Мумтоз хитой шеърияти жаҳон адабиётининг энг бой ва қадимий саҳифаларини ташкил этади. Сизга бу кўҳна шеъриятнинг энг ёрқин сиймоларидан бири бўлмиш  Гуан Хангинг  (1230 – 1300) ижодидан намуналар тақдим этамиз.. Унинг шеърлари илк марта ўзбек тилида эълон қилинмоқда.

Гуан ХАНГИНГ
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари

Гуан Хангинг ( (анъанавий хитойчада: 關漢卿, соддалаштирилгани: 关汉卿, пиньиньда, яъни лотинчалаштирилган хитойчада: Guān Hànqīng; рус тилида Гуань Хансин ёки Гуань Хан-Цин; 1230-1300) қадимий хитой адабиёти тарихида, энг аввало, цзацзюй  деб аталган драматик жанрга асос солган  драматург сифатида ном  қолдирган. Бизгача унинг 60 дан ортиқ асарининг номи етиб келган, улардан 18 таси сақланиб қолган. Шунингдек, унинг шеъриятда фаол ижод қилгани маълум. Унинг шеърлари илк марта ўзбек тилида эълон қилинмоқда.

ҚИЗ ҲАСРАТИ

I

Ёмғир тинди саҳарга яқин,
Қандай гўзал, ҳув, олис тоғлар.
Дарёларда бошланди тошқин,
Сув остига чўкди қайроқлар.

Мен минорда ўлтириб танҳо,
Олисларга боқарман тағин.
Минорадан тушарман*, аммо
Кундан-кун куз оқшоми ғамгин.

• Қадим  Хитой шеъриятида «минора» тушунчаси жангга ёки сафарга  кетган  эрини минорага чиқиб йўлга кўз тиккан, яъни кутаётган  аёл тимсоли билан чамбарчас боғлиқ.

II

Тирамоҳнинг бир кеч палласи,
Совуқ шамол учирар хазон.
Сўниб битган ёзнинг нафаси,
Сўнгги гуллар бўй сочар ларзон.

Пардаларни силкитар шамол,
Сирли ва бўш кундузги бу боғ.
Ёлғизлик ҳеч келмайди малол,
Ана, боғда куйлар чирилдоқ.

III

Нечун бунча чекарман қайғу?
Нечун ғамга ошёндир кўксим?
Мани танҳо ташлаб кетди у,
Шундан буён ёшлидир кўзим.

Қимматбаҳо тошдан ясалган
Хонтахтамни қоплаётир чанг.
Яшил рангли парда ортида
Кашта тикиб ўлтиргум дилтанг.

Билармисан, билакузугим
Тушганини синиб қўлимдан?
Билармисан, ёш тўкар кўзим?
Олурмисан хабар ҳолимдан?

IV

У қаерларда юрибди экан?
У кимларнинг белини қучди?
Мўъжазгина кўшкда ким билан
Қўшиқ айтиб, гулгун май ичди?
Қарғамайман, бари бир энди,
Ўтмиш ёди кўксимдан кечди.

Енгим ила тўсаман юзим,
Нетай, қайғу-ҳасратлар чексам?
Аламларим тарк этмас кўксим,
Кетарми деб алвон май ичсам…

Мен деворга сурат чизаман,
Кашта тикиш жонимга тегди.
Қачонлардир кеча-кундуз банд —
Кашта тўқиш эрмагим эди.
Нетай, севги келди тўсатдан
Ва тўсатдан мени тарк этди.

БАҲОР

Олисларда какку зор йиғлар,
Айрилиқда ўтди умримиз.
Мана яна кўкарди боғлар,
Аммо яна учрашмадик биз.

Қанча кунлар орадан ўтди,
Соғинч эса кундан-кун ёмон.
Мажнунтолдан оқ булдуруқлар
Тўкилару учар ер томон.

Ғозлар уйга қайтиб келдилар,
Улар сендан келтирмади хат.
Кўкда кўриб жуфт қалдирғочни
Кўзимдан ёш тўкилар беҳад.

ЁЗ

Маним дилим ранжитган ул мард
Олисларда юрар саргардон.
Наҳот қолур унда тоабад,
Наҳот отин бурмас юрт томон?

Соғинч абгор қилди кўксимни,
Боқавериб жануб томонга.
Салқинларда соғиниб  уни
Рангим ўхшаб қолди сомонга.

Энди ўсма чекмасман қошга,
Ҳолим ёмон — йўлга боқмасман.
Нетай, энди мен анор гулли
Тасманиям белга тақмасман*.

