Кеч тушиб қолган, кўнгли ғаш, оёқлари ўзига бўйсунмаётган эди, бирорта уловга чиқса бўларди, бугун ҳар қалай ҳамёнида пул бор, лекин у йўл юришни истади.
Зулфия Қуролбой қизи
ЁМҒИРЛИ ЙЎЛКА
Зулфия Қуролбой қизи (Зулфия Йўлдошева) – 1966 йили Жиззах вилоятининг Жиззах туманида туғилган. 1989 йили Жиззах педагогика институтининг ўзбек филологияси факультетини битирган. “Турмуш”, “Ёвузлик фариштаси”, “Ўлим ҳеч нарса эмас” ҳикоялар тўпламлари ҳамда “Армон асираси”, “Машаққатлар гирдоби” романлари муаллифи. Айни кунларда “Ўзбекфильм” киностудиясида ишлайди. Ҳикояси асосида “Чақмоқ чаққан тунда” бадиий фильми суратга олинган. “Ёзсиз йил” бадиий фильмининг, “Фидойилар” сериалининг сценарий муаллифи. Ҳикоялари асосида Ўзбек давлат драма театрида “Аёл” спектакли саҳналаштирилди.
Бозорда ортиқ ўтиргиси келмади.
Ерга тўшалган шолча устига ёйилган нарсаларини йиғиштирди-да, сумкасини елкасига ортмоқлаганча уйига пиёда йўл олди.
Минг кўзли бозор ортда қолди. Қаппайган қоринлар, чақчайган нигоҳлар шовқини ва чириган пиёзларнинг ҳиди ҳам.
Уфқдан кўтарилган булут шаҳар осмонини қоплай бошлади.
Ҳаводан ёмғир ҳиди анқиди.
Кеч тушиб қолган, кўнгли ғаш, оёқлари ўзига бўйсунмаётган эди, бирорта уловга чиқса бўларди, бугун ҳар қалай ҳамёнида пул бор, лекин у йўл юришни истади.
Йўл катта ва икки томонлама эди, турфа хил автоуловлар – “йиртқич қушлар” ваҳшийларча чинқириб у ёқдан-бу ёққа ғизилларди.
Аёл йўлкага ўтди.
Йўлка ингичка, узун, елкасидаги сумкаси эса оғир эди.
Аёл катта йўлдан ўтаётган уловларга умид билан тикилди. Улар орасида ўзига таниш уловни кўришни истади. “У”нинг машинаси кўм-кўк, йўқ, бақлажон рангида эди, деб ўйлади, аммо барча бераҳм қушлар аёлнинг интизорлигига парво қилмай, шиддат билан олға интиларди.
Интизорлик кўнгил ғашлигига ғашлик қўшди, аёлнинг қайғуси қуюқлашди. Ҳеч нарсани ўйламасликка уринди. Аммо елкасидан тушишни истамаётган сумка унга дам-бадам бозорни, бугунги кўнгилсизликни эсга соларди.
Бугун… ростини айтса, бозорда яп-янги дошқозонини ўғирлатиб қўйди.
Бу қандай юз берди? Ҳатто сезмай қолди.
Билганидан кейин юраги шувиллаб кетди. Ўзини бўшангликда айблади. Ахир дошқозон жимитдай нарса эмас-ку бебилиска қўлтиққа қисиб кетаверадиган.
“Сиз боя савдолашиб турганингизда ўзимизникилар уриб кетди-ёв дошқозонингизни”, деди ёнидаги дугонаси.
“Кўрган бўлсангиз аста туртиб қўймабсиз-да”, деди хафа бўлиб. Дугона шугина гапга ҳам тутаб кетди: “Вой, мен атай қипманми?! Кўриб туриб, айтмадингиз, деяпсизми?! Менам савдолашаётгандим ахир!”
Индамади. Можарони давом эттиришдан фойда йўқ.
Бу ер бозор. Эски-тускилар сотилса-да, барибир бозор. Бозорда эса… нарса тирик жон мақомига кўтарилади. Аксинча бўлганида, битта дошқозон учун шунчалик куйинармиди?..
Аслида ўғирлик биринчи марта юз бераётгани йўқ. Авваллари ҳам тез-тез бирор нарсасини ўғирлатиб қўярди. Лекин улар майда-чуйда нарсалар эди. Дошқозон эса… ҳали яп-янги эди-да. Жа нари борса икки марта ишлатилгандир. Уни қаровсиз қолган қўшни кампирдан арзон-гаровга сотиб олиб, анчадан буён асраб келаётганди-да дурустроқ пуллайман деб.
Дугонаси: “Шоди паттачига айтсак, дошқозонингизни топиб беради, у ким олганини жуда яхши билади!” деди бир маҳал.
Жавоб бермади. Шунда дугонаси: “Дошқозонингизни топишни истайсизми ўзи? Ёки икки қўлингизни бурнингизга тиқиб кетаверасизми?!” деди ачитиб. Йиғлагиси келди. Лекин йиғламади.
“Топишни истайман, ахир уни тузукроқ пулга сотмоқчийдим. Лекин яна Шоди паттачига рўпара бўлишга юзим чидамаяпти”, деди.
Дугонаси пинак бузмай жавоб берди: “Бу ер бозор. Бозорда ҳамма нарса юз бериши мумкин!”
Дугонаси ҳақ эканлигига анча кеч иқрор бўлди, чиндан ҳам бу ер бозор эди.
Лекин бозор экан деб ҳар қандай юзсизликка бориш… ёки бориб… бўладими? Ахир дунёда нималар юз бермоқда?
Шунга қарамай, тушдан кейин Шоди паттачига учрашди. У арзини жим туриб эшитди. Кейин…
“Қачон қарасам, нарсаларингизни ўғирлатиб, кўзёшингизни селдай оқизиб юрасиз! Ундан кўра эрга тегинг. Рўзғор ташвишидан қутуласиз-қўясиз! Эрли хотинмисиз ўзи, ё… Одам… сизга бир нима дейишгаям иккиланади!”
Шоди паттачи ўзи ғалати одам.
Гоҳида патта пулини вақтида тўлай олишмаса, тепаларида турволиб шунақа сайрайдики, гапларидан илон пўст ташлайди: “Сенлар жуда ақлли бўлиб кетгансанлар. Шоди паттачини нима деб алдашни яхши билиб олгансанлар. Агар хотиним сенларга ўхшаганида, аллақачон кетига бир тепиб, ҳайдаворган бўлардим!” Аммо сотувчи аёллар барибир патта пулини вақтида тўлашмайди.
