16 июль – Шоир ва адиб Омон Мухтор таваллуд топган кун.

   Ўтган аср эллигинчи йиллар охири, олтмишинчи йиллар бошланишида шахсга сиғиниш иллати фош қилиниб, ҳаётда ўз даври шароити даражасида янги бир «кўтарилиш эпкини» сезилган, адабиётимизга гуриллаб янги бир авлод — Эркин Воҳидов, Абдулла Орипов, Ҳусниддин Шарипов, Хайриддин Салоҳ, Юсуф Шамансур, Азиз Абдураззоқ, Сайёр, Жамол Камол, Эркин Самандар, Маъруф Жалил, Рауф Парфи, Омон Матжон, Чўлпон Эргаш, Машраб Бобоев ва бошқа қатор шоирлар—катта саф кириб келган эди. Бу сафда ўшандаёқ Омон Мухторнинг ҳам ўзига хос овози ва сўзи бор

Омон Мухтор
ШЕЪРЛАР

АЛИШЕР НАВОИЙ ҒАЗАЛИГА МУХАММАС

Оламки, қошингда ё бўлибдир,
Юзунгда кезар сабо бўлибдир,
Босган қадаминг садо бўлибдир,
Кўзунг не бало қаро бўлибдир,
Ким, жонга қаро бало бўлибдир.

Боқма манга, деб у шарт қилди,
Рангимни бутун у зард қилди,
Жисмимни йўлида гард қилди,
Мажмуи давони дард қилди,
Дардингки, манга даво бўлибдир.

Ҳолим эмас эрди элда пинҳон,
Умрим уйини у қилди вайрон,
Сарсон бўлайинми ёки яксон,
Ишқ ичра анинг фидоси юз жон,
Ҳар жонки, санга фидо бўлибдир.

У қайтмаса, не қилай, хатодин,
Дарс олмаса вақтида ҳаёдин,
Қўрқиб ҳам ўтирмайин Худодин —
Бегона бўлибдир ошнодин,
Бегонага ошно бўлибдир.

Мен дердим, анинг нидоси жоним,
Оламдаги нур либоси жоним,
Олисдаги моҳ равоси жоним,
То қилди юзунг ҳавоси жоним,
Юз сори анга ҳаво бўлибдир.

Қисматми эди ишққа монеъ,
У билмади мангу не, не оний.
Бу кун ўтадир, келар-ку соний.
Бақо топар улки бўлди фоний,
Раҳравға бақо фано бўлибдир.

Қўй, қилма, Омон, шикояти ишқ,
Шундайдир азал ҳикояти ишқ,
Лекин йўқ экан ниҳояти ишқ,
То тузди Навоий ояти ишқ,
Ишқ аҳли аро наво бўлибдир.

ҚАДАМЛАР

Оёқлар оғрийди.
Бир йўлки узун—
Юр дейди,
унда бор на охир, на бош.
Ботар,
кўтарилар,
айланар қуёш,
Қанча йиллар керак…
бир қадам учун!
Мактаб тугар экан ё олий даргоҳ,
Қадам қўйди дерлар, ҳаётга инсон.
Қадам қўйди дерлар, ўтаркан никоҳ—
Яйраб қовушаркан йўлда икки жон.
—Ўз касбу корингни топдингми, ўртоқ?!
—Йигит, бахтлимисан ўз кулбангда, айт?!
—Келин,
бахтлимисан ва ёки кўпроқ
Адашдим дейсанми, қадам қўйган пайт?!
Бир талай инсонни кўрдим оламда,
Билай деб ҳаётни кетди қанча дам.
Билдим… дунё экан…
ҳар бир одамда—
Бўлар тўғри қадам,
нотўғри қадам!
Оёқлар оғрийди.
Бир йўлки узун—
Юр дейди,
унда бор на охир, на бош.
Ботар,
кўтарилар,
айланар қуёш,
Қанча йиллар керак…
бир қадам учун!
Қуёш айланади.
Замин айланар.
Олдга сурилармиз, қийин бўлса ҳам.
Бахт бермаган бўлса бир қадам агар,
Бизга бахт берар деб,
кейинги қадам.
Топай деб,
йўл аро қийналади жон—
Оламда бир бахтки,
ойдин, беқайғу.
Бахтни деб олдинга босмаса инсон,
Нима деб олдинга суриларди у!

