«Мана, ўзинглар кўряпсизлар, соппа-соғ юрган айрим одамлар элликка кирмасдан туриб тўсатдан инсульт бўляпти, инфаркт бўляпти. Сабабини суриштирсангиз, бошқалардан қолмасликка тиришиб, катта тўй қиламан, деб қарзга ботган бўлади. Ҳали қарзидан қутулмасдан, яна тўй қилиши керак. Очиғини айтадиган бўлсак, тўй-ҳашамлар билан боғлиқ ортиқча харажатлар минг-минглаб оилаларнинг нафақат иқтисодий аҳволига, балки, бутун ҳаётига жиддий салбий таъсир кўрсатмоқда.

Бугун ҳаётимизда кўпайиб бораётган оилавий можаролар, уруш-жанжаллар, ажралишлар, қудалар ўртасидаги совуқчилик сабаблари ҳам аксарият ҳолларда худди шу нарсага бориб тақалади…»

Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Ўзбекистон Республикаси Президенти.

БИР КУНЛИК ТЎЙ ЎТАДИ-КЕТАДИ… ЛЕКИН…
Фахриддин БОЗОРОВ

ЭРГАШ КАРИМОВНИНГ «ЗАМБАРАГИ»

— Нечта қўй олдингиз?
— Битта қўзи…
— Ўнта қўй нима бўлади?..

* * *

— «Водопровод» суви керак эмасми? Балки «асфальт» текислайдиган машина керакдир?.. Ўлган бувисига янги кафан, отасига — ароқ заводи, онасига — кампит заводи, синглисига — кийим фабрикаси… сизга эса — замбаракнинг ўқи…

* * *

Зукко газетхон бу лавҳалар қайси фильмлардан эканини дарров фаҳмлади. Энг қизиғи, бу фильмлар аллақачон тарихга айланган бўлса-да, ундаги воқеалар бугунги тўйларимиз ҳақида сўзлаётгандек туюлаверади. Нега шундай дейсизми? Негаки, «тўйимиз маҳаллада дув-дув гап бўлсин» деб ҳою ҳавасга берилган Пошшахон бугун исрофу уволдан қўрқмайдиган, тўйдан кейин рўзғори ночорлашиб қолишини хаёлига ҳам келтирмайдиган бугунги айрим аёлларга ўхшамайдими? Ёки ўсал ётган қариндошидан тортиб, куёвнинг божаси, ҳатто «магнитафон жинниси» бўлган кичкинтойларгача сийлаб, «тағин нимани унутдик?» деб турган бурунги кайвонилар бугунгисидан нимаси билан фарқ қилади?

«Артистлар икки «группа» бўлиши керак…». Фильмда келиннинг тоғаси бу гапни айтган пайтда ҳали кўтарма кранли видеостудия ва шоколод ифорини пуфак қилиб сочадиган ускуналар, тўйхонанинг тўрт томонидаги тўй жараёнларини кўрсатиб турадиган улкан мониторлар кашф этилмаган эди. Ёки 10 жуфт қора «Каптива»дан кортеж тузиб, кўча айланишлар бўлмаган. Ёки тўй оқшомида келин ва куёв алоҳида «вальс»га тушиши, икки-уч соатгина турадиган миллионлаб сўмлик саҳна безаклари, «фотосессия», «видеоклип»лар, одам бўйи баробар дабдабали альбомлару Ҳолливуд кинолари сингари дабдабали дисклар бўлмаган. Агар бўлганида борми, бугунги ёшлар бунданда бошқачароқ «ҳунар»ларни ўйлаб топишармиди…
Ўйлаб қоласан-да киши, ўшанда Эргаш Каримов замбаракнинг ўқини қаттиқроқ отмаган экан-да — «гумбур» этиб, бу ярамас иллатлар таг-туги билан йўқолиб кетармиди?!

«ОРЗУ-ҲАВАС» НИҚОБИДАГИ КИБР

Халқимизда «мушук текинга офтобга чиқмайди», деган ажойиб мақол бор. Ҳамма ҳам бирдек тўй қила олмайди-ку! Айрим бойваччалар фарзандимнинг кўнгли ўксимасин, деб оғзидан чиққанини муҳайё қилишаяпти. «Ўнта «Каптива» нима бўпти, истасанг, ўнта оқ, ўнта қорасини дарвозамиз тагига тизиб қўяман. Энг муҳташам тўйхонада 1000 кишилик базм уюштираман. Гўшт «тиздан», ароқ гўё дарё бўлиб оқади», — дейди. «Қилсам, ўз қизимга, ягона фарзандимга қилаяпман-ку! Элу юрт боламга қанчалик меҳрибон, «орзу-ҳавасли» одам эканимни кўриб қўйсин», — дейди. Ўша куни дастурхонга қўйилган қўю курканинг тандир гўшти, товуғу балиқ, банану киви, ранг-баранг салатлар, турли хил ичимликлар, суюғу қуюқ овқатлар… эҳҳе, буни кўрган одамларнинг оғзи ланг очилиб қолади. Унинг устига Тошкентдан келган, бундайроқ рўзғорнинг бир-икки йиллик харажатини икки соатда ишлаб кетадиган казо-казо санъаткорлар куйлаб турибди. Шу даврада ўтирганингдан сўнг тўй эгасининг ҳурмати учун ўша санъаткорнинг чўнтагига 10-15 минг сўм солиб қўймасангиз, уят бўлади-да. Столинг ёнига келиб, қийшанглаётган ўйинчини ҳам қуруқ қўл билан қайтариб кўринг-чи, қўядими сизни. Мусиқа ва санъаткор овози шунчалик баландки, ёнгинангизда ўтирган киши билан суҳбатлаша олмайсиз-ей. Шовқиндан қулоқ пардаларингиз зириллаб, уч кун гарангдай бўлиб юрасиз.

«ЭЛЛИККА КИРМАСДАН ИНФАРКТ БЎЛИШАЯПТИ…»

«Қилса ўз фарзанди учун қилибди, ўзининг маблағидан қилибди, сизга нима?» дегувчилар ҳам топилиб қолиши мумкин. Уларнинг фикрларини инкор эта олмайман. Аммо бундай серҳашам тўйларни кўрган ёшлар ундан андаза олишаяпти-да. Онасига, отасига худди шундай тўй қилиб берасиз, йўқса, тўй бўлмайди, деб шарт қўйишаяпти-ку! Куёвга «эшигим ёнида ўнта қора «Каптива» қатор турмаса, чиқмайман» деб оёқ тираб турган келинчаклар камми? Тўғри, «бир кунлик тўй ўтади-кетади», лекин… тўйдан кейин олинган қарзларни қайтариш қанчалик катта машаққат эканини дабдабабозларимиз нега ўйлаб кўришмаяпти?

