Кейинчалик «Ғарбга йўналган одам» маъносини англатган Сайгё исмини тахаллус сифатида қабул қилган шоир ўз умри давомида кўп вақтлар Сага, Коя, Ёшино, Исе ва бошқа шаҳарларда яшди. У ўзининг энг яхши шеърларини Шимолий Хонсюда ёзди. Сайгё ўз шеърларида эзгулик ғалабасини куйлайди, табиат билан инсонни севишга чақиради.

САЙГЁ
ТАНКАЛАР
Хуршид Даврон таржимаси

    Япон халқининг буюк шоири Сайгё 1118 йили Киото шаҳрида задагон оилада дунёга келди. Унинг ҳақиқий исми Сато Норикиё эди. Шоир ҳаёти ва фаолияти Япония тарихининг энг мураккаб жараёнлари кечган Хэйан и Камакура даврлари оралиғида ўтди. Бу даврларда мамлакатда самурай жангчилари катта куч ва мавқега эга эди. Ёшлигидан Сайгё император Тоба армиясида оддий аскар бўлиб хизмат қилади. Лекин, оғир маиший ҳаётдан чарчаган Сато хотину болаларини ҳам ташлаб 1140 йили буддавийликка берилади ва роҳиблик анъанасига биноан янги Энъи номини қабул қилиб бутун умрини тўхтовсиз давом этган саёҳатларга бағишлайди.
Кейинчалик «Ғарбга йўналган одам» маъносини англатган Сайгё исмини тахаллус сифатида қабул қилган шоир ўз умри давомида кўп вақтлар Сага, Коя, Ёшино, Исе ва бошқа шаҳарларда яшди. У ўзининг энг яхши шеърларини Шимолий Хонсюда ёзди. Шоир Осака шаҳридаги Ҳирокава ибодатхонасида 72 ёшида вафот этди.
Сайгё ўз шеърларида эзгулик ғалабасини куйлайди, табиат билан инсонни севишга чақиради. Басёнинг умр йўлига бағишланган асарда шоирнинг шогирди Кикай ёзади:»Басё шундай дерди:» Юрагимизни мафтун этгувчи гулу чечаклар, какку, ой ва қор аслида бўшлиқдай бир гап.Аммо, улар таъсирида ёзилажак шеър асл ва юксак сўзлардан иборат эмасми? Улар оддий гул, какку, ой ва қор ҳақида эмас, инсоннинг асл туйғуларини акс эттиради».

I. БАҲОР

Баҳорнинг илк тонгида битганим

Йил тугади,эриб кетди қор,
Ухлаб қолдим маъюс,умидвор.
Тушларимга кирди тун бўйи:
«Баҳор келган эмиш… Баҳор!»
Тонгда уни ўнгимда кўрдим.

* * *

Олисдаги тоғларнинг бошин
Ўраб олмиш енгил оқ булут.
Улар менга хабар берурлар:
«Мана, келди, ниҳоят
Биринчи кўклам тонги».

* * *

Кўкламнинг илк тонгида
Қоялар қисиб турган
Музлар эриётирлар.
Чимдан ситилиб чиқиб
Йўл излайди сўқир сув.

Яшил ўт териб юриб ўтмишни эслаганим

Яшил ўтлар терилган
Далада юзар туман — нақадар қайғули у!
Гўё олис-олисда, оқ туманлар ортида
Бекинмишдир ёшлигим —
Менинг гўзал ёшлигим!

Агар мен яшаган водийда булбуллар саси тинса

Агар учиб кетсалар
Эски инларин ташлаб
Водийим булбуллари —
Мен уларнинг ўрнида
Қўшиқ айтиб йиғлардим.

II. ЁЗ

* * *

Қари илдизларига қайтди
Яна баҳор ранглари.
Ёсино тоғларида
Баҳорнинг ўрнин олиб
Ҳукмини бошлади ёз.

Ёз қўшиғи

Тоғдаги қишлоққа олиб борувчи
Йўллар яна тозаланди,
Ўтлар қирқилди.
Гуллаган олчани қидириб юрган
Одам юрагини кўргандай бўлдим.

Какку ҳақида шеърлар

1

Тингларман — баланд чўққидан
Учиб келаётган
Какку сайроғин.
Қоялар пойига
Қулар бу овоз.

2

Ҳали сенинг сасинг пинҳондир,
Бироқ, сени кутгим келмоқда
Қимирламай шу ерда, какку!
Ямада-на-хара даласи
Кўмилган қийғос гулга.

3

Биродарим, каккужон,
Тоғ сўқмоғи бўйлаб жим
Кетсам ўлгандан кейин,
Ҳозиргидек бошим узра
Сайроғинг янграб турсин.

4

Юрагимга мунгли ҳисларни
Олиб кирган қўшиқларингни,
Тунги сайроқларингни
Унутмоқ қўлимдан
Келарми, какку?

