Шоир укам Дилмуродни Олий адабиёт курсига қабул қилингани билан табриклаб, унинг (ўзининг таърифича) эркин машқларидан иборат туркумини тақдим этамиз.
Дилмурод ДЎСТ
«ХИРГОЙИ»
(эркин оҳангдаги машқлар)
* * *
Мен тирилсам,
Товуш бўламан.
(Усмон Азим)
Мен қачон товуш бўламан?!
Қачон тириламан?!
Тирилгач ундош товуш бўлаймикин,
Ва, ёки унли?..
Ундош товуш бўлиш анчайин мушкул.
Нафас йўлларида қанча тўсиқларга
дучорланиши аён барчага.
Тўсиқлардан сесканиб,
Қарор қилаймикин ёки унли бўлишга?!
Билмадим…
Бу энди, мен билан бирга
Нафас йўлига ҳам узвий боғлиқдир.
… Фарқладим. Ундош товушнинг ҳам,
хили кўп экан.
Ниҳоят, нафас йўлидаман…
Ва, шу ондан аҳд қилдим:
Бўлмоқликни, фақатгина ундош товуш!
Ундош бўлганда ҳам —
Сонор-овоздор, жарангли, албат!
(Худо хоҳласа!)
Айни дам дидимга маъқул товуш — Р!
Шундан сўнг муродландим,
Ундош товуш — Р бўлмоққа!
Токи, менга мурожаат қилганларнинг
ун пайчаларида,
Мудом титроқ туғилаверсин!
* * *
Иягинг қўйилган тиззанг қучиб,
ўйлаб кўрсанг,
«Ҳақ» сўзининг нақадар улуғлигини,
нақадар буюк ва суюклигини.
…Бироқ,
бир кун
Хом сут эмган бир мулойим шахс,
қутлуғ сўзни
— иш ва меҳнат ҳаққи — дея
моддийлаштирмиш.
Ва бу олий жаноб мулойим шахсни
бир гуруҳ мулойимлар қўллаб-қувватлар.
Яна тиззанг қучиб, обдон ўйласанг
то шундан буён…
«Мени одам яратган, у одам эса
маймундан тарқаган» деган
«баланд» фалсафали бу гуруҳнинг
ҳар бир аъзоси,
ўзлари моддийлаштирган
«ҳақ»ларига сиғинаётир.
Иягинг қўйилган тиззанг қучиб,
ўйлаб кўрсанг
«Ҳақ» сўзининг нақадар улуғлигини,
нақадар буюк ва суюклигини.
Асли кимлигингни англай бошлайсан.
* * *
Ҳаёт учун умрим нима деган гап?..
Эътиборда — қадрсиз хасча бўлмайди.
Менсиз бағри камиб қолмаган каби,
Бир мен билан ҳам унинг
бағри тўлмайди.
Умр — эгнига гоҳи оқ,
гоҳ қора кийиб,
Йўрғалайди…
Эргаштириб гуноҳ-савобни.
Манзил аниқ!
—Лекин, қачон етаман? — дея,
Ногоҳ…
Топар, саволига жавобни.
* * *
Тонгга ишонмайман
чунки, у ҳар гал
Шомга бураверар менинг йўлимни.
— Орзу-чи?..
— Армонга!
— Ишқ-чи?..
— Ҳижронга!..
Кўмар…
Кўмаверар ўнгу сўлимни.
Фақатгина ҳаётга ишонардим мен…
Ишонгандай худди ёлғиз Аллоҳга.
Оқибат…
ўлимга рўбарў қилиб,
У ҳам ташлаб кетди
қоронғу чоҳга…
ҚОРИН ҒАМИ
Менинг энг катта душманим ичимда,
Унга умримни кўп қисмини сарф этдим.
У сабаб — вақт баъзан бахт ва виждонни
бой бериб,
Кўзимгача гуноҳга ботиб кетдим…
У бўлмаганда мен қанча оламшумул,
Ишларни қилишга улгурармидим?
