Ўзбек зиёлиси учун Алишер Навоий билан Мирзо Бобур қанчалик азиз ва фахрли номлар бўлса, хитойлик учун Ли Бай ва Ду Фу шундай қимматли ва суюкли номлардир. Ли Бай шеърияти Хитой мумтоз шеъриятининг сардафтари ҳисобланади. Биз авваллари ҳамма нарсани рус тилидан айнан олишга ўрганганимиз учун  шоирнинг номи ўзбек тилидаям Ли Бо тарзида ифодаланиб келинган. Аслида  талаффуз этилишидан келиб чиқиб бу ном Ли Бай тарзида қўлланиши лозим эди.

ЛИ БАЙ
ШЕЪРЛАР
Хуршид ДАВРОН таржималари

   Буюк шоир Ли Бай ёки Ли Тай-бо (хитойча: 李白; 李太白; 701—762/763 ) —  Хитой тарихида жуда муҳим ўрин тутган Тан сулоласи ҳукмронлиги даврида яшаб, ижод қилган. У бир пайтлари Ғарбий турк (561 — 656) ва  Туркаш (699 — 766)  ҳоқонликлари пойтахти бўлган, кейинчалик  Тан сулоласи томонидан  ишғол этилган  Суяб (хитойча транскрипцияда Су-е) шаҳрида савдогар оиласида туғилган. Суяб шаҳри Чуй  водийсидаги бугунги Тўқмоқ шаҳри яқинида бўлган. Шоир оиласи кейинчалик Цинляньсян (ҳозирги Сичуань вилоятидаги Цзянъю) шаҳрига кўчиб боришган.

Хитойликлар Ли Бай номини ҳамиша «Шеъриятнинг ўлмас даҳоси», «Шоир авлиё» сифатларини қўшиб тилга олишади. Мингдан ортиқ бебаҳо асарлар қолдирган шоир номи  жаҳон шеърияти тарихида Навоий, Низомий, Фирдавсий, Данте, Петрарка ва Шекспир номлари қаторида тилга олинади. Шоирнинг мақбараси  Цзянъюда жойлашган.

 

ОҚАР СУВЛАР ЖИЛВАЛАНАР

Оқар сувда жилваланар
Кузги ой акси.
Жанубдаги кўлни қучган
Сукут нафаси.

Нилуфаргул мени ғамдан
Этмоқчи огоҳ,
Токи менинг дилимдаям
Бўлсин мунгли оҳ.

АЛВОН ГУЛ ДАРАХТ

Алвон гуллар булут янглиғ юксак дарахтни
Чирмаб, хира товланару кўкка бўй чўзар.
Баҳор чоғи бу гуллардан гўзалроғи йўқ,
Бу дарахтнинг ҳусни бутун ўрмонни безар.

Паноҳ эрур япроқлари сайроқ қушларга
Ва гул исли хушбўй, сокин, қушдек шўх шамол
Ақалли бир оний лаҳза тўхтатур, албат,
Бу ерлардан ўтиб қолса ул соҳибжамол.

ОҚ ҚЎТОН

Оқ қўтонни кўриб қолдим
Кузги сокин қирғоқда.
Қировдек оқ, учиб келиб
Сузаётир овлоқда.

Юрак бирдан ғамга ботди,
Уйғонди дилда видо.
Қумли сокин оролчада
Турардим мен ҳам танҳо.

«КУЗ СОҲИЛИДАН» ХОТИНИМГА УШБУНИ ЖУНАТДИМ

Ҳеч қачон, ҳеч ерда
Йўқдир оромим.
Йўл эса тобора
Ватандан йироқ.
Қайиқда сузаман,
Сувдир паноҳим.
Сенга мактуб битиб,
Дилимда фироқ.

Илож йўқ кезмоққа
Бирга дарбадар,
Сен олис шимолда,
Мен жанубда зор.
Уйдан, оиладан
Айирди йўллар,
Уч йилдир, билмайман
Аҳволингни, ёр!

Рангимда ранг йўқдир,
Чаккаларим оқ.
Мен қандай қайтарай
Табассумингни!
Бир кун меҳмон келди —
Маст, кайфи тароқ,
Қўлида ушларди
У мактубингни.

