Саҳифа устоз Рауф Парфининг 75 йиллигига бағишланади
Устоз Рауф Парфи улуғ рус шоири ижоди билан жуда эрта, ўсмирлик чоғиданоқ танишган ва 16 ёшида шеърларини таржима қила бошлаган эди (Бугун ўша таржималарнинг айримларини сизга тақдим этмоқдамиз). Йиллар ўтиб шоирнинг Блокка бўлган муносабати мана бу шеърида ёрқин акс этди:
АЛЕКСАНДР БЛОК
Билурман,хун ҳақи,ҳалокат ҳақи,
Бари бир мен сени қутлайман,ҳаёт.
А.Блок
1.Қора булутларни ўйнар осмон.
Олис юлдузларнинг сирли шуъласи.
Тумонли соҳилдан ундар бегумон
Бу сўлғин шамларнинг игналик саси.
Ташналик сасидир, бу — туш, бу — олам,
Кимдир тишлаб олган оловни унда.
О,Рус, сен — ёрим,сен — синглим,сен — Онам,
Қандай олиб чиқай мен сени тундан.
Сира қувиб бўлмас бу қонли тушни,
Куйдиргувчи юлдуз сапчир дафъатан.
Ҳеч синмас руҳ ичра осмоннинг ҳусни.
Томоққа тиқилган кўз ёшим — Ватан.
Ўт ичиндан термоқдаман товушни.
Куйиб бўлган нарса куймас қайтадан.
2.Мадор йўқ,қанот йўқ.Тамом.Чарчадим.
Чўқир жигаримни бу ўтрук,ёлғон.
Бу таъна қадимий, бу сўзлар қадим,
Бу совуқ сайёддир кўҳна палаҳмон.
Ёлғиз менми ахир?! Дард бор,ҳамдард йўқ.
Бу ёлғон дунёда мен ёлғиз эмас.
Нақадар тиниқдир,зангоридир кўк,
Нақадар шириндир,узундир нафас.
Русия! Йиғлама,кўз ёшингни сот,
Сўйилган ой кезар — у менинг хуним.
Сен билурсан холос.Бошқа ҳеч бир зот.
Жисмим совиб борар,сўнмоқда уним,
Гирдоб қўйнида мен,қўлингни узат…
Хайр! Бу кун менинг охирги куним.
3. Қайда,қайда қолди ўзғир ғалаён?!
Наҳот унинг синмас қиличи синди.
Титра,чексиз уммон,сен,мудроқ жаҳон,
Темир дарбозангни тепарман энди.
Қара,қўлларим қон,тирноқларим қон,
Тургил,ғафлатингни ётмагил босиб.
Эшикни очсанг-чи,эй ялқов посбон,
Қаршингда мана мен,жаҳон садоси.
Ваҳмзор жаҳонсен,қалбимни ёқиб,
Шеърият қаърига шўнғирман ношод.
Русия,Русия севиб,ютақиб,
Шўрлик,омон бўл деб топиндим бедод.
Билурман,хун ҳақи,ҳалокат ҳақи,
Бари бир мен сени қутлайман,ҳаёт.
Александр Блок
ШЕЪРЛАР
Рауф Парфи таржималари
Машҳур рус шоири Александр Блок 1880 йил 16 ноябрда Петербург шаҳрида туғилган. Петербург университетини тамомлаган (1906). Илк тўплами — «Гўзал Бону ҳақида шеърлар» (1904) рафиқаси Любовь Дмитриевна (атоқли рус кимёгар олими Дмитрий Менделеевнинг қизи)га бағишланган. Дастлаб символист шоир сифатида танилган. 1905 йил инқилобий ўэгаришлар таъсирида символизмдан воз кечиб, ижтимоий мавзуда «Шаҳар» (1904— 08), «Ватан» (1907—16), «Даҳшатли алам» (1908—16), «Қасос» (1907— 13) туркум шеърлари ва «Томошахона» (1906), «Атиргул ва хоч» (1912— 13) каби драмалар ёзган. Шоир оғир хасталик ва очликдан сўнг 1921 йил 7 августда Петроградда вафот этган.
