Adib asarlari, tarjimalari, hamda o'zbek va jahon adabiyotidan namunalar
O’zbek va dunyo adabiyoti namunalari
Адабиёт, шеърият дунёсига эндигина кириб келаётган ёшлардан бири Раҳмиддин Абраев 1995 йил 24 декабрда Қашқадарё вилояти Муборак тумани Қарлуқ қишлоғида туғилган. Бухоро Давлат тиббиёт институти қошидаги академик лицейининг «Хорижий филология» гуруҳини тамомлаган. Айни вақтда «Муборак Ҳаёти» газетаси адабий ходими ҳамда Қарши Давлат Университетининг ўзбек филологияси факултети талабаси. 2011 – йилда ўтказилган «Дўрмон» II республика семинари иштирокчиси. Davomini o'qish
Асқад домла “Тундаликлар”ида “Бизнинг авлодда замондан қочганлар қутулди” деб ёзган эдилар. Аммо замонадан қоча олган бирор авлоддошининг номини айтолмагандилар. Чунки бундай ижодкорнинг ўзи йўқ эди бу аводда. Шуни теран англабми, мутафаккир зот ўз авлодининг аламу азоби ҳақида яна шундай умумлашма берадилар: “Сизиф афсонасини биласиз, “абадий харсанг”ни ҳам биласиз. Менинг авлодим ўша харсангни 70 йил давомида «чўққи»га юмалатди. Ичимда нола бор… Davomini o'qish
Атоқли адиб Асқад Мухторнинг «Чодирхаёл» ҳикояси (1988 йили эълон қилинган) қаҳрамонлари ўзларининг фикрсизликлари билан… ўзгаларни фикрлашга, фикрий фаолликка ундайдилар. Ўз инсоний қадр-қимматини англаб етмаслик, ҳаётдаги ўрнини фарқлай олмаслик, сурункали фикрий танбаллик одамни маънавий тубанлик сари тортиб кетаверади. Ҳикоядаги етти қаҳрамоннинг қисмати шу, уларнинг ҳатто исм-шарифи ҳам йўқ: Биринчи, Иккинчи, Учинчи… Еттинчи, холос. Демак, фикрсиз одамга исм ҳам шарт эмас, у жисман мавжуд, лекин инсоннинг том маънодаги мўътабар зотлиги унинг тафаккур соҳиби эканлигида акс этади…(Хуршид Дўстмуҳаммаднинг «Фикр шоирининг ҳикоялари» мақоласидан). Davomini o'qish
Аммо… баъзи ҳикояларни мутолаа қилишингиз биланоқ, ундаги кўринмас сеҳрли куч манбаи бошқа тарафда эканлигини англайсиз. Гап аввало адиб асар учун қизиқарли сюжет танлаганлигидагина эмас. Ундаги ҳодисаларни ёзувчи талант нури билан ёритолганлигида, қаҳрамонларга жон бахш этолганлигида эмасмикин? Сюжет ғаройиб бўлгани ҳолда унда ижодкор ниятини рўёбга чиқарувчи образлар “ўлик”лигича қолаверса, барибир ўқувчи қизиқишини бир текис “ушлаб” туриб бўлмайди. Davomini o'qish
Бадиий асар, жумладан, ғазални шарҳлашнинг ўз талаблари бор. Биринчи шарт шуки, шарҳ бу ҳамма вақт асарнинг ўзини англаш учун ёрдамчи восита, у ҳеч қачон шоир асарининг ўрнини боса олмайди. Шарҳ, шу каби, том маънодаги адабий ¬танқид ёхуд тадқиқот ҳам эмас, гарчи унда тадқиқотий ва интерпретацион хусусиятлар бўлса ҳам, шарҳнинг бош мақсади, таъкидлаганимиздай, асарнинг (жумладан ғазалнинг) қийин иборалари, кўп маъноли мураккаб ўринларини соддароқ қилиб тушунтиришдир. Davomini o'qish
Тўпламга жамланган шеърлардаги самимийликка уйқаш ҳазинлик ва осойишталик ўқувчи қалбига ҳаяжон бағишлайди. Ҳар бир сатрга муҳрланган ана шу самимийлик ўқувчини ўзига жалб қилади. Китобдаги шеърларни шунчаки ўқимайсиз, улар билан тиллашасиз, сирлашасиз. Тўпламда шунингдек шоиранинг жаҳон шеъриятидан қилган таржималари ҳам киритилган. Davomini o'qish