Ўқидим зарбофга
Тикилган сўзни,
Сўзларинг зор йиғлаб
Дил очди бир-бир.
Гарчи тоғ, дарёлар
Айирар бизни,
Орзумиз ягона,
Фикримиз бирдир.

ОЛИС ЧЕГАРАГА ЖАНГГА КЕТГАН ЁР ҲАҚИДА ЎЙЛАР

Ёдингдами, сен кетар чоғда
Хайрлашиб турганда, бегим,
Капалаклар жанубий боғда
Учишарди билмасдан қўним.

Бугун сени ўйлар эканман,
Қулоқ тутиб соғинч зорига,
Кўзим тушар юксалиб турган
Кояларнинг оппоқ қорига.

Юйгуани қадар йўл олис,
Уч минг ли*, ё ундан ҳам узоқ —
Нима қилсам, мен сенга битган
Мактубларим етади тезроқ?

Ли — масофа ўлчови

ҚАЙҒУ

Мармарли дераза
Олдида хаёл
Суриб ичикади
Бир соҳибжамол.

Ғамли кўзларида
Нам туйғу ёнар —
Ким билади,
Кимни соғинар?

ЭРНИ СОҒИНИБ

Ёрим кетди йироқ-йироққа,
Оппоқ оти йўлда толгандир.
Бу дам уни совуқ ёт юртда
Қумбўронлар қуршаб олгандир.

Қандай ўтар бу оғир дамлар?
Фикру ўйим ёр ҳақда фақат.
Ўйларимни қучган аламлар
Кундан-кунга қилмайди шафқат.

Деразамнинг олдида учар
Куз кечасин ёнарқуртлари,
Деворларда қиров ялтирар,
Хира порлар ойнинг нурлари.

Тўкилади сўнгги япроқлар,
Хазон сочиб ечинар боғлар
Ва кечалар тунги шамолда
Қисир-қисир инграр бутоқлар.

Мен-чи, ёлғиз, уни ўйлайман,
Кеча-кундуз ғам дилда тошар.
То тонггача унсиз бўйлайман,
Аммо бекор оқар кўз ёшлар.

ҚАРҒАНИНГ ТУНГИ ҚИЧҚИРИҒИ

Яна қайта қағиллади
Қора қарға, шум қарға.
Шохлар аро у ўзига
Топмоқ истар қўналға.

Дастгоҳ узра мук тушганча
Куймаланар тул хотин.
Қўлларида зангор шоҳи
Кўринади нақ тутун.

Уф тортару тун қаърига
Тикилади у бир зум —
Яна совуқ уйда танҳо
Ухламоққа у маҳкум.

МАЖНУНТОЛ НОВДАСИ

Боқ, мажнунтол новдаси
Турар сувга кўз тикиб.
Шамол эсса, шовиллар
Учлари ерга тегиб.

Бу новдалар тозадир,
Бу новдалар бегидир.
Улар дарча олдида
Шивирлайди кимгадир.

Ул дарчанинг олдида
Бир қиз турар интизор —
у мажнунтол новдасин
Узиб олар беозор.

Сўнг боққанча ҳув, олис
Шимолий тоғ қорига,
Хаёлан бу новдани
Жўнатади ёрига.

МАРМАР ЗИНАЛАР ОЛДИДАГИ ВИДО

Аллақачон мармар зиналар
Музлаб ётар тунги шабнамдан.
Пайпоқларим жиққа ҳўл бўлар!
Куз кечаси узундир кундан!

Уйга қайтиб, шоҳипарданинг
Бандларини ечаман хомуш
Ва кўрарман парда ортидан —
Ҳилол порлар сочганча кумуш.

АЛАМ

Гулга ўхшар янги дилдоринг,
Чин юракдан севсанг арзир у.
Мен-чи, энди тошдек совуқман,
Яширмайман, очиқ гапим шу.

Гул ишқининг ялтироқ ипи
Заиф бўлар — ҳа, гул боқиймас.
Аммо тошга айланган юрак
Воз кечмас ҳам хиёнат қилмас.

Бир вақтлари мен ҳам ёш эдим,
Энди қариб, қолдим тулдайин.
Фақат билгин, янги ёринг ҳам
Бир кун келиб қариши тайин.

Ёдга келтир малика Чэнни,
У ҳам суюк эди бир замон.
Энди кўшкин Олтин қасрда
Ўргимчаклар этмишдир макон.

