Менинг энг севимли шоирим ИшикаваТакубокунинг «Бир ҳовуч қум» тўпламига кирган шеърлари билан танишдингиз. Энди навбат шоирнинг ўлимидан кйин нашр этилган улуғвор китоби — «Ғамгин қўғирчоқ»қа етди. Китобнинг номи Такубокунинг «Танка — менинг ғамгин қўғирчоғимдир» деган гапидан олинган.
Хуршид Даврон
«ҒАМГИН ҚЎҒИРЧОҚ» ҲАҚИДА
«Ғамгин қўғирчоқ» Ишикава Такубокунинг танка (бешлик) жанрида ёзилган шеърлари жамланган икки улуғвор китобларидан бири. Ой давомида тўрт туркум шаклида сизга тақдим этилган «Бир ҳовуч қум» тўплами 1909 йили — шоирнинг ҳаётлигида дунё юзини кўрган бўлса, «Ғамгин қўғирчоқ» шоир ўлимидан кейин 1912 йилда чоп этилган. Китобнинг номи Такубокунинг «Танка — менинг ғамгин қўғирчоғимдир» деган гапидан олинган.
«Бир ҳовуч қум»дан «Ғамгин қўғирчоқ»дан қай жиҳати билан фарқ қилади. Энг аввало, айтиш лозимки, умри машаққатда ўтган, охир-оқибат оғир хасталикка чалинган шоир «Бир ҳовуч қум»даги шеърларида ҳали ҳаётдан умидини узмаган инсон ҳасратларининг изҳори эди; «Ғамгин қўғирчоқ»да эса юзида ўлим нафасини аниқ-равшан туя бошлаган, энг сўнгги умидлари чилпарчин бўлган инсон, чорасиз қолса-да, ҳаётга бўлган улкан меҳрини сақлай олган юрак битиклари акс этган.
Бу тўпламда Такубокунинг сўнгги йилларда қадимий жанрнинг янгилашга қаратилган тажрибалари ёрқин намоён бўлди. Бу тажрибалар нималардан иборат эди? Бу саволга жавоб беришдан олдин мумтоз шоирлари ижодига қисқа назар ташлайлик.
Адабиётшунос Тагава Сюкотсу мумтоз япон шеъриятининг хокку ва танка жанрида ижод қилган шоирларга бағишланган эссесида шундай деб ёзади: «Бу шоирлар ерда эмас, арши аълода дарбадар юрадилар. Улар учун ахлоқнинг темир тўсиқлари кўндаланг бўлолмаган. Бу шоирлар озодликнинг тоза ҳавосидан нафас олганлар, ахлоқий тўсиқларни (ахлоқ назарда тутилган ҳар икки ўринда конфуцианча ахлоқ нормалари назарда тутилган — Х.Д.) четлаб ўтганлар. Бу шаккоклик уларни хароб ёки шарманда қилиши мумкинлиги ҳақида ўйламаганлар. Улар бошқа дунёда яшадилар…»
Мумтоз танкада олдин ҳам инсоний туйғулар теран акс этган. Аммо, бу туйғулар бамисли хитойлик мусаввир мўйқалами чизган нозик тасвирларга ўхшаш инжа ифода этиларди. Уларда ҳаёт машаққатининг чинакам сурати билан инсоний туйғунинг яширин сийрати мувозанат ҳолатда намоён бўларди.
Аммо, машҳур япон шоири Ишикава Такубоку бошқа дунёда эмас, ўз ҳаётида яшади. Бу ҳаёт жуда машаққатли ва чорасиз кунлардан иборат эди. У буюк салафлари изидан бориб, инсоний ҳаётдан узилиб, яъни тарки дунё қилолмади. Ҳаёт уни ўз чангалидан қўйиб юбормади. Шоир бешликлари оддий инсон ҳаётининг кундалигига битиб қўйилган ёзувларга ўхшайди. Уларда акс этган оддий инсоний туйғулар турмуш машаққатлари, муҳаббатнинг аччиқ изтироби ҳақида ҳикоя қилади. Такубоку танка табиатини ўзгариб, уни ҳаётнинг аёвсиз шиддатини оддий одамлар тили билан айтишга ўргатди.
