Буюк рус шоираси Анна Ахматова мен беҳад севган шоиралардан биридир.Бундан қарайиб 35 йил аввал мен шоиранинг ўша пайтгача қатағон этилган шеърларидан айрим намуналарни ва «Марсия» («Реквием») достонини таржима қилган эдим ва улар «Саодат» журналида босилган эди.
Анна Ахматова
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари
Машҳур рус шоираси Анна Ахматова (ҳақиқий исм-фамилияси Горенко Анна Андреевна) 1889 йил 11 июнда Одесса шаҳри яқинида туғилиб, 1966 йилнинг 5 мартида Москва вилояти Домодедово шашарчасида оламдан ўтган; Санкт-Петербургда дафн этилган.
Шоира асосан Петербургда яшаган. Биринчи шеърлар китоби «Оқшом» 1910 йилда чиққан. «Тасбеҳ» (1914), «Оқ гала» (1917), «Баргизуб» (1921) ва бошқа шеърий китобларидаги шеърларида лирик кечинмалар, танҳолик туйғулари ифодаланган. Унинг ижодида 30-йиллар қатағони даҳшати ўзига хос тарзда ифодасини топган. 2-жаҳон уруши йилларида Тошкентда яшаб, «Тошкент шеърлари» (1944) туркумини яратган. «Қаҳрамонсиз поэма» (1940 — 62) асари Анна Ахматова ижодининг чўққиси ҳисобланади. «Вақтнинг тез ўтиши» (1965) китобида шоира ижодининг сўнгги палласининг ўзига хос томонлари акс этган.
Шарқ, Ғарбий Оврупо шоирлари ижодидан таржималар қилган (Корея мумтоз шеърияти (1958); Шарқ мумтоз шеърияти (1969)). Шеърлари ўзбек тилига таржима қилинган (1966, 1969).
ҚЎШИҚ
Қуёш кўкка чиқар дамда
Муҳаббатни куйлайман,
Мен чўккалаб томорқамда
Шўраларни юлгайман.
Юлиб-юлиб четга отгум —
Кечир ёмон бўлди-да,
Кўрдим: йиғлар оёқяланг
Қизча четан олдида.
Қўрқитади фарёд солган
Бу жарангдор ғам саси.
Димоғимда ўлаётган
Шўраларнинг тунж иси.
Тош тутарлар, нон сўрасам,
Тиладинг, деб сен ўзинг.
Бошим узра фақат осмон,
Дилда эса овозинг.
ҲИЖРОН
Йўлим оғир — қоп-қора кеча
Зулумоти қуршаган уни.
Кечагина мен ошиқларча
Ялингандим: «Унутма мени».
Бугун эса фақат шамоллар
Чўпонларнинг қичқириқ-доди,
Оқ чашмалар узра тебранган
Қарағайлар қатори қолди.
ҚЎЙКЎЗ ҚИРОЛ
Чорасиз дард, сенга-да иқбол!
Ўлди кеча тун қўйкўз қирол.
Куз оқшоми дим ва ол эди.
Эрим уйга қайтганда деди:
«Биласанми, юз берди овда,
Ётган экан эман олдида.
Шўрлик қиролича! Ёш қолди,
Бир кечада сочи оқарди».
Трубкасин сўнг олиб беун
Чиқиб кетди ишламоқ учун.
Ҳозир қизим уйғотиб, куйиб
Қўйкўзига боқарман тўйиб.
Саси келар чорбоғдан толнинг:
«Бу дунёдан кетди қиролинг».
САЙР
Жиғам тегар извош шифтига,
Боқдим унинг кўзига ҳуркак.
Дард чекарди, аммо шифога
Не тилашин билмасди юрак.
Шом тинч эди, булутли осмон
Остида ғам қучганди уни
Ва сиёҳ-ла кўҳна албомда
Чизилгандек Булон ўрмони.
Бензин иси, настарин иси,
Роҳат дилга эди бегона:
Қўлларини қимирлатмасдан
Тиззамга у тегинди яна.