БАҲОРГИ ЎЙЛАР

Сиз томонда майсалар ўсиб,
Чўзмагандир бошини нурга,
Бизда эса толни барг босиб,
Шохларини буккандир ерга.

Сен қошимга келмоқчи бўлиб,
Йўлга чиқсанг, эй бегим, билгин,
Соғинган дил қувончга тўлиб,
Кўксим ёриб чиқиши мумкин.

Баҳор ели бегона менга,
Чорламасман уни қошимга.
Аммо нечун у ярим тунда
Кириб келар менинг кўшкимга?

КУЗГИ ЎЙЛАР

Яньиждаги боғимиздан
Хазонларга боқиб умидвор,
Сени кўрмоқ, кўрмоқ истайман,
Аммо шунча боққаним бекор.

Денгиз узра эрир булутлар —
Бориб етмас сенгача ҳатто.
Кириб келди боғларга куз ҳам —
Мен-чи, ҳамон яшарман танҳо.

Саҳройилар ваҳший тўдаси
Яна тайёр — жангга чиқмоқчи.
Яна шаҳар дарвозасига
Қайтди бизнинг омадсиз элчи.

Наҳот, бизнинг аскарлар шарққа —
Ортга қайтиб келмоғи гумон?
Наҳот энди гулим бемаҳал
Узилди деб қилсам мен армон?

БАҲОРГИ «ЦЗИЕ*»

Ким билмайди Ло Фу барно
Гўзал эканин
Ва ям-яшил тут шохидан
Барглар терганин?

Барглар аро унинг қўли
Бамисли зарҳал,
Яноғида туш қуёши
Ёнарди ял-ял.

«Жаноб, кетинг, отингизни
Бунда тўхтатманг.
Ипаққуртлар мени кутар,
Қўлимни тутманг!»

* Цзие — Ривоятларга кўра, Син сулоласи (265-420 йиллар) даврида Цзие исмли беназир истеъдодли шоира яшаган экан. Унинг халқ қўшиқлари асосида ёзган шеърлари вақт ўтиб, шоирлар томонидан анъана сифатида қабул қилиниб, шу йўналишда ёзилган шеърлар «Цзие» деб номлана бошланган экан.

ЁЗГИ «ЦЗИЕ»

Ойнадек порлаган кўл
Товланиб турар,
Нилуфар ғунчалари
Бунда барқ урар.

Қайиқдаги сулув қиз
Гул терар шодмон,
Одамлар-чи, кўл тор деб
Қилишар армон.

Сузиб кетди сулув қиз…
Кўринмас, афсус:
Бек қасрига у лоқайд
Киргани маъюс.

КУЗГИ «ЦЗИЕ»

Чанъан шаҳри устида
Тўлиной юзар,
Жўваларда хотинлар,
Тинмай кир ювар.

Куз шамоли гувиллар
Ўхшаб ўпқонга,
Хаёлим учар мармар
Қопқа томонга.

Қачон тинчир ваҳший ёв,
Қачон тинар жанг?
Қачон уйга қайтади
Менинг эргинам?

ҚИШКИ «ЦЗИЕ»

Тонготарда олислар томон
Жўнаб кетар хат билан чопар,
Туни билан қавидим чопон,
Уни чопар ёримга элтар.

Совуққотган бармоқларимдан
Тушиб кетди нина неча бор.
Қайчиниям ушладим зўрға,
Худди йўқдек қўлимда мадор.

Узоқдаги эримга атаб
Чопон тикиб юбордим — чопар
Балки уни Линьтаогача
Бир амаллаб ёримга элтар?

КУЗГИ ТУЙҒУЛАР

Неча кунлар бизлар жудомиз,
Эй, азиз дўстим,
Ўсиб чиқди ёввойи шоли
Уйга йўл излаб.
Кузак кириб, чирилдоқлар
Чиқармас сасин,
Фақат тинмай йиғлар улар
Тунлари музлаб.

Ёнарқуртлар чироғини
Сўндирди шабнам,
Ток новдасин босган қиров
Куёшда сўнмас.
Мана, енгим билан кўзим
Яширдим мен ҳам,
Йиғлайман зор, азиз ёрим,
Кўз ёшим тинмас.