Шоир шеърларини рус тилига таржима қилган атоқли мутаржим Вера Маркова ёзганидек, шоир шеърлари бир қарашда бадиий санъатдан анча олисдай туюлса-да, шеърлар табиатидаги соддалик буюк маҳорат натижаси эди. Шунинг учун бўлса керак, бундай «содда» бешликларни ёзиш ҳозиргача бирон бир шоирга насиб бўлган эмас.
Такубоку китоблари орқали эмас, энг аввало, миллион юракларнинг титроғида, ҳар соатда, ҳар лаҳзада оғиздан-оғизга ўтаётган шеърлари билан яшаб келаяпти.
Ишикава ТАКУБОКУ
«ҒАМГИН ҚЎҒИРЧОҚ» КИТОБИДАН
Хуршид Даврон таржималари
Хўрсинсам, бас,
Куз шамолидек
Ғамгин товуш
Янграр
Кўксимда.
* * *
Қочиб кетди болалар,
Улар уйга шошилмас.
Мен-чи, чўккалаб олиб,
Қўғирчоқ паровозни
Ўйнай бошладим.
* * *
«Китоблар ўқисак!
Сотиб олсак янги китоблар!» —
Такрорлардим ҳар кун хотинимга.
Бу илтимос эмас эди,
Орзу эди, холос…
* * *
Уйдан чиқиб,
Муҳим иш билан
Банд бўлган одамдек,
Ташвиш билан
Қадам ташладим.
* * *
Бўм-бўш қирни
Кесиб ўтган
Поезд каби
Қайғу юрагимни
Иккига бўлди.
* * *
Худди муҳаббатим
Мунгли мозорин
Тарк этгандай бўлдим,
Шаҳардан
Чиққан чоғим.
* * *
Кир босган
Қўлларимга
Узоқ қарадим…
Юрагимнинг аҳволин
Кўргандай бўлдим!
* * *
О, мен жуда ишонаман,
Янги кун бошланар эрта, албатта!
Зарра ёлғон бўлмаса-да
Менинг сўзимда,
Барибир…
* * *
Сафарга чиқишни
Орзу қилар эр.
Хотини жаҳл қилар,
Болалари йиғлайди —
Дастурхонда совийди овқат.
* * *
Мен тоғларни соғиниб қолдим
Ва тоғларнинг пойига етдим.
Қанийди, тополсам
Ўтган йили мен
Устида ўтирган ўша харсангни.
* * *
Мен китобни бир четга қўйдим.
Чекарканман,
Паришон нигоҳим
Расмга
Сингиб кетди.
* * *
Негадир
Ёруғ тортди
Юрагим
Тонгда.
Тирноғимни ола бошладим.
* * *
Ярим тунда хонадан чиқдим.
Равоқнинг муз босган
Тўсинига босганча
Совутмоқчи бўлдим
Бармоқларим учини.
* * *
Шодон шовқин —
Болаларнинг кулгиси.
Наҳотки, ўтган йилги
Янги йил
Қайтиб келди?
* * *
Балки,
Янги йилда
Яхши кунлар бошланар.
Осмон тоза,
Шамоллар сокин.
* * *
Ухлаётиб
Юрагимни роса қийнадим.
У ҳамон ишонар:
«Эртага, албатта, яхши кун келади,
Эртага, албатта…»
* * *
Дўстим ёзган
Табрикнома.
У ҳар йили байрамда
Бир хил сўзлар билан
Табриклар мени.
* * *
Жуда қизиқ-да менинг бу бошим!
У ақлга сиғмайдиган
Нарсаларнн ўйлайди ҳамон.
Наҳотки бу йил ҳам
Шундай бўлади.
* * *
Ҳамма бир томонга
Қараб борарди.
Мен уларни кузатардим,
Бир ўзим қўққайиб
Йўлнинг четида.
* * *
Худди шамчироқдай,
Чирсиллаб,
Ёна бошлади
Янги йил
Туни.
* * *
Мен ўзимга
Ишонган эдим.
Мақсадимга етаман деб
Ишонган эдим!
Бола эканман!
* * *
Қаҳратоннинг
Оппоқ тонгида
Қайноқ сув ичдим.