* * *
На асрору на изтироб, ғам
Ва на қисмат битган ихтиёр —
Ўхшар эди сўнгсиз ва мубҳам
Курашга бу висол, бу дийдор.
Мен тонгданоқ боқиб йўлингга,
Ташрифингни пойлардим… Бироқ,
Букилган бу икки қўлимга
Санчиларди сезилмай титроқ.
Ва дармонсиз бармоқлар ила
Эзғилардим дастурхон учин.
Мен туйгандим ўша зиқ палла
Тор эканин замин биз учун.
1914
* * *
Билмайман: сен тирикми, ўлган —
Мен заминдан сени излайми?
Ва ё ойдин ғам ила шомда
Хазон бўлган дил, деб бўзлайми?
Бари сенга: дил нолалари
Ва уйқусиз тунлар ёмғири;
Шеърларимнинг оқ галалари,
Кўзларимнинг мовий ёнғини.
Ҳатто мени азобга солган,
Севиб, кейин унутган одам —
Менга бунча азиз бўлмаган,
Мени бунча соғинтирмаган.
1915
* * *
Оқшом нури ёйиқ ва заъфар,
Савр салқини хуш ёқар танга.
Сен кечикдинг, аммо бу лаҳза
Шодмон қучоқ очаман сенга.
Кел, яқинроқ ёнимга ўтир,
Термил қувноқ кўзларинг билан:
Мана, бу кўк дафтар тўладир
Болаликнинг сўзлари билан.
Кечир, дилни бердим ғамларга,
Қуёшгаям боқдим мен дилхун.
Кечир, кечир, жуда кўпларга
Сен деб қучоқ очганим учун.
1915
* * *
Қудуқ тубидаги оқ тошдек бесас
Кўксимда ётибди хотирам маним.
Уни унутмайман, унутгим келмас,
У менинг қувончим, у менинг ғамим.
Кимдаким яқинроқ келса-ю, кейин
Кўзларимга боқса, кўради уни.
Бу ғамгин қиссамни тинглаган сайин
Ҳасратим қоплагай унинг кўксини.
Яратган дилларда қолсин дея ғам,
Ўлдиролмай одам тафаккурини,
Уларни буюмга айлантирган дам
Менинг хотирамга айландинг сен ҳам.
1916
* * *
Юртини душманга ташлаб кетароқ
Қочган кимсалар-ла бирга кетмасман.
Улар олқишига тутмасман қулоқ,
Уларга бермасман қўшиғимни ман.
Эй, қочоқ, мен сенга ачинаман, бас,
Сен қулдай ноилож, бемордай абгор,
Эй, дарбадар, борар йўлинг кўринмас,
Ёт юртнинг нонида ёвшан иси бор.
Бунда-чи, ёнғинлар дудини ютиб,
Ёшлик йилларини айлаб биз қурбон;
Юракни шафқатсиз зарбага тутиб
Яшадик, панага қочмадик, инон.
Биламиз: келажак баҳоси тайин,
Оқланар ҳар лаҳза, оқланар дамлар
Ва лекин дунёда йўқдир биздайин
Мағрур, изтиробли, хоксор одамлар.
1922
* * *
Кўмир ила мен белги битдим
Чап кўксимга — ўқ учун нишон.
Учсин дедим қуш — дил ҳасратим
Бўм-бўш кеча зулмати томон.
Жоним! Қўлинг қилт этмас ҳатто,
Кўксим дарддан бир абад бўшар.
Учар қушим — дилдаги видо,
Шохга қўниб, нағмалар бошлар,
Токи қалби сокин ул инсон
Қушни тинглаб очсин кўксини:
«Саси таниш, сўзлари пинҳон» —
Деб яширсин ёшли кўзини.
* * *
Жимиб қолди тўсатдан уй ҳам,
Сўнгги баргин қизғалдоқ сочди.
Қотиб қолдим мудраб ва алам
Шомларига мен қучоқ очдим.