Бозорда шунақа ирим бор. Сотувчилар савдолари юришиб, ҳамёнлари қаппаймагунча бировга бир сўм беришмайди! Барака учади, деб ўйлашади. “Эрта кечқурун ҳам тўламасангиз, бу ердан қорангизни ўчираман!” деб дўқ ура-ура Шоди паттачи нари кетади охири. Эртасига албатта патта пулини ундиради. Ундирмаса қўймайди ҳам. Уйига қидириб бориб бўлсаям олади пулини! Чунки бозорчиларнинг деярли ҳаммасини яхши танийди, уй манзилигача билади. Лекин керак вақтида яхшилик қилиб ҳам қўяди, яъни дугонаси айтганидай: “…у ким олганини жуда яхши билади!”
Бироқ бугун ҳаддидан ошиб кетди!..
Аёлнинг асаблари қақшади.
Шу вақтгача туриш-турмуши ҳақида бозордаги энг яқин дугоналарига ҳам гапирмасди, ўзини эрлик аёлдай кўрсатарди, аммо одамлар барибир билишаркан-да… Аёл ўзини ёзғирди: қанчалик эҳтиёткор бўлмасин, аллақандай паттачидан шармсиз гапларни эшитгани учун… сумкаси билан унинг башарасига туширмагани учун…
Оғир юк залворидан елкаси букчайган аёл юришдан тўхтади. Автоуловлар карвонига тикилди.
Тўрт ой олдин худди шу ерда…
Ўша куни савдо бўлмаганидан йўлкирага пул тополмаган аёл ерга қараганча ғира-ширада пойи пиёда уйига қайтаётган эди.
Аввал йўлга узун бир нур устуни тушди, кейин кескин берилган тормоз. Йўловчи машинадир-да, деган хаёлда эътибор бермади.
Нур устуни ғойиб бўлди, баланд бўйли, келишган эркак йўлини тўсди.
У. Жувоннинг эри.
– Бозорга чиқиб нима қилардингиз? – деди у жувонга яқин келиб. – Шунчалик қийналиб қолган экансиз, қўнғироқ қилмайсизми?!
Индамади. Назарида эри унинг сабр-тоқатини синаб кўраётгандай…
– Ўзингизни арзонга сотиб қўйибсиз!
Бу гап аёлнинг жон-жонидан ўтиб кетди, аммо яна сир бермасдан вазмин оҳангда:
– Ёрдамга муҳтож эмасман, – деди.
Аёлнинг бу ҳолати – қаҳратон совуқда муз устида ялангоёқ турганча “Совқотмаяпман, шунчаки қалтираяпман”, деяётган кишининг аҳволини эслатарди.
– Эҳ! – эри жаҳл билан четга қаради.
Эри азалдан бозорчи аёлларни ёқтирмасди, улардан нафратланарди. “Кучсиз, келажагидан умиди йўқ аёлгина ўзини бозорга уради,” дерди. “Ёлғончи товламачилар!” дерди яна.
Эҳтимол у ҳақдир. Бозорда тирикчилик ўтказаётган момоҳавво қизларининг ёлғон гапиришлари рост гап. Кўпинча арзимайдиган нарсаларни ҳам мақтаб-мақтаб, дурустгина пуллаб юборишади. Аммо ҳақиқат мубҳам бўлса, одамзод аллақачон жаннатдан қувилган бўлса, у нима ҳам дея оларди?! Қолаверса, жувоннинг наздида… аёл, умуман, одам алоҳида, шахс ҳолида нафратга лойиқдир, – лекин бозорда битта у эмас, сон мингта аёл-эркак ўралашиб юрибди, – шундай экан, шунча одамдан нафратланиб бўладими?!
– Кечқурун пул юбораман, – деди эри.
– Менга пул керакмас, – деди-ю, жим бўлиб қолди.
Аёл эридан қачон орани очиқ қиламиз деб сўрамоқчи эди. Аммо сўрай олмади, журъати етмади, Худо кўрсатмасин, у: “Майли, розиман, қачон ажрашамиз десанг, мен тайёрман!” деб юборишидан қўрқди.
Эри унга қаттиқ тикилиб турди-да, сўнг машинага ўтириб жўнаб кетди.
Шу куни аёл ярим тунгача эридан пул кутди. Тўғриси, эри юборган пулни олмасди, қайтариб юборарди, у шунчаки… эри уни учратганини, нимадир ваъда қилганини эслайдими-йўқми, шуни билмоқчийди, холос. Аммо пул ўша куни ҳам, эртасига ҳам келмади. Пулнинг оёғи синиб қолган шекилли. Ёки кимдир уриб синдирган!
Аёл хўрсинди. Оғир сумка яна ўз жойини эгаллади.
Аёл йўлида давом этди.
Эри бадавлат оиладан, тарбияли, оғир-босиқ йигит эди. У эса бўлажак бастакор. Икки ойлик танишувдан сўнг тўйлари бўлди. Ҳаммаси бунчалик тез рўй берганига ҳайрон эди. Кейин билса… банкир ота шарт қўйган экан: “Агар бу йил ҳам уйланмасанг, келинни ўзим топаман!” Эри банкир отасини яхши кўрар, у киши чизган чизиқдан чиқмасди. Тўйдан кейин билди, эри шу қадар тўнг, димоғдор эдики, ҳеч қандай туйғу унинг юрагини жунбишга келтира олмайдигандек. Мияси фақат банкдаги рақамлар билан тўла бўлса керак, деб ўйларди янги келинчак.
Аёл зоти учун оила қуриш бахт бўлса, очиғи, бундай бахтга унинг кўникиши осон кечмади. Гўё ҳашаматли хонадонга адашиб учиб кириб қолган капалакдай ҳис қиларди ўзини.
Афтидан, эри уни ношукр деб ўйласа керак, кейинги вақтларда бир гапни тез-тез такрорлайдиган бўлиб қолганди: “Сиз менинг рафиқамсиз, лекин ўзингизнинг мусиқачи эканлигингизни ҳам унутманг. Ҳадеб бекорчи нарсалар ҳақида ўйлайвермасдан, ижод қилинг. Ана пианино, ана қоғоз-қалам! Бўш вақтингизни беҳуда ўтказманг. Одамлар бундай шарт-шароит учун виждонини сотишга тайёр-ку, сиз бўлсангиз!”
Ҳа, у қанчалар олижаноб… ва совуққон.
Аёл бўлса бундай совуққон олижанобликни ҳазм қила олмасди. Эҳтимол, шунинг учун ҳам тўкис оилада яшаётганига қарамасдан, мусиқага бўлган муҳаббати аста-секин сўниб борарди.
Кунларнинг бирида ўзи тасаввур қилган даражада бахтсиз эмаслигини ҳис қилди. Ҳомиладор эди.
Бироқ қувончи узоққа чўзилмади.
Ўғли, ягона қувончи ногирон эди!