Шу йил 3 август куни бўлиб ўтган мамлакат ижодкор зиёлилари вакиллари билан учрашувда Президент ушбу фикрларни билдирди:

«Мана, ўзинглар кўряпсизлар, соппа-соғ юрган айрим одамлар элликка кирмасдан туриб тўсатдан инсульт бўляпти, инфаркт бўляпти. Сабабини суриштирсангиз, бошқалардан қолмасликка тиришиб, катта тўй қиламан, деб қарзга ботган бўлади. Ҳали қарзидан қутулмасдан, яна тўй қилиши керак. Очиғини айтадиган бўлсак, тўй-ҳашамлар билан боғлиқ ортиқча харажатлар минг-минглаб оилаларнинг нафақат иқтисодий аҳволига, балки, бутун ҳаётига жиддий салбий таъсир кўрсатмоқда. Бугун ҳаётимизда кўпайиб бораётган оилавий можаролар, уруш-жанжаллар, ажралишлар, қудалар ўртасидаги совуқчилик сабаблари ҳам аксарият ҳолларда худди шу нарсага бориб тақалади».

ОТА ҲАСРАТИ

Бу фикрга мисоллар жуда кўп. Мана, яқинда нишонлик бир танишим мени тўйга айтди. Кенжа қизини узатаётган экан. Уйига эмас, Қарши шаҳридаги муҳташам бир тўйхонага пешинда келинг, деди. Ҳайрон бўлдим. Қиз чиқараётган киши тўйни уйида, қўни-қўшнини, ёру биродорларини айтиб, ош дамлаб, ўтказарди. Қиз ўз уйидан отаси тиззасига бош қўйиб, рози-ризолик сўраб чиқиб кетарди. Ота эса оқ фотиҳа берарди. Эндиликда бу маросим тўйхонага кўчирилибди. Энди бир ўйлаб кўринг, Нишон қаёқдаю Қарши қаёқда. Қиз чиқарувчи қўни-қўшниси, қавму қариндоши ва дўсту ёрларига автобус ёллаб, Қаршига олиб боради. Тўй тугагач, тағин олиб қайтади. Бундан ташқари ўша тўйхонага камида 250 кишига ижара ҳақи тўлайди. Масаллиғу, мева-чева, нон, қанд-қурс, ичимлик, санъаткор, даврабоши, видео ва бошқа харажатларни айтмайсизми?

— Нимага керак сизга шунча ташвиш, тўйни уйда, кичикроқ даврада ўтказсангиз бўлмайдими? — дедим ўша танишимга.

— Қанийди уйдагилар рози бўлишса, — дейди у. — Жон-жон деб базмни хонадонимда ўтказардим, лекин қизим йиғлаб ўтирибди. «Буёғи Самарқанду Бухородан, Андижону Тошкентдан курсдошларим келади, уларнинг кўпчилиги тўйни шинам тўйхоналарда қилган, мен улардан камми?», — дейди. Онаси ҳам, амма-холалари ҳам менга «зиқналик қилиб, кенжа қизингизни ўкситманг» — дейишаяпти. Ҳамма шундай қилаяпти, нима қилай, қанийди шу тўйдар ихчамлашса. Менга ҳам яхши бўларди. Тўйни «рестаран»да ўтказиш учун анчагина қарз кўтардим, уни узиш ҳақида ўйласам, юрагим увишиб кетади. Ростини айтсам, ота сифатида дабдабали тўйни ихчамлаштиришга қурбим етмади.

КУЁВ РУЛДА, КЕЛИН «РОЛ»ДА…

Тўй, бу инсон ҳаётининг қувончли онларидир. Одамзод бир кунлик тўй учун бир умр йиғиниб юради. Элга тўй бермоқни шараф, деб ҳисоблашади. Бу халқона ва қадимий қадрият. Лекин шу кейинги пайтларда тўйлар дабдабабозлик билан ўтаяпти. Ҳар йили янги-янги «одат»лар ўйлаб топилаяпти. Мана, қаранг, «Каптива»лар карвонида келин-куёвни шаҳарда айлантиришларга энди кўника бошлаганимизда, куёвнинг рулга ўтириб, келинни ёнига олиб, шаҳарни сайр қилиш одати ҳам «урф»га кирибди.

— Бу «одат»га мен умуман қўшилмайман, — дейди косонлик ёшлардан бири Элбой Қулманов. — Куёв тажрибали ҳайдовчи бўлганида ҳам тўй кунидаги ҳаяжон, «бахтли онлар сурури», қолаверса, узундан-узун автокарвон салобати уни ҳовлиқтириши, чалғитиши табиий. Бунинг оқибати яхшилик билан тугамаслиги мумкин. Бу каби янгича «урф-одат»ларни ким чиқараяпти? Ёшларми? Ёки беш-тўрт сўм пул ишлаб олиш илинжида тўйлар бўйича хизмат кўрсатувчи тадбиркорлар ўйлаб топишаяптими? Агар улар ўйлаб топишаётган бўлса, ёшлар уларга кўр-кўрона эргашаверадими?

Тасаввур қилинг, куёв қора костюм-шим, оқ кўйлак ва галстукда рулда машина ҳайдаб бораяпти. Келин қимматбаҳо ҳарир кўйлакда, турфаранг бўёқлар остида туққан онаси ҳам таниёлмайдиган қиёфада, «бахтиёр сулув» ролида куёв ёнида ўтирибди. «Бахтиёр жуфтлик» йўл-йўлакай суҳбатлашиб кетишмоқда. Уларни суратга ва видеога олишмоқда. Бу жараён айнан гавжум ва серқатнов шаҳар кўчаларида рўй бераётганига нима дейсиз? Рулдаги куёв бехосдан эҳтиётсизлик қилиб қўйса нима бўлади? Тўй бир лаҳзада азага айланмайдими? Бу ҳақда ёшлар бош қотиришмаса, лоақал ота-оналар ўйлаб кўришса бўлмайдими? Дарвоқе, бугун шаҳарларимиз кўчаларида ҳашаматли от-аравада сайр қилаётган «романтика»га ишқибоз «бахтиёр жуфтлик»лар ҳам кўпайиб қолди. Бу кетишда эрта-индин «романтик»ларимиз вертолётда сайр қиламиз, дейишсаям индамай қараб тураверамизми?

«ШИКИ-ШИКИ БА-БА…»

Бу қўшиқни эшитгансиз. Қайси тилдалигини билмадиму, ўзбек тўйларида, айнан келин-куёв базмида бетайин бу қўшиқ бир неча бор янграяпти. Сўзи ва оҳангига мос тарзда йигит-қизлар тебранишаяпти. Бу ҳолатни кўриб, қани ўзимизнинг ўзбекона куй, қани «Тўйлар муборак» ёки халқона оҳангдаги ўзбекча яллалар, дегим келади. Юракларга ором бахш этувчи ўзбекча қўшиқлар йўқми? Бор бўлса, нега ёшларимиз қандайдир «Шики-шики ба-ба» деб айтилувчи, маъноси нима эканини англамай туриб унга рақсга тушиб ётишибди?