«Ўн икки» поэмаси (Асқад Мухтор), кўплаб шеърлари (Эркин Воҳидов, Шукурулло, Рауф Парфи, Мавлон Икром, Омон Мухтор, Ойгул Суюндиқова ва б.) ўзбек тилига таржима қилинган.
***
Унда танҳо гулғунча бор,
Яшар хушбўй ва мислсиз.
Жуковский
Гўзал орзим сари учаман,
Кўркам тарафлар томон.
Чексиз дала мусаффо чаман
Соз, ажойиб тушсимон.
Унда яшнар юмшоқ бедазор
Ва бўтакўз бегуноҳ.
Шивир-шивир товши беозор
Ва бўтакўз бегуноҳ.
Бошоқ мудрар… Йўл қироқ!
Фақатгина бор океанда,
Ўшал учун сузаман…
Сен кўрмайсан уни туманда,
Кўриб қолдим – узаман!
***
Сузар булут ғамгин, эринчоқ,
Жазирама мовий осмонда.
Йўлим уқубатли ва йироқ,
Ҳаракатсиз қалин ўрмонда.
Пишқирар от остимда ҳорғин,
Мана овул – қадрдон ошён.
Янгради кимнингдир қўшиғи,
Бу чангалзор ўрмонда шу он.
Тинса борми ногаҳон товуш,
Зурға нафас олиб ва беҳол
Мумкин эди йўлда йиқилгинг,
Манзилга ҳам етмай, эҳтимол.
Сузар булут ғамгин, эринчоқ,
Машаққатли, ғам тўла ўрмон.
Йўлларим-ку, азобли, йироқ,
Аммо қўшиқ менга дўст, ёрон.
* * *
Дилбар дўст! Сен қалб-ла нақадар
Мусаффо.
Ухлайвер! Сен билан юрак урар,
Дилрабо!
Уйғонсанг, булар бўрон, зимистон,
Муз ҳаво.
Вафодор дўст қошингда, эмассан
Сен танҳо.
Майлига ……. ва қор шамоли, ман
Сен билан.
Бўрондан сақлар дўстинг, азизим,
Бор қалбан.
***
Аллақачон уни билардим
Афсонавий ўшал йиллардан.
Тютчев
Сен дилрабо, жиддий ва маъсум,
Гарчи йиллар ўтган бўлса ҳам.
Оқ толалар этган табассум,
Бир оз майин сочингда бу дам.
Оҳ, мен эсам мункиллаган чол,
Бошим қуйи – китоб кўкракка.
Нигоҳингга қарайман хиёл,
Бетасалло ўй билан якка.
Йиллар бизни ўзгартмади бот,
Ўша ҳаёт ўша дилларда.
Бари яшар неки хотирот,
Афсонавий ўшал йиллардан…
Бунда унинг кукуни порлоқ.
Шаън руҳимиз кўк тумонида.
Қандай яхши ва ажиб бироқ
Ерда яшаш мозий домида.
***
Майли, ёнсин ой – тун қоронғи,
Майлига, бахт келтирсин ҳаёт.
Юрагимга баҳорий севги,
Айри этмас бўрон, гирдибод.
Тепамда тун қанотин ёзар,
Ўлик қараш билан дер жавоб.
Қуяр ўткир ва ширин заҳар,
Сўник нигоҳ, жонимга бетоб.
Эҳтирослар ёниб беҳуда,
Ғира-шира совуқ тонг пайти
Мен изғийман тўдама-тўда,
Фақат танҳо ўй-орзум айтиб.
Майли, ёнсин ой – тун қоронғи,
Майлига, бахт келтирсин ҳаёт.
Юрагимга баҳорий севги,
Айри этмас бўрон, гирдибод.