• Қадимда Хитойда тўй кечаси куёв  келинга  тасма совға  қилиш одат бўлган.

* * *

Биз сен билан айрилдик, ёрим,
Дилдан кетди ором, фароғат.
Кетмас ўтган кунларнинг ёди
Ёдда ўша лаҳза, ўша вақт.

Енгим билан артаман кўзим,
Тиламайман ўзгадан шафқат.
Дарё оқар… Ўша тоғ турар,
Аммо бунда йўқсан сен фақат.

* * *

Кўк чорбоғда сайрар  қушчалар  маҳзун,
Деворга суяниб турар бир одам.
Унинг ўйи ғалтак ипидан узун,
Кўзлари ёшлидир, дилида алам.

* * *

Овлоқ, чекка қишлоқда
Паноҳ топдим оқшом чоғ.
Уйқу йўқ — дўст соғинчи
Дилимга санчар пичоқ.

Ташқарида ой порлар,
Дил яйрар, нур ичарман.
Қачон мен ҳам ой каби
Бахтга тўйиб яшарман.

Олисда, жануб ёқда
Мани ёдлар кишим бор —
Мени бир қиз кутади,
Йўлларимга боқиб зор.

* * *

Учрашмагай қақнуслар асло,
Қалдирғочу  зарғалдоқлар ҳам.
Ҳув, кўриниб турар бандаргоҳ,
Аммо сен, хўб йироқсан, эркам.
Қандай осон айрилиб кетмоқ.
Қандай қийин висолга етмоқ.

* * *

Ёлғизликда куярман,
Ёлғизликда куярман —
Сарой тегди кўнглимга.

Бизни айри этдилар,
Бизни айри этдилар,
Аммо сен ёр дилимда!

Осмондан ўтинарман,
Осмондан ўтинарман,
Қайтар дея элимга!

* * *

Бизни тангри ёр этган эди,
Икки гулдек —  энди бизлар ёт.
Ғам чекурман, қўлимда қадаҳ,
Тангри ҳукми шу бўлса наҳот?

Кўз ўнгимда, аммо, жамолинг,
Юрагимда сийратинг ҳам бор
Ва тунлари, қора тунлари
Сен тушимга кирарсан, дилдор.

* * *

Маним ғамим минг ли* йўл қадар,
Жим юрсам-да уни ўйлардим.

Қачонлардир, ёстиғимга ой
Нури тушиб, ишқдан куйлардим.

Энди бўлса Янгуандаги
Ёрим қўмсаб ортади дардим.

• Ли — масофа ўлчови

Guan XANGING
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari

Guan Xanging ( (an’anaviy xitoychada:關漢卿, soddalashtirilgani: 关汉卿, pininda, ya’ni lotinchalashtirilgan xitoychada: Guan Hanqing; rus tilida Гуань Хансин yoki Гуань Хан-Цин; 1230-1300) qadimiy xitoy adabiyoti tarixida, eng avvalo, szatszyuy deb atalgan dramatik janrga asos solgan dramaturg sifatida nom qoldirgan. Bizgacha uning 60 dan ortiq asarining nomi yetib kelgan, ulardan 18 tasi saqlanib qolgan. Shuningdek, uning she’riyatda faol ijod qilgani ma’lum. Uning she’rlari ilk marta o’zbek tilida e’lon qilinmoqda.

QIZ HASRATI

I

Yomg’ir tindi saharga yaqin,
Qanday go’zal, huv, olis tog’lar.
Daryolarda boshlandi toshqin,
Suv ostiga cho’kdi qayroqlar.

Men minorda o’ltirib tanho,
Olislarga boqarman tag’in.
Minoradan tusharman*, ammo
Kundan-kun kuz oqshomi g’amgin.

• Qadim Xitoy she’riyatida «minora» tushunchasi jangga yoki safarga ketgan erini minoraga chiqib yo’lga ko’z tikkan, ya’ni kutayotgan ayol timsoli bilan chambarchas bog’liq.

II

Tiramohning bir kech pallasi,
Sovuq shamol uchirar xazon.
So’nib bitgan yozning nafasi,
So’nggi gullar bo’y sochar larzon.

Pardalarni silkitar shamol,
Sirli va bo’sh kunduzgi bu bog’.
Yolg’izlik hech kelmaydi malol,
Ana, bog’da kuylar chirildoq.

III

Nechun buncha chekarman qayg’u?
Nechun g’amga oshyondir ko’ksim?
Mani tanho tashlab ketdi u,
Shundan buyon yoshlidir ko’zim.

