“Рус православ черкови (РПЧ) меҳнат муҳожирларига тарқатиш ниятида Библияни ўзбек тилида нашр қилмоқчи”. Афсуски, “МК”да “Кун қувончи” ёки “Хуш хабар” (Инжил сўзининг маъноси Благая весть, яъни Хуш хабар деб таржима қилинади- тарж.) деган рубрика йўқ. Бўлса бундай янгилик учун айни муддао бўларди.
Қизиқ, россияликларнинг қанчаси, неча фоизи Библияни ўқиб чиқишган? Саволни аниқроқ қилиб берайлик: россиялик ўрисларнинг нечтаси бу китобни ўқиган? (доғистонликлар, чеченлар ва бошқалар хақида сўраб ўтирмаймиз ҳам).
Александр Минкин
ЧЎҚИН,ЎЗБЕК!
“Рус православ черкови (РПЧ) меҳнат муҳожирларига тарқатиш ниятида Библияни ўзбек тилида нашр қилмоқчи”. Афсуски, “МК”да “Кун қувончи” ёки “Хуш хабар” (Инжил сўзининг маъноси Благая весть, яъни Хуш хабар деб таржима қилинади- тарж.) деган рубрика йўқ. Бўлса бундай янгилик учун айни муддао бўларди.
Бу хушхабар радио орқали тарқатилмоқда, телеканалларда унинг атрофида мунозаралар уюштирилмоқда: “керакмиди шу иш? Ёрдам берармикан?” деган маънода… Бу хабарнинг нимасини муҳокама қилиш мумкин. Албатта ўйлагандек бўлади. Кутилаётган зафар ва ғалабаларнинг тўлиқ рўйхатини эса тасавур қилишдан юрагинг ўйнаб кетади.
Библияни ўзбек тилида нашр қилишади. Демак, яқин келажакда муҳожир-ўзбеклар рус тилида бошқа китобларни ўқишмас экан.
Библия бир ярим минг саҳифадан иборат. Демак, кулбасига ишдан (қурилишдан, бозордан ёки бошқа жойдан) қайтган бетончи, сотувчи, фаррош дилни бузадиган ТВ томошаларини кўрмай фойдали Китоб ўқийдилар.
Майда ҳарфлар билан битилган 1500 саҳифали китоб… Назаримда, ҳар битта Библияга қўшиб лупа ҳам беришса ҳам керак.
Лупа ишлаб чиқарувчилари учун бу ҳам Хушхабар.
Библияни таржима қилиб чоп этиш, унга биттадан лупа қўшиб тарқатиш албатта амалга оширилиши мумкин бўлган иш. Аммо уни ўқишармикан?
Қизиқ, россияликларнинг қанчаси, неча фоизи Библияни ўқиб чиқишган? Саволни аниқроқ қилиб берайлик: россиялик ўрисларнинг нечтаси бу китобни ўқиган? (доғистонликлар, чеченлар ва бошқалар хақида сўраб ўтирмаймиз ҳам).
Рус православ черковининг вазиятга холис баҳо берувчи руҳонийларига кўра, черковга қатнаб, шам ёндирувчи, пасха байрамида тухумларни қизилга бўяб, чала-чулпа рўзаларини адо этувчи православ қавмнинг беш фоизигина диний китобларни варақлашга вақт топар экан. Ўшанда ҳам уларнинг аксарияти Библия ва Инжилни битта китоб деб ўйлашар экан.
Библияни ўзбек-муҳожирлари орасида тарқатиш нега керак бўлиб қолди?
“Илмий, академик” – демак, бу боғча болалари учун чиқарилган расмли китобчалар эмас. Россиядаги ўзбекларни “маданий мослаш” керак бўлиб қолибди, унда нега ўзбекча “тил стандартини” таклиф этиш керак”? Русчаси яхши эмасми?
…Қизиқ, россиялик депутатлар, губернаторлар, вазирларнинг қанчаси Библияни ўқиган экан? Уларнинг юриш-туришларига қараб Библия уларга ҳеч қандай ижобий таъсир кўрсатмаган деган хулосага келиш мумкин. Шояд ўзбекларга таъсир этиб қолса. Бироқ керакми шу?
Библия зўровонлик, қотилликлар, хоинликлар, урушлар, геноцидлар, қонхўр подшоҳлар ва ақлдан озган элатлар, ҳамда уларнинг орасида баъзан ноумидликка тушиб, сарсон бўлган пайғабарлар ҳақидаги ривоятларга тўлиб-тошган. (Испанияда Библия зарарли китоб деб 300 йил давомида тақиқ остида қолган).
Жаҳон тарихида қонли из қолдирган икки мустабид золимнинг Библия ўқигани ҳам уларни қонхўрликлардан тўхтатиб қолмади; боз устига, уларнинг бири (Сталин) ҳатто диний семинарийда таҳсил олган. Иккинчи жаҳон уруши мутлақо христианлар дунёсига тегишли. (Унда мажусий Япония ҳам қатнашган, аммо японларнинг тинч аҳоли яшайдиган шаҳарларига атом бомбаларини айнан христианлар ташлаган).