Наҳотки болам дунёни ҳис қилмасдан ўтиб кетади, дея ўйлаш… Ўғлининг маъносиз кўзларига, ногирон, хаста вужудига қараш… оғир эди. Жуда оғир… оғир… оғир… эди! Унга кўзи тушган заҳоти вужудига сон-саноқсиз ниналар санчилаверарди…
Кейин кетма-кет икки қизча туғилди. Улар жисман соғлом эди, аммо яхши гапиролмасдилар.
Аёл энди қалбига кўз ташламай қўйганди. Мусиқани буткул унутди.
Бироқ жондан азиз кўрган фарзандлари туфайли ҳаётида кескин ўзгариш, хавфли бурилиш содир бўлиши етти ухлаб тушига ҳам кирмаганди.
Тарбиячи қиз…
“Қизларимизни уйда ўқитиш учун махсус ўқитувчи ёллайман, – деди эри ногирон ўғлини болалар уйига топширганларидан кейин. – Тили чучук болаларни ўқитадиган ўқитувчи билан гаплашдим”.
Эрининг бу эътиборидан боши кўкка етди.
Кўп ўтмай уйига у кириб келди: ёш ва ниҳоятда гўзал.
Бақамти келганларида аёл беихтиёр ўзини четга тортди…
Кейинчалик ҳам тарбиячи қиз билан ёнма-ён турмасликка ҳаракат қиладиган бўлди…
Тарбиячи нафақат уйига, балки ҳаётига кириб келганини дастлабки вақтлар фаҳмламади. Уни самимий, ювош, маъсума қиз деб ўйларди, яъни ўзига ўхшаб, илм истаб шаҳарга келганлардан! Ҳурмат қиларди. Ҳозир ҳам унинг меҳнатини инкор қилмоқчи эмас. Ахир ўша тарбиячи қиз туфайли қизларининг толе юлдузи ярқирашига унда ишонч пайдо бўлди. Қизлари равон гапира бошлади.
Шу боисдан ҳам унга ихлоси баланд эди. Унга ишонарди. Эрига кўз сузаётганини бошқа бировлардан эшитганида бу гапга ишонмаган бўларди. Афсуски, бу нарса кўз олдида содир бўлди. Бунга ҳеч қандай миш-миш, бўҳтон аралашгани йўқ.
Эрининг ўзини вазмин тутишга беҳуда уринишлари…
Унга нигоҳи тушганда кўзларининг чақнаб кетиши…
Тарбиячи қизнинг ўзини йўқотиб қўйишлари… титраб-қалтираб туришлари…
Бу нарса унчалик хавфли эмасдай, бир ҳамла билан ҳал қилинадиган муаммодай туюлганди бошида. Тўғри-да, бирор сабаб билан тарбиячини уйидан ҳайдаб солади, тамом-вассалом! Лекин ҳозирча шошилмаслик керак.
Ўйчининг ўйи битгунча… хиёнат юз берди.
Бу ҳақда ҳеч ким уни огоҳлантиргани йўқ. Уларнинг қўрқувлари, унсиз иқрорлари бу нарсани фош қилиб қўйди. Ҳаётида юз берган бундай фавқулодда ўзгариш хонумонига ўт қўйди, бутун вужудини жунбишга келтирди. Ахир бу номардлик, ноинсофлик эди!
Эри унинг кўз ўнгида маъшуқаси билан кўз уриштириб ўтирса… Маъшуқасининг ҳар бир қадамини кузатса… Вужуди хотинининг ёнида бўлса-ю руҳи аллақандай бир қизнинг ортидан эргашиб юрса…
Танлаш имкони туғилганда эри ўша тарбиячи қизни танлади, эмишки, у енгилтаклик қилиб покиза бир қизнинг келажагини барбод қилганмиш, жавобгармиш… Агар қиз ёмонликка олса борми! Уни (яъни эрини, унинг эрини!) бу жамиятда ҳеч ким аямайди!
Қиз эса “…ёмонликка” олиш бу ёқда турсин, ҳатто ноз қилиб ўтирмади, тарбиячилик рутбасини бойликка алмаштирди-қўйди!
“Одамлар бундай шарт-шароит учун виждонларини сотишга тайёр-ку, сиз бўлсангиз!..”
Кейинроқ фаҳмлашича, банкир ота ҳам “фатво” берганмиш: “Бизга тўрт мучаси бут меросхўр керак!”
Эри вақтинча алоҳида яшаб туриш ҳақида гап очганида индамай рози бўлди, ҳеч нарсани ҳеч нимага алиштирмади. Ҳатто савдолашмади. Бутунлай орани очиқ қилиб, иккала қизини етаклаб, ота уйига қайтиб борганда нима, у ерда қандай ҳузур-ҳаловат кутиб турибди?!
Ахир айтишади-ку: ўзгартира олмайдиган нарсангга ўзингни ерга урмай бардош бер, деб.
Эри икки хоналик уй олиб берди. Алоҳида яшай бошлашди. Аммо эри негадир қонуний ажрашиш ҳақида гап очмади. Нима учун?
Хуллас, етим қовурғадай сўппайиб қолаверди.
Энг қизиғи, алоҳида яшай бошлаганларидан кейин аёл бир чимдимгина бўлса-да, оилавий ҳаловатнинг қадрини билди, ўз ҳаётини ўша димоғдор ва худбин одамдан айро тасаввур қила олмаслигини тушуна бошлади. “Эрим менга хиёнат қилди, уни асло кечириб бўлмайди!” дерди-ю, зум ўтмай тарбиячи қизни юмма талаб, уйидан ҳайдаб чиқармагани ва эри вақтинча алоҳида яшаб туриш ҳақида гап очганида рози бўлгани учун афсусланарди негадир…
“Уларнинг севгиси худди ёқимли мусиқа мисол гўзал бўлгани учунгина яшаяпти. Аммо ҳар қандай ёқимли мусиқа ҳам барибир ниҳоясига етади, афсуски, эрим буни ҳозир англамаяпти”, дерди тундан, ёлғизликдан, девордаги соялардан қўрқиб, юраги ёрилгудай титраганида… рашк оловидан жизғинак бўлганида…
Эри жуда ўзгариб кетганди.
Муҳаббатнинг қудратини қаранг, иродаси пўлатдек мустаҳкам, ишбилармон одамни не кўйларга солиб қўйди?
Аммо аёл буни ҳам тан олгиси келмасди.
“Муҳаббат?!