Бир кунда уч бора исён, қўзғолон…
Ёшлигимда Онамдан ўрганган усулим билан
исённи босаман аранг.
(Шу он онамни ҳар қанча алқаш мумкин.)
Шундайин душманни,
Шундайин ёвни,
Фақат,
нон чайнаб бериб,
алдаш мумкин.
ТУН
Кўҳна саҳна.
Доимгидек, у саҳнага
қора парда туширилгач чиқиб келади.
Чиқиб келади-ю,
мисли кўрилмаган куч билан
бутун инсониятни ишғол этади.
У қандай сеҳрли кучга эга-ки,
жами одамзодни йиқитар тиғсиз?!
Ваҳмли нигоҳига қарашга ботинолмай,
Одамлар бирин-кетин кўзларин юмиб олишар.
Қизиғи шундаки — мағлуб инсонларнинг
бари чалажон.
Ўлиб — ўлик эмас,
Ва, ёки тирик!..
* * *
Сен доим оч қолсанг
овқат ейсан.
Зериксанг китоб ўқийсан.
Лекин, бир бор бўлса ҳам
нега овқат емасанг —
оч қолишингни,
Китоб ўқимасанг — зерикишингни
ўйлаб кўрганмисан?!
Йўқ, албатта! Сен бу ҳақда
ҳеч қачон ўйлаб ҳам кўрмагансан.
Чунки…
Сен доим оч қолсанг
овқат ейсан.
Зериксанг китоб ўқийсан.
* * *
Ишдан ҳориб, чарчаб келаман секин,
Суянганча икки оёғимга жим.
Кўзим хотирасин йўқотганми ё
қоронғиданми?..
Уларга таниш кўринмас ҳеч ким.
Ижара уй мени қаршилар мудраб,
Тили калимага келмай,
Эшик ҳам
Остонада қолди…
Оғзин очиб ланг.
Куни билан кимўзарга
пойга ўйнашиб,
Туфлиларим йиқилди,
ҳориб, ҳоли танг.
Чироқни ёқаман,
Шифтдаги лампа
Хонани тун қўйнидан суғириб олди.
Шимим гиламда…
Кўйлагим стулда
ухлади, қолди.
Менинг эски дўстим қари каравот,
Ташрифимдан шод,
ғичирлаб айлади хониш.
Кўрпам мени кутиб ухлаб қолганин,
Юзларимдан ўпиб, шивирлар болиш.
Мен секин кўрпамни қуча бошлайман,
Елкасига қўйиб
икки қўлимни.
Чироқни ўчирмай,
Кўзимни юмиб,
Сўнг қарши оламан иссиқ ўлимни.
* * *
1. Қуёшни еб қўяр яна…
Оғзи қон,
еб тўймас, бу — Ер.
Одам. Қоронғу хонада,
оппоқ чойшабга ўраниб,
ётар ўрнида.
Хуррак ўткир тирноқлари ила
Сукут юзин тимдалай бошлар.
Юзлари доғли фалакнинг,
Саҳар кўзи ёриди…
У фарзандин исмини қуёш деб қўйди.
Дилбандин вақтга ишонган фалак,
Оқибат, ундан жудо бўлди яна.
Одам. Ўз ҳаётини шу норасида
Қуёш умри билан ўлчайди ҳамон.
…Ҳомиладор фалакнинг чеҳраси ёришиб,
Юзига қизил қон югуриб қолди.
— Унинг кўзи ёриди!.. У қуёш туғди!..
— Суюнчилар қушлар ўз тилларида.
Ер.
Ногоҳ,
чанг солар бу гал одамга!
Бу томошага гувоҳ қуёшнинг,
иссиғи чиқиб,
тафти юзларида акс эта бошлар.
Содда одам!.. Эҳ, содда одам!..
Хотиржам, умрини ишониб вақтга,
кутилмаганда унинг хиёнатига дучор…
2. Қуёшни еб қўяр яна…
Оғзи қон,
еб тўймас, бу — Ер.
Одам. Қоронғу хонада,
оппоқ чойшабга ўраниб,
ётар ўрнида.
Оҳ!..