Тўйларимизда она юрт, Ватан, оила, бахт, муҳаббат ва тинчлик ҳақида қўшиқлар айтилса қандай яхши. Ҳам оҳанглари дилни яйратади, ҳам сизни шу азиз ватанга бўлган муҳаббатингизни юксалтиради. Лекин тўйларда санъаткорлар ўзи истаган қўшиқни куйлайверишади. Ҳеч ким уларга » бу қўшиқни айтма, даврага мос эмас» демайди-да. Аслида бу гапларни уларга ким айтиши керак? Тўйни эгасими ёки маҳалла раисими? Ана шундай тартиб ўрнатилмагани учун ҳам тўйларимизда «Соп-сари», «Ойша», «Ёмонсан», «Ёшсан», «Каптива минади замонамиз қизлари» «Чал-чалай, чал-чалай» каби маънавиятимизга зид ва ҳеч қандай маъна-моҳият касб этмаган «қўшиқ»лар айтилмоқда.

— Телевидение ёки радиода айтилаётган қўшиқлар балки бир сидра «ғалвир»дан ўтказилар, лекин тўйлардаги қўшиқларни ҳеч ким назорат қилмайди, — дейди Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти ўқитувчиси Мансур Мусаев. — Айрим санъаткорлар айтаётган қўшиқлар бемаза ва бетайин сўзлардан иборат, мусиқаси эса шовқин-суронни эслатади. Санъаткорлар тўйларга мос қўшиқларни саралаб айтишса, мақсадга мувофиқ бўларди.

Хўш, бу ҳақда ёшларнинг фикри қандай?

Қарши санъат коллежи мусиқа назарияси йўналиши ўқувчиси Азиза Эсонова фикрлари билан қизиқдим.

— Тўйларга таклиф этилаётган қўшиқчилар менинг назаримда санъаткор эмас, балки бизнес вакилларига ўхшашади, — дейди у. — Улар санъатни бизнесга айлантириб юборишган. Бўлмаса, ўз устида ишлаб, халқона лапарлар, яллалар айтишса бўлмайдими? Халқимизнинг маънавий мулкига айланган қанчадан-қанча халқ қўшиқлари айтилмасдан турибди. Уларга қайта жон бахш этиш бугунги санъаткорларимизнинг вазифаси эмасми?

«КЎРПАНГГА ҚАРАБ ОЁҚ УЗАТ…»

Яқинда Қарши шаҳридаги тўйхоналардан бирида тўй базмидан қайтган ўртоғимнинг кайфияти сал тушкунроқ эди. Уни гапга солдим.

— Тўй яхши ўтдими?

— Дастурхон зўр, кам-кўстсиз, аммо шу артисти ёқмади-да. Шовқиннинг кучлилигидан тўйхонада ўтириб бўлмади-ей. На қўшиқнинг сўзига тушунасан, на мусиқасига. Аммо столда йўқ нарсанинг ўзи йўқ. Роса безатишибди, ўзиям. Қуюғу суюқ овқатларни қўя турайлик, яхна гўшту «тандир»нинг мўллиги мени ҳайратлантирди. Тортнинг катталигини айтмайсизми? Уни қаерда, неча сўмга тайёрлатишди экан? Ўйлаб қолдим, яқинда ўзим ҳам тўй қилсам, шунча нарса қўя оламанми?

— Ким сенга шундай тўкин дастурхон ёзгин деяпти, одмироқ қилавер.

— Йўқ, жўра, булар шундай тўй қилади-ю, мен қилмайманми? Қарз-ҳавола қилиб бўлсаям қиламан.

Ҳа, шунақа, тўйлар кимошди савдоси ўхшаб қолди ўзи. Энди бу йигит чираниб бўлса ҳам тўй дастурхонига ўша бойвачча каби таом тортади, Майни кетма-кет қўяди. Тўй ўтади. Эртага-чи? Унинг ҳоли не кечади? Наҳотки бу ҳақда у бош қотирмайди. Йиллаб йиққан бойлигини бир кунда елдек совуриб юборишнинг оқибатини. Балки у кўрпасига қараб оёқ узатса яхши бўлардими? Нега унга маҳалла раислари ва оқсоқоллар «ҳаддингга қараб тўй қил», дейишмайди?

«ТЎЙГА БОРСАНГ, ТЎЙИБ БОР…»

Қишлоқда бир одам одмироққина тўй қилиб, ўғлини уйлантирди. Тўғри, базм тўйхонада ўтди, қавму қариндош, дўсту жўралар йиғилди. Дастурхонга икки хил таом тортилди. Ичимликлар ҳам меъёрида қўйилди. Серҳашам ва тўкин тўй базмларида ўтириб ўрганиб қолган айрим кишилар бироз ранжишди. Ҳатто бир киши рўй-рост айтди ҳам:

— Ошу шўрвадан бошқа нарса бермайсизларми, гўшт олиб келинг, ароқдан қуйинг, — деди у.

Шунда унинг ёнида ўтирган кексароқ киши танбеҳ берди:

— Болам, тўйга қорин тўйғазиш ёки майхўрлик учун келинмайди. «Тўйга борсанг, тўйиб бор», деган нақлни унутдингми?
— Эй, отахон, тўй эгаси элнинг дастурхонидан еган-ку, энди уям берсин-да зиқналик қилмай, — деди бояги йигит тутақиб.

Бу суҳбатни эшитиб, ҳайрон бўлдим. Ахир бу икки ёшнинг бахт тўйи, «ошқозон базми» эмас-ку! Тўйга фақат еб-ичиш, ширакайф бўлиш учун бориш айрим кишилар учун одат тусига айланиб бораётгани ачинарли ҳол.

— Айрим кишилар тўй дастурхонини шунчалик тўлдириб юборишадики, овқат ёки пиёлани қўйишга жой тополмай қоласиз, — дейди Қарши шаҳридаги 35-мактаб ўқитувчиси Гулнора Мўминова. — Бунақа серҳашам дастурхонни мен ёқтирмайман. Ахир тўйга тўйиб, таом ейиш учун борилмайди-ку! Келин-куёвга бахт тилаш, табрик сўзлари айтиш, меъёрида рақс тушиш ёки уларнинг қўлини сиқиб, қутлаш керак. Тўйларимизда эса келин-куёв устидан пул сотиш, гул отиш, катта торт ясатиб, кўз-кўз қилиб кесиш, келин-куёвни алоҳида вальсга тушиши каби одатлар пайдо бўлаётгани кишини ташвишлантиради. Фарзандларимизга ётиғи билан тушунтириш керак, бир кунлик тўйни дабдабабозликка айлантиришдан ҳеч қандай наф йўқ. Фақат «тўй зўр бўлди» деган гап айтилади-ю, бир-неча кундан кейин унутилиб кетади. Ота-онанинг қарзга ботгани, уни узолмай йиллаб қийналишлари қолади.