Юзимга урилди
Момиқ буғ.
* * *
Йўл узоқ.
Сўнгги трамвай ҳам
Жўнаб кетибди.
Ёмғирга қўшилиб
Йиғлагим келди.
* * *
«Нима бўлса,
Бўлаверсин!»—
Энди шундай
Ўйлай бошладим.
Бу жуда даҳшатли эди.
* * *
Қадоқ босган қўлларимга
Қараб турибман —
Юрагим,
Тақдирингии
Кўргандай бўлдим.
* * *
Балки мени тарк этмоқда
Йил бўйи йиғилган
Чарчоқ?
Янги йилнинг биринчи куни
Ором олиб мудрамоқдаман…
* * *
Чапак чаласану кутасан —
Акс-садосин
Эшитгинг келар…
Шунга ўхшар
Умидсизлигим.
* * *
Янги йил ҳам ўтди.
Ҳаётимиз ҳам
Яна ўша
Ғам йўлидан
Кета бошлади.
* * *
Ичмай қўйишди
Қишлоқдаги эркаклар.
Эрта нима бўлар?
Яна нимадан воз кечишар
Эртаям қийин бўлса?
* * *
Ўзимдан анча ёш одамга
Неча соат ақл ўргатиб,
Баландпарвоз гапларни айтдим.
Аммо ўша гапларимдан
Роса сиқилди юрагим!
* * *
«Ниҳоят,
Қалбингни англадим, болам»,—
Деди менга онам.
У тушимга кириб келди-ю,
Йиғлаб-йиғлаб, жимгина кетди.
* * *
Йиғлаб
Худо билан тортишардим мен.
О, бу туш!
Тўрт кун бурун
Тонг олдидан мени тарк этди.
* * *
Мен пальто ёқасин
Кўтариб олдим.
Таранглашди
Қулоқ пардаси.
О, қанчалар ўхшаш бу товуш!
* * *
Бир кечада,
Гулга кирсин деб,
Олхўри ўсиб турган
Тувакни иситдим мен.
Бир гули ҳам очилмади.
* * *
Қани улар?
Қаерга яширдим уларни?
Хотинимнинг
Саккиз йил аввал
Менга битган мактубларини.
* * *
Кулгулими?
Мен кулолмадим.
Мен узоқ қидирдим.
Пичоқ эса
Қўлимда экан.
* * *
Беш йилча бўлди
Кўрмаганман
Мовий самони.
Наҳотки осмонсиз
Яшаб бўлади?
* * *
Мен уни кутдим,
Шундай кутдим-ки!
У эса келмади.
Мен столни суриб қўйдим
Яна жойига.
* * *
Эски газета сони.
Қаранг-а,
Шеъримни мақташибди.
Икки-уч жумла бўлсаям,
Ўзимга ёқди.
* * *
Кўч-кўроннинг орасидан
Оёғимнинг остига тушди
Эски бир сурат.
Сарғайган суратда
Аёл чеҳраси.
* * *
Қизчам ишонади:
Мен нимани ёзсам,
Барчаси,
Албатта,
Босилиб чиқар.
* * *
Ўша пайтлар алдаганман,
Алдаганман неча бор.
Виждоним қийналмаган.
Эсласам —
Совуқ тер босар.
* * *
«Фарзандли бўлдик»,
Деб ёзишибди.
Ўша лаҳза
Ёришди
Юзим.
* * *
Эшикни очдим.
Остонадаи секин ҳатладим.
Касалхона йўлагининг
Охири йўқдек
Туюлди менга.
* * *
Елкамдан сирғалиб
Тушгандай бўлди
Жуда оғир юк.
Беихтиёр ёнбошладим
Касалхонанинг тўшагига.
* * *
«Демак,
Яшамоқни истамайсизми?»—
Мендан жиддий сўради доктор.
Бироқ, қалбим
Жавоб тополмади.
* * *
«Хўп, энди кечаси
Яхшилаб ухланг!»—
Деди менга доктор,
Ёш болага
Сўз уқтиргандай.
* * *
Хотиним, болаларим
Кўргани келган куни
Шундай қувондимки,
Кўксимга қайтгандай бўлди
Яна асл юрагим!