Шоир Фахриёр бутун ижоди давомида шеър ихлосмандларининг тасаввур чегараларини бузишга ҳаракат қилади, тўғрироғи, уларни шунга ундайди. Умуман, адабиётга, образга, фикрга қараш дастлаб бу ҳақдаги тасаввурни ўзгартиришдан бошланади. Биз кўникиб қолган шеърлар бир пайтлар ўз даврининг тасаввурини бузганди. Аслида, адабиёт янгиланмайди. Тасааввур, сўзга, инсонга, фикрга, гўзалликка бўлган тасаввур янгиланади (Назар Эшонқулнинг Фахриёрнинг «Геометрик баҳор» китоби ҳақида ёзган «Тасаввурга дош берсанг бўлди…» мақоласидан). Davomini o'qish
1938 йили шоир аксилсовет фаолиятда айбланиб, қамоққа ташланди. У 1946 йилга қадар Сибирь, Узоқ Шарқ ва Қозоғистондаги лагерларда сақланди. Озодликка чиққан шоирнинг нашр этила бошланган тўпламларидаги табиат мавзуси, инсон руҳоний оламининг ранг-баранглиги акс этган шеърлар янада юксак, яна ҳам теран мазмун касб этди. Шоирнинг «Хотин», «Омадсиз одам», «Хунук қизалоқ», «Кекса актриса» ва бошқа кўп шеърлари ХХ аср рус шеъриятининг олтин хазинасидан ўрин олди. Davomini o'qish
Менимча, “ўзликни англаш” нималигини билиш учун олдин “ўзлик”нинг ўзи нима эканини билиб олиш керак. Сўзнинг сиртидан ҳам кўриниб турганидек, “ўзлик”нинг ўзаги “ўз”дир. Яъни, “ўзлик” “ўз”га тегишлидир. “Ўз” эса, “асл” демакдир. Жайдарича айтганда, киши бир куни ўзига “Мен кимман?” деган саволни берган заҳоти у ўзини англаш йўлига чиққан, биринчи қадамини қўйган бўлади. Davomini o'qish
Таржима миллий адабиётгина эмас, миллий тафаккурнинг ҳам ривожига беқиёс таъсир кўрсатадиган омилдир. Кимдир таржимани миллий ҳимоя қуролларидан биридир деганда минг карра ҳақ эди. Дунё адабиётида мавжуд ҳар қандай асар таржима бўлгандагина миллий мулкка айланади. Унгача «бегона» бўлган матн таржимадан кейин тилимиз ва маданиятимиз учун «ишлай» бошлайди. Шу маънода адабиётимиз тарихида Шекспирни ўзбек мулкига айлантирган Чўлпон, Пушкинни ўзбекча сўйлатган Миртемиру Асқад Мухтор, Лермонтовни Иблис»ини ўзбек достони деб ўйлашга мажбур қилган Усмон Носир, Есенинни ўзбекники қилган Эркин Воҳидов, Нозим Ҳикматни онгу шууримизга сингдирган Рауф Парфи, Лоркани ўзбек юрагига олиб кирган Шавкат Раҳмон ва яна бир қатор мутаржимларнинг хизмати беқиёсдир. Davomini o'qish
Она кўнглига куз билан бирга қўрқув, кўпдан кутилган бир хавотир ҳам кириб келди. Куз аста одимлай бошлади. Ваҳимага тушган Она сочлари паришон ҳолда қўлларини у ёқ, бу ёққа силкитар, куз қадами етмас жойларга қочиб кетиши учун оёғи йўқлигидан ўксинарди… Davomini o'qish
Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонаси томонидан нашр қилинган “Машҳурлар кулгуси” китобида (Тўпловчи ва таржимон Иззат Аҳмедов) дунёга машҳур ёзувчи, шоир, бастакор, рассом ва бошқа шахсларнинг ҳаёти давомида содир этилган қизиқарли ривоятлар ҳамда уларнинг ижодлари билан боғлиқ ҳангомалар жамланган. Davomini o'qish