Қанақа муҳаббат? Йўқ, буни муҳаббат деб бўлмайди, бу шунчаки севги. Пианино клавишларига бехосдан бармоғинг тегиб кетганида жаранглайдиган қисқа бир оҳанг…”
Бироқ ўша “…қисқа оҳанг” эрининг шу қадар эс-ҳушини олиб қўйгандики, кўзига ҳеч нарса кўринмасди, болаларини унутганди, ҳатто ишни ҳам унутиб, тарбиячи билан ҳали тоққа, ҳали денгиз бўйига сайёҳатга кетармиш…
Сир бермасликка қанчалик уринмасин, аёл ўзини ёлғиз ва бахтсиз ҳис қиларди. Юраги куярди…
Лекин… кун кўриш керак. Тирикчилик ўтказиши, болаларини боқиши лозим. Эри икки хоналик уй олиб бердию, бутун масъулиятдан қутулгандай жим бўлиб кетди. Нима қилиши керак? Ўйлаб-ўйлаб мактабга ишга кирди. Мусиқадан дарс бера бошлади. Афсуски, маоши рўзғорга юқ ҳам бўлмасди. Ўлсин, мактабда мусиқа дарсларига кам соат ажратиларкан-да!
Охири бўлмади, ўзини бозорга урди.
Эри нафратланганича бор, бозор унчалик яхши жой эмас, алғов-далғов замоннинг узлуксиз жанги давом этаётган бесурур ҳаёт маскани; сокинлик, шоду хуррамлик ҳукм сураётган олам эса унинг теграсида айланади; бироқ ҳар қалай, бу ерда жон сақласа бўлади.
Муҳими – ўзни йўқотмаслик.
Гоҳида бозорда харидор кутиб ўтириб… ўзининг қаерда эканлигини унутиб қўяди. Аллақандай сирли-сеҳрли оҳанг одамларнинг туссиз башаралари ва шовқин-сурон орасидан сирғалиб ўтиб, аста-секин қалбига оқиб кираётгандай бўлаверади. Шунда ўзини аллақандай сирли оролчага тушиб қолгандай ҳис қилади, бармоқлари шолча устидаги эски-тускиларни эмас, пианинонинг оппоқ клавишларини силаётгандай, руҳи олис-олисларга парвоз қилаётгандай бўлаверади.
Худди шу вақт қаршисида қаҳратон қиш ёки инжиқ кузнинг ҳароратсиз кунларидан титраб-қалтираган бир банда пайдо бўлади ва:
– Манави… тоғорачангиз неч пул? – деб сўрайди.
Шунда уни ром этган соҳир туйғулар бир зумда аллақаёққа йўқолади ва у энди мусиқачи эмас, балки шунчаки олибсотар каби харидор билан савдолаша бошлайди ва бу ерда ҳам ўзини ортиқча ҳис қилади…
Дарвоқе, бундан икки ой илгари, яъни улар бозор йўлида тасодифан учрашганларидан кейин, эри қизларини йўқлаб боғчага борибди.
Ширинликлар билан уларни сийлабди. Яна кўпдан-кўп совғалар берибди. Кейинги гал паркка олиб бораман, деб ваъда берибди.
Шу куни кечаси билан иккала қизи ҳам иситмалаб чиқди. Сезиб турибди, қизлари ичикяпти, отасини соғиняпти, қийналяпти.
Аёл шу оқшом тарбиячи қизни юмма талаб, уйидан ҳайдаб чиқармагани учун яна афсусланди. Кейин барбод бўлган дунё вайроналари устида улуғвор кошона бунёд этишни орзу қилди… Ахир эри билан бутунлай орани очиқ қилишмаган-ку!
Эртаси куни қизларини боғчага юбормади. Боғча опанинг ўзи қўнғироқ қилиб, ҳол сўраркан, гап орасида кеча эрининг юзи ташвишли кўринганини қистириб ўтди…
Аёл аёл-да, бирдан ҳушёр тортди. Миллионлар эгаси бўлган одамни нима ташвишга солган бўлиши мумкин? Нега бирдан болаларини эслаб қолди? Ишлари юришмай қолдимикин? Ё анави тарбиячи билан ораларидан ола мушук ўтдимикин? Балки унинг ҳақиқий қиёфасини кўриб қолгандир? (Одамлар яқинлашгани сайин бир-биридан нафратлана бошлайдилар.) Айтганча, нега шу вақтгача бола кўришмаяпти?
Ким билсин, балки унинг аҳволи боғча опа айтганидай эмасдир? Шунчаки қизларини кўргани келгандир?! Лекин нега ҳалигача унинг жавобини бермайди? Балки эри айёрлик қилаётгандир? Буям хотиржам яшашнинг бир усулидир?!.
Эҳ!
Жаҳли чиқиб кетди.
Гоҳида эрини тушунишга ҳаракат қилади, аммо барибир бунинг уддасидан чиқолмайди. Йўқ, уни кечириб бўлмайди! Йўқ. Йўқ. Йўқ.
Тавба, гўё эри ундан кечирим сўраяпти-ю… Аммо… Башарти у кечирим сўраб қолса-чи?! Шунинг учун ҳам юзма-юз гаплашишга журъат қилолмай, боғчага, болаларининг олдига боргандир?
“Биз худди совуқ қотган типратиконларга ўхшаймиз, бир-биримизга яқинлашишга тиконларимиз халақит беради…”
Аёл маъюс жилмайди. Ўзини совуқ қотган типратикон қиёфасида тасаввур қилиб. Кейин яна орзуга берилиб, бир кўприк қуришни истади, ўзи билан эрини ажратиб турган жарликни бирлаштириш умидида.
Шу умидда икки ойдан буён елкасига оғир сумкасини ортмоқлаганча бозордан чиқиб, уйига пойи пиёда йўл олади. Шу умидда икки ойдан буён юришдан бирдам тўхтаб, йўлга тикилади. Мана ҳозир, аввал нур устуни пайдо бўлади, кейин қаршисида баланд бўйли, келишган эркак пайдо бўлади-ю…
Йўлдан машиналар карвони тинимсиз ўтиб борар, лекин уларнинг ҳеч бири елкасига оғир сумкани ортмоқлаганча йўлкада турган аёлни кўрмасди, унинг юрагининг туб-тубида, ўй-хаёлларининг аллақайси кўчаларида сарсон кезиб юрган андишали фарёдини эшитмасди.
Кўкни буткул қоплаган булут шовқин солмасдан, оҳиста кўзёшларини тўка бошлади…
Манба: «Шарқ юлдузи» журнали, 2017 йил, 3-сон
Bozorda ortiq o‘tirgisi kelmadi. Yerga to‘shalgan sholcha ustiga yoyilgan narsalarini yig‘ishtirdi-da, sumkasini yelkasiga ortmoqlagancha uyiga piyoda yo‘l oldi. Ming ko‘zli bozor ortda qoldi. Qappaygan qorinlar, chaqchaygan nigohlar shovqini va chirigan piyozlarning hidi ham.