— Яқинда пойтахтимизда бир қайнона куёв томон юборган ёпинчиқ мато чет элники бўлмагани учун тўйни тўхтатибди, — дейди Тошкент давлат юридик институти талабаси Нурбек Тошканов. — Эшитиб ҳайрон бўлдим, кошки эди ўша мато келин-куёвнинг бахтли ҳаёт кечиришига кафолат бера олса. У бир парча мато-ку! Шуни деб, бир-бирига талпиниб турган икки ёш бахти саробга айланса-я. Бундай воқеалар жуда кўп бўлаяпти. Гоҳида келин ўжарлик қилиб, алламбало янги одатларни қилишга куёвни ундаётган бўлса, баъзида ҳою ҳавасга берилган куёв ёки ота тўйни ҳаддан ташқари дабдабали қилиб юбораяпти. Бунинг олдини олиш учун энг аввало ёшлар маънавиятини юксалтириш керак. Мен аминманки, маънавиятли, маданиятли ва тушунган йигит-қиз ҳеч қачон дабдабаю серҳашамликка берилмайди.

ВАЪДАБОЗ «ВАЛЛОМАТ»ЛАР

Бир бўлажак келин куёвга «шу «Каптива»нинг нима кераги бор, унинг ўрнига бирорта рўзғорга зарур бир буюм олайлик», — дебди. Қаранг, куёв рози бўлмабди-ей. «Мени ким деб ўйлаяпсан, «Каптива» ҳам бўлади, ўша сен айтган буюмни ҳам олиб бераман», — дебди. «Тўйимиз энг катта тўйхонада ўтади, дастурхон тўкин бўлади, артисту раиснинг, видеостудиянинг энг зўрини олиб келаман», — дея мақтанибди.

Уйга келса, отаси ва онаси бошини хам қилиб турган экан. «сен айтган нарсаларга пулимиз етмайди, болам, тўйни ихчамлаштирайлик», — дейишса, «йўқ, мен келинга ваъда берганман», — деб сўзида қатъий туриб олибди.

Хўш, бунисига нима дейсиз? Ўзи асли йўқ нарсага катта ваъда бераётган бундай «валломат»лар қайдан пайдо бўлаяпти? Кошки ўзи ҳали тайинли бир ишнинг бошини тутиб, уйга иккита нон кўтариб келган бўлса…

Президентимиз Шавкат Мирзиёев ижодкорлар билан учрашувда сўзлаган нутқида шундай деган эди:

«Яқинда ўтган «Камолот» қурултойида мен ёшларнинг оғзини пойладим. Бирорта йигит ёки қиз чиқиб, «Эй, дўстлар, тенгдошлар, биз уйланамиз, турмушга чиқамиз деб ота-оналаримизни ниҳоятда қийнаб қўйдик. Келинглар энди, уларни бундай оғир ташвишга қўймайлик, келажагимизни, миллатимизнинг шаънини ўйлаб, тўйларимизни камтарона, ихчам қилиб ўтказайлик», деган гапларни айтармикан, деб кутдим. Афсуски, улардан бу масалада ҳеч қандай фикр эшитмадим».

— Ота-оналаримизни ташвишга қўйишни биз истамаймиз, — дейди ўузор туманидаги Халқобод қишлоғида яшовчи ёш тадбиркор Нигора Нарзуллаева. — Афсуски орамизда дабдабабозликка муккасидан кетган тенгдошларимиз бор. Уларга қарата айтмоқчиманки: «никоҳ тўйи қанчалик камтарона ва чиройли ўтса, икки ёшнинг ҳаёт йўли ҳам шундай чиройли бўлади. Ҳою ҳавасга берилиб, қилинган данғиллама тўй бир кунда ўтиб кетади, у келин куёвга бахту тахт тортиқ эта олмайди. Буни ҳеч қачон ёдингиздан чиқарманг, тенгдошлар».

БУ «САВДО» ҲАР КИМНИНГ БОШИДА БОР…

Мақолани ёзаётган пайтимда аёлим ёнимга келиб:
— Дадаси, тўй кунини қачон белгилаймиз? — деди.

Шунда ўзим ҳам яқинда тўй қилиб, ўғлимнинг бошини иккита қилиш тараддудида юрганим хаёлимга келди.

— Тўйни белгилашдан олдин қудалар билан бир гаплашишим керак, — дедим аёлимга.

— Нимани гаплашасиз, ҳаммасини эл қатори қилаверамиз-да.

— Тўғрику-я, яна бироз ихчамлаштирсак, мана, масалан шунча нарса бериш керак, деб қаерда ёзиб қўйилган?

— Эй, шу зиқналигингиз қолмади, қолмади-да, агар берилаётган нарсаларни камайтирсангиз, қудалар «назари паст экан» демайдими? Қўйинг, шу гапларни, ким айтади сизни, фалон жойда ишлайди деб. Унинг устига элнинг тўйидан еганмиз, биз ҳам едиришимиз керак-ку!
Мана, кўраяпсизми, тўйни ихчамлаштириш бу биргина тўй соҳибларию соҳибаларининг ихтиёрида эмас. Бу катта ижтимоий муаммо бўлиб, уни кенг жамоатчилик, оқсоқоллар, маҳалла фаоллари ҳамжиҳатликда ечиши лозим.

* * *

Юртимизда айни тўй мавсуми. Ҳар куни тонгда карнай-сурнай навоси эшитилиб турибди. Халқимизнинг яхши кунлари кўп-да. Илоё, яхши кунлар, тўю тантаналар янада кўпайсин, ҳар биримизни тўйларга етказсин! Фақат тўй-тантанани обрў орттириш, мартабага эришиш, ўзини кўрсатиб қўйиш учун қилмайлик. Исрофу уволни, инсофу диёнатни ёддан чиқармайлик. Бир кунлик тўй ўтади-кетади, лекин… Халқимизда «Кенгашли тўй тарқамас», деган гаплар ҳам бор-да…

«Mana, o‘zinglar ko‘ryapsizlar, soppa-sog‘ yurgan ayrim odamlar ellikka kirmasdan turib to‘satdan insult bo‘lyapti, infarkt bo‘lyapti. Sababini surishtirsangiz, boshqalardan qolmaslikka tirishib, katta to‘y qilaman, deb qarzga botgan bo‘ladi. Hali qarzidan qutulmasdan, yana to‘y qilishi kerak. Ochig‘ini aytadigan bo‘lsak, to‘y-hashamlar bilan bog‘liq ortiqcha xarajatlar ming-minglab oilalarning nafaqat iqtisodiy ahvoliga, balki, butun hayotiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

Bugun hayotimizda ko‘payib borayotgan oilaviy mojarolar, urush-janjallar, ajralishlar, qudalar o‘rtasidagi sovuqchilik sabablari ham aksariyat hollarda xuddi shu narsaga borib taqaladi…»

Shavkat MIRZIYOYEV,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti.