Дарвозалар тамбаланган зич,
Шом қорадир, еллар тинч, очиқ,
Қайда қувонч, қайларда ўкинч,
Қайлардасан, меҳрибон ошиқ?
Топилмади ул сирли узук,
Неча кунлар кутдим, кетмадим.
Дилбар ва ёш асира қиздек
Қўшиқ ўлди кўксимда маним.
«ЁНДИРИЛГАН ДАФТАР» ТУРКУМИДАН
Ҳамма кетди, ҳеч ким қайтиб келмади,
Фақат сен такрорлаб ишқий тилакни,
Сўнгги муҳаббатим, ортга қайрилдинг,
Кўрмоқ бўлиб қонга ботган фалакни.
Уйинг лаънатланган, матлаб топталган,
Сўлғин наво янграр сен битган шеърдан.
Бадбахт тақдирингнинг қаршисида ман
Турибман кўзимни узолмай ердан.
Илоҳий сўз эмас, янграйди вола,
Муқаддас, пок сўзлар аталди малъун —
Ўттиз еттинчи йил фаррошлари-ла
Қонли йўлкаларни ювмоғим учун.
Мени айирдилар ёлғиз ўғлимдан,
Банди дўстларимга бердилар азоб.
Огоҳ бўлдилар ҳар юрган йўлимдан,
Ҳар битта сўзимни етказди каззоб.
Ҳар жойда номимни қаро битдилар,
Соқов бўл, дедилар, кар бўл, дедилар.
Оч қолсам бўҳтону иғво тутдилар,
Чанқасам сувимни заҳар этдилар.
Ва йўлим сўнггига етишган палла,
Дедилар: «Яшайвер, эй бахтиқаро!»
Энди кезурман жим — шаҳарлик телба,
Ўлим нафаси бор майдонлар аро.
Таржималар «Қирқ ошиқ дафтари» тўпламидан олинди (1989)
Buyuk rus shoirasi Anna Axmatova men behad sevgan shoiralardan biridir.Bundan qarayib 35 yil avval men shoiraning o‘sha paytgacha qatag‘on etilgan she’rlaridan ayrim namunalarni va “Marsiya” (“Rekviyem”) dostonini tarjima qilgan edim va ular “Saodat” jurnalida bosilgan edi.
ANNA AXMATOVA
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari
Mashhur rus shoirasi Anna Axmatova (haqiqiy ism-familyasi Gorеnko Anna Andrееvna) 1889 yil 11 iyunda Odеssa shahri yaqinida tug’ilib, 1966 yilning 5 martida Moskva viloyati Domodеdovo shasharchasida olamdan o’tgan; Sankt-Pеtеrburgda dafn etilgan.
Shoira asosan Pеtеrburgda yashagan. Birinchi shе’rlar kitobi ‘Oqshom’ 1910 yilda chiqqan. ‘Tasbеh’ (1914), ‘Oq gala’ (1917), ‘Bargizub’ (1921) va boshqa she’riy kitoblaridagi shе’rlarida lirik kеchinmalar, tanholik tuyg’ulari ifodalangan. Uning ijodida 30-yillar qatag’oni dahshati o’ziga xos tarzda ifodasini topgan. 2-jahon urushi yillarida Toshkеntda yashab, ‘Toshkеnt shе’rlari’ (1944) turkumini yaratgan. ‘Qahramonsiz poema’ (1940 — 62) asari Anna Axmatova ijodining cho’qqisi hisoblanadi. ‘Vagtning tеz o’tishi’ (1965) kitobida shoira ijodining songgi pallasining o’ziga xos tomonlari aks etgan.
Sharq, G’arbiy Ovrupo shoirlari ijodidan tarjimalar qilgan (‘Korеya mumtoz shе’riyati’ (1958); ‘Sharq mumtoz shе’riyati’ (1969)). Shе’rlari o’zbеk tiliga tarjima qilingan (1966, 1969).
QO’SHIQ
Quyosh ko’kka chiqar damda
Muhabbatni kuylayman,
Men cho’kkalab tomorqamda
Sho’ralarni yulgayman.