Zulfiya Qurolboy qizi
YOMG’IRLI YO’LKA
Zulfiya Qurolboy qizi (Zulfiya Yoʻldosheva) – 1966 yili Jizzax viloyatining Jizzax tumanida tugʻilgan. 1989 yili Jizzax pedagogika institutining oʻzbek filologiyasi fakultetini bitirgan. “Turmush”, “Yovuzlik farishtasi”, “Oʻlim hech narsa emas” hikoyalar toʻplamlari hamda “Armon asirasi”, “Mashaqqatlar girdobi” romanlari muallifi. Ayni kunlarda “Oʻzbekfilm” kinostudiyasida ishlaydi. Hikoyasi asosida “Chaqmoq chaqqan tunda” badiiy filmi suratga olingan. “Yozsiz yil” badiiy filmining, “Fidoyilar” serialining ssenariy muallifi. Hikoyalari asosida Oʻzbek davlat drama teatrida “Ayol” spektakli sahnalashtirildi.
Bozorda ortiq o‘tirgisi kelmadi.
Yerga to‘shalgan sholcha ustiga yoyilgan narsalarini yig‘ishtirdi-da, sumkasini yelkasiga ortmoqlagancha uyiga piyoda yo‘l oldi.
Ming ko‘zli bozor ortda qoldi. Qappaygan qorinlar, chaqchaygan nigohlar shovqini va chirigan piyozlarning hidi ham.
Ufqdan ko‘tarilgan bulut shahar osmonini qoplay boshladi.
Havodan yomg‘ir hidi anqidi.
Kech tushib qolgan, ko‘ngli g‘ash, oyoqlari o‘ziga bo‘ysunmayotgan edi, birorta ulovga chiqsa bo‘lardi, bugun har qalay hamyonida pul bor, lekin u yo‘l yurishni istadi.
Yo‘l katta va ikki tomonlama edi, turfa xil avtoulovlar – “yirtqich qushlar” vahshiylarcha chinqirib u yoqdan-bu yoqqa g‘izillardi.
Ayol yo‘lkaga o‘tdi.
Yo‘lka ingichka, uzun, yelkasidagi sumkasi esa og‘ir edi.
Ayol katta yo‘ldan o‘tayotgan ulovlarga umid bilan tikildi. Ular orasida o‘ziga tanish ulovni ko‘rishni istadi. “U”ning mashinasi ko‘m-ko‘k, yo‘q, baqlajon rangida edi, deb o‘yladi, ammo barcha berahm qushlar ayolning intizorligiga parvo qilmay, shiddat bilan olg‘a intilardi.
Intizorlik ko‘ngil g‘ashligiga g‘ashlik qo‘shdi, ayolning qayg‘usi quyuqlashdi. Hech narsani o‘ylamaslikka urindi. Ammo yelkasidan tushishni istamayotgan sumka unga dam-badam bozorni, bugungi ko‘ngilsizlikni esga solardi.
Bugun… rostini aytsa, bozorda yap-yangi doshqozonini o‘g‘irlatib qo‘ydi.
Bu qanday yuz berdi? Hatto sezmay qoldi.
Bilganidan keyin yuragi shuvillab ketdi. O‘zini bo‘shanglikda aybladi. Axir doshqozon jimitday narsa emas-ku bebiliska qo‘ltiqqa qisib ketaveradigan.
“Siz boya savdolashib turganingizda o‘zimiznikilar urib ketdi-yov doshqozoningizni”, dedi yonidagi dugonasi.
“Ko‘rgan bo‘lsangiz asta turtib qo‘ymabsiz-da”, dedi xafa bo‘lib. Dugona shugina gapga ham tutab ketdi: “Voy, men atay qipmanmi?! Ko‘rib turib, aytmadingiz, deyapsizmi?! Menam savdolashayotgandim axir!”
Indamadi. Mojaroni davom ettirishdan foyda yo‘q.
Bu yer bozor. Eski-tuskilar sotilsa-da, baribir bozor. Bozorda esa… narsa tirik jon maqomiga ko‘tariladi. Aksincha bo‘lganida, bitta doshqozon uchun shunchalik kuyinarmidi?..
Aslida o‘g‘irlik birinchi marta yuz berayotgani yo‘q. Avvallari ham tez-tez biror narsasini o‘g‘irlatib qo‘yardi. Lekin ular mayda-chuyda narsalar edi. Doshqozon esa… hali yap-yangi edi-da. Ja nari borsa ikki marta ishlatilgandir. Uni qarovsiz qolgan qo‘shni kampirdan arzon-garovga sotib olib, anchadan buyon asrab kelayotgandi-da durustroq pullayman deb.
Dugonasi: “Shodi pattachiga aytsak, doshqozoningizni topib beradi, u kim olganini juda yaxshi biladi!” dedi bir mahal.
Javob bermadi. Shunda dugonasi: “Doshqozoningizni topishni istaysizmi o‘zi? Yoki ikki qo‘lingizni burningizga tiqib ketaverasizmi?!” dedi achitib. Yig‘lagisi keldi. Lekin yig‘lamadi.
“Topishni istayman, axir uni tuzukroq pulga sotmoqchiydim. Lekin yana Shodi pattachiga ro‘para bo‘lishga yuzim chidamayapti”, dedi.
Dugonasi pinak buzmay javob berdi: “Bu yer bozor. Bozorda hamma narsa yuz berishi mumkin!”
Dugonasi haq ekanligiga ancha kech iqror bo‘ldi, chindan ham bu yer bozor edi.
Lekin bozor ekan deb har qanday yuzsizlikka borish… yoki borib… bo‘ladimi? Axir dunyoda nimalar yuz bermoqda?
Shunga qaramay, tushdan keyin Shodi pattachiga uchrashdi. U arzini jim turib eshitdi. Keyin…
“Qachon qarasam, narsalaringizni o‘g‘irlatib, ko‘zyoshingizni selday oqizib yurasiz! Undan ko‘ra erga teging. Ro‘zg‘or tashvishidan qutulasiz-qo‘yasiz! Erli xotinmisiz o‘zi, yo… Odam… sizga bir nima deyishgayam ikkilanadi!”
Shodi pattachi o‘zi g‘alati odam.
Gohida patta pulini vaqtida to‘lay olishmasa, tepalarida turvolib shunaqa sayraydiki, gaplaridan ilon po‘st tashlaydi: “Senlar juda aqlli bo‘lib ketgansanlar. Shodi pattachini nima deb aldashni yaxshi bilib olgansanlar. Agar xotinim senlarga o‘xshaganida, allaqachon ketiga bir tepib, haydavorgan bo‘lardim!” Ammo sotuvchi ayollar baribir patta pulini vaqtida to‘lashmaydi.
Bozorda shunaqa irim bor. Sotuvchilar savdolari yurishib, hamyonlari qappaymaguncha birovga bir so‘m berishmaydi! Baraka uchadi, deb o‘ylashadi. “Erta kechqurun ham to‘lamasangiz, bu yerdan qorangizni o‘chiraman!” deb do‘q ura-ura Shodi pattachi nari ketadi oxiri. Ertasiga albatta patta pulini undiradi. Undirmasa qo‘ymaydi ham. Uyiga qidirib borib bo‘lsayam oladi pulini! Chunki bozorchilarning deyarli hammasini yaxshi taniydi, uy manziligacha biladi. Lekin kerak vaqtida yaxshilik qilib ham qo‘yadi, ya’ni dugonasi aytganiday: “…u kim olganini juda yaxshi biladi!”