КАТТА ТЎҒОН ҲАҚИДА ШЕЪР

Саньян шаҳри ёқдаги
Тўғон томонда
Оқиб ётар товланиб
Беғубор дарё.
Баҳор. Боқсам жанубга
Ёки осмонга,
Кўзимни қоплаб олар
Туманлар гўё.

Тиним билмас шамоллар,
Раҳм қилмасдан,
Бор орзу-ю тушимни
Учириб елди.
Нетай, ёрим узоқда,
Йиғлаб тинмасман,
Ундан менга на хабар,
На мактуб келди.

АНОРНИ МАДҲ ЭТАМАН

Қўшнимнинг шаркқа боққан
Дарчасининг олдида,
Тилларанг нурда порлаб,
Ўсади бир туп анор.

Бу анорга тенг келмас
Гўзалликда ҳеч қачон,
Беғубор сув тубида
Товланиб турган маржон.

Шохларининг тенги йўқ —
О, қандай хушбўй гуллар!
Тунда тунамоқ учун
Қушлар учиб келарлар.

Унинг битта шохига
Айланиб қолсам, дейман,
Қўшни кизга янаям
Яқинроқ бўлсам, дейман.

Бу орзу, аммо, бекор:
Унга ёр бўлолмайман.
Ёпиқ эшикдан бедор
Кўзимни ололмайман.

ЧАНГАН ОҲАНГЛАРИ

I

Турмакламас эдим сочимни,
Ҳали ғамсиз қизалоқ эдим.
Боғимизда гуллар узардим,
Ғунчаларга тўймай боқардим.

Менинг эрим бўлгувчи бола
Хивич отин миниб еларди.
Меҳмон бўлиб келганда, менга
Шафтолилар олиб келарди.

Ўсдик билмай нима машаққат,
Чанган деган қишлоқда шодмон.
Ўйнар эдик бирга ҳаммавақт,
Орамиз ҳеч бўлмасдан ёмон.

II

У менга уйланди — ўн тўртга
Чиққан эдим мен келин кезим.
Боқолмасдим кўзига тикка,
Қизарарди уятдан юзим.

Кафтларимни босганча ҳар дам
Яширардим ундан юзимни.
У ялиниб чорлаганда ҳам,
Олиб қочар эдим ўзимни.

Ўсма қўйдим ўн беш ёшимда,
Болаликнинг ваҳмин унутдим.
Ўшанда мен ўзимга: Уни
Ўлимгача севаман, дедим.

Мен бир умр содиқ қолурман,
Дилда бўлар муқаддас такбир
Ва ҳеч қачон минорда ёлғиз
Турмоғимга йўл қўймас тақдир.

Ўн олтига тўлганда, ёрим,
Узоқ сафар йўлидан кетдинг.
Кетдинг, Цюйтан дарасидаги
Кўпчиб тошган сойларга етдинг.

Етолмассан Янцзи* сўнггига
Бешинчи ой келсаям, ҳатто
Ва йиғлаган маймунлар додин
Сукут аро тингларсан танҳо.

Янцзи — дарё номи

III

Остонамиз олдида сенинг
Изларингдан қолмади нишон.
Изларингни яширди майса,
Қайтиб пайдо бўларлар қачон?

Хўб гуркираб ўсган ўт-ўлан –
Изларингни яшириб турар.
Кузги шамол кун бўйи боғда
Хазонларни учириб юрар.

Кузги ойнинг сўникдир ранги,
Капалаклар кўринмас боғда.
Ана, ана, учмоқда улар
Мен боқарман туриб сўқмоқда.

Тирамоҳнинг капалаклари!
Худди сиздек қайғурдим, бу чоғ,
Қоплагандир юзимни ажин,
Сочларимда кўпаймоқда оқ.

IV

Муҳлат етар, албатта, бир кун
Сен қайтарсан Санбаъдан — фақат
Қайтар чоғинг, менга хабар бер,
Тақдир бизга қилди деб шафқат.

Хабар бергин — қаршилай сени,
Дуоларни такрорлаб дилхун.
Чанфэнс хўб узоқ бўлсаям,
Мен пиёда боргум ўша кун.

