Атоқли япон шоири Масуока Шикининг нафақат шеърияти, шунингдек унинг қаламига мансуб «Хайку таснифи» («Хайку бунруй») и «Хайку солномаси» («Хайку нэмпё») асарлари мумтоз япон шеъриятини ўрганиш йўналишидаги муҳим ва бугунгача аҳамиятини йўқотмаган тадқиқотлар сифатида жаҳон адабиёти хазинасидан муносиб ўрин эгаллаган.

Хуршид Даврон
МАСАОКА ШИКИ ҲАҚИДА

  Атоқли япон шоири, Мацуо Басё, Ёса  Бусон  ва Кобаяси Иссадан кейинги тўртинчи ва сўнгги буюк хайкунавис сифатида тарихда қолган Масаока Шики (Цунэнори) 1867 йили 17 сентябрда Сукуко оролидаги Мацуяма шаҳрида истеъфодаги ўртаҳол самурай оиласида дунёга келди.Отасидан эрта айрилган Масаока 12 ёшидан шеър ёза бошлайди. Бошланғич таълимни Сукуко оролидаги монастр қошидаги мактабда олган Масаока ўқишни давом эттириш мақсадида мамлакат пойтахтига йўл олади. У дастлаб Токиодаги Император университетининг тайёрлов бўлимида,кейинчалик эса адабиёт факультетида ўқийди.

Талабалик чоғидаёқ Масаока Шики оғир хасталик — силга чалинади ва айни шу сабабдан у ўзига япон тоғ каккуси — «шики» номини тахаллус сифатида қабул қилади. Унинг бу тахаллуси халқ орасида мавжуд япон тоғ каккуси сики сайраётганда бўғзидан қон сачраши ҳақидаги ривоятга ишора эди. Шу ўринда япон каккуси биз билган каккудан фарқли равишда беҳад сайроқилиги билан машҳурлигини айтиб ўтиш лозим.

Дунёдан эрта кўз юмишини англаган Масуока Шики  бутун ғайратини тўлалигича хайку санъатини ўрганиш ва ижод қилишга  бағишлайди. 26 ёшга тўлган шоирнинг «Басё билан суҳбатлар» («Басё дзацудан») номи остида чоп этилган туркум мақолалари ўша давр адабий муҳитида катта шов-шувларга сабаб бўлади. Масуока бу мақолаларида Басёнинг ҳамма асарлари ҳам етук эмаслигини, жуда кўп шеърларини батамом унитиш лозимлигини, қария  ижодининг учдан биригина асл истеъдод маҳсули эканини баён этади, шу билан бирга ана шу саноқли шеърлари туфайли Басё буюк хайку шоири тимсоли бўлиб қолажагини эътироф этади.

 Шикининг нафақат шеърияти, шунингдек унинг қаламига мансуб «Хайку таснифи» («Хайку бунруй») и «Хайку солномаси» («Хайку нэмпё») асарлари мумтоз япон шеъриятини ўрганиш йўналишидаги муҳим ва бугунгача аҳамиятини йўқотмаган тадқиқотлар сифатида жаҳон адабиёти хазинасидан муносиб ўрин эгаллаган.

Масаока Шики  1902 йили 19 сентябрда Токиода оламдан ўтди.

 

Масаока Шики
ХАЙКУЛАР
Холдор Вулқон таржималари

***

Чирилдоқлар чириллар
Аммо минг афсус
Қулоқлари кардир отамнинг…

***

Қишлоқдан шаҳарга келиб,
Гуллаган гилосни томоша қилаётган
Дехқон ҳамёнини кесиб кетишди…

***

Рангпар ой
Менинг бирдан
Тарвуз ўғирлагим келди негадир.

***

Ўғрини тутиб,
Симёғочга боғлаб қўйдилар.
Тунги аёз…

***

Оқшом,
Ҳовуздаги ўрдаклар устига
Қор ёғаётир.

***

Шом пайти қийналиб юриб,
Фонусни осдим
Гуллаётган гилос шохига…

***

Туманларнинг қаъридан чиқдим,
Эҳҳе, қанчалар буюк денгиз
Рўпарамда ястаниб ётар!

***

Ёзги дарё.
Кўприк бору лекин,
Отлар ўтар саёз кечувдан…

***

Жуда кўпчилик
Ётиб олган кема саҳнига
Порлар ёзги ой…

***

Ортимга ўгрилган пайтим,
Ҳозиргина ёнимдан ўтган йўловчи
Туманларда кўринмай кетди…

***

Қайиқдан, кўприклардан
Кир ёядиган жойдан,
Ҳамма ёқдан қарарлар ойга…

***

Баҳор оқшоми,
Кимдир ўтди ёнимдан
Сибизға чалиб…

***

Қандай қайғули кўриниш!
Ўргимчак тўрига
Капалаклар илиниб ётар…

Atoqli yapon shoiri Masuoka Shikining nafaqat she’riyati, shuningdek uning qalamiga mansub «Xayku tasnifi» («Xayku bunruy») i «Xayku solnomasi» («Xayku nempyo») asarlari mumtoz yapon she’riyatini o‘rganish yo‘nalishidagi muhim va bugungacha ahamiyatini yo‘qotmagan tadqiqotlar sifatida jahon adabiyoti xazinasidan munosib o‘rin egallagan.