МЕНИНГ УМРИМ
(Бухоролик Шариф Нурхон монологи)

Кимдир—
нимагадир бағишлар умрин.
Шеър ёки боғ қолар одамдан, дерлар.
Мен бундай йўл тутдим:
Кўзларим нурин
Боғларга бердиму яратдим шеърлар.
Етимликни кўрдим.
Уруш-тўполон.
Изғиринлар аро судралдим оғир.
Бахтимни топмасдим—бўлмасам боғбон,
Бахтимни топмасдим—бўлмасам шоир.
Умримда бир ўзни ўйлабманми, йўқ,
Минглаб дарахт экдим,
қилсам ҳикоя.
Менинг посбонларим, қуюнларки ўқ
Учган дам, инсонни қилган ҳимоя.
Бари бир,
Қуюнлар дарахт оралаб
Ўтган дам, уларни тўхтатай деб, бас—
Ўзим дарахт мисол бағрим поралаб,
Одамларга бердим оташин нафас.
Кимдир—
нимагадир бағишлар умрин.
Шеър ёки боғ қолар одамдан, дерлар.
Мен бундай йўл тутдим:
Кўзларим нурин
Боғларга бердиму яратдим шеърлар.
Бугун қариб қолдим.
Қилмайман армон.
Икки умр олдим, миниб икки от.
Менга ўлим йўқдир.
Енгар бегумон—
Биргина ўлимни
Бу икки ҳаёт!

* * *

Болалик аталган илк мамлакатим,
Кечир,
сендан кетдим кунба-кун олис.
Бўлсанг ҳам ягона мулким, давлатим,
Мен сени қолдириб, кетганман ёлғиз.
Бизга қайтиб висол насиб этмайди,
Гарчи ҳаёт соҳир, бу олам соҳир.
Сен энди атайсан, келганда пайти,
Ўзингга нисбатан, мени мусофир.
Менда илож қанча, сендан кунба-кун
Мен олис кетишга мажбурман, билсанг.
Мен сени, кўнглимда ётганинг учун,
Кўпинча эслайман соғиниб, дилтанг.
Сен мени қолдириб—топсайдим имкон,—
Кетмасдим вақтида. Бўлмасдим маҳрум.
Менда илож қанча, дунёда инсон
Илдам йўл босишга абадий маҳкум.

ГЎЗАЛЛИК

Азоб билан келган тушунча:
Сал муносиб
Ҳаётни қурмоқ.
Қанотларинг синиб-тушгунча
Ердан бир оз
баландда турмоқ.

Тортиш кучи Ерга хос хислат,
Тортиб кетар
Йўл берсанг, пастга.
Ҳар қадамда қидирсанг узлат, —
Айланасан
Ғурбатпарастга.

Бизга ёт бир дунёда эмас,
Шу дунёда
Ёвуз ва эзгу.
Йиқилмасанг, ниятга эваз
Аждодлардан етган
Кучдир бу!

* * *

Биламиз,
Синонинг мангулик томон —
Тирик пайтидаёқ йўл олганини.
Бир қисм асарин таниса жаҳон, —
Бир қисми кўп ўтмай,
йўқолганини.

Бу ишга диққатни бир оз қаратса,
Ҳатто боланинг ҳам етади ақли —
Ким азият чекиб недир яратса,
Унинг яратгани
яшашга ҳақли.

Лекин биз бир умр йиғиб ўз мулкин —
Асрашга топганмиз
на куч, на ҳолат.
Шундан, маърифатга ёнма-ён, мумкин
Баъзан устимиздан кулган
жаҳолат.

