12 май — таниқли француз шоири Морис Карем таваллуд топган кун
“Француз шоирлари қироли” фахрий унвони билан тақдирланган Морис Каремнинг ижоди халқчиллиги,ҳаётбахшлиги ва фалсафийлиги билан ажралиб туради. Шоирнинг болалар учун ёзган шеърлари ва қиссалари ҳам жаҳон адабиёти хазинасидан муносиб ўрин эгаллаган.
Морис Карем ( (фр. Maurice Carême) — француз тилида ижод қилган машҳур белгиялик шоир. Белгиянинг Вавр шаҳрида 1899 йилнинг 12 майида туғилган. 15 ёшида илк шеърини ёзган. Франциянинг машҳур олий таълим мактаби — Ecole Normale да таълим олган. Меҳнат фаолиятини 1918 йилда ўқитувчиликдан бошлаган. Кейинчалик «Nos Jeunes» журналини ташкил этган ва бошқа адабий журналлар билан ҳамкорлик қилган.1926 йилда илк шеърий китобчасини чоп этган Морис Каремнинг 60 дан ортиқ китоби нашр этилган.
Унинг ижоди халқчиллиги,ҳаётбахшлиги ва фалсафийлиги билан ажралиб туради. 1972 йилда Морис Карем “француз шоирлари қироли” фахрий унвони билан тақдирланган. Шоирнинг болалар учун ёзган шеърлари ва қиссалари ҳам жаҳон адабиёти хазинасидан муносиб ўрин эгаллаган. Морис Карем 1978 йилда вафот этган.
Морис Карем
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари
ОДАМ
Сайраётган қушга қаради одам,
«Нега сайрайсан?» — деб сўради одам.
«Агар билганимда, — жавоб берди қуш.-
Балки чиқармасдим ҳеч қачон товуш».
Одам олмахонни дарахтда кўрди,
«Нега ўйнайсан?»- деб ундан сўради.
«О, агар билсайдим,- деди олмахон.-
Ўйнамасдим балки бунчалар шодон».
Кулган чақалоққа қаради одам,
«Нега куласан?»-деб сўради одам.
«Нега кулишимни,- деб айтди гўдак,-
Мен тугул худоям билмаса керак».
Одам боши қотиб мозор ёнидан
Ўтарди – ўйида минг битта хаёл.
«Нега ўйлайсан?»- деб сўради ундан
Сочлари гуркираб ўсган мажнунтол.
Дарахтда сайраган қушчага ўхшаб,
Олмахону кулган гўдакка ўхшаб,
Бу оғир сўроққа у нидо этди:
«Эҳ, агар билсайдим…»
Аммо билмасди…
АВЛИЁЛАР
Матфей деди: “Менга қаранглар,
Иоанндан бориб сўранглар”
“Лука мендан донороқ,бу дам
Унга боринг” – деди Иоанн.
“Йўқ, — дер Лука,- Маркка боринглар,
Бу саволни унга беринглар.
Афсус уни қилолмайман ҳал,
Бу хитойча ёзувдай чигал”
Марк ҳам деди:”Бу жумбоқ… Лекин
Буни Матфей билиши мумкин”
Тонгдан шомга қадар одамлар
Авлиёлар ортидан юрар —
Улар билмоқ истар яширин
Осмон ва Ер қонунин сирин.
Одамларни қийнар муаммо,
Авлиёлар билмаслар,аммо…
АЛЛА ОҲАНГИДА
Балки,денгизга яна
Бир томчи сув керакдир?
Балки,далага яна
Бир ҳовуч дон керакдир?
Балки,осмонга битта
Қалдирғоч етишмайди?
Балки,қўшни чорбоққа
Битта чумоли карак?
Ҳамма ерда бир нима керак…
Сенга-чи,эй гўдак,айт,
Сокин кўл бағридаги
Миттигина оролдай
Сен онанг қучоғида
Ухларсан-ку, саҳар пайт?..
Нима етишмас сенга?…
* * *
Юрмоқ бўлди – боғладилар оёқларини.
Яратмоқ истади – қайирдилар дарров қўлларин.
Нимадир демоқчи бўлди – оғзини ёпдилар.