BIR KUNLIK TO‘Y O‘TADI-KЕTADI… LЕKIN…
Faxriddin BOZOROV

ERGASH KARIMOVNING «ZAMBARAGI»

— Nechta qo‘y oldingiz?
— Bitta qo‘zi…
— O‘nta qo‘y nima bo‘ladi?..

* * *

— “Vodoprovod” suvi kerak emasmi? Balki “asfalt” tekislaydigan mashina kerakdir?.. O‘lgan buvisiga yangi kafan, otasiga — aroq zavodi, onasiga — kampit zavodi, singlisiga — kiyim fabrikasi… sizga esa — zambarakning o‘qi…

* * *

Zukko gazetxon bu lavhalar qaysi filmlardan ekanini darrov fahmladi. Eng qizig‘i, bu filmlar allaqachon tarixga aylangan bo‘lsa-da, undagi voqealar bugungi to‘ylarimiz haqida so‘zlayotgandek tuyulaveradi. Nega shunday deysizmi? Negaki, “to‘yimiz mahallada duv-duv gap bo‘lsin” deb hoyu havasga berilgan Poshshaxon bugun isrofu uvoldan qo‘rqmaydigan, to‘ydan keyin ro‘zg‘ori nochorlashib qolishini xayoliga ham keltirmaydigan bugungi ayrim ayollarga o‘xshamaydimi? Yoki o‘sal yotgan qarindoshidan tortib, kuyovning bojasi, hatto “magnitafon jinnisi” bo‘lgan kichkintoylargacha siylab, “tag‘in nimani unutdik?” deb turgan burungi kayvonilar bugungisidan nimasi bilan farq qiladi?

“Artistlar ikki ”gruppa“ bo‘lishi kerak…”. Filmda kelinning tog‘asi bu gapni aytgan paytda hali ko‘tarma kranli videostudiya va shokolod iforini pufak qilib sochadigan uskunalar, to‘yxonaning to‘rt tomonidagi to‘y jarayonlarini ko‘rsatib turadigan ulkan monitorlar kashf etilmagan edi. Yoki 10 juft qora “Kaptiva”dan kortej tuzib, ko‘cha aylanishlar bo‘lmagan. Yoki to‘y oqshomida kelin va kuyov alohida “vals”ga tushishi, ikki-uch soatgina turadigan millionlab so‘mlik sahna bezaklari, “fotosessiya”, “videoklip”lar, odam bo‘yi barobar dabdabali albomlaru Hollivud kinolari singari dabdabali disklar bo‘lmagan. Agar bo‘lganida bormi, bugungi yoshlar bundanda boshqacharoq “hunar”larni o‘ylab topisharmidi…
O‘ylab qolasan-da kishi, o‘shanda Ergash Karimov zambarakning o‘qini qattiqroq otmagan ekan-da — “gumbur” etib, bu yaramas illatlar tag-tugi bilan yo‘qolib ketarmidi?!

«ORZU-HAVAS» NIQOBIDAGI KIBR

Xalqimizda “mushuk tekinga oftobga chiqmaydi”, degan ajoyib maqol bor. Hamma ham birdek to‘y qila olmaydi-ku! Ayrim boyvachchalar farzandimning ko‘ngli o‘ksimasin, deb og‘zidan chiqqanini muhayyo qilishayapti. “O‘nta ”Kaptiva“ nima bo‘pti, istasang, o‘nta oq, o‘nta qorasini darvozamiz tagiga tizib qo‘yaman. Eng muhtasham to‘yxonada 1000 kishilik bazm uyushtiraman. Go‘sht ”tizdan“, aroq go‘yo daryo bo‘lib oqadi”, — deydi. “Qilsam, o‘z qizimga, yagona farzandimga qilayapman-ku! Elu yurt bolamga qanchalik mehribon, ”orzu-havasli“ odam ekanimni ko‘rib qo‘ysin”, — deydi. O‘sha kuni dasturxonga qo‘yilgan qo‘yu kurkaning tandir go‘shti, tovug‘u baliq, bananu kivi, rang-barang salatlar, turli xil ichimliklar, suyug‘u quyuq ovqatlar… ehhe, buni ko‘rgan odamlarning og‘zi lang ochilib qoladi. Uning ustiga Toshkentdan kelgan, bundayroq ro‘zg‘orning bir-ikki yillik xarajatini ikki soatda ishlab ketadigan kazo-kazo san’atkorlar kuylab turibdi. Shu davrada o‘tirganingdan so‘ng to‘y egasining hurmati uchun o‘sha san’atkorning cho‘ntagiga 10-15 ming so‘m solib qo‘ymasangiz, uyat bo‘ladi-da. Stoling yoniga kelib, qiyshanglayotgan o‘yinchini ham quruq qo‘l bilan qaytarib ko‘ring-chi, qo‘yadimi sizni. Musiqa va san’atkor ovozi shunchalik balandki, yonginangizda o‘tirgan kishi bilan suhbatlasha olmaysiz-yey. Shovqindan quloq pardalaringiz zirillab, uch kun garangday bo‘lib yurasiz.

«ELLIKKA KIRMASDAN INFARKT BO‘LISHAYAPTI…»

“Qilsa o‘z farzandi uchun qilibdi, o‘zining mablag‘idan qilibdi, sizga nima?” deguvchilar ham topilib qolishi mumkin. Ularning fikrlarini inkor eta olmayman. Ammo bunday serhasham to‘ylarni ko‘rgan yoshlar undan andaza olishayapti-da. Onasiga, otasiga xuddi shunday to‘y qilib berasiz, yo‘qsa, to‘y bo‘lmaydi, deb shart qo‘yishayapti-ku! Kuyovga “eshigim yonida o‘nta qora ”Kaptiva“ qator turmasa, chiqmayman” deb oyoq tirab turgan kelinchaklar kammi? To‘g‘ri, “bir kunlik to‘y o‘tadi-ketadi”, lekin… to‘ydan keyin olingan qarzlarni qaytarish qanchalik katta mashaqqat ekanini dabdababozlarimiz nega o‘ylab ko‘rishmayapti?