Biroq bugun haddidan oshib ketdi!..
Ayolning asablari qaqshadi.
Shu vaqtgacha turish-turmushi haqida bozordagi eng yaqin dugonalariga ham gapirmasdi, o‘zini erlik ayolday ko‘rsatardi, ammo odamlar baribir bilisharkan-da… Ayol o‘zini yozg‘irdi: qanchalik ehtiyotkor bo‘lmasin, allaqanday pattachidan sharmsiz gaplarni eshitgani uchun… sumkasi bilan uning basharasiga tushirmagani uchun…
Og‘ir yuk zalvoridan yelkasi bukchaygan ayol yurishdan to‘xtadi. Avtoulovlar karvoniga tikildi.
To‘rt oy oldin xuddi shu yerda…
O‘sha kuni savdo bo‘lmaganidan yo‘lkiraga pul topolmagan ayol yerga qaragancha g‘ira-shirada poyi piyoda uyiga qaytayotgan edi.
Avval yo‘lga uzun bir nur ustuni tushdi, keyin keskin berilgan tormoz. Yo‘lovchi mashinadir-da, degan xayolda e’tibor bermadi.
Nur ustuni g‘oyib bo‘ldi, baland bo‘yli, kelishgan erkak yo‘lini to‘sdi.
U. Juvonning eri.
– Bozorga chiqib nima qilardingiz? – dedi u juvonga yaqin kelib. – Shunchalik qiynalib qolgan ekansiz, qo‘ng‘iroq qilmaysizmi?!
Indamadi. Nazarida eri uning sabr-toqatini sinab ko‘rayotganday…
– O‘zingizni arzonga sotib qo‘yibsiz!
Bu gap ayolning jon-jonidan o‘tib ketdi, ammo yana sir bermasdan vazmin ohangda:
– Yordamga muhtoj emasman, – dedi.
Ayolning bu holati – qahraton sovuqda muz ustida yalangoyoq turgancha “Sovqotmayapman, shunchaki qaltirayapman”, deyayotgan kishining ahvolini eslatardi.
– Eh! – eri jahl bilan chetga qaradi.
Eri azaldan bozorchi ayollarni yoqtirmasdi, ulardan nafratlanardi. “Kuchsiz, kelajagidan umidi yo‘q ayolgina o‘zini bozorga uradi,” derdi. “Yolg‘onchi tovlamachilar!” derdi yana.
Ehtimol u haqdir. Bozorda tirikchilik o‘tkazayotgan momohavvo qizlarining yolg‘on gapirishlari rost gap. Ko‘pincha arzimaydigan narsalarni ham maqtab-maqtab, durustgina pullab yuborishadi. Ammo haqiqat mubham bo‘lsa, odamzod allaqachon jannatdan quvilgan bo‘lsa, u nima ham deya olardi?! Qolaversa, juvonning nazdida… ayol, umuman, odam alohida, shaxs holida nafratga loyiqdir, – lekin bozorda bitta u emas, son mingta ayol-erkak o‘ralashib yuribdi, – shunday ekan, shuncha odamdan nafratlanib bo‘ladimi?!
– Kechqurun pul yuboraman, – dedi eri.
– Menga pul kerakmas, – dedi-yu, jim bo‘lib qoldi.
Ayol eridan qachon orani ochiq qilamiz deb so‘ramoqchi edi. Ammo so‘ray olmadi, jur’ati yetmadi, Xudo ko‘rsatmasin, u: “Mayli, roziman, qachon ajrashamiz desang, men tayyorman!” deb yuborishidan qo‘rqdi.
Eri unga qattiq tikilib turdi-da, so‘ng mashinaga o‘tirib jo‘nab ketdi.
Shu kuni ayol yarim tungacha eridan pul kutdi. To‘g‘risi, eri yuborgan pulni olmasdi, qaytarib yuborardi, u shunchaki… eri uni uchratganini, nimadir va’da qilganini eslaydimi-yo‘qmi, shuni bilmoqchiydi, xolos. Ammo pul o‘sha kuni ham, ertasiga ham kelmadi. Pulning oyog‘i sinib qolgan shekilli. Yoki kimdir urib sindirgan!
Ayol xo‘rsindi. Og‘ir sumka yana o‘z joyini egalladi.
Ayol yo‘lida davom etdi.
Eri badavlat oiladan, tarbiyali, og‘ir-bosiq yigit edi. U esa bo‘lajak bastakor. Ikki oylik tanishuvdan so‘ng to‘ylari bo‘ldi. Hammasi bunchalik tez ro‘y berganiga hayron edi. Keyin bilsa… bankir ota shart qo‘ygan ekan: “Agar bu yil ham uylanmasang, kelinni o‘zim topaman!” Eri bankir otasini yaxshi ko‘rar, u kishi chizgan chiziqdan chiqmasdi. To‘ydan keyin bildi, eri shu qadar to‘ng, dimog‘dor ediki, hech qanday tuyg‘u uning yuragini junbishga keltira olmaydigandek. Miyasi faqat bankdagi raqamlar bilan to‘la bo‘lsa kerak, deb o‘ylardi yangi kelinchak.
Ayol zoti uchun oila qurish baxt bo‘lsa, ochig‘i, bunday baxtga uning ko‘nikishi oson kechmadi. Go‘yo hashamatli xonadonga adashib uchib kirib qolgan kapalakday his qilardi o‘zini.
Aftidan, eri uni noshukr deb o‘ylasa kerak, keyingi vaqtlarda bir gapni tez-tez takrorlaydigan bo‘lib qolgandi: “Siz mening rafiqamsiz, lekin o‘zingizning musiqachi ekanligingizni ham unutmang. Hadeb bekorchi narsalar haqida o‘ylayvermasdan, ijod qiling. Ana pianino, ana qog‘oz-qalam! Bo‘sh vaqtingizni behuda o‘tkazmang. Odamlar bunday shart-sharoit uchun vijdonini sotishga tayyor-ku, siz bo‘lsangiz!”
Ha, u qanchalar olijanob… va sovuqqon.
Ayol bo‘lsa bunday sovuqqon olijanoblikni hazm qila olmasdi. Ehtimol, shuning uchun ham to‘kis oilada yashayotganiga qaramasdan, musiqaga bo‘lgan muhabbati asta-sekin so‘nib borardi.
Kunlarning birida o‘zi tasavvur qilgan darajada baxtsiz emasligini his qildi. Homilador edi.
Biroq quvonchi uzoqqa cho‘zilmadi.
O‘g‘li, yagona quvonchi nogiron edi!