Oʻzbek ziyolisi uchun Alisher Navoiy bilan Mirzo Bobur qanchalik aziz va faxrli nomlar boʻlsa, xitoylik uchun Li Bay va Du Fu shunday qimmatli va suyukli nomlardir. Li Bay sheʼriyati Xitoy mumtoz sheʼriyatining sardaftari hisoblanadi. Biz avvallari hamma narsani rus tilidan aynan olishga oʻrganganimiz uchun shoirning nomi oʻzbek tilidayam Li Bo tarzida ifodalanib kelingan. Aslida talaffuz etilishidan kelib chiqib bu nom Li Bay tarzida qoʻllanishi lozim edi.

LI BAY
SHE’RLAR
Xurshid DAVRON tarjimalari

     O’zbek ziyolisi uchun Alisher Navoiy bilan Mirzo Bobur qanchalik aziz va faxrli nomlar bo’lsa, xitoylik uchun Li Bay va Du Fu shunday qimmatli va suyukli nomlardir. Li Bay she’riyati Xitoy mumtoz she’riyatining sardaftari hisoblanadi. Biz avvallari hamma narsani rus tilidan aynan olishga o’rganganimiz uchun  shoirning nomi o’zbek tilidayam Li Bo tarzida ifodalanib kelingan. Aslida  talaffuz etilishidan kelib chiqib bu nom Li Bay tarzida qo’llanishi lozim edi.

Li Bay yoki Li Tay-bo (xitoycha: 李白; 李太白; 701—762/763 ) — Xitoy tarixida juda muhim o’rin tutgan Tan sulolasi hukmronligi davrida yashab, ijod qilgan. U bir paytlari G’arbiy turk (561 — 656) va  Turkash (699 — 766)  hoqonliklari poytaxti bo’lgan, keyinchalik  Tan sulolasi tomonidan  ishg’ol etilgan  Suyab (xitoycha transkriptsiyada Su-ye) shahrida savdogar oilasida tug’ilgan. Suyab shahri Chuy  vodiysidagi bugungi To’qmoq shahri yaqinida bo’lgan. Shoir oilasi keyinchalik Sinlyan`syan (hozirgi Sichuan` viloyatidagi Szyan’yu) shahriga ko’chib borishgan.

Xitoyliklar Li Bay nomini hamisha «She’riyatning o’lmas dahosi», «Shoir avliyo» sifatlarini qo’shib tilga olishadi. Mingdan ortiq bebaho asarlar qoldirgan shoir nomi  jahon she’riyati tarixida Navoiy, Nizomiy, Firdavsiy, Dante, Petrarka va Shekspir nomlari qatorida tilga olinadi. Shoirning maqbarasi  Szyan’yuda joylashgan.

 

OQAR SUVLAR JILVALANAR

Oqar suvda jilvalanar
Kuzgi oy aksi.
Janubdagi ko’lni quchgan
Sukut nafasi.

Nilufargul meni g’amdan
Etmoqchi ogoh,
Toki mening dilimdayam
Bo’lsin mungli oh.

ALVON GUL DARAXT

Alvon gullar bulut yanglig’ yuksak daraxtni
Chirmab, xira tovlanaru ko’kka bo’y cho’zar.
Bahor chog’i bu gullardan go’zalrog’i yo’q,
Bu daraxtning husni butun o’rmonni bezar.

Panoh erur yaproqlari sayroq qushlarga
Va gul isli xushbo’y, sokin, qushdek sho’x shamol
Aqalli bir oniy lahza to’xtatur, albat,
Bu yerlardan o’tib qolsa ul sohibjamol.

OQ QO’TON

Oq qo’tonni ko’rib qoldim
Kuzgi sokin qirg’oqda.
Qirovdek oq, uchib kelib
Suzayotir ovloqda.

Yurak birdan g’amga botdi,
Uyg’ondi dilda vido.
Qumli sokin orolchada
Turardim men ham tanho.

«KUZ SOHILIDAN» XOTINIMGA USHBUNI JUNATDIM

Hech qachon, hech yerda
Yo’qdir oromim.
Yo’l esa tobora
Vatandan yiroq.
Qayiqda suzaman,
Suvdir panohim.
Senga maktub bitib,
Dilimda firoq.

Iloj yo’q kezmoqqa
Birga darbadar,
Sen olis shimolda,
Men janubda zor.
Uydan, oiladan
Ayirdi yo’llar,
Uch yildir, bilmayman
Ahvolingni, yor!