Сукутнинг юзлари бунчалар гулгун!..
***
Юрак — асов от!
Ҳар бир «дупур»и
Вақтни қоқ иккига бўлиб боради…
Бир ён яшалган умр,
Бир ён келгуси ҳаёт.
Юрак — асов от!
Елиб бораётир…
Умрим — йўлда қолган излари унинг.
* * *
Куз.
«Хазонрез» куйининг энг авж палласи,
Дўстим қалдирғоч билан хайр-хўшлашдик.
Эсимда…
Кетар чоғи кўкдан туриб шундай деганди:
«Ер юзида сепкилларнинг сон-саноғи йўқ!»
Қиш.
Ер бугун Осмонга чиройли кўриниш учун,
Эрталабдан сепкилли юзига упа сурмоқда.
* * *
Эй, мағрургинам!
Кун келиб…
Дилингда «Афсус» отлиқ
бир хат қолғуси.
Бир Худога, бир сенга
аён бўлган сир хат қолғуси.
Бугун сенинг изларингга
зорлигим ростдир,
гар келмас бўлсанг…
Кун келиб…
Изларимда лабингдан дастхат қолғуси.
* * *
«Мен сени севаман!..»
Лабларимдан отилган бу — ўқ сўзлар,
учиб борар, сенинг нишон — қулоқларингга.
Ўқ нишонга теккач,
юрагинг қадамлари тезлашиб кетар,
кипригингдан шаффоф қувонч оқар овозсиз.
«Мен ҳам…»
Бирдан сен-да ўқ узасан нишонларимга
Ва тўсатдан ўқ отарлар тўқнашиб кетар…
Shoir ukam Dilmurodni Oliy adabiyot kursiga qabul qilingani bilan tabriklab, uning (oʻzining taʼrificha) erkin mashqlaridan iborat turkumini taqdim etamiz.
Dilmurod DOʻST
XIRGOYI
(erkin ohangdagi mashqlar)
Dilmurod Doʻst 1989 yilda tugʻilgan. 2012 — 2016 yillarda Oʻzbekiston davlat jahon tillari universitetining xalqaro jurnalistika fakultetida tahsil olgan.
Dilmurodning “Tashrif” (2012 yilda), “Koʻksimdagi qush” (2017 yilda) nomli sheʼriy toʻplamlari nashr etilgan. Hozirda Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat oʻzbek tili va adabiyoti universiteti qoshida tashkil etilgan Oliy adabiyot kursida tahsilni davom ettirmoqda. Shuningdek, “Maʼrifat” gazetasida ishlab, ustozlaridan tahrirni oʻrganyapti.
* * *
Men tirilsam,
Tovush boʻlaman.
(Usmon Azim)
Men qachon tovush boʻlaman?!
Qachon tirilaman?!
Tirilgach undosh tovush boʻlaymikin,
Va, yoki unli?..
Undosh tovush boʻlish anchayin mushkul.
Nafas yoʻllarida qancha toʻsiqlarga
duchorlanishi ayon barchaga.
Toʻsiqlardan seskanib,
Qaror qilaymikin yoki unli boʻlishga?!
Bilmadim…
Bu endi, men bilan birga
Nafas yoʻliga ham uzviy bogʻliqdir.
… Farqladim. Undosh tovushning ham,
xili koʻp ekan.
Nihoyat, nafas yoʻlidaman…
Va, shu ondan ahd qildim:
Boʻlmoqlikni, faqatgina undosh tovush!
Undosh boʻlganda ham —
Sonor-ovozdor, jarangli, albat!
(Xudo xohlasa!)
Ayni dam didimga maʼqul tovush — R!
Shundan soʻng murodlandim,
Undosh tovush — R boʻlmoqqa!
Toki, menga murojaat qilganlarning
un paychalarida,
Mudom titroq tugʻilaversin!
* * *
Iyaging qoʻyilgan tizzang quchib,
oʻylab koʻrsang,
“Haq” soʻzining naqadar ulugʻligini,
naqadar buyuk va suyukligini.