Nahotki bolam dunyoni his qilmasdan o‘tib ketadi, deya o‘ylash… O‘g‘lining ma’nosiz ko‘zlariga, nogiron, xasta vujudiga qarash… og‘ir edi. Juda og‘ir… og‘ir… og‘ir… edi! Unga ko‘zi tushgan zahoti vujudiga son-sanoqsiz ninalar sanchilaverardi…
Keyin ketma-ket ikki qizcha tug‘ildi. Ular jisman sog‘lom edi, ammo yaxshi gapirolmasdilar.
Ayol endi qalbiga ko‘z tashlamay qo‘ygandi. Musiqani butkul unutdi.
Biroq jondan aziz ko‘rgan farzandlari tufayli hayotida keskin o‘zgarish, xavfli burilish sodir bo‘lishi yetti uxlab tushiga ham kirmagandi.
Tarbiyachi qiz…
“Qizlarimizni uyda o‘qitish uchun maxsus o‘qituvchi yollayman, – dedi eri nogiron o‘g‘lini bolalar uyiga topshirganlaridan keyin. – Tili chuchuk bolalarni o‘qitadigan o‘qituvchi bilan gaplashdim”.
Erining bu e’tiboridan boshi ko‘kka yetdi.
Ko‘p o‘tmay uyiga u kirib keldi: yosh va nihoyatda go‘zal.
Baqamti kelganlarida ayol beixtiyor o‘zini chetga tortdi…
Keyinchalik ham tarbiyachi qiz bilan yonma-yon turmaslikka harakat qiladigan bo‘ldi…
Tarbiyachi nafaqat uyiga, balki hayotiga kirib kelganini dastlabki vaqtlar fahmlamadi. Uni samimiy, yuvosh, ma’suma qiz deb o‘ylardi, ya’ni o‘ziga o‘xshab, ilm istab shaharga kelganlardan! Hurmat qilardi. Hozir ham uning mehnatini inkor qilmoqchi emas. Axir o‘sha tarbiyachi qiz tufayli qizlarining tole yulduzi yarqirashiga unda ishonch paydo bo‘ldi. Qizlari ravon gapira boshladi.
Shu boisdan ham unga ixlosi baland edi. Unga ishonardi. Eriga ko‘z suzayotganini boshqa birovlardan eshitganida bu gapga ishonmagan bo‘lardi. Afsuski, bu narsa ko‘z oldida sodir bo‘ldi. Bunga hech qanday mish-mish, bo‘hton aralashgani yo‘q.
Erining o‘zini vazmin tutishga behuda urinishlari…
Unga nigohi tushganda ko‘zlarining chaqnab ketishi…
Tarbiyachi qizning o‘zini yo‘qotib qo‘yishlari… titrab-qaltirab turishlari…
Bu narsa unchalik xavfli emasday, bir hamla bilan hal qilinadigan muammoday tuyulgandi boshida. To‘g‘ri-da, biror sabab bilan tarbiyachini uyidan haydab soladi, tamom-vassalom! Lekin hozircha shoshilmaslik kerak.
O‘ychining o‘yi bitguncha… xiyonat yuz berdi.
Bu haqda hech kim uni ogohlantirgani yo‘q. Ularning qo‘rquvlari, unsiz iqrorlari bu narsani fosh qilib qo‘ydi. Hayotida yuz bergan bunday favqulodda o‘zgarish xonumoniga o‘t qo‘ydi, butun vujudini junbishga keltirdi. Axir bu nomardlik, noinsoflik edi!
Eri uning ko‘z o‘ngida ma’shuqasi bilan ko‘z urishtirib o‘tirsa… Ma’shuqasining har bir qadamini kuzatsa… Vujudi xotinining yonida bo‘lsa-yu ruhi allaqanday bir qizning ortidan ergashib yursa…
Tanlash imkoni tug‘ilganda eri o‘sha tarbiyachi qizni tanladi, emishki, u yengiltaklik qilib pokiza bir qizning kelajagini barbod qilganmish, javobgarmish… Agar qiz yomonlikka olsa bormi! Uni (ya’ni erini, uning erini!) bu jamiyatda hech kim ayamaydi!
Qiz esa “…yomonlikka” olish bu yoqda tursin, hatto noz qilib o‘tirmadi, tarbiyachilik rutbasini boylikka almashtirdi-qo‘ydi!
“Odamlar bunday shart-sharoit uchun vijdonlarini sotishga tayyor-ku, siz bo‘lsangiz!..”
Keyinroq fahmlashicha, bankir ota ham “fatvo” berganmish: “Bizga to‘rt muchasi but merosxo‘r kerak!”
Eri vaqtincha alohida yashab turish haqida gap ochganida indamay rozi bo‘ldi, hech narsani hech nimaga alishtirmadi. Hatto savdolashmadi. Butunlay orani ochiq qilib, ikkala qizini yetaklab, ota uyiga qaytib borganda nima, u yerda qanday huzur-halovat kutib turibdi?!
Axir aytishadi-ku: o‘zgartira olmaydigan narsangga o‘zingni yerga urmay bardosh ber, deb.
Eri ikki xonalik uy olib berdi. Alohida yashay boshlashdi. Ammo eri negadir qonuniy ajrashish haqida gap ochmadi. Nima uchun?
Xullas, yetim qovurg‘aday so‘ppayib qolaverdi.
Eng qizig‘i, alohida yashay boshlaganlaridan keyin ayol bir chimdimgina bo‘lsa-da, oilaviy halovatning qadrini bildi, o‘z hayotini o‘sha dimog‘dor va xudbin odamdan ayro tasavvur qila olmasligini tushuna boshladi. “Erim menga xiyonat qildi, uni aslo kechirib bo‘lmaydi!” derdi-yu, zum o‘tmay tarbiyachi qizni yumma talab, uyidan haydab chiqarmagani va eri vaqtincha alohida yashab turish haqida gap ochganida rozi bo‘lgani uchun afsuslanardi negadir…
“Ularning sevgisi xuddi yoqimli musiqa misol go‘zal bo‘lgani uchungina yashayapti. Ammo har qanday yoqimli musiqa ham baribir nihoyasiga yetadi, afsuski, erim buni hozir anglamayapti”, derdi tundan, yolg‘izlikdan, devordagi soyalardan qo‘rqib, yuragi yorilguday titraganida… rashk olovidan jizg‘inak bo‘lganida…
Eri juda o‘zgarib ketgandi.
Muhabbatning qudratini qarang, irodasi po‘latdek mustahkam, ishbilarmon odamni ne ko‘ylarga solib qo‘ydi?
Ammo ayol buni ham tan olgisi kelmasdi.
“Muhabbat?!