* * *
Бўралаб ёғилар
Баҳорнинг қори.
Томоша қиламан,
Иситмадан чўғ бўлиб ёнган
Кўзларим билан.
* * *
«Албатта, бир куни
Бостириб чиқараман!»—
Китобнм ҳақида ҳар кун ўйлайман.
Муқовасин ранги устида
Тортишаман хотиним билан.
* * *
Беш йил бўлди
Қишлоғимдан чиқиб кетганман.
Бугун — беморман.
Тушларимга кирар яна
Какку товуши.
* * *
Баҳорда, қишлоқда
Ибодатгоҳ ёнида ўсган
Қайрағочга қўниб олиб
Қандай тўлиб
Сайрарди какку!
* * *
Дарддан киртайиб кетган
Кўзларим ёнганча, куюниб, тинмай
Инқилоб ҳақида сўзлашларимни
Тингламоқ балки жуда оғирдир
Дўстларимга ва хотинимга!
* * *
Отангга ўхшама!
Отангнинг отасига ҳам!
Эшитяпсанми,
Нимани илтимос қиляпман
Сендан, қизгинам?
* * *
Нималар келди ўйига?
Қўғирчоғин
Бир четга қўйиб,
Қизчам ўтириб
Олди ёнимга.
* * *
Ўрисча исм билан
Соня деб атадим
Қизалоғимни.
Шу исм билан чақирсам
Кўнглим бирдан ёришар.
* * *
Ўйга чўмиб тикилади,
Хонадаги ёлғиз бўйрага,
Қотиб қолган кўзлари билан.
Сўрасаммикин хотинимдан,
Нима ҳақда ўйлар у?
* * *
Бечора отам!
Ўқишга ҳам мажоли етмай,
Газетани четга қўйди-да,
Тор ҳовлида чумоли билан
Ўйнай бошлади.
* * *
Қизчамни уришдим.
Ухлаб қолди
Кўз ёшлари қуримасдан,
Оғзини ним очганча.
Унинг ёноқларин секин силадим.
* * *
Айвонга чиқариб беришди
Уйдаги ёстиғимни.
Узоқ айрилиқдан сўнг,
Ниҳоят учрашдик,
О, тунги осмон!
Xurshid Davron
«G’AMGIN QO’G’IRCHOQ» HAQIDA
«G’amgin qo’g’irchoq» Ishikava Takubokuning tanka (beshlik) janrida yozilgan she’rlari jamlangan ikki ulug’vor kitoblaridan biri. Oy davomida to’rt turkum shaklida sizga taqdim etilgan «Bir hovuch qum» to’plami 1909 yili — shoirning hayotligida dunyo yuzini ko’rgan bo’lsa, «G’amgin qo’g’irchoq» shoir o’limidan keyin 1912 yilda chop etilgan. Kitobning nomi Takubokuning «Tanka — mening g’amgin qo’g’irchog’imdir» degan gapidan olingan.
«Bir hovuch qum»dan «G’amgin qo’g’irchoq»dan qay jihati bilan farq qiladi. Eng avvalo, aytish lozimki, umri mashaqqatda o’tgan, oxir-oqibat og’ir xastalikka chalingan shoir «Bir hovuch qum»dagi she’rlarida hali hayotdan umidini uzmagan inson hasratlarining izhori edi; «G’amgin qo’g’irchoq»da esa yuzida o’lim nafasini aniq-ravshan tuya boshlagan, eng so’nggi umidlari chilparchin bo’lgan inson, chorasiz qolsa-da, hayotga bo’lgan ulkan mehrini saqlay olgan yurak bitiklari aks etgan.
Bu to’plamda Takubokuning so’nggi yillarda qadimiy janrning yangilashga qaratilgan tajribalari yorqin namoyon bo’ldi. Bu tajribalar nimalardan iborat edi? Bu savolga javob berishdan oldin mumtoz shoirlari ijodiga qisqa nazar tashlaylik.