Rangimda rang yo’qdir,
Chakkalarim oq.
Men qanday qaytaray
Tabassumingni!
Bir kun mehmon keldi —
Mast, kayfi taroq,
Qo’lida ushlardi
U maktubingni.

O’qidim zarbofga
Tikilgan so’zni,
So’zlaring zor yig’lab
Dil ochdi bir-bir.
Garchi tog’, daryolar
Ayirar bizni,
Orzumiz yagona,
Fikrimiz birdir.

OLIS CHEGARAGA JANGGA KETGAN YOR HAQIDA O’YLAR

Yodingdami, sen ketar chog’da
Xayrlashib turganda, begim,
Kapalaklar janubiy bog’da
Uchishardi bilmasdan qo’nim.

Bugun seni o’ylar ekanman,
Quloq tutib sog’inch zoriga,
Ko’zim tushar yuksalib turgan
Koyalarning oppoq qoriga.

Yuyguani qadar yo’l olis,
Uch ming li*, yo undan ham uzoq —
Nima qilsam, men senga bitgan
Maktublarim yetadi tezroq?

Li — masofa o’lchovi

QAYG’U

Marmarli deraza
Oldida xayol
Surib ichikadi
Bir sohibjamol.

G’amli ko’zlarida
Nam tuyg’u yonar —
Kim biladi,
Kimni sog’inar?

ERNI SOG’INIB

Yorim ketdi yiroq-yiroqqa,
Oppoq oti yo’lda tolgandir.
Bu dam uni sovuq yot yurtda
Qumbo’ronlar qurshab olgandir.

Qanday o’tar bu og’ir damlar?
Fikru o’yim yor haqda faqat.
O’ylarimni quchgan alamlar
Kundan-kunga qilmaydi shafqat.

Derazamning oldida uchar
Kuz kechasin yonarqurtlari,
Devorlarda qirov yaltirar,
Xira porlar oyning nurlari.

To’kiladi so’nggi yaproqlar,
Xazon sochib yechinar bog’lar
Va kechalar tungi shamolda
Qisir-qisir ingrar butoqlar.

Men-chi, yolg’iz, uni o’ylayman,
Kecha-kunduz g’am dilda toshar.
To tonggacha unsiz bo’ylayman,
Ammo bekor oqar ko’z yoshlar.

QARG’ANING TUNGI QICHQIRIG’I

Yana qayta qag’illadi
Qora qarg’a, shum qarg’a.
Shoxlar aro u o’ziga
Topmoq istar qo’nalg’a.

Dastgoh uzra muk tushgancha
Kuymalanar tul xotin.
Qo’llarida zangor shohi
Ko’rinadi naq tutun.

Uf tortaru tun qa’riga
Tikiladi u bir zum —
Yana sovuq uyda tanho
Uxlamoqqa u mahkum.

MAJNUNTOL NOVDASI

Boq, majnuntol novdasi
Turar suvga ko’z tikib.
Shamol essa, shovillar
Uchlari yerga tegib.

Bu novdalar tozadir,
Bu novdalar begidir.
Ular darcha oldida
Shivirlaydi kimgadir.

Ul darchaning oldida
Bir qiz turar intizor —
u majnuntol novdasin
Uzib olar beozor.

So’ng boqqancha huv, olis
Shimoliy tog’ qoriga,
Xayolan bu novdani
Jo’natadi yoriga.

MARMAR ZINALAR OLDIDAGI VIDO

Allaqachon marmar zinalar
Muzlab yotar tungi shabnamdan.
Paypoqlarim jiqqa ho’l bo’lar!
Kuz kechasi uzundir kundan!

Uyga qaytib, shohipardaning
Bandlarini yechaman xomush
Va ko’rarman parda ortidan —
Hilol porlar sochgancha kumush.

ALAM

Gulga o’xshar yangi dildoring,
Chin yurakdan sevsang arzir u.
Men-chi, endi toshdek sovuqman,
Yashirmayman, ochiq gapim shu.

Gul ishqining yaltiroq ipi
Zaif bo’lar — ha, gul boqiymas.
Ammo toshga aylangan yurak
Voz kechmas ham xiyonat qilmas.

