Мумтоз хитой шеърияти жаҳон адабиётининг энг бой ва қадимий саҳифаларини ташкил этади. Сизга бу кўҳна шеъриятнинг энг ёрқин сиймолари бўлмиш Сао (Цао) Чжи, Ли Бай, Ду Фу, Гун Хан-Син ижодидан намуналар тақдим этамиз.
МУМТОЗ ХИТОЙ ШEЪРИЯТИДАН
Хуршид Даврон таржималари
САО ЧЖИ
(192 – 232 йиллар)
ЕТТИ ҲАСРАТ
Ой шуури мавжланиб оқар,
Ёритганча танҳо минорни.
Минорадан бир аёл боқар,
Соғинганми у олис ёрни?
Сузиб юрар оғир булутлар…
“Кетганингга ўн йил бўлди,оҳ.
Якка ўзим ухлайман тунлар,
Кўзларимдан мўлтирар фироқ.
Дала йўлин чанги – бу сенсан,
Сув остига чўккан лой менман.
Сен юксакда,менчи,тубдаман,
Айтгил,сени қачон кўраман?
Бўлсам дейман жануб шамоли,
Сени кўрмоқ бўлиб елурман.
Агар менга қучоқ очмасанг,
Унда кимга нольа қилурман?”
ЛИ БАЙ
(701 762)
ОҚАР СУВДА ЖИЛВАЛАНАР
Оқар сувда жилванар
Кузги ой акси.
Жанубдаги кўлни қучган
Сукут палласи.
Оқ нилуфар мени ғамдан
Этмоқчи огоҳ,
Токи менинг дилимдаям
Бўлсин мунгли оҳ.
БАҲОРГИ ЎЙЛАР
Сиз томонда майсалар бўртиб,
Чўзмагандир бошини нурга.
Бизда эса толни барг босиб,
Оғирликдан буккандир ерга.
Сен қошимга келмоқчи бўлиб
Йўлга чиқсанг – Бегим,ўша кун
Соғинган бу юрак қувончдан
Кўксим ёриб чиқиши мумкин.
Баҳор ели менга бегона,
Чорламасман уни қошимга.
Аммо нечун у ярим тунлар
Кириб келар менинг кўшкимга?
ДУ ФУ
(712 770)
ОЙДИН ТУН
Фучжоуда бу қора тун
Кўкдан ой нури оқар.
Ҳув,йироқда ёлғиз,дилхун
Хотиним ойга боқар.
Болаларим соғинганман,
Ғам бўгизимни пайпаслар.
Улар ҳали Чанъан ҳақда
Ўй сурмоқни билмаслар.
Хотинимнинг қора сочи
Енгилдир булутлардек,
Ой нурида товланади
Қўллари оқ мармардек,
Қачон ойга боқармиз жим,
Бизлар бирга тунлари
Ва ой нури қуритади
Кўздан оққан мунгларни?
ГУАН ХАН-СИН
(1230 1300)
ҚИЗ ҲАСРАТИ
I
Ёмғир тинди саҳарга яқин,
Қандай гўзал,ҳув,оилс тоғлар.
Дарёларда бошланди тошқин,
Сув остига чўкди қайроқлар.
Мен минорда ўлтириб танҳо,
Олисларга боқаман тағин.
Минорадан тушарман,аммо
Кундан-кун куз оқшоми ғамгин.
II
Тирамоҳнинг оқшом палласи,
Совуқ шамол учирар хазон.
Сўниб битган ёзнинг нафаси,
Сўнгги гуллар бўй сочар ларзон.
Пардаларни силкитар шамол,
Сирга тўла бу кузги чорбоғ.
Ёлғизлил ҳеч келмайди малол,
Ана,куйлар боғда чирилдоқ.
III
Нечун бунча чекарман қайғу?
Нечун ғамга ошёндир кўксим?
Мани танҳо ташлаб кетди у,
Шундан буён ёш тўкар кўзим.
Қимматбаҳо тошдан ясалган
Хонтахтамни қоплаётир чанг.
Яшил рангли парда ортида
Кашта тикиб турибман дилтанг.
Билурмисан,билакузугим
Тушганини синиб қўлимдан?
Билурмисан,ёш тўкар кўзим?
Олурмисан хабар ҳолимдан?
IV
У қайларда юрибди экан?
У кимларнинг белини қучди?
Мўъжазгина кўшкда ким билан
Қўшиқ айтиб,гулгун май ичди?
Қарғамайман,бари бир энди,
Ўтмиш ёди дилимда ўчди.
V
Енгим билан тўсаман юзим,
Нетай,қайғу-ҳасратлар чексам?
Алам-оғриқ тарк этмас кўксим,
Кетарми деб алвон май ичсам…
Мен деворга сурат чизаман,
Кашта тикиш жонимга тегди.
Қачонлардир кеча-кундуз банд –
Кашта тўқиш эрмагим эди.