* * *

Эшик очиқ. Дераза очиқ.
Ҳеч ким халал бермайди елга.
Чор атрофга гўзаллик сочиқ,
Сен гўзаллик излайсан. Телба.

Йўлга чиқса, олам бепоён,
Кўзинг тушар гул каби элга.
Ҳаммаёқда гўзаллик шоён,
Сен гўзаллик излайсан. Телба.

Умринг ўтар шу кўйда, наҳот,
Юрган каби тик қараб селга.
Излагандек дунёга нажот, —
Сен гўзаллик излайсан. Телба.

МАЖНУНЛИК

Бу дарахтлар қандай хушқомат!
Биз Лайли, деб
Турар ҳовлида.
Мен уларга қилсам хушомад
Айб эмасдир.
Ошиқ ҳолида.

Билмагандан ошиқлик дардин,
Қанча қалблар дунёда яхлар.
Мен олгандан мажнунлик дарсин,
Лайли бўлди
Ногоҳ дарахтлар.

Улар билан, аввалдан куюк
Ҳаётимга кирди интиқлик.
Энди яшар менда бир “буюк”
Талабчанлик, дейми,
“Инжиқлик”.

* * *

Бу дунёда камдир мажнунлик,
Ҳаёт баъзан
бирдек қуюлар.
Менга шундан, ортиқ мамнунлик
Уятсизлик бўлиб
Туюлар.

Ўз-ўзини эмас,
одатда,
Бировни деб севги туғилар.
Йўлларда дуч келган офатда —
Асраниши керак
Туйғулар.

* * *

Йўқ ҳеч бир сўз. Йўқ ҳеч нидо.
Ортиқча ранг ё жимжима.
Сизга жоним фидо-фидо,
Бу ҳолатнинг исми нима?

Эски дунё, ахир, кимлар
Ичмаганлар бу бодани?!
Не қиларди, зўр ҳакимлар
Бир кўрсалар мен-соддани.

Бош айланди. Кўзим тинди,
Севиб қилган хатойимдан.
Шафқат сиздан, лекин энди
Ёлғиз паноҳ Худойимдан.

* * *

Келсангиз-чи эртароқ,
Ҳар дам йўлда қурмай дор.
Сиздан кўра эркароқ,
Сиздан яхшироқ ким бор?!

Севги деган туйғудан
Шартми аламга ботиш?!
Унинг иши уйқудан —
Одамларни уйғотиш.

* * *

Ким ёнсами ё куйса, гўзал ёри учундир,
Бағрида талотумли ҳаёт бори учундир.

Умрингдаги минг дарду алам гарчи муҳаббат,
У бўлмаса, кўзинг қораяр, дори учундир.

Тонг қушлари сайрар гулу боғ устида бадмаст,
Ошиқ аталар ноласи ҳам зори учундир.

Эй Шарқ, сеники “Чўли Ироқ”, дейми “Муножот”,
Дунё тирилар кўксидаги тори учундир.

Ёрингни таниб, севгил Омонликда ҳаётни —
Ҳаттоки, унинг ёмғирию қори учундир.

АЛИШЕР НАВОИЙ ҒАЗАЛИГА МУХАММАС

Оғам Анвар Юнусга

Гарчи кўклам олдидан ёмғир, шамол ўлди яна,
Гарчи умримнинг бутун мулки хаёл ўлди яна,
Гарчи дунё қайтадан менга савол ўлди яна —
Бода тут, соқийки, айёми висол ўлди яна,
Даст берди шодлик, ғам поймол ўлди яна.

Мен эдим банди-асир келган алам давриндаким,
Руҳи йўқ, қўлдан тушиб кетган қалам давриндаким,
Кўча-кўйда судралиб юрган танам давриндаким —
Май мудом ич, ул лаби майгун санам давриндаким,
Зуҳд ила тақво ҳаром-у, май ҳалол ўлди яна.