Qimmatbaho toshdan yasalgan
Xontaxtamni qoplayotir chang.
Yashil rangli parda ortida
Kashta tikib o’ltirgum diltang.

Bilarmisan, bilakuzugim
Tushganini sinib qo’limdan?
Bilarmisan, yosh to’kar ko’zim?
Olurmisan xabar holimdan?

IV

U qaerlarda yuribdi ekan?
U kimlarning belini quchdi?
Mo»jazgina ko’shkda kim bilan
Qo’shiq aytib, gulgun may ichdi?
Qarg’amayman, bari bir endi,
O’tmish yodi ko’ksimdan kechdi.

Yengim ila to’saman yuzim,
Netay, qayg’u-hasratlar cheksam?
Alamlarim tark etmas ko’ksim,
Ketarmi deb alvon may ichsam…

Men devorga surat chizaman,
Kashta tikish jonimga tegdi.
Qachonlardir kecha-kunduz band —
Kashta to’qish ermagim edi.
Netay, sevgi keldi to’satdan
Va to’satdan meni tark etdi.

BAHOR

Olislarda kakku zor yig’lar,
Ayriliqda o’tdi umrimiz.
Mana yana ko’kardi bog’lar,
Ammo yana uchrashmadik biz.

Qancha kunlar oradan o’tdi,
Sog’inch esa kundan-kun yomon.
Majnuntoldan oq bulduruqlar
To’kilaru uchar yer tomon.

G’ozlar uyga qaytib keldilar,
Ular sendan keltirmadi xat.
Ko’kda ko’rib juft qaldirg’ochni
Ko’zimdan yosh to’kilar behad.

YOZ

Manim dilim ranjitgan ul mard
Olislarda yurar sargardon.
Nahot qolur unda toabad,
Nahot otin burmas yurt tomon?

Sog’inch abgor qildi ko’ksimni,
Boqaverib janub tomonga.
Salqinlarda sog’inib uni
Rangim o’xshab qoldi somonga.

Endi o’sma chekmasman qoshga,
Holim yomon — yo’lga boqmasman.
Netay, endi men anor gulli
Tasmaniyam belga taqmasman*.

• Qadimda Xitoyda to’y kechasi kuyov kelinga tasma sovg’a qilish odat bo’lgan.

* * *

Biz sen bilan ayrildik, yorim,
Dildan ketdi orom, farog’at.
Ketmas o’tgan kunlarning yodi
Yodda o’sha lahza, o’sha vaqt.

Yengim bilan artaman ko’zim,
Tilamayman o’zgadan shafqat.
Daryo oqar… O’sha tog’ turar,
Ammo bunda yo’qsan sen faqat.

* * *

Ko’k chorbog’da sayrar qushchalar mahzun,
Devorga suyanib turar bir odam.
Uning o’yi g’altak ipidan uzun,
Ko’zlari yoshlidir, dilida alam.

* * *

Ovloq, chekka qishloqda
Panoh topdim oqshom chog’.
Uyqu yo’q — do’st sog’inchi
Dilimga sanchar pichoq.

Tashqarida oy porlar,
Dil yayrar, nur icharman.
Qachon men ham oy kabi
Baxtga to’yib yasharman.

Olisda, janub yoqda
Mani yodlar kishim bor —
Meni bir qiz kutadi,
Yo’llarimga boqib zor.

* * *

Uchrashmagay qaqnuslar aslo,
Qaldirg’ochu zarg’aldoqlar ham.
Huv, ko’rinib turar bandargoh,
Ammo sen, xo’b yiroqsan, erkam.
Qanday oson ayrilib ketmoq.
Qanday qiyin visolga yetmoq.

* * *

Yolg’izlikda kuyarman,
Yolg’izlikda kuyarman —
Saroy tegdi ko’nglimga.

Bizni ayri etdilar,
Bizni ayri etdilar,
Ammo sen yor dilimda!

Osmondan o’tinarman,
Osmondan o’tinarman,
Qaytar deya elimga!

* * *

Bizni tangri yor etgan edi,
Ikki guldek — endi bizlar yot.
G’am chekurman, qo’limda qadah,
Tangri hukmi shu bo’lsa nahot?

Ko’z o’ngimda, ammo jamoling,
Yuragimda siyrating ham bor
Va tunlari, qora tunlari
Sen tushimga kirarsan, dildor.

* * *

Manim g’amim ming li* yo’l qadar,
Jim yursam-da uni o’ylardim.

Qachonlardir, yostig’imga oy
Nuri tushib, ishqdan kuylardim.

Endi bo’lsa Yanguandagi
Yorim qo’msab ortadi dardim.

• Li — masofa o’lchovi