Sahifa ustoz Rauf Parfining 75 yilligiga bag’ishlanadi
Ustoz Rauf Parfi ulug’ rus shoiri ijodi bilan juda erta, o’smirlik chog’idanoq tanishgan va 16 yoshida she’rlarini tarjima qila boshlagan edi (Bugun o’sha tarjimalarning ayrimlarini sizga taqdim etmoqdamiz). Yillar o’tib shoirning Blokka bo’lgan munosabati mana bu she’rida yorqin aks etdi:
ALEKSANDR BLOK
Bilurman,xun haqi,halokat haqi,
Bari bir men seni qutlayman,hayot.
A.Blok
1.Qora bulutlarni o’ynar osmon.
Olis yulduzlarning sirli shu’lasi.
Tumonli sohildan undar begumon
Bu so’lg’in shamlarning ignalik sasi.
Tashnalik sasidir, bu — tush, bu — olam,
Kimdir tishlab olgan olovni unda.
O,Rus, sen — yorim,sen — singlim,sen — Onam,
Qanday olib chiqay men seni tundan.
Sira quvib bo’lmas bu qonli tushni,
Kuydirguvchi yulduz sapchir daf’atan.
Hech sinmas ruh ichra osmonning husni.
Tomoqqa tiqilgan ko’z yoshim — Vatan.
O’t ichindan termoqdaman tovushni.
Kuyib bo’lgan narsa kuymas qaytadan.
2.Mador yo’q,qanot yo’q.Tamom.Charchadim.
Cho’qir jigarimni bu o’truk,yolg’on.
Bu ta’na qadimiy, bu so’zlar qadim,
Bu sovuq sayyoddir ko’hna palahmon.
Yolg’iz menmi axir?! Dard bor,hamdard yo’q.
Bu yolg’on dunyoda men yolg’iz emas.
Naqadar tiniqdir,zangoridir ko’k,
Naqadar shirindir,uzundir nafas.
Rusiya! Yig’lama,ko’z yoshingni sot,
So’yilgan oy kezar — u mening xunim.
Sen bilursan xolos.Boshqa hech bir zot.
Jismim sovib borar,so’nmoqda unim,
Girdob qo’ynida men,qo’lingni uzat…
Xayr! Bu kun mening oxirgi kunim.
3. Qayda,qayda qoldi o’zg’ir g’alayon?!
Nahot uning sinmas qilichi sindi.
Titra,cheksiz ummon,sen,mudroq jahon,
Temir darbozangni teparman endi.
Qara,qo’llarim qon,tirnoqlarim qon,
Turgil,g’aflatingni yotmagil bosib.
Eshikni ochsang-chi,ey yalqov posbon,
Qarshingda mana men,jahon sadosi.
Vahmzor jahonsen,qalbimni yoqib,
She’riyat qa’riga sho’ng’irman noshod.
Rusiya,Rusiya sevib,yutaqib,
Sho’rlik,omon bo’l deb topindim bedod.
Bilurman,xun haqi,halokat haqi,
Bari bir men seni qutlayman,hayot.
Aleksandr Blok
SHE’RLAR
Rauf Parfi tarjimalari
Mashhur rus shoiri Aleksandr Blok 1880 yil 16 noyabrda Peterburg shahrida tug’ilgan. Peterburg universitetini tamomlagan (1906). Ilk to’plami — «Go’zal Bonu haqida she’rlar» (1904) rafiqasi Lyubov` Dmitrievna (atoqli rus kimyogar olimi Dmitriy Mendeleevning qizi)ga bag’ishlangan. Dastlab simvolist shoir sifatida tanilgan. 1905 yil inqilobiy o’egarishlar ta’sirida simvolizmdan voz kechib, ijtimoiy mavzuda «Shahar» (1904— 08), «Vatan» (1907—16), «Dahshatli alam» (1908—16), «Qasos» (1907— 13) turkum she’rlari va «Tomoshaxona» (1906), «Atirgul va xoch» (1912— 13) kabi dramalar yozgan. Shoir og’ir xastalik va ochlikdan so’ng 1921 yil 7 avgustda Petrogradda vafot etgan.