Тоғдаги кулба ёнидаги булоқ

Гуллари тўкилган олча остида
Шабада эсишин кутиб турибман.
Кутаману қайнаб турган
Булоқдан сув ичаман
Ҳовучларим тўлдириб…

III. КУЗ

Куз қўшиқларидан

Қайғулару изтироблардан
Тиним билмай шивирламоқда
Новдаларни силкитган шамол.
Овозидан таниб қолдилар
Кузни тоғликлар.

* * *

О, бунча довуллаб
Сон-саноқсиз барглардан
Ерга тўкилар шабнам!
Миягико далаларида
Учиб юрар кузак шамоли!

* * *

Эсмоқда совуқ бўрон.
Бу очунда неки бор,
У ғам майин ичирар.
Тўрт тарафдан ҳўмраяр
Куз шомининг зулмати.

* * *

Хотирамда тикларман
Ҳар бир хазон бўёғин,
Ҳар бўёқ турланишин…
Тинмайди совуқ ёмғир
Тоғ қишлоғи устида.

* * *

Негалигин ким айтар —
Куз кириб келганида
Изоҳлаб бўлмас ҳасрат,
Ажиб бир қайғу билан
Қийналар ҳар бир одам?

Ой қўшиқлари

1

Бепоён тунги фалак,
Тўлғин ой чақнаб турар,
Булутлар орасидан
Ўтган сўқмоқни танлаб
Йўлга отланмиш шамол.

2

Оқшом қоронғисида
Ниҳоят сузиб чиқди
Кузги осмонга ҳилол.
Шундай хира порларки,
Ойгаям ўхшамайди.

3

Қандай гўзал лаҳза бу! —
Дея ўйлар зулматда
Уни кутиб турганлар.
Тоғлар чўққиси узра
Порлаб турар кузги ой.

IV. ҚИШ

Қиш киргач тоғдаги кулбани кўриб

Сўқмоқ кўзга кўринмас.
Тоғдаги кулбаниям
Кўмиб ташлабди хазон.
Мендан олдин келибди
Бу ерга ёлғизлигим.

* * *

Қиров қоплаб ётибди
Сўлган ўтлоқ гулларин.
Уларга боқмоқ даҳшат!
Нима далда беражак
Энди дарвиш кўнглига?

* * *

Цу деган мамлакатда,
Нанива қирғоғида кезиб юрган, эй, кўклам,
Туш эдингми сен, наҳот?!
Қуриган қамишларда
Шовқин кўтарар шамол
.

Қиш қўшиғи

Нанива кўрфазида
Ўсгувчи қамишларни
Қировлар оқартирмиш.
Тонготарда кўрфаздан
Совуқ шамоллар эсар.

SAYGYO
TANKALAR
Xurshid Davron tarjimasi

    Yapon xalqining buyuk shoiri Saygyo 1118 yili Kioto shahrida zadagon oilada dunyoga keldi. Uning haqiqiy ismi  Sato Norikiyo edi.  Shoir hayoti va faoliyati  Yaponiya tarixining  eng murakkab  jarayonlari kechgan Xeyan i Kamakura davrlari oralig’ida o’tdi. Bu davrlarda  mamlakatda samuray jangchilari katta kuch va mavqega ega  edi. Yoshligidan Saygyo imperator Toba armiyasida oddiy askar bo’lib xizmat qiladi. Lekin, og’ir maishiy hayotdan charchagan Sato xotinu bolalarini ham tashlab  1140 yili buddaviylikka beriladi va  rohiblik an’anasiga binoan yangi En’i nomini qabul qilib butun umrini to’xtovsiz davom etgan sayohatlarga bag’ishlaydi.

Keyinchalik   «G’arbga yo’nalgan odam» ma’nosini anglatgan Saygyo  ismini taxallus sifatida qabul qilgan shoir o’z umri davomida ko’p vaqtlar Saga, Koya, Yoshino, Ise va boshqa shaharlarda yashdi. U o’zining eng yaxshi she’rlarini Shimoliy Xonsyuda yozdi. Shoir Osaka shahridagi Hirokava ibodatxonasida 72 yoshida vafot etdi.Saygyo o’z she’rlarida ezgulik g’alabasini kuylaydi, tabiat bilan insonni sevishga chaqiradi. Basyoning umr yo’liga bag’ishlangan asarda shoirning shogirdi Kikay  yozadi:»Basyo shunday derdi:» Yuragimizni maftun etguvchi gulu chechaklar, kakku, oy va qor aslida bo’shliqday bir gap.Ammo, ular ta’sirida  yozilajak she’r asl va yuksak so’zlardan iborat emasmi? Ular oddiy gul, kakku, oy va qor haqida emas,  insonning asl tuyg’ularini aks ettiradi».

           I. BAHOR

Bahorning ilk tongida bitganim

Yil tugadi,erib ketdi qor,
Uxlab qoldim ma’yus,umidvor.
Tushlarimga kirdi tun bo’yi:
‘Bahor kelgan emish… Bahor!’
Tongda uni o’ngimda ko’rdim.