Bir vaqtlari men ham yosh edim,
Endi qarib, qoldim tuldayin.
Faqat bilgin, yangi yoring ham
Bir kun kelib qarishi tayin.

Yodga keltir malika Chenni,
U ham suyuk edi bir zamon.
Endi ko’shkin Oltin qasrda
O’rgimchaklar etmishdir makon.

BAHORGI O’YLAR

Siz tomonda maysalar o’sib,
Cho’zmagandir boshini nurga,
Bizda esa tolni barg bosib,
Shoxlarini bukkandir yerga.

Sen qoshimga kelmoqchi bo’lib,
Yo’lga chiqsang, ey begim, bilgin,
Sog’ingan dil quvonchga to’lib,
Ko’ksim yorib chiqishi mumkin.

Bahor yeli begona menga,
Chorlamasman uni qoshimga.
Ammo nechun u yarim tunda
Kirib kelar mening ko’shkimga?

KUZGI O’YLAR

Yan`ijdagi bog’imizdan
Xazonlarga boqib umidvor,
Seni ko’rmoq, ko’rmoq istayman,
Ammo shuncha boqqanim bekor.

Dengiz uzra erir bulutlar —
Borib yetmas sengacha hatto.
Kirib keldi bog’larga kuz ham —
Men-chi, hamon yasharman tanho.

Sahroyilar vahshiy to’dasi
Yana tayyor — jangga chiqmoqchi.
Yana shahar darvozasiga
Qaytdi bizning omadsiz elchi.

Nahot, bizning askarlar sharqqa —
Ortga qaytib kelmog’i gumon?
Nahot endi gulim bemahal
Uzildi deb qilsam men armon?

BAHORGI «SZIE*»

Kim bilmaydi Lo Fu barno
Go’zal ekanin
Va yam-yashil tut shoxidan
Barglar terganin?

Barglar aro uning qo’li
Bamisli zarhal,
Yanog’ida tush quyoshi
Yonardi yal-yal.

«Janob, keting, otingizni
Bunda to’xtatmang.
Ipaqqurtlar meni kutar,
Qo’limni tutmang!»

* Szie — Rivoyatlarga ko’ra, Sin sulolasi (265-420 yillar) davrida Szie ismli benazir iste’dodli shoira yashagan ekan. Uning xalq qo’shiqlari asosida yozgan she’rlari vaqt o’tib, shoirlar tomonidan an’ana sifatida qabul qilinib, shu yo’nalishda
yozilgan she’rlar «Szie» deb nomlana boshlangan ekan.

YOZGI «SZIE»

Oynadek porlagan ko’l
Tovlanib turar,
Nilufar g’unchalari
Bunda barq urar.

Qayiqdagi suluv qiz
Gul terar shodmon,
Odamlar-chi, ko’l tor deb
Qilishar armon.

Suzib ketdi suluv qiz…
Ko’rinmas, afsus:
Bek qasriga u loqayd
Kirgani ma’yus.

KUZGI «SZIE»

Chan’an shahri ustida
To’linoy yuzar,
Jo’valarda xotinlar,
Tinmay kir yuvar.

Kuz shamoli guvillar
O’xshab o’pqonga,
Xayolim uchar marmar
Qopqa tomonga.

Qachon tinchir vahshiy yov,
Qachon tinar jang?
Qachon uyga qaytadi
Mening erginam?

QISHKI «SZIE»

Tongotarda olislar tomon
Jo’nab ketar xat bilan chopar,
Tuni bilan qavidim chopon,
Uni chopar yorimga eltar.

Sovuqqotgan barmoqlarimdan
Tushib ketdi nina necha bor.
Qaychiniyam ushladim zo’rg’a,
Xuddi yo’qdek qo’limda mador.

Uzoqdagi erimga atab
Chopon tikib yubordim — chopar
Balki uni Lin`taogacha
Bir amallab yorimga eltar?

KUZGI TUYG’ULAR

Necha kunlar bizlar judomiz,
Ey, aziz do’stim,
O’sib chiqdi yovvoyi sholi
Uyga yo’l izlab.
Kuzak kirib, chirildoqlar
Chiqarmas sasin,
Faqat tinmay yig’lar ular
Tunlari muzlab.