Йиғламоқчи бўлди – кўзларини ўйиб олдилар.
Севмоқ истади у – ўлдирдилар муҳаббатини.
Қандай яшай? – деб сўради охир Исодан.
Оғзини очмади михланган расул.
КУНЛАРДАН БИР КУН
Соясин йўқотди кунлардан бир кун,
Буни ҳатто сезмади на дунё, на дун.
Кейин-чи йўқотиб қўйди бошини,
Бирон кас сезмади кўзин ёшини.
Ҳамма ўйлар эди: У ҳам битта кас,
Аммо қайга борар ҳеч кимса билмас.
Кейин борар экан одамлар билан
Қалбини йўқотиб қўйди у бирдан.
Аждарҳодай ютди уни оломон,
Йўлида йўқ эди бирон бир имкон.
* * *
Бошқалар топинса хочу бутларга,
У ихлос қўйганди оқ булутларга.
Шу сабаб ҳар куни уни беомон
Тинмай қарғар эди яхши-ю ёмон.
Бу ғалат севгидан уялиб ҳатто
Энг яқин дўстлари излашар хато.
У оппоқ булутни қилганча тавоб,
Сокин табассум-ла айларди жавоб:
«Қирғоққа топинар тўлқин беомон,
Алвон атиргулни суяди боғбон,
Атиргул капалак ишқида дилгир,
Менинг топинганим оқ булутлардир».
МИЛТИҚ
У милтиқ сотиб олди,
Шунчаки, эрмак учун,
У милтиқ сотиб олди,
Кейин ғилофга солди.
Сотиб олгандан кейин
Нимадир қилмоқ даркор,
Сотиб олгандан кейин
Ғилофдан олмоқ даркор.
Ғилофдан олгач, ахир
Нимадир этмоқ керак,
Ғилофдан олгач, ахир
Осмонга отмоқ керак.
Осмондан нима фойда,
Дарранда, парранда бор.
Осмондан нима фойда,
Ўрдакни отмоқ даркор.
У милтиқ сотиб олди,
Буни эрмакка йўйди,
У милтиқ сотиб олди,
Ов қилиб гўштга тўйди.
Бир кун охир-оқибат
Одамни отиб қўйди…
12 may — taniqli fransuz shoiri Moris Karem tavallud topgan kun
Moris Karem ( (fr. Maurice Careme) — frantsuz tilida ijod qilgan mashhur belgiyalik shoir. Belgiyaning Vavr shahrida 1899 yilning 12 mayida tug’ilgan. 15 yoshida ilk she’rini yozgan. Frantsiyaning mashhur oliy ta’lim maktabi — Ecole Normale da ta’lim olgan. Mehnat faoliyatini 1918 yilda o’qituvchilikdan boshlagan. Keyinchalik «Nos Jeunes» jurnalini tashkil etgan va boshqa adabiy jurnallar bilan hamkorlik qilgan.1926 yilda ilk she’riykitobchasini chop etgan Moris Karemning 60 dan ortiq kitobi nashr etilgan.
Uning ijodi xalqchilligi,hayotbaxshligi va falsafiyligi bilan ajralib turadi. 1972 yilda Moris Karem “frantsuz shoirlari qiroli” faxriy unvoni bilan taqdirlangan. Shoirning bolalar uchun yozgan she’rlari va qissalari ham jahon adabiyoti xazinasidan munosib o’rin egallagan. Moris Karem 1978 yilda vafot etgan.
Moris Karem
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari
ODAM
Sayrayotgan qushga qaradi odam,
«Nega sayraysan?» — deb so’radi odam.
«Agar bilganimda, — javob berdi qush.-
Balki chiqarmasdim hech qachon tovush».
Odam olmaxonni daraxtda ko’rdi,
«Nega o’ynaysan?»- deb undan so’radi.
«O, agar bilsaydim,- dedi olmaxon.-
O’ynamasdim balki bunchalar shodon».
Kulgan chaqaloqqa qaradi odam,
«Nega kulasan?»-deb so’radi odam.
«Nega kulishimni,- deb aytdi go’dak,-
Men tugul xudoyam bilmasa kerak».
