Азизбек Юсупов ҳақида “Дуэль”нинг финалидан сўнг, тўлиб-тошиб ёзмоқчидим. Ҳаяжонда бўрттириб юбормай дея кузатишни маъқул топдим. Очиғи, анъанавий, биз ўрганган йўлдан юрмагани, тасвиргагина қурилмаган тафаккурий шеърияти билан мен учун ғолиб эди у…
Бироқ, танловнинг ўз шартлари бор. Улардан бири – ифодали ўқиши билан зални қалқитиб юбориш. Камида Усмон Азимдек ўқиганида ҳам англашга, беназир сатрларни хотиримизда ушлаб қолишга улгурармидик. Ҳамма шартларни четга суриб, Шеърнинг ўзини ўқиганингизда эса буткул бошқа йўналиш, Шаҳноза Назарова айтганидек, ўзини, адабиётни янгилашга интилишни кўриш мумкин. Назаримда, Азизбек кўплар учун кашфиёт бўлди. Фақат ном маъносида эмас, услуб, қалам, йўналиш маъносида ҳам. Ҳа, ижод, бу – татаббу эмас, янги йўл яратиш, янги “Мен” яратиш. Адабиётга керак бўлса янги “изм”лар олиб кирадиган инқилобий шахслар керак. Ҳамиша, бугун ва эртага. Азизбек ижоди билан таниш эмасларга танишишни, завқ ва ҳайрат туйишни чиндан тавсия қиламан.
Севара Алижонова
(Телеграмдаги каналидан олинди)
Азизбек Юсупов
ИККИ ШЕЪР
* * *
Аслиддин Абдураззоққа
Олов тутиб соялар санғир,
ҳансирайди шарпалар – хатар.
Улкан тухум ичра бир сағир
туғилолмай қийналиб ётар.
Довдирайман.
Оёқ остим қий.
Ҳодисага қўёлмайман от:
Туғилгувчи балки бир даҳрий,
балки бир исоваш махлуқот.
Жой ҳам қизиқ.
Шовқинлар ўлган,
ўрмалаган ҳар жон тинч мудом.
Осмондаёқ жувонмарг бўлган
лочинлардан қурилган эҳром.
Кўзлари кўр бир гала осий
ҳамда соқов қуллар – ҳалқадор
ўтказгандек Буюк маросим
тухум бўйлаб ҳолсиз айланар.
Тухум бўлса титрар.
Ичда жанг.
Ҳар ҳолатга тайёр ҳолдаман:
сўл қўлимда ханжар – босган занг,
ўнг қўлимда мислик офтоба.
…Шу зайлда ўтар миллион йил.
Кўзларимни очиб ухлайман.
Бобил ёниб,
қуриса ҳам Нил,
ланж тортмасман, тирикман, шайман.
Бироқ вақт йўқ. Бу ҳаво тахир.
Ҳансирармиз кундан-кун баттар.
Тухум ичра эса бир сағир
туғилолмас…
қийналар…
ётар.
***
Хона – Раскольников,
ямлар кўрпадай.
Касофат дақиқа босар жаз-жаз чўғ.
Кўксингни ковлайсан – сичқонланган жой,
кўксингни ковлайсан – ҳамон илон йўқ.
Энг изғирин ғамлар хонангда қишлар.
Хаёлларинг – яғир,
ўйларинг – оғир.
Балиқни силасанг, қўлингни тишлар,
қақнусдан пат юлсанг, куяр бармоғинг.
Чора – тилла фонус.
Тутаман десанг,
ўзингга туртиниб кетасан нуқул.
Бир нур истаюрсан – ичингда минг санг,
бир нур истаюрсан – ичинг тўла қул.
Остингда гувранар мискин бўрё – ғар,
туш кесган кўзингда қотиб қолар қон.
Кўксинг очиқ турар – сичқон чийиллар,
кўксинг очиқ турар – вишиллар илон.