Adabiyotshunos Tagava Syukotsu mumtoz yapon she’riyatining xokku va tanka janrida ijod qilgan shoirlarga bag’ishlangan essesida shunday deb yozadi: «Bu shoirlar yerda emas, arshi a’loda darbadar yuradilar. Ular uchun axloqning temir to’siqlari ko’ndalang bo’lolmagan. Bu shoirlar ozodlikning toza havosidan nafas olganlar, axloqiy to’siqlarni (axloq nazarda tutilgan har ikki o’rinda konfutsiancha axloq normalari nazarda tutilgan — X.D.) chetlab o’tganlar. Bu shakkoklik ularni xarob yoki sharmanda qilishi mumkinligi haqida o’ylamaganlar. Ular boshqa dunyoda yashadilar…»
Mumtoz tankada oldin ham insoniy tuyg’ular teran aks etgan. Ammo, bu tuyg’ular bamisli xitoylik musavvir mo’yqalami chizgan nozik tasvirlarga o’xshash inja ifoda etilardi. Ularda hayot mashaqqatining chinakam surati bilan insoniy tuyg’uning yashirin siyrati muvozanat holatda namoyon bo’lardi.
Ammo, mashhur yapon shoiri Ishikava Takuboku boshqa dunyoda emas, o’z hayotida yashadi. Bu hayot juda mashaqqatli va chorasiz kunlardan iborat edi. U buyuk salaflari izidan borib, insoniy hayotdan uzilib, ya’ni tarki dunyo qilolmadi. Hayot uni o’z changalidan qo’yib yubormadi. Shoir beshliklari oddiy inson hayotining kundaligiga bitib qo’yilgan yozuvlarga o’xshaydi. Ularda aks etgan oddiy insoniy tuyg’ular turmush mashaqqatlari, muhabbatning achchiq iztirobi haqida hikoya qiladi. Takuboku tanka tabiatini o’zgarib, uni hayotning ayovsiz shiddatini oddiy odamlar tili bilan aytishga o’rgatdi.
Shoir she’rlarini rus tiliga tarjima qilgan atoqli mutarjim Vera Markova yozganidek, shoir she’rlari bir qarashda badiiy san’atdan ancha olisday tuyulsa-da, she’rlar tabiatidagi soddalik buyuk mahorat natijasi edi. Shuning uchun bo’lsa kerak, bunday «sodda» beshliklarni yozish hozirgacha biron bir shoirga nasib bo’lgan emas.
Takuboku kitoblari orqali emas, eng avvalo, million yuraklarning titrog’ida, har soatda, har lahzada og’izdan-og’izga o’tayotgan she’rlari bilan yashab kelayapti.
Ishikava TAKUBOKU
«G’AMGIN QO’G’IRCHOQ» KITOBIDAN
Xurshid Davron tarjimalari
Xo’rsinsam, bas,
Kuz shamolidek
G’amgin tovush
Yangrar
Ko’ksimda.
* * *
Qochib ketdi bolalar,
Ular uyga shoshilmas.
Men-chi, cho’kkalab olib,
Qo’g’irchoq parovozni
O’ynay boshladim.
* * *
«Kitoblar o’qisak!
Sotib olsak yangi kitoblar!» —
Takrorlardim har kun xotinimga.
Bu iltimos emas edi,
Orzu edi, xolos…
* * *
Uydan chiqib,
Muhim ish bilan
Band bo’lgan odamdek,
Tashvish bilan
Qadam tashladim.
* * *
Bo’m-bo’sh qirni
Kesib o’tgan
Poezd kabi
Qayg’u yuragimni
Ikkiga bo’ldi.
* * *
Xuddi muhabbatim
Mungli mozorin
Tark etganday bo’ldim,
Shahardan
Chiqqan chog’im.
* * *
Kir bosgan
Qo’llarimga
Uzoq qaradim…
Yuragimning ahvolin
Ko’rganday bo’ldim!
* * *
O, men juda ishonaman,
Yangi kun boshlanar erta, albatta!
Zarra yolg’on bo’lmasa-da
Mening so’zimda,
Baribir…
* * *
Safarga chiqishni
Orzu qilar er.
Xotini jahl qilar,
Bolalari yig’laydi —
Dasturxonda soviydi ovqat.
* * *
Men tog’larni sog’inib qoldim
Va tog’larning poyiga yetdim.