Yulib-yulib chetga otgum —
Kechir yomon bo’ldi-da,
Ko’rdim: yig’lar oyoqyalang
Qizcha chetan oldida.
Qo’rqitadi faryod solgan
Bu jarangdor g’am sasi.
Dimog’imda o’layotgan
Sho’ralarning tunj isi.
Tosh tutarlar, non so’rasam,
Tilading, deb sen o’zing.
Boshim uzra faqat osmon,
Dilda esa ovozing.
HIJRON
Yo’lim og’ir — qop-qora kecha
Zulumoti qurshagan uni.
Kechagina men oshiqlarcha
Yalingandim: ‘Unutma meni’.
Bugun esa faqat shamollar
Cho’ponlarning qichqiriq-dodi,
Oq chashmalar uzra tebrangan
Qarag’aylar qatori qoldi.
QO’YKO’Z QIROL
Chorasiz dard, senga-da iqbol!
O’ldi kecha tun qo’yko’z qirol.
Kuz oqshomi dim va ol edi.
Erim uyga qaytganda dedi:
‘Bilasanmi, yuz berdi ovda,
Yotgan ekan eman oldida.
Sho’rlik qirolicha! Yosh qoldi,
Bir kechada sochi oqardi’.
Trubkasin so’ng olib beun
Chiqib ketdi ishlamoq uchun.
Hozir qizim uyg’otib, kuyib
Qo’yko’ziga boqarman to’yib.
Sasi kelar chorbog’dan tolning:
‘Bu dunyodan ketdi qiroling’.
SAYR
Jig’am tegar izvosh shiftiga,
Boqdim uning ko’ziga hurkak.
Dard chekardi, ammo shifoga
Ne tilashin bilmasdi yurak.
Shom tinch edi,bulutli osmon
Ostida g’am quchgandi uni
Va siyoh-la ko’hna albomda
Chizilgandek Bulon o’rmoni.
Benzin isi, nastarin isi,
Rohat dilga edi begona:
Qo’llarini qimirlatmasdan
Tizzamga u tegindi yana.
* * *
Na asroru na iztirob, g’am
Va na qismat bitgan ixtiyor —
O’xshar edi so’ngsiz va mubham
Kurashga bu visol, bu diydor.
Mеn tongdanoq boqib yo’lingga,
Tashrifingni poylardim… Biroq,
Bu bukilgan ikki qo’limga
Sanchilardi sеzilmay titroq.
Va darmonsiz barmoqlar ila
Ezg’ilardim dasturxon uchin.
Mеn tuygandim o’sha ziq palla
Tor ekanin zamin biz uchun.
1914
* * *
Bilmayman: sеn tirikmi, o’lgan —
Mеn zamindan sеni izlaymi?
Va yo oydin g’am ila shomda
Xazon bo’lgan dil, dеb bo’zlaymi?
Bari sеnga: dil nolalari
Va uyqusiz tunlar yomg’iri;
Shе’rlarimning oq galalari,
Ko’zlarimning moviy yong’ini.
Hatto mеni azobga solgan,
Sеvib, kеyin unutgan odam —
Mеnga buncha aziz bo’lmagan,
Mеni buncha sog’intirmagan.
1915
* * *
Oqshom nuri yoyiq va za’far,
Savr salqini xush yoqar tanga.
Sеn kеchikding, ammo bu lahza
Shodmon quchoq ochaman sеnga.
Kеl, yaqinroq yonimga o’tir,
Tеrmil quvnoq ko’zlaring bilan:
Mana, bu ko’k daftar to’ladir
Bolalikning so’zlari bilan.
Kеchir, dilni bеrdim g’amlarga,
Quyoshgayam boqdim mеn dilxun.
Kеchir, kеchir, juda ko’plarga
Sеn dеb quchoq ochganim uchun.
1915
* * *
Quduq tubidagi oq toshdеk bеsas
Ko’ksimda yotibdi xotiram manim.
Uni unutmayman, unutgim kеlmas,
U mеning quvonchim, u mеning g’amim.