«O’n ikki» poemasi (Asqad Muxtor), ko’plab she’rlari (Erkin Vohidov, Shukurullo, Rauf Parfi, Mavlon Ikrom, Omon Muxtor, Oygul Suyundiqova va b.) o’zbek tiliga tarjima qilingan.
***
Unda tanho gulg’uncha bor,
Yashar xushbo’y va mislsiz.
Jukovskiy
Go’zal orzim sari uchaman,
Ko’rkam taraflar tomon.
Cheksiz dala musaffo chaman
Soz, ajoyib tushsimon.
Unda yashnar yumshoq bedazor
Va bo’tako’z begunoh.
Shivir-shivir tovshi beozor
Va bo’tako’z begunoh.
Boshoq mudrar… Yo’l qiroq!
Faqatgina bor okeanda,
O’shal uchun suzaman…
Sen ko’rmaysan uni tumanda,
Ko’rib qoldim – uzaman!
***
Suzar bulut g’amgin, erinchoq,
Jazirama moviy osmonda.
Yo’lim uqubatli va yiroq,
Harakatsiz qalin o’rmonda.
Pishqirar ot ostimda horg’in,
Mana ovul – qadrdon oshyon.
Yangradi kimningdir qo’shig’i,
Bu changalzor o’rmonda shu on.
Tinsa bormi nogahon tovush,
Zurg’a nafas olib va behol
Mumkin edi yo’lda yiqilging,
Manzilga ham yetmay, ehtimol.
Suzar bulut g’amgin, erinchoq,
Mashaqqatli, g’am to’la o’rmon.
Yo’llarim-ku, azobli, yiroq,
Ammo qo’shiq menga do’st, yoron.
* * *
Dilbar do’st! Sen qalb-la naqadar
Musaffo.
Uxlayver! Sen bilan yurak urar,
Dilrabo!
Uyg’onsang, bular bo’ron, zimiston,
Muz havo.
Vafodor do’st qoshingda, emassan
Sen tanho.
Mayliga ……. va qor shamoli, man
Sen bilan.
Bo’rondan saqlar do’sting, azizim,
Bor qalban.
***
Allaqachon uni bilardim
Afsonaviy o’shal yillardan.
Tyutchev
Sen dilrabo, jiddiy va ma’sum,
Garchi yillar o’tgan bo’lsa ham.
Oq tolalar etgan tabassum,
Bir oz mayin sochingda bu dam.
Oh, men esam munkillagan chol,
Boshim quyi – kitob ko’krakka.
Nigohingga qarayman xiyol,
Betasallo o’y bilan yakka.
Yillar bizni o’zgartmadi bot,
O’sha hayot o’sha dillarda.
Bari yashar neki xotirot,
Afsonaviy o’shal yillardan…
Bunda uning kukuni porloq.
Sha’n ruhimiz ko’k tumonida.
Qanday yaxshi va ajib biroq
Yerda yashash moziy domida.
***
Mayli, yonsin oy – tun qorong’i,
Mayliga, baxt keltirsin hayot.
Yuragimga bahoriy sevgi,
Ayri etmas bo’ron, girdibod.
Tepamda tun qanotin yozar,
O’lik qarash bilan der javob.
Quyar o’tkir va shirin zahar,
So’nik nigoh, jonimga betob.
Ehtiroslar yonib behuda,
G’ira-shira sovuq tong payti
Men izg’iyman to’dama-to’da,
Faqat tanho o’y-orzum aytib.
Mayli, yonsin oy – tun qorong’i,
Mayliga, baxt keltirsin hayot.
Yuragimga bahoriy sevgi,
Ayri etmas bo’ron, girdibod.