…Biroq,
bir kun
Xom sut emgan bir muloyim shaxs,
qutlugʻ soʻzni
— ish va mehnat haqqi — deya
moddiylashtirmish.
Va bu oliy janob muloyim shaxsni
bir guruh muloyimlar qoʻllab-quvvatlar.
Yana tizzang quchib, obdon oʻylasang
to shundan buyon…
«Meni odam yaratgan, u odam esa
maymundan tarqagan» degan
“baland” falsafali bu guruhning
har bir aʼzosi,
oʻzlari moddiylashtirgan
“haq”lariga sigʻinayotir.
Iyaging qoʻyilgan tizzang quchib,
oʻylab koʻrsang
“Haq” soʻzining naqadar ulugʻligini,
naqadar buyuk va suyukligini.
Asli kimligingni anglay boshlaysan.
* * *
Hayot uchun umrim nima degan gap?..
Eʼtiborda — qadrsiz xascha boʻlmaydi.
Mensiz bagʻri kamib qolmagan kabi,
Bir men bilan ham uning
bagʻri toʻlmaydi.
Umr — egniga gohi oq,
goh qora kiyib,
Yoʻrgʻalaydi…
Ergashtirib gunoh-savobni.
Manzil aniq!
—Lekin, qachon yetaman? — deya,
Nogoh…
Topar, savoliga javobni.
* * *
Tongga ishonmayman
chunki, u har gal
Shomga buraverar mening yoʻlimni.
— Orzu-chi?..
— Armonga!
— Ishq-chi?..
— Hijronga!..
Koʻmar…
Koʻmaverar oʻngu soʻlimni.
Faqatgina hayotga ishonardim men…
Ishonganday xuddi yolgʻiz Allohga.
Oqibat…
oʻlimga roʻbaroʻ qilib,
U ham tashlab ketdi
qorongʻu chohga…
QORIN GʻAMI
Mening eng katta dushmanim ichimda,
Unga umrimni koʻp qismini sarf etdim.
U sabab — vaqt baʼzan baxt va vijdonni
boy berib,
Koʻzimgacha gunohga botib ketdim…
U boʻlmaganda men qancha olamshumul,
Ishlarni qilishga ulgurarmidim?
Bir kunda uch bora isyon, qoʻzgʻolon…
Yoshligimda Onamdan oʻrgangan usulim bilan
isyonni bosaman arang.
(Shu on onamni har qancha alqash mumkin.)
Shundayin dushmanni,
Shundayin yovni,
Faqat,
non chaynab berib,
aldash mumkin.
TUN
Koʻhna sahna.
Doimgidek, u sahnaga
qora parda tushirilgach chiqib keladi.
Chiqib keladi-yu,
misli koʻrilmagan kuch bilan
butun insoniyatni ishgʻol etadi.
U qanday sehrli kuchga ega-ki,
jami odamzodni yiqitar tigʻsiz?!
Vahmli nigohiga qarashga botinolmay,
Odamlar birin-ketin koʻzlarin yumib olishar.
Qizigʻi shundaki — magʻlub insonlarning
bari chalajon.
Oʻlib — oʻlik emas,
Va, yoki tirik!..
* * *
Sen doim och qolsang
ovqat yeysan.
Zeriksang kitob oʻqiysan.
Lekin, bir bor boʻlsa ham
nega ovqat yemasang —
och qolishingni,
Kitob oʻqimasang — zerikishingni
oʻylab koʻrganmisan?!
Yoʻq, albatta! Sen bu haqda
hech qachon oʻylab ham koʻrmagansan.
Chunki…
Sen doim och qolsang
ovqat yeysan.
Zeriksang kitob oʻqiysan.
* * *
Ishdan horib, charchab kelaman sekin,
Suyangancha ikki oyogʻimga jim.
Koʻzim xotirasin yoʻqotganmi yo
qorongʻidanmi?..
Ularga tanish koʻrinmas hech kim.
Ijara uy meni qarshilar mudrab,
Tili kalimaga kelmay,
Eshik ham
Ostonada qoldi…
Ogʻzin ochib lang.