Xurshid Davron
MASAOKA SHIKI HAQIDA

Atoqli yapon shoiri, Matsuo Basyo, Yosa Buson va Kobayasi Issadan keyingi to‘rtinchi va so‘nggi buyuk xaykunavis sifatida tarixda qolgan Masaoka Shiki (Sunenori) 1867 yili 17 sentyabrda Sukuko orolidagi Matsuyama shahrida iste’fodagi o‘rtahol samuray oilasida dunyoga keldi.Otasidan erta ayrilgan Masaoka 12 yoshidan she’r yoza boshlaydi. Boshlang‘ich ta’limni Sukuko orolidagi monastr qoshidagi maktabda olgan Masaoka o‘qishni davom ettirish maqsadida mamlakat poytaxtiga yo‘l oladi. U dastlab Tokiodagi Imperator universitetining tayyorlov bo‘limida,keyinchalik esa adabiyot fakultetida o‘qiydi.

Talabalik chog‘idayoq Masaoka Shiki og‘ir xastalik — silga chalinadi va ayni shu sababdan u o‘ziga yapon tog‘ kakkusi — “shiki” nomini taxallus sifatida qabul qiladi. Uning bu taxallusi xalq orasida mavjud yapon tog‘ kakkusi siki sayrayotganda bo‘g‘zidan qon sachrashi haqidagi rivoyatga ishora edi. Shu o‘rinda yapon kakkusi biz bilgan kakkudan farqli ravishda behad sayroqiligi bilan mashhurligini aytib o‘tish lozim.

Dunyodan erta ko‘z yumishini anglagan Masuoka Shiki butun g‘ayratini to‘laligicha xayku san’atini o‘rganish va ijod qilishga bag‘ishlaydi. 26 yoshga to‘lgan shoirning «Basyo bilan suhbatlar» («Basyo dzatsudan») nomi ostida chop etilgan turkum maqolalari o‘sha davr adabiy muhitida katta shov-shuvlarga sabab bo‘ladi. Masuoka bu maqolalarida Basyoning hamma asarlari ham yetuk emasligini, juda ko‘p she’rlarini batamom unitish lozimligini, qariya ijodining uchdan birigina asl iste’dod mahsuli ekanini bayon etadi, shu bilan birga ana shu sanoqli she’rlari tufayli Basyo buyuk xayku shoiri timsoli bo‘lib qolajagini e’tirof etadi.

Masuoka Shikining nafaqat she’riyati, shuningdek uning qalamiga mansub «Xayku tasnifi» («Xayku bunruy») i «Xayku solnomasi» («Xayku nempyo») asarlari mumtoz yapon she’riyatini o‘rganish yo‘nalishidagi muhim va bugungacha ahamiyatini yo‘qotmagan tadqiqotlar sifatida jahon adabiyoti xazinasidan munosib o‘rin egallagan.

Masaoka Shiki 1902 yili 19 sentyabrda Tokioda olamdan o‘tdi.

Masaoka Shiki
XAYKULAR
Xoldor Vulqon tarjimalari

***

Chirildoqlar chirillar
Ammo ming afsus
Quloqlari kardir otamning…

***

Qishloqdan shaharga kelib,
Gullagan gilosni tomosha qilayotgan
Dexqon hamyonini kesib ketishdi…

***

Rangpar oy
Mening birdan
Tarvuz o‘g‘irlagim keldi negadir.

***

O‘g‘rini tutib,
Simyog‘ochga bog‘lab qo‘ydilar.
Tungi ayoz…

***

Oqshom,
Hovuzdagi o‘rdaklar ustiga
Qor yog‘ayotir.

***

Shom payti qiynalib yurib,
Fonusni osdim
Gullayotgan gilos shoxiga…

***

Tumanlarning qa’ridan chiqdim,
Ehhe, qanchalar buyuk dengiz
Ro‘paramda yastanib yotar!

***

Yozgi daryo.
Ko‘prik boru lekin,
Otlar o‘tar sayoz kechuvdan…

***

Juda ko‘pchilik
Yotib olgan kema saxniga
Porlar yozgi oy…

***

Ortimga o‘grilgan paytim,
Hozirgina yonimdan o‘tgan yo‘lovchi
Tumanlarda ko‘rinmay ketdi…

***

Qayiqdan, ko‘priklardan
Kir yoyadigan joydan,
Hamma yoqdan qararlar oyga…

***

Bahor oqshomi,
Kimdir o‘tdi yonimdan
Sibizg‘a chalib…

***

Qanday qayg‘uli ko‘rinish!
O‘rgimchak to‘riga
Kapalaklar ilinib yotar…

Manba: muvozanat.info/