* * *

Olisdagi tog’larning boshin
O’rab olmish yengil oq bulut.
Ular menga xabar berurlar:
‘Mana, keldi, nihoyat
Birinchi ko’klam tongi’.

* * *

Ko’klamning ilk tongida
Qoyalar qisib turgan
Muzlar eriyotirlar.
Chimdan sitilib chiqib
Yo’l izlaydi so’qir suv.

Yashil o’t terib yurib o’tmishni eslaganim

Yashil o’tlar terilgan
Dalada yuzar tuman — naqadar qayg’uli u!
Go’yo olis-olisda, oq tumanlar ortida
Bekinmishdir yoshligim —
Mening go’zal yoshligim!

Agar men yashagan vodiyda bulbullar sasi tinsa

Agar uchib ketsalar
Eski inlarin tashlab
Vodiyim bulbullari —
Men ularning o’rnida
Qo’shiq aytib yig’lardim.

II. YOZ

Qari ildizlariga qaytdi
Yana bahor ranglari.
Yosino tog’larida
Bahorning o’rnin olib
Hukmini boshladi yoz.

Yoz qo’shig’i

Tog’dagi qishloqqa olib boruvchi
Yo’llar yana tozalandi,
O’tlar qirqildi.
Gullagan olchani qidirib yurgan
Odam yuragini ko’rganday bo’ldim.

Kakku haqida she’rlar

1

Tinglarman — baland cho’qqidan
Uchib kelayotgan
Kakku sayrog’in.
Qoyalar poyiga
Qular bu ovoz.

2

Hali sening sasing pinhondir,
Biroq, seni kutgim kelmoqda
Qimirlamay shu yerda, kakku!
Yamada — na — xara dalasi
Ko’milgan qiyg’os gulga.

3

Birodarim, kakkujon,
Tog’ so’qmog’i bo’ylab jim
Ketsam o’lgandan keyin,
Hozirgidek boshim uzra
Sayrog’ing yangrab tursin.

4

Yuragimga mungli hislarni
Olib kirgan qo’shiqlaringni,
Tungi sayroqlaringni
Unutmoq qo’limdan
Kelarmi, kakku?

Tog’dagi kulba yonidagi buloq

Gullari to’kilgan olcha ostida
Shabada esishin kutib turibman.
Kutamanu qaynab turgan
Buloqdan suv ichaman
Hovuchlarim to’ldirib…

III. KUZ

Kuz qo’shiqlaridan

Qayg’ularu iztiroblardan
Tinim bilmay shivirlamoqda
Novdalarni silkitgan shamol.
Ovozidan tanib qoldilar
Kuzni tog’liklar.

* * *

O, buncha dovullab
Son-sanoqsiz barglardan
Yerga to’kilar shabnam!
Miyagiko dalalarida
Uchib yurar kuzak shamoli!

* * *

Esmoqda sovuq bo’ron.
Bu ochunda neki bor,
U g’am mayin ichirar.
To’rt tarafdan ho’mrayar
Kuz shomining zulmati.

* * *

Xotiramda tiklarman
Har bir xazon bo’yog’in,
Har bo’yoq turlanishin…
Tinmaydi sovuq yomg’ir
Tog’ qishlog’i ustida.

* * *

Negaligin kim aytar —
Kuz kirib kelganida
Izohlab bo’lmas hasrat,
Ajib bir qayg’u bilan
Qiynalar har bir odam?

Oy qo’shiqlari

1

Bepoyon tungi falak,
To’lg’in oy chaqnab turar,
Bulutlar orasidan
O’tgan so’qmoqni tanlab
Yo’lga otlanmish shamol.

2

Oqshom qorong’isida
Nihoyat suzib chiqdi
Kuzgi osmonga hilol.
Shunday xira porlarki,
Oygayam o’xshamaydi.

3

Qanday go’zal lahza bu! —
Deya o’ylar zulmatda
Uni kutib turganlar.
Tog’lar cho’qqisi uzra
Porlab turar kuzgi oy.

IV. QISH

Qish kirgach tog’dagi kulbani ko’rib

So’qmoq ko’zga ko’rinmas.
Tog’dagi kulbaniyam
Ko’mib tashlabdi xazon.
Mendan oldin kelibdi
Bu yerga yolg’izligim.

* * *

Qirov qoplab yotibdi
So’lgan o’tloq gullarin.
Ularga boqmoq dahshat!
Nima dalda berajak
Endi darvish ko’ngliga?

* * *

Tsu degan mamlakatda,
Naniva qirg’og’ida kezib yurgan, ey, ko’klam,
Tush edingmi sen, nahot?!
Qurigan qamishlarda
Shovqin ko’tarar shamol
.

Qish qo’shig’i

Naniva ko’rfazida
O’sguvchi qamishlarni
Qirovlar oqartirmish.
Tongotarda ko’rfazdan
Sovuq shamollar esar.