Shu yil 3 avgust kuni bo‘lib o‘tgan mamlakat ijodkor ziyolilari vakillari bilan uchrashuvda Prezident ushbu fikrlarni bildirdi:

“Mana, o‘zinglar ko‘ryapsizlar, soppa-sog‘ yurgan ayrim odamlar ellikka kirmasdan turib to‘satdan insult bo‘lyapti, infarkt bo‘lyapti. Sababini surishtirsangiz, boshqalardan qolmaslikka tirishib, katta to‘y qilaman, deb qarzga botgan bo‘ladi. Hali qarzidan qutulmasdan, yana to‘y qilishi kerak. Ochig‘ini aytadigan bo‘lsak, to‘y-hashamlar bilan bog‘liq ortiqcha xarajatlar ming-minglab oilalarning nafaqat iqtisodiy ahvoliga, balki, butun hayotiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Bugun hayotimizda ko‘payib borayotgan oilaviy mojarolar, urush-janjallar, ajralishlar, qudalar o‘rtasidagi sovuqchilik sabablari ham aksariyat hollarda xuddi shu narsaga borib taqaladi”.

OTA HASRATI

Bu fikrga misollar juda ko‘p. Mana, yaqinda nishonlik bir tanishim meni to‘yga aytdi. Kenja qizini uzatayotgan ekan. Uyiga emas, Qarshi shahridagi muhtasham bir to‘yxonaga peshinda keling, dedi. Hayron bo‘ldim. Qiz chiqarayotgan kishi to‘yni uyida, qo‘ni-qo‘shnini, yoru birodorlarini aytib, osh damlab, o‘tkazardi. Qiz o‘z uyidan otasi tizzasiga bosh qo‘yib, rozi-rizolik so‘rab chiqib ketardi. Ota esa oq fotiha berardi. Endilikda bu marosim to‘yxonaga ko‘chirilibdi. Endi bir o‘ylab ko‘ring, Nishon qayoqdayu Qarshi qayoqda. Qiz chiqaruvchi qo‘ni-qo‘shnisi, qavmu qarindoshi va do‘stu yorlariga avtobus yollab, Qarshiga olib boradi. To‘y tugagach, tag‘in olib qaytadi. Bundan tashqari o‘sha to‘yxonaga kamida 250 kishiga ijara haqi to‘laydi. Masallig‘u, meva-cheva, non, qand-qurs, ichimlik, san’atkor, davraboshi, video va boshqa xarajatlarni aytmaysizmi?

— Nimaga kerak sizga shuncha tashvish, to‘yni uyda, kichikroq davrada o‘tkazsangiz bo‘lmaydimi? — dedim o‘sha tanishimga.

— Qaniydi uydagilar rozi bo‘lishsa, — deydi u. — Jon-jon deb bazmni xonadonimda o‘tkazardim, lekin qizim yig‘lab o‘tiribdi. “Buyog‘i Samarqandu Buxorodan, Andijonu Toshkentdan kursdoshlarim keladi, ularning ko‘pchiligi to‘yni shinam to‘yxonalarda qilgan, men ulardan kammi?”, — deydi. Onasi ham, amma-xolalari ham menga “ziqnalik qilib, kenja qizingizni o‘ksitmang” — deyishayapti. Hamma shunday qilayapti, nima qilay, qaniydi shu to‘ydar ixchamlashsa. Menga ham yaxshi bo‘lardi. To‘yni “restaran”da o‘tkazish uchun anchagina qarz ko‘tardim, uni uzish haqida o‘ylasam, yuragim uvishib ketadi. Rostini aytsam, ota sifatida dabdabali to‘yni ixchamlashtirishga qurbim yetmadi.

KUYOV RULDA, KЕLIN «ROL»DA…

To‘y, bu inson hayotining quvonchli onlaridir. Odamzod bir kunlik to‘y uchun bir umr yig‘inib yuradi. Elga to‘y bermoqni sharaf, deb hisoblashadi. Bu xalqona va qadimiy qadriyat. Lekin shu keyingi paytlarda to‘ylar dabdababozlik bilan o‘tayapti. Har yili yangi-yangi “odat”lar o‘ylab topilayapti. Mana, qarang, “Kaptiva”lar karvonida kelin-kuyovni shaharda aylantirishlarga endi ko‘nika boshlaganimizda, kuyovning rulga o‘tirib, kelinni yoniga olib, shaharni sayr qilish odati ham “urf”ga kiribdi.

— Bu “odat”ga men umuman qo‘shilmayman, — deydi kosonlik yoshlardan biri Elboy Qulmanov. — Kuyov tajribali haydovchi bo‘lganida ham to‘y kunidagi hayajon, “baxtli onlar sururi”, qolaversa, uzundan-uzun avtokarvon salobati uni hovliqtirishi, chalg‘itishi tabiiy. Buning oqibati yaxshilik bilan tugamasligi mumkin. Bu kabi yangicha “urf-odat”larni kim chiqarayapti? Yoshlarmi? Yoki besh-to‘rt so‘m pul ishlab olish ilinjida to‘ylar bo‘yicha xizmat ko‘rsatuvchi tadbirkorlar o‘ylab topishayaptimi? Agar ular o‘ylab topishayotgan bo‘lsa, yoshlar ularga ko‘r-ko‘rona ergashaveradimi?

Tasavvur qiling, kuyov qora kostyum-shim, oq ko‘ylak va galstukda rulda mashina haydab borayapti. Kelin qimmatbaho harir ko‘ylakda, turfarang bo‘yoqlar ostida tuqqan onasi ham taniyolmaydigan qiyofada, “baxtiyor suluv” rolida kuyov yonida o‘tiribdi. “Baxtiyor juftlik” yo‘l-yo‘lakay suhbatlashib ketishmoqda. Ularni suratga va videoga olishmoqda. Bu jarayon aynan gavjum va serqatnov shahar ko‘chalarida ro‘y berayotganiga nima deysiz? Ruldagi kuyov bexosdan ehtiyotsizlik qilib qo‘ysa nima bo‘ladi? To‘y bir lahzada azaga aylanmaydimi? Bu haqda yoshlar bosh qotirishmasa, loaqal ota-onalar o‘ylab ko‘rishsa bo‘lmaydimi? Darvoqe, bugun shaharlarimiz ko‘chalarida hashamatli ot-aravada sayr qilayotgan “romantika”ga ishqiboz “baxtiyor juftlik”lar ham ko‘payib qoldi. Bu ketishda erta-indin “romantik”larimiz vertolyotda sayr qilamiz, deyishsayam indamay qarab turaveramizmi?

«SHIKI-SHIKI BA-BA…»

Bu qo‘shiqni eshitgansiz. Qaysi tildaligini bilmadimu, o‘zbek to‘ylarida, aynan kelin-kuyov bazmida betayin bu qo‘shiq bir necha bor yangrayapti. So‘zi va ohangiga mos tarzda yigit-qizlar tebranishayapti. Bu holatni ko‘rib, qani o‘zimizning o‘zbekona kuy, qani “To‘ylar muborak” yoki xalqona ohangdagi o‘zbekcha yallalar, degim keladi. Yuraklarga orom baxsh etuvchi o‘zbekcha qo‘shiqlar yo‘qmi? Bor bo‘lsa, nega yoshlarimiz qandaydir “Shiki-shiki ba-ba” deb aytiluvchi, ma’nosi nima ekanini anglamay turib unga raqsga tushib yotishibdi?