Оммавий ахборот воситаларида черковлардаги баччабозлик ва бесоқолбозлик атрофида юзага чиқаётган жанжаллар тўғрисидаги хабарлар тўхтамаяпти. Луганск, Славянск, Одессада ҳам оммани қатл этаётганлар мусулмонлар эмас.
Рус бетончилари ишдан сўнг Библияни ўқимас экан, нега энди ўзбеклар ўқиши керак?
Балки ҳар бир ўзбекни бўйнига биттадан видеорегистратор илиб қўйиш ҳақида ўйлаб кўрилар? Библия ўқияптими у ёки беҳаё филмларни тамошо қилаётганини камера қайд қилиб турсин деб. Видеорегистратор ишлаб чиқарувчилар учун бу “Хушхабар” бўлиб қоларди. Ўшанда видеорегистраторлар баҳонасида меҳнат муҳожирларининг миқдори тўғрисида аниқ маълумот олиш мумкин бўлиб қоларди.
РПЧ ўзбеклар билан чекланиб қолмаслиги муқаррар. Ахир тожиклар бор, қирғизлар бор… Нашр адади қанчалик кўпайган сари бюджет ҳам шунчалик катта бўладику. Давлат ҳам қараб турмайди бу ишларга: “қўллаб-қуватлаб” юборади. Биз бўлсак Ўрта Осиё халқлари тилларида чоп қилиниши керак бўлган Библияларнинг чоп этилиши учун чўнтагимиздан пул тўлаймиз, бу ишлар бизнинг ҳисобимиздан амалга оширилаверади…
Нега айнан ўзбеклардан бошлашди? Нима улар энг итоаткор ёки энг саводли бўлгани учунми?
Ўн метрли кулбада йигирмата одамнинг биттаси палов дамлаётган пайтда қолганларининг Муқаддас китобни мутоала қилаётганини бехос кўз олдингизга келтириб кўринг.
Унақада Арасту (Аристотел)ни ҳам таржима қилиб тарқатиш керак. Уни ҳам бу ерда ҳеч ким ўқимайди, ҳеч бўлмаса шу ўзбеклар ўқисин.
Библияни эса, украин тилига таржима қилиб, қариндошлар, оға-инилар бир-бирларини қириб ташлаётган Майдан ва Донбасс блокпостларида тарқатиш мақсадга мувоффиқроқ.
Абу Муслим таржимаси
(Александр Минкин, www.mk.ru)
Aleksandr Minkin
CHO’QIN,O’ZBEK!
“Rus pravoslav cherkovi (RPCH) mehnat muhojirlariga tarqatish niyatida Bibliyani o’zbek tilida nashr qilmoqchi”. Afsuski, “MK”da “Kun quvonchi” yoki “Xush xabar” (Injil so’zining ma’nosi Blagaya vest`, ya’ni Xush xabar deb tarjima qilinadi- tarj.) degan rubrika yo’q. Bo’lsa bunday yangilik uchun ayni muddao bo’lardi.Bu xushxabar radio orqali tarqatilmoqda, telekanallarda uning atrofida munozaralar uyushtirilmoqda: “kerakmidi shu ish? Yordam berarmikan?” degan ma’noda… Bu xabarning nimasini muhokama qilish mumkin. Albatta o’ylagandek bo’ladi. Kutilayotgan zafar va g’alabalarning to’liq ro’yxatini esa tasavur qilishdan yuraging o’ynab ketadi.
Bibliyani o’zbek tilida nashr qilishadi. Demak, yaqin kelajakda muhojir-o’zbeklar rus tilida boshqa kitoblarni o’qishmas ekan.
Bibliya bir yarim ming sahifadan iborat. Demak, kulbasiga ishdan (qurilishdan, bozordan yoki boshqa joydan) qaytgan betonchi, sotuvchi, farrosh dilni buzadigan TV tomoshalarini ko’rmay foydali Kitob o’qiydilar.
Mayda harflar bilan bitilgan 1500 sahifali kitob… Nazarimda, har bitta Bibliyaga qo’shib lupa ham berishsa ham kerak.
Lupa ishlab chiqaruvchilari uchun bu ham Xushxabar.
Bibliyani tarjima qilib chop etish, unga bittadan lupa qo’shib tarqatish albatta amalga oshirilishi mumkin bo’lgan ish. Ammo uni o’qisharmikan?
Qiziq, rossiyaliklarning qanchasi, necha foizi Bibliyani o’qib chiqishgan? Savolni aniqroq qilib beraylik: rossiyalik o’rislarning nechtasi bu kitobni o’qigan? (dog’istonliklar, chechenlar va boshqalar xaqida so’rab o’tirmaymiz ham).
Rus pravoslav cherkovining vaziyatga xolis baho beruvchi ruhoniylariga ko’ra, cherkovga qatnab, sham yondiruvchi, pasxa bayramida tuxumlarni qizilga bo’yab, chala-chulpa ro’zalarini ado etuvchi pravoslav qavmning besh foizigina diniy kitoblarni varaqlashga vaqt topar ekan. O’shanda ham ularning aksariyati Bibliya va Injilni bitta kitob deb o’ylashar ekan.