Azizbek Yusupov haqida “Duel”ning finalidan so‘ng, to‘lib-toshib yozmoqchidim. Hayajonda bo‘rttirib yubormay deya kuzatishni ma’qul topdim. Ochig‘i, an’anaviy, biz o‘rgangan yo‘ldan yurmagani, tasvirgagina qurilmagan tafakkuriy she’riyati bilan men uchun g‘olib edi u.Biroq, tanlovning o‘z shartlari bor. Ulardan biri – ifodali o‘qishi bilan zalni qalqitib yuborish. Kamida Usmon Azimdek o‘qiganida ham anglashga, benazir satrlarni xotirimizda ushlab qolishga ulgurarmidik. Hamma shartlarni chetga surib, She’rning o‘zini o‘qiganingizda esa butkul boshqa yo‘nalish, Shahnoza Nazarova aytganidek, o‘zini, adabiyotni yangilashga intilishni ko‘rish mumkin. Nazarimda, Azizbek ko‘plar uchun kashfiyot bo‘ldi. Faqat nom ma’nosida emas, uslub, qalam, yo‘nalish ma’nosida ham. Ha, ijod, bu – tatabbu emas, yangi yo‘l yaratish, yangi “Men” yaratish. Adabiyotga kerak bo‘lsa yangi “izm”lar olib kiradigan inqilobiy shaxslar kerak. Hamisha, bugun va ertaga. Azizbek ijodi bilan tanish emaslarga tanishishni, zavq va hayrat tuyishni chindan tavsiya qilaman.
Sevara Alijonova
(Telegramdagi kanalidan olindi)
Azizbek Yusupov
IKKI SHЕ’R
* * *
Asliddin Abdurazzoqqa
Olov tutib soyalar sang‘ir,
hansiraydi sharpalar – xatar.
Ulkan tuxum ichra bir sag‘ir
tug‘ilolmay qiynalib yotar.
Dovdirayman.
Oyoq ostim qiy.
Hodisaga qo‘yolmayman ot:
Tug‘ilguvchi balki bir dahriy,
balki bir isovash maxluqot.
Joy ham qiziq.
Shovqinlar o‘lgan,
o‘rmalagan har jon tinch mudom.
Osmondayoq juvonmarg bo‘lgan
lochinlardan qurilgan ehrom.
Ko‘zlari ko‘r bir gala osiy
hamda soqov qullar – halqador
o‘tkazgandek Buyuk marosim
tuxum bo‘ylab holsiz aylanar.
Tuxum bo‘lsa titrar.
Ichda jang.
Har holatga tayyor holdaman:
so‘l qo‘limda xanjar – bosgan zang,
o‘ng qo‘limda mislik oftoba.
…Shu zaylda o‘tar million yil.
Ko‘zlarimni ochib uxlayman.
Bobil yonib,
qurisa ham Nil,
lanj tortmasman, tirikman, shayman.
Biroq vaqt yo‘q. Bu havo taxir.
Hansirarmiz kundan-kun battar.
Tuxum ichra esa bir sag‘ir
tug‘ilolmas…
qiynalar…
yotar.
***
Xona – Raskolnikov,
yamlar ko‘rpaday.
Kasofat daqiqa bosar jaz-jaz cho‘g‘.
Ko‘ksingni kovlaysan – sichqonlangan joy,
ko‘ksingni kovlaysan – hamon ilon yo‘q.
Eng izg‘irin g‘amlar xonangda qishlar.
Xayollaring – yag‘ir,
o‘ylaring – og‘ir.
Baliqni silasang, qo‘lingni tishlar,
qaqnusdan pat yulsang, kuyar barmog‘ing.
Chora – tilla fonus.
Tutaman desang,
o‘zingga turtinib ketasan nuqul.
Bir nur istayursan – ichingda ming sang,
bir nur istayursan – iching to‘la qul.
Ostingda guvranar miskin bo‘ryo – g‘ar,
tush kesgan ko‘zingda qotib qolar qon.
Ko‘ksing ochiq turar – sichqon chiyillar,
ko‘ksing ochiq turar – vishillar ilon.
