bosh suqdi, uchratolmay ortiga qaytdi. Ilmiy tekshirish institutiga rov kirib ko’rdi. Hashamatli restoranu binolar, qimmatbaho do’konlarda ham yo’q edi. Alal-oqibat bozorga o’tib, oddiy olomon ichidan qidirib ko’rdi. Ne ajabki u yerlardan ham qorasi ko’rinmadi. Tun oralab umidsiz va tushkun ahvolda uyiga kirib ketayotib loyqa ko’lmakka ko’zi tushdi. Shundagina ko’ngli tinchidi: u yuzi edi, “yuzi”…

KO’NGIL UYI

U yo’l yoqalab qayoqqadir ketayotgan edi. Birdan nigohi tangadek-tangadek shu’lalari yer yuzasiga tushib turgan g’oyatda ko’rkam, g’oyatda savlatli eshikka tushdi. Asta borib halqa tirqishidan ichkariga ko’z tashladi-da, sehrlangandek sezdi o’zini. Yuragining tub-tubida titroq kezindi, butun vujudida allanaqanday entikish ko’pirganini ilg’adi. So’ngra butun bor kuchini to’plab berkitilgan eshikni ochmoqqa tirishdi. Mustahkam temirdan yasalgan zanjirlari uzoq-uzoq mo’nelik ko’rsatib turaverdi.

Nihoyat quyosh botib, oy osmonga o’rlagan mahali eshikning ilojsiz qanotlari ikki tarafga ojizgina surildi. U esa qarshisida paydo bo’lgan manzaradan tikilib hayratga tushdi. Ko’z oldida behad chiroyli gulshan, anvoyi daraxtu o’simliklar va bejirim ko’hna ayvon nafis qad rostlab turardi. Atrofdan taralayotgan iforlar beixtiyor kishini mastona holatga solib qo’yar darajada xushbo’y edi. Ana shularga tikilib ajib hayajonga tushdi, bir muddat aql-xushini yo’qotdi. Oldinga tomon bir qadam bosmoqchi edi hamki, kimdir olisdan ismini aytib hayqirdi. Vovaylolarkim, ko’nglidagi havotir va ikkilanish uni uzoq o’ylantirmadi. Shartta ortiga qayrildi-da, ovoz kelayotgan tomonga qarab yugurib, chopib ketdi.

Vaqt xotiralarini qarita olmadi. Lekin hayot beshafqat ekan. Bir kuni mudroq ko’zlarini ishqalab, dahshatli manzara qarshisidan chiqdi. Netsinki, gulshan o’rnida sarg’aygan tikonzor, bog’dagi beyaproq daraxtlar singan, shoxlari ustida qora qarg’alar mudrab  o’tirardi, ko’hna ayvon o’rnida esa bir uyum keltepa qolgan edi…

HAYOT VA ASAR

Tanlovni kutib hafta mobaynida tajriba uchun kichik-kichik qoralamalar yozib, tayyorgarlik to’plab yurdim. Chunki, g’oliblik o’rnini egallashni juda-juda istagandim. Nihoyat sinov boshlanib, hikoya yozishimiz lozim bo’lgan surat bilan yuzlashganimizda esa qalamimda siyoh topolmasligimni angladim. Ochiq-oydin mag’lubiyatimni tan olishdan o’zga choram qolmadi. Faqat xayolimdan yana bir-bor suygan ayoli jasadini daryodan yum-yum yig’lab ko’tarib chiqayotgan chorasiz ota va qirg’oqda hayratu daxshatdan ularni kuzatib ilk bor tiriklik va o’lim neligini his qilishga urinayotgan ikki qizaloq gavdalandi. Ular men va oilam edi…

ADASHISH

Shomda uyg’onibman. Bu kezlarda uxlashning bexosiyat ekanini eslab yuragim uvishdi. Beixtiyor O’zimni qidirib qoldim. Velesipedimga o’tirib o’sha tanish Yakkatolsoyga oshiqdim. Yetib keldimu lekin o’zimni topolmadim. Osmonga mahzun tikilib turgan aftodahol bir odam ko’nglimga begona qo’shiqni hirgoyilardi. Peshonasini oy nuri yoritgani bilan yuragi zulumot ekanini payqadim. Shu zahotiyoq ko’zlarim to’la yosh bilan arang ortimga o’girildim-da faryodu alamdan bardoshimni yo’qotib qo’ymaslik uchun qadamimni tezlatdim. U esa men qancha uzoqlashganim sayin tobora baland ovozda qichqiraverdi…

QISMAT

U qabristondan qo’rqqani uchun o’sha yoqqa umr bo’yi qadam qo’ymadi. Otasi o’lganda ham, onasi o’lganda ham, xotini o’lganda ham bormadi. Ammo uni odamlar baribir eltib tashlashdi…

IQRORLANISH

Ularni bir-biriga sira-sira o’xshamas egizaklar bo’lsa kerak deb o’ylagandim. Umrim davomida ana shu bilib-bilmay aka-uka deb hisoblab yashaganim mudhish xatoyimga aylandi. Biroq aslida u bitta ekan. Faqat «Salom» va «Xayr» degich ikkita nomi borligini insonlar juda-juda kech anglab yetisharkan