Нетай,севги келди тўсатдан
Ва тўсатдан мени тарк этди.
Mumtoz xitoy she’riyati jahon adabiyotining eng boy va qadimiy sahifalarini tashkil etadi. Sizga bo ko’hna she’riyatning eng yorqin siymolari bo’lmish Sao Chji, Li Bay, Du Fu, Guan Xan-Sin ijodidan namunalar taqdim etamiz.
MUMTOZ XITOY SHE’RIYATIDAN
Xurshid Davron tarjimalari
SAO CHJI
(192 – 232 yillar)
YETTI HASRAT
Oy shuuri mavjlanib oqar,
Yoritgancha tanho minorni.
Minoradan bir ayol boqar,
Sog’inganmi u olis yorni?
Suzib yurar og’ir bulutlar…
“Ketganingga o’n yil bo’ldi,oh.
Yakka o’zim uxlayman tunlar,
Ko’zlarimdan mo’ltirar firoq.
Dala yo’lin changi – bu sensan,
Suv ostiga cho’kkan loy menman.
Sen yuksakda,men-chi,tubdaman,
Aytgil,seni qachon ko’raman?
Bo’lsam deyman janub shamoli,
Seni ko’rmoq bo’lib yelurman.
Agar menga quchoq ochmasang,
Unda kimga nola qilurman?”
LI BAY
(701-762)
OQAR SUVDA JILVALANAR
Oqar suvda jilvanar
Kuzgi oy aksi.
Janubdagi ko’lni quchgan
Sukut pallasi.
Oq nilufar meni g’amdan
Etmoqchi ogoh,
Toki mening dilimdayam
Bo’lsin mungli oh.
BAHORGI O’YLAR
Siz tomonda maysalar bo’rtib,
Cho’zmagandir boshini nurga.
Bizda esa tolni barg bosib,
Og’irlikdan bukkandir yerga.
Sen qoshimga kelmoqchi bo’lib
Yo’lga chiqsang – Begim,o’sha kun
Sog’ingan bu yurak quvonchdan
Ko’ksim yorib chiqishi mumkin.
Bahor yeli menga begona,
Chorlamasman uni qoshimga.
Ammo nechun u yarim tunlar
Kirib kelar mening ko’shkimga?
DU FU
(712-770)
OYDIN TUN
Fuchjouda bu qora tun
Ko’kdan oy nuri oqar.
Huv,yiroqda yolg’iz,dilxun
Xotinim oyga boqar.
Bolalarim sog’inganman,
G’am bo’gizimni paypaslar.
Ular hali Chan’an haqda
O’y surmoqni bilmaslar.
Xotinimning qora sochi
Yengildir bulutlardek,
Oy nurida tovlanadi
Qo’llari oq marmardek,
Qachon oyga boqarmiz jim,
Bizlar birga tunlari
Va oy nuri quritadi
Ko’zdan oqqan munglarni?
GUAN XAN-SIN
(1230-1300)
QIZ HASRATI
I
Yomg’ir tindi saharga yaqin,
Qanday go’zal,huv,oils tog’lar.
Daryolarda boshlandi toshqin,
Suv ostiga cho’kdi qayroqlar.
Men minorda o’ltirib tanho,
Olislarga boqaman tag’in.
Minoradan tusharman,ammo
Kundan-kun kuz oqshomi g’amgin.
II
Tiramohning oqshom pallasi,
Sovuq shamol uchirar xazon.
So’nib bitgan yozning nafasi,
So’nggi gullar bo’y sochar larzon.
Pardalarni silkitar shamol,
Sirga to’la bu kuzgi chorbog’.
Yolg’izlil hech kelmaydi malol,
Ana,kuylar bog’da chirildoq.
III
Nechun buncha chekarman qayg’u?
Nechun g’amga oshyondir ko’ksim?
Mani tanho tashlab ketdi u,
Shundan buyon yosh to’kar ko’zim.
Qimmatbaho toshdan yasalgan
Xontaxtamni qoplayotir chang.
Yashil rangli parda ortida
Kashta tikib turibman diltang.
Bilurmisan,bilakuzugim
Tushganini sinib qo’limdan?
Bilurmisan,yosh to’kar ko’zim?
Olurmisan xabar holimdan?
IV
U qaylarda yuribdi ekan?
U kimlarning belini quchdi?
Mo’jazgina ko’shkda kim bilan
Qo’shiq aytib,gulgun may ichdi?
Qarg’amayman,bari bir endi,
O’tmish yodi dilimda o’chdi.
V
Yengim bilan to’saman yuzim,
Netay,qayg’u-hasratlar cheksam?
Alam-og’riq tark etmas ko’ksim,
Ketarmi deb alvon may ichsam…
Men devorga surat chizaman,
Kashta tikish jonimga tegdi.
Qachonlardir kecha-kunduz band –
Kashta to’qish ermagim edi.
Netay,sevgi keldi to’satdan
Va to’satdan meni tark etdi.