Ул санамнинг излари жонга даво бўлғон учун,
Айтгану айтмас сўзи кўнгилда жо бўлғон учун,
Неки қисмат ёзмасин, бори раво бўлғон учун —
Ғамза бирла кўзлари айни бало бўлғон учун,
Ушбу маъниға паришон, зулфи дол ўлди яна.

Учраган ҳар кимсага дардин ёриб эрди кўнгул,
Парча-парча ажралиб, бундан ҳориб эрди кўнгул,
Оқибат кўнглин топиб, ўзни қориб эрди кўнгул —
Хўблар кўйиға сайр айлар бориб эрди кўнгул,
Кеч келурда анга, билмон, ким завол ўлди яна.

Сен омонлик истаган, англа, муҳаббат номи дил,
Бўлмагай дил сенга ром, сен бўлмагунча роми дил,
Келдими бахт ногаҳон, келган нафасда шоми дил —
То лаби жонбахшидин топди Навоий коми дил,
Эй ажал, ўлмак анга асру маҳол ўлди яна.

Омон Мухтор (Мухторов Омон Сулаймонович) 1941 йил 16 июлда Бухорода туғилган. Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби (1991). ТошДУ филология факултетининг журналистика бўлимини тугатган (1964). «Чорлар қуёшли йўллар» (1966), «Оҳанг» (1974), «Ёғду» (1979), «Марварид» (1985), «Шиддат» (1990) шеърий тўпламлар, «Нигоҳ» (1968), «Қушлар ва тушлар» (1971), «Шаҳарлик келинчак» (1973), «Ҳаёт дарвозаси» (1978), «Болаликка саёҳат» (1984), «Вазифа» (1988), «Ўлмаган жон» (1995) каби насрий асарлар муаллифи. «Йиллар шамоли» (1976), «Эгилган бош» (1989), «Аёллар мамлакати ва салтанати», «Ффу» (1997), «Афлотун» (1998), «Тўрт томон қибла» (трилогия, 2001) каби замонавий ва тарихий мавзулардаги романлари ҳам бор. Песалари Хоразм театрида саҳналаштирилган («Бош масала» ва бошқа). Ўзбекистон Республикаси Давлат мукофоти лауреати (2009), «Дўстлик» ордени билан мукофотланган (1997). 2013 йил 10 май куни Тошкент шаҳрида вафот этган.

Omon Muxtor (Muxtorov Omon Sulaymonovich) 1941 yil 16 iyulda Buxoroda tug’ilgan. O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan san’at arbobi (1991). ToshDU filologiya fakultetining jurnalistika bo’limini tugatgan (1964). «Chorlar quyoshli yo’llar» (1966), «Ohang» (1974), «Yog’du» (1979), «Marvarid» (1985), «Shiddat» (1990) she’riy to’plamlar, «Nigoh» (1968), «Qushlar va tushlar» (1971), «Shaharlik kelinchak» (1973), «Hayot darvozasi» (1978), «Bolalikka sayohat» (1984), «Vazifa» (1988), «O’lmagan jon» (1995) kabi nasriy asarlar muallifi. «Yillar shamoli» (1976), «Egilgan bosh» (1989), «Ayollar mamlakati va saltanati», «Ffu» (1997), «Aflotun» (1998), «To’rt tomon qibla» (trilogiya, 2001) kabi zamonaviy va tarixiy mavzulardagi romanlari ham bor. Pesalari Xorazm teatrida sahnalashtirilgan («Bosh masala» va boshqa). O’zbekiston Respublikasi Davlat mukofoti laureati (2009), «Do’stlik» ordeni bilan mukofotlangan (1997). 2013 yil 10 may kuni Toshkent shahrida vafot etgan.