To‘ylarimizda ona yurt, Vatan, oila, baxt, muhabbat va tinchlik haqida qo‘shiqlar aytilsa qanday yaxshi. Ham ohanglari dilni yayratadi, ham sizni shu aziz vatanga bo‘lgan muhabbatingizni yuksaltiradi. Lekin to‘ylarda san’atkorlar o‘zi istagan qo‘shiqni kuylayverishadi. Hech kim ularga “ bu qo‘shiqni aytma, davraga mos emas” demaydi-da. Aslida bu gaplarni ularga kim aytishi kerak? To‘yni egasimi yoki mahalla raisimi? Ana shunday tartib o‘rnatilmagani uchun ham to‘ylarimizda “Sop-sari”, “Oysha”, “Yomonsan”, “Yoshsan”, “Kaptiva minadi zamonamiz qizlari” “Chal-chalay, chal-chalay” kabi ma’naviyatimizga zid va hech qanday ma’na-mohiyat kasb etmagan “qo‘shiq”lar aytilmoqda.

— Televideniye yoki radioda aytilayotgan qo‘shiqlar balki bir sidra “g‘alvir”dan o‘tkazilar, lekin to‘ylardagi qo‘shiqlarni hech kim nazorat qilmaydi, — deydi Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti o‘qituvchisi Mansur Musayev. — Ayrim san’atkorlar aytayotgan qo‘shiqlar bemaza va betayin so‘zlardan iborat, musiqasi esa shovqin-suronni eslatadi. San’atkorlar to‘ylarga mos qo‘shiqlarni saralab aytishsa, maqsadga muvofiq bo‘lardi.

Xo‘sh, bu haqda yoshlarning fikri qanday?

Qarshi san’at kolleji musiqa nazariyasi yo‘nalishi o‘quvchisi Aziza Esonova fikrlari bilan qiziqdim.

— To‘ylarga taklif etilayotgan qo‘shiqchilar mening nazarimda san’atkor emas, balki biznes vakillariga o‘xshashadi, — deydi u. — Ular san’atni biznesga aylantirib yuborishgan. Bo‘lmasa, o‘z ustida ishlab, xalqona laparlar, yallalar aytishsa bo‘lmaydimi? Xalqimizning ma’naviy mulkiga aylangan qanchadan-qancha xalq qo‘shiqlari aytilmasdan turibdi. Ularga qayta jon baxsh etish bugungi san’atkorlarimizning vazifasi emasmi?

«KO‘RPANGGA QARAB OYOQ UZAT…»

Yaqinda Qarshi shahridagi to‘yxonalardan birida to‘y bazmidan qaytgan o‘rtog‘imning kayfiyati sal tushkunroq edi. Uni gapga soldim.

— To‘y yaxshi o‘tdimi?

— Dasturxon zo‘r, kam-ko‘stsiz, ammo shu artisti yoqmadi-da. Shovqinning kuchliligidan to‘yxonada o‘tirib bo‘lmadi-yey. Na qo‘shiqning so‘ziga tushunasan, na musiqasiga. Ammo stolda yo‘q narsaning o‘zi yo‘q. Rosa bezatishibdi, o‘ziyam. Quyug‘u suyuq ovqatlarni qo‘ya turaylik, yaxna go‘shtu “tandir”ning mo‘lligi meni hayratlantirdi. Tortning kattaligini aytmaysizmi? Uni qayerda, necha so‘mga tayyorlatishdi ekan? O‘ylab qoldim, yaqinda o‘zim ham to‘y qilsam, shuncha narsa qo‘ya olamanmi?

— Kim senga shunday to‘kin dasturxon yozgin deyapti, odmiroq qilaver.

— Yo‘q, jo‘ra, bular shunday to‘y qiladi-yu, men qilmaymanmi? Qarz-havola qilib bo‘lsayam qilaman.

Ha, shunaqa, to‘ylar kimoshdi savdosi o‘xshab qoldi o‘zi. Endi bu yigit chiranib bo‘lsa ham to‘y dasturxoniga o‘sha boyvachcha kabi taom tortadi, Mayni ketma-ket qo‘yadi. To‘y o‘tadi. Ertaga-chi? Uning holi ne kechadi? Nahotki bu haqda u bosh qotirmaydi. Yillab yiqqan boyligini bir kunda yeldek sovurib yuborishning oqibatini. Balki u ko‘rpasiga qarab oyoq uzatsa yaxshi bo‘lardimi? Nega unga mahalla raislari va oqsoqollar “haddingga qarab to‘y qil”, deyishmaydi?

«TO‘YGA BORSANG, TO‘YIB BOR…»

Qishloqda bir odam odmiroqqina to‘y qilib, o‘g‘lini uylantirdi. To‘g‘ri, bazm to‘yxonada o‘tdi, qavmu qarindosh, do‘stu jo‘ralar yig‘ildi. Dasturxonga ikki xil taom tortildi. Ichimliklar ham me’yorida qo‘yildi. Serhasham va to‘kin to‘y bazmlarida o‘tirib o‘rganib qolgan ayrim kishilar biroz ranjishdi. Hatto bir kishi ro‘y-rost aytdi ham:

— Oshu sho‘rvadan boshqa narsa bermaysizlarmi, go‘sht olib keling, aroqdan quying, — dedi u.

Shunda uning yonida o‘tirgan keksaroq kishi tanbeh berdi:

— Bolam, to‘yga qorin to‘yg‘azish yoki mayxo‘rlik uchun kelinmaydi. “To‘yga borsang, to‘yib bor”, degan naqlni unutdingmi?
— Ey, otaxon, to‘y egasi elning dasturxonidan yegan-ku, endi uyam bersin-da ziqnalik qilmay, — dedi boyagi yigit tutaqib.

Bu suhbatni eshitib, hayron bo‘ldim. Axir bu ikki yoshning baxt to‘yi, “oshqozon bazmi” emas-ku! To‘yga faqat yeb-ichish, shirakayf bo‘lish uchun borish ayrim kishilar uchun odat tusiga aylanib borayotgani achinarli hol.