Qaniydi, topolsam
O’tgan yili men
Ustida o’tirgan o’sha xarsangni.
* * *
Men kitobni bir chetga qo’ydim.
Chekarkanman,
Parishon nigohim
Rasmga
Singib ketdi.
* * *
Negadir
Yorug’ tortdi
Yuragim
Tongda.
Tirnog’imni ola boshladim.
* * *
Yarim tunda xonadan chiqdim.
Ravoqning muz bosgan
To’siniga bosgancha
Sovutmoqchi bo’ldim
Barmoqlarim uchini.
* * *
Shodon shovqin —
Bolalarning kulgisi.
Nahotki, o’tgan yilgi
Yangi yil
Qaytib keldi?
* * *
Balki,
Yangi yilda
Yaxshi kunlar boshlanar.
Osmon toza,
Shamollar sokin.
* * *
Uxlayotib
Yuragimni rosa qiynadim.
U hamon ishonar:
«Ertaga, albatta, yaxshi kun keladi,
Ertaga, albatta…»
* * *
Do’stim yozgan
Tabriknoma.
U har yili bayramda
Bir xil so’zlar bilan
Tabriklar meni.
* * *
Juda qiziq-da mening bu boshim!
U aqlga sig’maydigan
Narsalarnn o’ylaydi hamon.
Nahotki bu yil ham
Shunday bo’ladi.
* * *
Hamma bir tomonga
Qarab borardi.
Men ularni kuzatardim,
Bir o’zim qo’qqayib
Yo’lning chetida.
* * *
Xuddi shamchiroqday,
Chirsillab,
Yona boshladi
Yangi yil
Tuni.
* * *
Men o’zimga
Ishongan edim.
Maqsadimga yetaman deb
Ishongan edim!
Bola ekanman!
* * *
Qahratonning
Oppoq tongida
Qaynoq suv ichdim.
Yuzimga urildi
Momiq bug’.
* * *
Yo’l uzoq.
So’nggi tramvay ham
Jo’nab ketibdi.
Yomg’irga qo’shilib
Yig’lagim keldi.
* * *
«Nima bo’lsa,
Bo’laversin!»—
Endi shunday
O’ylay boshladim.
Bu juda dahshatli edi.
* * *
Qadoq bosgan qo’llarimga
Qarab turibman —
Yuragim,
Taqdiringii
Ko’rganday bo’ldim.
* * *
Balki meni tark etmoqda
Yil bo’yi yig’ilgan
Charchoq?
Yangi yilning birinchi kuni
Orom olib mudramoqdaman…
* * *
Chapak chalasanu kutasan —
Aks-sadosin
Eshitging kelar…
Shunga o’xshar
Umidsizligim.
* * *
Yangi yil ham o’tdi.
Hayotimiz ham
Yana o’sha
G’am yo’lidan
Keta boshladi.
* * *
Ichmay qo’yishdi
Qishloqdagi erkaklar.
Erta nima bo’lar?
Yana nimadan voz kechishar
Ertayam qiyin bo’lsa?
* * *
O’zimdan ancha yosh odamga
Necha soat aql o’rgatib,
Balandparvoz gaplarni aytdim.
Ammo o’sha gaplarimdan
Rosa siqildi yuragim!
* * *
«Nihoyat,
Qalbingni angladim, bolam»,—
Dedi menga onam.
U tushimga kirib keldi-yu,
Yig’lab-yig’lab, jimgina ketdi.
* * *
Yig’lab
Xudo bilan tortishardim men.
O, bu tush!
To’rt kun burun
Tong oldidan meni tark etdi.
* * *
Men pal`to yoqasin
Ko’tarib oldim.
Taranglashdi
Quloq pardasi.
O, qanchalar o’xshash bu tovush!
* * *
Bir kechada,
Gulga kirsin deb,
Olxo’ri o’sib turgan
Tuvakni isitdim men.
Bir guli ham ochilmadi.
* * *
Qani ular?
Qaerga yashirdim ularni?
Xotinimning
Sakkiz yil avval
Menga bitgan maktublarini.
* * *
Kulgulimi?
Men kulolmadim.
Men uzoq qidirdim.
Pichoq esa
Qo’limda ekan.