Omon Muxtor
SHE’RLAR

ALISHER NAVOIY G’AZALIGA MUXAMMAS

Olamki, qoshingda yo bo’libdir,
Yuzungda kezar sabo bo’libdir,
Bosgan qadaming sado bo’libdir,
Ko’zung ne balo qaro bo’libdir,
Kim, jonga qaro balo bo’libdir.

Boqma manga, deb u shart qildi,
Rangimni butun u zard qildi,
Jismimni yo’lida gard qildi,
Majmui davoni dard qildi,
Dardingki, manga davo bo’libdir.

Holim emas erdi elda pinhon,
Umrim uyini u qildi vayron,
Sarson bo’layinmi yoki yakson,
Ishq ichra aning fidosi yuz jon,
Har jonki, sanga fido bo’libdir.

U qaytmasa, ne qilay, xatodin,
Dars olmasa vaqtida hayodin,
Qo’rqib ham o’tirmayin Xudodin —
Begona bo’libdir oshnodin,
Begonaga oshno bo’libdir.

Men derdim, aning nidosi jonim,
Olamdagi nur libosi jonim,
Olisdagi moh ravosi jonim,
To qildi yuzung havosi jonim,
Yuz sori anga havo bo’libdir.

Qismatmi edi ishqqa mone’,
U bilmadi mangu ne, ne oniy.
Bu kun o’tadir, kelar-ku soniy.
Baqo topar ulki bo’ldi foniy,
Rahravg’a baqo fano bo’libdir.

Qo’y, qilma, Omon, shikoyati ishq,
Shundaydir azal hikoyati ishq,
Lekin yo’q ekan nihoyati ishq,
To tuzdi Navoiy oyati ishq,
Ishq ahli aro navo bo’libdir.

GO’ZALLIK

Azob bilan kelgan tushuncha:
Sal munosib
Hayotni qurmoq.
Qanotlaring sinib-tushguncha
Yerdan bir oz
balandda turmoq.

Tortish kuchi Yerga xos xislat,
Tortib ketar
Yo’l bersang, pastga.
Har qadamda qidirsang uzlat, —
Aylanasan
G’urbatparastga.

Bizga yot bir dunyoda emas,
Shu dunyoda
Yovuz va ezgu.
Yiqilmasang, niyatga evaz
Ajdodlardan yetgan
Kuchdir bu!

* * *

Bilamiz,
Sinoning mangulik tomon —
Tirik paytidayoq yo’l olganini.
Bir qism asarin tanisa jahon, —
Bir qismi ko’p o’tmay,
yo’qolganini.

Bu ishga diqqatni bir oz qaratsa,
Hatto bolaning ham yetadi aqli —
Kim aziyat chekib nedir yaratsa,
Uning yaratgani
yashashga haqli.

Lekin biz bir umr yig’ib o’z mulkin —
Asrashga topganmiz
na kuch, na holat.
Shundan, ma’rifatga yonma-yon, mumkin
Ba’zan ustimizdan kulgan
jaholat.

* * *

Eshik ochiq. Deraza ochiq.
Hech kim xalal bermaydi yelga.
Chor atrofga go’zallik sochiq,
Sen go’zallik izlaysan. Telba.

Yo’lga chiqsa, olam bepoyon,
Ko’zing tushar gul kabi elga.
Hammayoqda go’zallik shoyon,
Sen go’zallik izlaysan. Telba.

Umring o’tar shu ko’yda, nahot,
Yurgan kabi tik qarab selga.
Izlagandek dunyoga najot, —
Sen go’zallik izlaysan. Telba.

MAJNUNLIK

Bu daraxtlar qanday xushqomat!
Biz Layli, deb
Turar hovlida.
Men ularga qilsam xushomad
Ayb emasdir.
Oshiq holida.

Bilmagandan oshiqlik dardin,
Qancha qalblar dunyoda yaxlar.
Men olgandan majnunlik darsin,
Layli bo’ldi
Nogoh daraxtlar.