Kimdakim yaqinroq kelsa-yu, keyin
Ko’zlarimga boqsa, ko’radi uni.
Bu g’amgin qissamni tinglagan sayin
Hasratim qoplagay uning ko’ksini.
Yaratgan dillarda qolsin dеya g’am,
O’ldirolmay odam tafakkurini,
Ularni buyumga aylantirgan dam
Mеning xotiramga aylanding sеn ham.
1916
* * *
Yurtini dushmanga tashlab kеtaroq
Qochgan kimsalar-la birga kеtmasman.
Ular olqishiga tutmasman quloq,
Ularga bеrmasman qo’shig’imni man.
Ey, qochoq, mеn sеnga achinaman, bas,
Sеn qulday noiloj, bеmorday abgor,
Ey, darbadar, borar yo’ling ko’rinmas,
Yot yurtning nonida yovshan isi bor.
Bunda-chi, yong’inlar dudini yutib,
Yoshlik yillarini aylab biz qurbon;
Yurakni shafqatsiz zarbaga tutib
Yashadik, panaga qochmadik, inon.
Bilamiz: kеlajak bahosi tayin,
Oqlanar har lahza, oqlanar damlar
Va lеkin dunyoda yo’qdir bizdayin
Mag’rur, iztirobli, xoksor odamlar.
1922
* * *
Ko’mir ila mеn bеlgi bitdim
Chap ko’ksimga — o’q uchun nishon.
Uchsin dеdim qush — dil hasratim
Bo’m-bo’sh kеcha zulmati tomon.
Jonim! Qo’ling qilt etmas hatto,
Ko’ksim darddan bir abad bo’shar.
Uchar qushim — dildagi vido,
Shoxga qo’nib, nag’malar boshlar,
Toki qalbi sokin ul inson
Qushni tinglab ochsin ko’ksini:
‘Sasi tanish, so’zlari pinhon’
Dеb yashirsin yoshli ko’zini.
* * *
Jimib qoldi to’satdan uy ham,
So’nggi bargin qizg’aldoq sochdi.
Qotib qoldim mudrab va alam
Shomlariga mеn quchoq ochdim.
Darvozalar tambalangan zich,
Shom qoradir, yеllar tinch, ochiq,
Qayda quvonch, qaylarda o’kinch,
Qaylardasan, mеhribon oshiq?
Topilmadi ul sirli uzuk,
Nеcha kunlar kutdim, kеtmadim.
Dilbar va yosh asira qizdеk
Qo’shiq o’ldi ko’ksimda manim.
«YONDIRILGAN DAFTAR» TURKUMIDAN
Hamma kеtdi, hеch kim qaytib kеlmadi,
Faqat sеn takrorlab ishqiy tilakni,
So’nggi muhabbatim, ortga qayrilding,
Ko’rmoq bo’lib qonga botgan falakni.
Uying la’natlangan, ishing toptalgan,
So’lg’in navo yangrar sеn bitgan shе’rdan.
Badbaxt taqdiringning qarshisida man
Turibman ko’zimni uzolmay yеrdan.
Ilohiy so’z emas, yangraydi vola,
Muqaddas, pok so’zlar ataldi mal’un —
O’ttiz yеttinchi yil farroshlari-la
Qonli yo’lkalarni yuvmog’im uchun.
Mеni ayirdilar yolg’iz o’g’limdan,
Bandi do’stlarimga bеrdilar azob.
Ogoh bo’ldilar har yurgan yo’limdan,
Har bitta so’zimni yеtkazdi kazzob.
Har joyda nomimni qaro bitdilar,
Soqov bo’l, dеdilar, kar bo’l, dеdilar.
Och qolsam bo’htonu ig’vo tutdilar,
Chanqasam suvimni zahar etdilar.
Va yo’lim so’nggiga yetishgan palla,
Dedilar: «Yashayver, ey baxtiqaro!»
Endi kezurman jim — shaharlik telba,
O’lim nafasi bor maydonlar aro.