Yonarqurtlar chirog’ini
So’ndirdi shabnam,
Tok novdasin bosgan qirov
Kuyoshda so’nmas.
Mana, yengim bilan ko’zim
Yashirdim men ham,
Yig’layman zor, aziz yorim,
Ko’z yoshim tinmas.

KATTA TO’G’ON HAQIDA SHE’R

San`yan shahri yoqdagi
To’g’on tomonda
Oqib yotar tovlanib
Beg’ubor daryo.
Bahor. Boqsam janubga
Yoki osmonga,
Ko’zimni qoplab olar
Tumanlar go’yo.

Tinim bilmas shamollar,
Rahm qilmasdan,
Bor orzu-yu tushimni
Uchirib yeldi.
Netay, yorim uzoqda,
Yig’lab tinmasman,
Undan menga na xabar,
Na maktub keldi.

ANORNI MADH ETAMAN

Qo’shnimning sharkqa boqqan
Darchasining oldida,
Tillarang nurda porlab,
O’sadi bir tup anor.

Bu anorga teng kelmas
Go’zallikda hech qachon,
Beg’ubor suv tubida
Tovlanib turgan marjon.

Shoxlarining tengi yo’q —
O, qanday xushbo’y gullar!
Tunda tunamoq uchun
Qushlar uchib kelarlar.

Uning bitta shoxiga
Aylanib qolsam, deyman,
Qo’shni kizga yanayam
Yaqinroq bo’lsam, deyman.

Bu orzu, ammo, bekor:
Unga yor bo’lolmayman.
Yopiq eshikdan bedor
Ko’zimni ololmayman.

CHANGAN OHANGLARI

I

Turmaklamas edim sochimni,
Hali g’amsiz qizaloq edim.
Bog’imizda gullar uzardim,
G’unchalarga to’ymay boqardim.

Mening erim bo’lguvchi bola
Xivich otin minib yelardi.
Mehmon bo’lib kelganda, menga
Shaftolilar olib kelardi.

O’sdik bilmay nima mashaqqat,
Changan degan qishloqda shodmon.
O’ynar edik birga hammavaqt,
Oramiz hech bo’lmasdan yomon.

II

U menga uylandi — o’n to’rtga
Chiqqan edim men kelin kezim.
Boqolmasdim ko’ziga tikka,
Qizarardi uyatdan yuzim.

Kaftlarimni bosgancha har dam
Yashirardim undan yuzimni.
U yalinib chorlaganda ham,
Olib qochar edim o’zimni.

O’sma qo’ydim o’n besh yoshimda,
Bolalikning vahmin unutdim.
O’shanda men o’zimga: Uni
O’limgacha sevaman, dedim.

Men bir umr sodiq qolurman,
Dilda bo’lar muqaddas takbir
Va hech qachon minorda yolg’iz
Turmog’imga yo’l qo’ymas taqdir.

O’n oltiga to’lganda, yorim,
Uzoq safar yo’lidan ketding.
Ketding, Syuytan darasidagi
Ko’pchib toshgan soylarga yetding.

Yetolmassan Yantszi* so’nggiga
Beshinchi oy kelsayam, hatto
Va yig’lagan maymunlar dodin
Sukut aro tinglarsan tanho.

Yantszi — daryo nomi

III

Ostonamiz oldida sening
Izlaringdan qolmadi nishon.
Izlaringni yashirdi maysa,
Qaytib paydo bo’larlar qachon?

Xo’b gurkirab o’sgan o’t-o’lan –
Izlaringni yashirib turar.
Kuzgi shamol kun bo’yi bog’da
Xazonlarni uchirib yurar.

Kuzgi oyning so’nikdir rangi,
Kapalaklar ko’rinmas bog’da.
Ana, ana, uchmoqda ular
Men boqarman turib so’qmoqda.

Tiramohning kapalaklari!
Xuddi sizdek qayg’urdim, bu chog’,
Qoplagandir yuzimni ajin,
Sochlarimda ko’paymoqda oq.

IV

Muhlat yetar, albatta, bir kun
Sen qaytarsan Sanba’dan — faqat
Qaytar chog’ing, menga xabar ber,
Taqdir bizga qildi deb shafqat.

Xabar bergin — qarshilay seni,
Duolarni takrorlab dilxun.
Chanfens xo’b uzoq bo’lsayam,
Men piyoda borgum o’sha kun.