Ular bilan, avvaldan kuyuk
Hayotimga kirdi intiqlik.
Endi yashar menda bir “buyuk”
Talabchanlik, deymi,
“Injiqlik”.

* * *

Bu dunyoda kamdir majnunlik,
Hayot ba’zan
birdek quyular.
Menga shundan, ortiq mamnunlik
Uyatsizlik bo’lib
Tuyular.

O’z-o’zini emas,
odatda,
Birovni deb sevgi tug’ilar.
Yo’llarda duch kelgan ofatda —
Asranishi kerak
Tuyg’ular.

* * *

Yo’q hech bir so’z. Yo’q hech nido.
Ortiqcha rang yo jimjima.
Sizga jonim fido-fido,
Bu holatning ismi nima?

Eski dunyo, axir, kimlar
Ichmaganlar bu bodani?!
Ne qilardi, zo’r hakimlar
Bir ko’rsalar men-soddani.

Bosh aylandi. Ko’zim tindi,
Sevib qilgan xatoyimdan.
Shafqat sizdan, lekin endi
Yolg’iz panoh Xudoyimdan.

* * *

Kelsangiz-chi ertaroq,
Har dam yo’lda qurmay dor.
Sizdan ko’ra erkaroq,
Sizdan yaxshiroq kim bor?!

Sevgi degan tuyg’udan
Shartmi alamga botish?!
Uning ishi uyqudan —
Odamlarni uyg’otish.

* * *

Kim yonsami yo kuysa, go’zal yori uchundir,
Bag’rida talotumli hayot bori uchundir.

Umringdagi ming dardu alam garchi muhabbat,
U bo’lmasa, ko’zing qorayar, dori uchundir.

Tong qushlari sayrar gulu bog’ ustida badmast,
Oshiq atalar nolasi ham zori uchundir.

Ey Sharq, seniki “Cho’li Iroq”, deymi “Munojot”,
Dunyo tirilar ko’ksidagi tori uchundir.

Yoringni tanib, sevgil Omonlikda hayotni —
Hattoki, uning yomg’iriyu qori uchundir.

ALISHER NAVOIY G’AZALIGA MUXAMMAS

Og’am Anvar Yunusga

Garchi ko’klam oldidan yomg’ir, shamol o’ldi yana,
Garchi umrimning butun mulki xayol o’ldi yana,
Garchi dunyo qaytadan menga savol o’ldi yana —
Boda tut, soqiyki, ayyomi visol o’ldi yana,
Dast berdi shodlik, g’am poymol o’ldi yana.

Men edim bandi-asir kelgan alam davrindakim,
Ruhi yo’q, qo’ldan tushib ketgan qalam davrindakim,
Ko’cha-ko’yda sudralib yurgan tanam davrindakim —
May mudom ich, ul labi maygun sanam davrindakim,
Zuhd ila taqvo harom-u, may halol o’ldi yana.

Ul sanamning izlari jonga davo bo’lg’on uchun,
Aytganu aytmas so’zi ko’ngilda jo bo’lg’on uchun,
Neki qismat yozmasin, bori ravo bo’lg’on uchun —
G’amza birla ko’zlari ayni balo bo’lg’on uchun,
Ushbu ma’nig’a parishon, zulfi dol o’ldi yana.

Uchragan har kimsaga dardin yorib erdi ko’ngul,
Parcha-parcha ajralib, bundan horib erdi ko’ngul,
Oqibat ko’nglin topib, o’zni qorib erdi ko’ngul —
Xo’blar ko’yig’a sayr aylar borib erdi ko’ngul,
Kech kelurda anga, bilmon, kim zavol o’ldi yana.

Sen omonlik istagan, angla, muhabbat nomi dil,
Bo’lmagay dil senga rom, sen bo’lmaguncha romi dil,
Keldimi baxt nogahon, kelgan nafasda shomi dil —
To labi jonbaxshidin topdi Navoiy komi dil,
Ey ajal, o’lmak anga asru mahol o’ldi yana.