* * *
Besh yilcha bo’ldi
Ko’rmaganman
Moviy samoni.
Nahotki osmonsiz
Yashab bo’ladi?
* * *
Men uni kutdim,
Shunday kutdim-ki!
U esa kelmadi.
Men stolni surib qo’ydim
Yana joyiga.
* * *
Eski gazeta soni.
Qarang-a,
She’rimni maqtashibdi.
Ikki-uch jumla bo’lsayam,
O’zimga yoqdi.
* * *
Ko’ch-ko’ronning orasidan
Oyog’imning ostiga tushdi
Eski bir surat.
Sarg’aygan suratda
Ayol chehrasi.
* * *
Qizcham ishonadi:
Men nimani yozsam,
Barchasi,
Albatta,
Bosilib chiqar.
* * *
O’sha paytlar aldaganman,
Aldaganman necha bor.
Vijdonim qiynalmagan.
Eslasam —
Sovuq ter bosar.
* * *
«Farzandli bo’ldik»,
Deb yozishibdi.
O’sha lahza
Yorishdi
Yuzim.
* * *
Eshikni ochdim.
Ostonadai sekin hatladim.
Kasalxona yo’lagining
Oxiri yo’qdek
Tuyuldi menga.
* * *
Yelkamdan sirg’alib
Tushganday bo’ldi
Juda og’ir yuk.
Beixtiyor yonboshladim
Kasalxonaning to’shagiga.
* * *
«Demak,
Yashamoqni istamaysizmi?»—
Mendan jiddiy so’radi doktor.
Biroq, qalbim
Javob topolmadi.
* * *
«Xo’p, endi kechasi
Yaxshilab uxlang!»—
Dedi menga doktor,
Yosh bolaga
So’z uqtirganday.
* * *
Xotinim, bolalarim
Ko’rgani kelgan kuni
Shunday quvondimki,
Ko’ksimga qaytganday bo’ldi
Yana asl yuragim!
* * *
Bo’ralab yog’ilar
Bahorning qori.
Tomosha qilaman,
Isitmadan cho’g’ bo’lib yongan
Ko’zlarim bilan.
* * *
«Albatta, bir kuni
Bostirib chiqaraman!»—
Kitobnm haqida har kun o’ylayman.
Muqovasin rangi ustida
Tortishaman xotinim bilan.
* * *
Besh yil bo’ldi
Qishlog’imdan chiqib ketganman.
Bugun — bemorman.
Tushlarimga kirar yana
Kakku tovushi.
* * *
Bahorda, qishloqda
Ibodatgoh yonida o’sgan
Qayrag’ochga qo’nib olib
Qanday to’lib
Sayrardi kakku!
* * *
Darddan kirtayib ketgan
Ko’zlarim yongancha, kuyunib, tinmay
Inqilob haqida so’zlashlarimni
Tinglamoq balki juda og’irdir
Do’stlarimga va xotinimga!
* * *
Otangga o’xshama!
Otangning otasiga ham!
Eshityapsanmi,
Nimani iltimos qilyapman
Sendan, qizginam?
* * *
Nimalar keldi o’yiga?
Qo’g’irchog’in
Bir chetga qo’yib,
Qizcham o’tirib
Oldi yonimga.
* * *
O’rischa ism bilan
Sonya deb atadim
Qizalog’imni.
Shu ism bilan chaqirsam
Ko’nglim birdan yorishar.
* * *
O’yga cho’mib tikiladi,
Xonadagi yolg’iz bo’yraga,
Qotib qolgan ko’zlari bilan.
So’rasammikin xotinimdan,
Nima haqda o’ylar u?
* * *
Bechora otam!
O’qishga ham majoli yetmay,
Gazetani chetga qo’ydi-da,
Tor hovlida chumoli bilan
O’ynay boshladi.
* * *
Qizchamni urishdim.
Uxlab qoldi
Ko’z yoshlari qurimasdan,
Og’zini nim ochgancha.
Uning yonoqlarin sekin siladim.
* * *
Ayvonga chiqarib berishdi
Uydagi yostig’imni.
Uzoq ayriliqdan so’ng,
Nihoyat uchrashdik,
O, tungi osmon!