Qanaqa muhabbat? Yo‘q, buni muhabbat deb bo‘lmaydi, bu shunchaki sevgi. Pianino klavishlariga bexosdan barmog‘ing tegib ketganida jaranglaydigan qisqa bir ohang…”
Biroq o‘sha “…qisqa ohang” erining shu qadar es-hushini olib qo‘ygandiki, ko‘ziga hech narsa ko‘rinmasdi, bolalarini unutgandi, hatto ishni ham unutib, tarbiyachi bilan hali toqqa, hali dengiz bo‘yiga sayyohatga ketarmish…
Sir bermaslikka qanchalik urinmasin, ayol o‘zini yolg‘iz va baxtsiz his qilardi. Yuragi kuyardi…
Lekin… kun ko‘rish kerak. Tirikchilik o‘tkazishi, bolalarini boqishi lozim. Eri ikki xonalik uy olib berdiyu, butun mas’uliyatdan qutulganday jim bo‘lib ketdi. Nima qilishi kerak? O‘ylab-o‘ylab maktabga ishga kirdi. Musiqadan dars bera boshladi. Afsuski, maoshi ro‘zg‘orga yuq ham bo‘lmasdi. O‘lsin, maktabda musiqa darslariga kam soat ajratilarkan-da!
Oxiri bo‘lmadi, o‘zini bozorga urdi.
Eri nafratlanganicha bor, bozor unchalik yaxshi joy emas, alg‘ov-dalg‘ov zamonning uzluksiz jangi davom etayotgan besurur hayot maskani; sokinlik, shodu xurramlik hukm surayotgan olam esa uning tegrasida aylanadi; biroq har qalay, bu yerda jon saqlasa bo‘ladi.
Muhimi – o‘zni yo‘qotmaslik.
Gohida bozorda xaridor kutib o‘tirib… o‘zining qayerda ekanligini unutib qo‘yadi. Allaqanday sirli-sehrli ohang odamlarning tussiz basharalari va shovqin-suron orasidan sirg‘alib o‘tib, asta-sekin qalbiga oqib kirayotganday bo‘laveradi. Shunda o‘zini allaqanday sirli orolchaga tushib qolganday his qiladi, barmoqlari sholcha ustidagi eski-tuskilarni emas, pianinoning oppoq klavishlarini silayotganday, ruhi olis-olislarga parvoz qilayotganday bo‘laveradi.
Xuddi shu vaqt qarshisida qahraton qish yoki injiq kuzning haroratsiz kunlaridan titrab-qaltiragan bir banda paydo bo‘ladi va:
– Manavi… tog‘orachangiz nech pul? – deb so‘raydi.
Shunda uni rom etgan sohir tuyg‘ular bir zumda allaqayoqqa yo‘qoladi va u endi musiqachi emas, balki shunchaki olibsotar kabi xaridor bilan savdolasha boshlaydi va bu yerda ham o‘zini ortiqcha his qiladi…
Darvoqe, bundan ikki oy ilgari, ya’ni ular bozor yo‘lida tasodifan uchrashganlaridan keyin, eri qizlarini yo‘qlab bog‘chaga boribdi.
Shirinliklar bilan ularni siylabdi. Yana ko‘pdan-ko‘p sovg‘alar beribdi. Keyingi gal parkka olib boraman, deb va’da beribdi.
Shu kuni kechasi bilan ikkala qizi ham isitmalab chiqdi. Sezib turibdi, qizlari ichikyapti, otasini sog‘inyapti, qiynalyapti.
Ayol shu oqshom tarbiyachi qizni yumma talab, uyidan haydab chiqarmagani uchun yana afsuslandi. Keyin barbod bo‘lgan dunyo vayronalari ustida ulug‘vor koshona bunyod etishni orzu qildi… Axir eri bilan butunlay orani ochiq qilishmagan-ku!
Ertasi kuni qizlarini bog‘chaga yubormadi. Bog‘cha opaning o‘zi qo‘ng‘iroq qilib, hol so‘rarkan, gap orasida kecha erining yuzi tashvishli ko‘ringanini qistirib o‘tdi…
Ayol ayol-da, birdan hushyor tortdi. Millionlar egasi bo‘lgan odamni nima tashvishga solgan bo‘lishi mumkin? Nega birdan bolalarini eslab qoldi? Ishlari yurishmay qoldimikin? Yo anavi tarbiyachi bilan oralaridan ola mushuk o‘tdimikin? Balki uning haqiqiy qiyofasini ko‘rib qolgandir? (Odamlar yaqinlashgani sayin bir-biridan nafratlana boshlaydilar.) Aytgancha, nega shu vaqtgacha bola ko‘rishmayapti?
Kim bilsin, balki uning ahvoli bog‘cha opa aytganiday emasdir? Shunchaki qizlarini ko‘rgani kelgandir?! Lekin nega haligacha uning javobini bermaydi? Balki eri ayyorlik qilayotgandir? Buyam xotirjam yashashning bir usulidir?!.
Eh!
Jahli chiqib ketdi.
Gohida erini tushunishga harakat qiladi, ammo baribir buning uddasidan chiqolmaydi. Yo‘q, uni kechirib bo‘lmaydi! Yo‘q. Yo‘q. Yo‘q.
Tavba, go‘yo eri undan kechirim so‘rayapti-yu… Ammo… Basharti u kechirim so‘rab qolsa-chi?! Shuning uchun ham yuzma-yuz gaplashishga jur’at qilolmay, bog‘chaga, bolalarining oldiga borgandir?
“Biz xuddi sovuq qotgan tipratikonlarga o‘xshaymiz, bir-birimizga yaqinlashishga tikonlarimiz xalaqit beradi…”
Ayol ma’yus jilmaydi. O‘zini sovuq qotgan tipratikon qiyofasida tasavvur qilib. Keyin yana orzuga berilib, bir ko‘prik qurishni istadi, o‘zi bilan erini ajratib turgan jarlikni birlashtirish umidida.
Shu umidda ikki oydan buyon yelkasiga og‘ir sumkasini ortmoqlagancha bozordan chiqib, uyiga poyi piyoda yo‘l oladi. Shu umidda ikki oydan buyon yurishdan birdam to‘xtab, yo‘lga tikiladi. Mana hozir, avval nur ustuni paydo bo‘ladi, keyin qarshisida baland bo‘yli, kelishgan erkak paydo bo‘ladi-yu…
Yo‘ldan mashinalar karvoni tinimsiz o‘tib borar, lekin ularning hech biri yelkasiga og‘ir sumkani ortmoqlagancha yo‘lkada turgan ayolni ko‘rmasdi, uning yuragining tub-tubida, o‘y-xayollarining allaqaysi ko‘chalarida sarson kezib yurgan andishali faryodini eshitmasdi.
Ko‘kni butkul qoplagan bulut shovqin solmasdan, ohista ko‘zyoshlarini to‘ka boshladi…
Manba: “Sharq yulduzi” jurnali, 2017 yil, 3-son