Bibliyani o’zbek-muhojirlari orasida tarqatish nega kerak bo’lib qoldi?
Moskva Yeparxial kengashi qoshidagi Missionerlik komissiyasi rahbari iererohib Dmitriyning aytishicha, Bibliyani o’qish mehnat muhojirlarining ongi va qalblarida yaxshilikka intilish va bizning (ya’ni ruslarning) qadriyatlarimiz, g’oyalarimiz va an’analarimizni anglashga yordam berarmish. Uning bildirishicha, “yangi nashr ilmiy, akademik va sifatli bo’lishi o’ta muhim. Bu mehnat muhojirlarining integratsiyalashuvi va madaniy moslashuvi (adaptatsiya) borasidagi jamiyat talablariga bizning qo’shayotgan xissamizdir. Bu o’rganmoqchi bo’layotgan muhojirlarga bizning taklif qilishimiz mumkin bo’lgan til va ma’no jihatidan o’ziga xos bir standart bo’lib qoladi”.
“Ilmiy, akademik” – demak, bu bog’cha bolalari uchun chiqarilgan rasmli kitobchalar emas. Rossiyadagi o’zbeklarni “madaniy moslash” kerak bo’lib qolibdi, unda nega o’zbekcha “til standartini” taklif etish kerak”? Ruschasi yaxshi emasmi?
…Qiziq, rossiyalik deputatlar, gubernatorlar, vazirlarning qanchasi Bibliyani o’qigan ekan? Ularning yurish-turishlariga qarab Bibliya ularga hech qanday ijobiy ta’sir ko’rsatmagan degan xulosaga kelish mumkin. Shoyad o’zbeklarga ta’sir etib qolsa. Biroq kerakmi shu?
Bibliya zo’rovonlik, qotilliklar, xoinliklar, urushlar, genotsidlar, qonxo’r podshohlar va aqldan ozgan elatlar, hamda ularning orasida ba’zan noumidlikka tushib, sarson bo’lgan payg’abarlar haqidagi rivoyatlarga to’lib-toshgan. (Ispaniyada Bibliya zararli kitob deb 300 yil davomida taqiq ostida qolgan).
Jahon tarixida qonli iz qoldirgan ikki mustabid zolimning Bibliya o’qigani ham ularni qonxo’rliklardan to’xtatib qolmadi; boz ustiga, ularning biri (Stalin) hatto diniy seminariyda tahsil olgan. Ikkinchi jahon urushi mutlaqo xristianlar dunyosiga tegishli. (Unda majusiy Yaponiya ham qatnashgan, ammo yaponlarning tinch aholi yashaydigan shaharlariga atom bombalarini aynan xristianlar tashlagan).
Ommaviy axborot vositalarida cherkovlardagi bachchabozlik va besoqolbozlik atrofida yuzaga chiqayotgan janjallar to’g’risidagi xabarlar to’xtamayapti. Lugansk, Slavyansk, Odessada ham ommani qatl etayotganlar musulmonlar emas.
Rus betonchilari ishdan so’ng Bibliyani o’qimas ekan, nega endi o’zbeklar o’qishi kerak?
Balki har bir o’zbekni bo’yniga bittadan videoregistrator ilib qo’yish haqida o’ylab ko’rilar? Bibliya o’qiyaptimi u yoki behayo filmlarni tamosho qilayotganini kamera qayd qilib tursin deb. Videoregistrator ishlab chiqaruvchilar uchun bu “Xushxabar” bo’lib qolardi. O’shanda videoregistratorlar bahonasida mehnat muhojirlarining miqdori to’g’risida aniq ma’lumot olish mumkin bo’lib qolardi.
RPCH o’zbeklar bilan cheklanib qolmasligi muqarrar. Axir tojiklar bor, qirg’izlar bor… Nashr adadi qanchalik ko’paygan sari byudjet ham shunchalik katta bo’ladiku. Davlat ham qarab turmaydi bu ishlarga: “qo’llab-quvatlab” yuboradi. Biz bo’lsak O’rta Osiyo xalqlari tillarida chop qilinishi kerak bo’lgan Bibliyalarning chop etilishi uchun cho’ntagimizdan pul to’laymiz, bu ishlar bizning hisobimizdan amalga oshirilaveradi…
Nega aynan o’zbeklardan boshlashdi? Nima ular eng itoatkor yoki eng savodli bo’lgani uchunmi?
O’n metrli kulbada yigirmata odamning bittasi palov damlayotgan paytda qolganlarining Muqaddas kitobni mutoala qilayotganini bexos ko’z oldingizga keltirib ko’ring.
Unaqada Arastu (Aristotel)ni ham tarjima qilib tarqatish kerak. Uni ham bu yerda hech kim o’qimaydi, hech bo’lmasa shu o’zbeklar o’qisin.
Bibliyani esa, ukrain tiliga tarjima qilib, qarindoshlar, og’a-inilar bir-birlarini qirib tashlayotgan Maydan va Donbass blokpostlarida tarqatish maqsadga
muvoffiqroq.
Abu Muslim tarjimasi
(Aleksandr Minkin, www.mk.ru)