Odam boshi qotib mozor yonidan
O’tardi – o’yida ming bitta xayol.
«Nega o’ylaysan?»- deb so’radi undan
Sochlari gurkirab o’sgan majnuntol.
Daraxtda sayragan qushchaga o’xshab,
Olmaxonu kulgan go’dakka o’xshab,
Bu og’ir so’roqqa u nido etdi:
«Eh, agar bilsaydim…»
Ammo bilmasdi…
AVLIYOLAR
Matfey dedi: “Menga qaranglar,
Ioanndan borib so’ranglar”
“Luka mendan donoroq,bu dam
Unga boring” – dedi Ioann.
“Yo’q, — der Luka,- Markka boringlar,
Bu savolni unga beringlar.
Afsus uni qilolmayman hal,
Bu xitoycha yozuvday chigal”
Mark ham dedi:”Bu jumboq… Lekin
Buni Matfey bilishi mumkin”
Tongdan shomga qadar odamlar
Avliyolar ortidan yurar —
Ular bilmoq istar yashirin
Osmon va Yer qonunin sirin.
Odamlarni qiynar muammo,
Avliyolar bilmaslar,ammo…
ALLA OHANGIDA
Balki,dengizga yana
Bir tomchi suv kerakdir?
Balki,dalaga yana
Bir hovuch don kerakdir?
Balki,osmonga bitta
Qaldirg’och yetishmaydi?
Balki,qo’shni chorboqqa
Bitta chumoli karak?
Hamma yerda bir nima kerak…
Senga-chi,ey go’dak,ayt,
Sokin ko’l bag’ridagi
Mittigina orolday
Sen onang quchog’ida
Uxlarsan-ku, sahar payt?..
Nima yetishmas senga?…
* * *
Yurmoq bo’ldi – bog’ladilar oyoqlarini.
Yaratmoq istadi – qayirdilar darrov qo’llarin.
Nimadir demoqchi bo’ldi – og’zini yopdilar.
Yig’lamoqchi bo’ldi – ko’zlarini o’yib oldilar.
Sevmoq istadi u – o’ldirdilar muhabbatini.
Qanday yashay? – deb so’radi oxir Isodan.
Og’zini ochmadi mixlangan rasul.
KUNLARDAN BIR KUN
Soyasin yo’qotdi kunlardan bir kun,
Buni hatto sezmadi na dunyo, na dun.
Keyin-chi yo’qotib qo’ydi boshini,
Biron kas sezmadi ko’zin yoshini.
Hamma o’ylar edi: U ham bitta kas,
Ammo qayga borar hech kimsa bilmas.
Keyin borar ekan odamlar bilan
Qalbini yo’qotib qo’ydi u birdan.
Ajdarhoday yutdi uni olomon,
Yo’lida yo’q edi biron bir imkon.
* * *
Boshqalar topinsa xochu butlarga,
U ixlos qo’ygandi oq bulutlarga.
Shu sabab har kuni uni beomon
Tinmay qarg’ar edi yaxshi-yu yomon.
Bu g’alat sevgidan uyalib hatto
Eng yaqin do’stlari izlashar xato.
U oppoq bulutni qilgancha tavob,
Sokin tabassum-la aylardi javob:
«Qirg’oqqa topinar to’lqin beomon,
Alvon atirgulni suyadi bog’bon,
Atirgul kapalak ishqida dilgir,
Mening topinganim oq bulutlardir».
MILTIQ
U miltiq sotib oldi,
Shunchaki, ermak uchun,
U miltiq sotib oldi,
Keyin g’ilofga soldi.
Sotib olgandan keyin
Nimadir qilmoq darkor,
Sotib olgandan keyin
G’ilofdan olmoq darkor.
G’ilofdan olgach, axir
Nimadir etmoq kerak,
G’ilofdan olgach, axir
Osmonga otmoq kerak.
Osmondan nima foyda,
Darranda, parranda bor.
Osmondan nima foyda,
O’rdakni otmoq darkor.
U miltiq sotib oldi,
Buni ermakka yo’ydi,
U miltiq sotib oldi,
Ov qilib go’shtga to’ydi.
Bir kun oxir-oqibat
Odamni otib qo’ydi…