— Ayrim kishilar to‘y dasturxonini shunchalik to‘ldirib yuborishadiki, ovqat yoki piyolani qo‘yishga joy topolmay qolasiz, — deydi Qarshi shahridagi 35-maktab o‘qituvchisi Gulnora Mo‘minova. — Bunaqa serhasham dasturxonni men yoqtirmayman. Axir to‘yga to‘yib, taom yeyish uchun borilmaydi-ku! Kelin-kuyovga baxt tilash, tabrik so‘zlari aytish, me’yorida raqs tushish yoki ularning qo‘lini siqib, qutlash kerak. To‘ylarimizda esa kelin-kuyov ustidan pul sotish, gul otish, katta tort yasatib, ko‘z-ko‘z qilib kesish, kelin-kuyovni alohida valsga tushishi kabi odatlar paydo bo‘layotgani kishini tashvishlantiradi. Farzandlarimizga yotig‘i bilan tushuntirish kerak, bir kunlik to‘yni dabdababozlikka aylantirishdan hech qanday naf yo‘q. Faqat “to‘y zo‘r bo‘ldi” degan gap aytiladi-yu, bir-necha kundan keyin unutilib ketadi. Ota-onaning qarzga botgani, uni uzolmay yillab qiynalishlari qoladi.

— Yaqinda poytaxtimizda bir qaynona kuyov tomon yuborgan yopinchiq mato chet elniki bo‘lmagani uchun to‘yni to‘xtatibdi, — deydi Toshkent davlat yuridik instituti talabasi Nurbek Toshkanov. — Eshitib hayron bo‘ldim, koshki edi o‘sha mato kelin-kuyovning baxtli hayot kechirishiga kafolat bera olsa. U bir parcha mato-ku! Shuni deb, bir-biriga talpinib turgan ikki yosh baxti sarobga aylansa-ya. Bunday voqealar juda ko‘p bo‘layapti. Gohida kelin o‘jarlik qilib, allambalo yangi odatlarni qilishga kuyovni undayotgan bo‘lsa, ba’zida hoyu havasga berilgan kuyov yoki ota to‘yni haddan tashqari dabdabali qilib yuborayapti. Buning oldini olish uchun eng avvalo yoshlar ma’naviyatini yuksaltirish kerak. Men aminmanki, ma’naviyatli, madaniyatli va tushungan yigit-qiz hech qachon dabdabayu serhashamlikka berilmaydi.

VA’DABOZ «VALLOMAT»LAR

Bir bo‘lajak kelin kuyovga “shu ”Kaptiva“ning nima keragi bor, uning o‘rniga birorta ro‘zg‘orga zarur bir buyum olaylik”, — debdi. Qarang, kuyov rozi bo‘lmabdi-yey. “Meni kim deb o‘ylayapsan, ”Kaptiva“ ham bo‘ladi, o‘sha sen aytgan buyumni ham olib beraman”, — debdi. “To‘yimiz eng katta to‘yxonada o‘tadi, dasturxon to‘kin bo‘ladi, artistu raisning, videostudiyaning eng zo‘rini olib kelaman”, — deya maqtanibdi.

Uyga kelsa, otasi va onasi boshini xam qilib turgan ekan. “sen aytgan narsalarga pulimiz yetmaydi, bolam, to‘yni ixchamlashtiraylik”, — deyishsa, “yo‘q, men kelinga va’da berganman”, — deb so‘zida qat’iy turib olibdi.

Xo‘sh, bunisiga nima deysiz? O‘zi asli yo‘q narsaga katta va’da berayotgan bunday “vallomat”lar qaydan paydo bo‘layapti? Koshki o‘zi hali tayinli bir ishning boshini tutib, uyga ikkita non ko‘tarib kelgan bo‘lsa…

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ijodkorlar bilan uchrashuvda so‘zlagan nutqida shunday degan edi:

“Yaqinda o‘tgan ”Kamolot“ qurultoyida men yoshlarning og‘zini poyladim. Birorta yigit yoki qiz chiqib, ”Ey, do‘stlar, tengdoshlar, biz uylanamiz, turmushga chiqamiz deb ota-onalarimizni nihoyatda qiynab qo‘ydik. Kelinglar endi, ularni bunday og‘ir tashvishga qo‘ymaylik, kelajagimizni, millatimizning sha’nini o‘ylab, to‘ylarimizni kamtarona, ixcham qilib o‘tkazaylik“, degan gaplarni aytarmikan, deb kutdim. Afsuski, ulardan bu masalada hech qanday fikr eshitmadim”.

— Ota-onalarimizni tashvishga qo‘yishni biz istamaymiz, — deydi o‘uzor tumanidagi Xalqobod qishlog‘ida yashovchi yosh tadbirkor Nigora Narzullayeva. — Afsuski oramizda dabdababozlikka mukkasidan ketgan tengdoshlarimiz bor. Ularga qarata aytmoqchimanki: “nikoh to‘yi qanchalik kamtarona va chiroyli o‘tsa, ikki yoshning hayot yo‘li ham shunday chiroyli bo‘ladi. Hoyu havasga berilib, qilingan dang‘illama to‘y bir kunda o‘tib ketadi, u kelin kuyovga baxtu taxt tortiq eta olmaydi. Buni hech qachon yodingizdan chiqarmang, tengdoshlar”.

BU «SAVDO» HAR KIMNING BOSHIDA BOR…

Maqolani yozayotgan paytimda ayolim yonimga kelib:
— Dadasi, to‘y kunini qachon belgilaymiz? — dedi.

Shunda o‘zim ham yaqinda to‘y qilib, o‘g‘limning boshini ikkita qilish taraddudida yurganim xayolimga keldi.

— To‘yni belgilashdan oldin qudalar bilan bir gaplashishim kerak, — dedim ayolimga.

— Nimani gaplashasiz, hammasini el qatori qilaveramiz-da.

— To‘g‘riku-ya, yana biroz ixchamlashtirsak, mana, masalan shuncha narsa berish kerak, deb qayerda yozib qo‘yilgan?

— Ey, shu ziqnaligingiz qolmadi, qolmadi-da, agar berilayotgan narsalarni kamaytirsangiz, qudalar “nazari past ekan” demaydimi? Qo‘ying, shu gaplarni, kim aytadi sizni, falon joyda ishlaydi deb. Uning ustiga elning to‘yidan yeganmiz, biz ham yedirishimiz kerak-ku!
Mana, ko‘rayapsizmi, to‘yni ixchamlashtirish bu birgina to‘y sohiblariyu sohibalarining ixtiyorida emas. Bu katta ijtimoiy muammo bo‘lib, uni keng jamoatchilik, oqsoqollar, mahalla faollari hamjihatlikda yechishi lozim.

* * *

Yurtimizda ayni to‘y mavsumi. Har kuni tongda karnay-surnay navosi eshitilib turibdi. Xalqimizning yaxshi kunlari ko‘p-da. Iloyo, yaxshi kunlar, to‘yu tantanalar yanada ko‘paysin, har birimizni to‘ylarga yetkazsin! Faqat to‘y-tantanani obro‘ orttirish, martabaga erishish, o‘zini ko‘rsatib qo‘yish uchun qilmaylik. Isrofu uvolni, insofu diyonatni yoddan chiqarmaylik. Bir kunlik to‘y o‘tadi-ketadi, lekin… Xalqimizda “Kengashli to‘y tarqamas”, degan gaplar ham bor-da…