Kuni bilan kimoʻzarga
poyga oʻynashib,
Tuflilarim yiqildi,
horib, holi tang.
Chiroqni yoqaman,
Shiftdagi lampa
Xonani tun qoʻynidan sugʻirib oldi.
Shimim gilamda…
Koʻylagim stulda
uxladi, qoldi.
Mening eski doʻstim qari karavot,
Tashrifimdan shod,
gʻichirlab ayladi xonish.
Koʻrpam meni kutib uxlab qolganin,
Yuzlarimdan oʻpib, shivirlar bolish.
Men sekin koʻrpamni qucha boshlayman,
Yelkasiga qoʻyib
ikki qoʻlimni.
Chiroqni oʻchirmay,
Koʻzimni yumib,
Soʻng qarshi olaman issiq oʻlimni.
* * *
1. Quyoshni yeb qoʻyar yana…
Ogʻzi qon,
yeb toʻymas, bu — Yer.
Odam. Qorongʻu xonada,
oppoq choyshabga oʻranib,
yotar oʻrnida.
Xurrak oʻtkir tirnoqlari ila
Sukut yuzin timdalay boshlar.
Yuzlari dogʻli falakning,
Sahar koʻzi yoridi…
U farzandin ismini quyosh deb qoʻydi.
Dilbandin vaqtga ishongan falak,
Oqibat, undan judo boʻldi yana.
Odam. Oʻz hayotini shu norasida
Quyosh umri bilan oʻlchaydi hamon.
…Homilador falakning chehrasi yorishib,
Yuziga qizil qon yugurib qoldi.
— Uning koʻzi yoridi!.. U quyosh tugʻdi!..
— Suyunchilar qushlar oʻz tillarida.
Yer.
Nogoh,
chang solar bu gal odamga!
Bu tomoshaga guvoh quyoshning,
issigʻi chiqib,
tafti yuzlarida aks eta boshlar.
Sodda odam!.. Eh, sodda odam!..
Xotirjam, umrini ishonib vaqtga,
kutilmaganda uning xiyonatiga duchor…
2. Quyoshni yeb qoʻyar yana…
Ogʻzi qon,
yeb toʻymas, bu — Yer.
Odam. Qorongʻu xonada,
oppoq choyshabga oʻranib,
yotar oʻrnida.
Oh!..
Sukutning yuzlari bunchalar gulgun!..
***
Yurak — asov ot!
Har bir “dupur”i
Vaqtni qoq ikkiga boʻlib boradi…
Bir yon yashalgan umr,
Bir yon kelgusi hayot.
Yurak — asov ot!
Yelib borayotir…
Umrim — yoʻlda qolgan izlari uning.
* * *
Kuz.
“Xazonrez” kuyining eng avj pallasi,
Doʻstim qaldirgʻoch bilan xayr-xoʻshlashdik.
Esimda…
Ketar chogʻi koʻkdan turib shunday degandi:
“Yer yuzida sepkillarning son-sanogʻi yoʻq!”
Qish.
Yer bugun Osmonga chiroyli koʻrinish uchun,
Ertalabdan sepkilli yuziga upa surmoqda.
* * *
Ey, magʻrurginam!
Kun kelib…
Dilingda “Afsus” otliq
bir xat qolgʻusi.
Bir Xudoga, bir senga
ayon boʻlgan sir xat qolgʻusi.
Bugun sening izlaringga
zorligim rostdir,
gar kelmas boʻlsang…
Kun kelib…
Izlarimda labingdan dastxat qolgʻusi.
* * *
“Men seni sevaman!..”
Lablarimdan otilgan bu — oʻq soʻzlar,
uchib borar, sening nishon — quloqlaringga.
Oʻq nishonga tekkach,
yuraging qadamlari tezlashib ketar,
kiprigingdan shaffof quvonch oqar ovozsiz.
“Men ham…”
Birdan sen-da oʻq uzasan nishonlarimga
Va toʻsatdan oʻq otarlar toʻqnashib ketar…