خۇرشىد دەۋران شېئىرلىرىدىن
(1952_)
(ئۆزبېكستان)
سوغدىيانا
سوغدىيانا
سوغدىيانا،
سوغدىيانا،
ئانا.
ئاتلارنىڭ كىشنىشى ياڭرار،
ئوق سانجىلار،ئىڭرايدۇ يارا.
باسقۇنچىلار سوغد يۇرتىنى
خاراپ قىلار.
ئاھ، زۇلقەرنەين!
قىلىچلارنىڭ قۇلىقى پاڭ،
كۆزى كودۇر نەيزىلەرنىڭ.
ئانا!
ئت بوغۇلار، بۇغىزىدا قىلىچ،
جەڭچى چارچىدىڭمۇ؟
ئات بوغىزىدىن ئىچ.
جەڭگە كىر،
ياۋنى يەڭ.
ياۋنى يەڭ،سپىتامىن،
ئېتىم كىشنەپ يۈگۈرەر
بار:
ئى…ئى…ئى…ئى…ئى…ئى
ئويغۇنۇپ كېتىمەن توساتتىن.
1970.
سەنئەت
خانە سوغۇق.تاختا ئۇزىرە
قۇپ ـ قۇرۇق شىشە.ئۇندا ئاي ئەكسى.
ۋە بۇرجەكتە تۇرۇپتۇ مۇزلاپ
ئاق بوزدىكى غەمكىن قىز رەسىمى.
دېرېزىدە مۇز چېچەك،
رەسسام يىغلار، كۆزلىرى خىرە.
ئۇنى قىينار يىراق خاتىرە ـ
مۇيقەلەمدە ياشىغان تىترەك.
ئەزەلدىن ئەبەت شۇنداق ھەمىشە
خانە سوغۇق قېتىپ قالغۇدەك،
قاتقان نان ،بۇشىغان شىشە
ۋە دۇنياغا كەلگەن مەڭگۈلۈك.
1974.
ۋىدا
مەن سەندىن كەتمەك ئىستەيمەن،
يامغۇردەك ئەمەس،ـ
يامغۇر يەنە قايتىپ كېلىدۇ.
شامالدەك ئەمەس، ـ
شامال يەنە قايتىپ كېلىدۇ.
مەن سەندىن كەتمەك ئىستەيمەن
مۇھەببەت كەبى…
1975
تويغا بارمىغان يىگىت
بىلمەيمەن، بۇقاچان سادىر بولدى،
بىراق بولارىغا كەلتۇرمەن ئىمان.
ئاشۇ چاغدا دىلغا غەم تولۇپ كېلىدۇ
ۋە بىردىنلا غۇلايدۇ ئۈستۈڭگە ئاسمان.
ئويغۇنۇپ كېتىسەن…ئاخىر نىمە بۇ؟
نەدەقەدەر دەھشەت ـ يادىڭدا بېگانە ئەركەك.
ئۆزۈڭگە كېلىسەن…چۈش ئەمەس ئوڭۇڭ بۇ،
ئېزىلىپ يىغلايسەن: نە قىلماق كېرەك؟
شۇچاغدا كۆزلىرىم يادىڭغا چۈشۈپ،
تىرىلەر مەن ساڭا شىۋىرلىغان سۆز.
سەن ئۇنى ئويلايسەن تېز ـ تېز چۆچۈپ ـ ئەندىكىپ.
ئېرىڭگە قادىلار قورقۇنچقا تولغان كۆز.
بىلمەيمەن، بۇ قاچان سادىر بولدى،
ئەمما،بيوق شۇبھە،ئەمما ،بېگۇمان.
شۇپەيت كوچىدىن تىۋىش كېلىدۇ،
كۆزۈمنى تىكىمەن دېرېزە سايان.
ئىشىك ئېچىلىدۇ،تۇرىمەن بېھال،
شۇلغۇ دەپ يۈرۈگۈم تىتىرەر ھاياجاندىن.
ۋە لېكىن، مەن ئېرى بولغان يات ئايال
ماڭا نان كۆتۈرۈپ قايتىدۇ ئىشتىن.
1976.
ئەپسۇن
گاھ كېچە، گاچ كۈندۈزئەتمە مۇنتەزىر،
لېۋىمدەئىستىگىن كىرىپىكلىرىڭنى.
مېنى سۆيگىن.
دېمىقىمنى گۈللەرنىڭ كۈيىگە تولدۇر،
قۇشلارغا ئۇۋا قىل مېنىڭ بۇغۇزۇمىنى،
مېنى سۆيگىن.
قوللۇرۇڭ چىرماشسۇن مىسلىسىز سېھىر،
ئەركىلەپ ـ ئەركىلەپ ئۆلتۈرگىن مېنى،
مېنى سۆيگىن.
ساكىن چۈشلىرىڭگە سەن مېنى يۇشۇر،
ھېچ كىمگە ھېچ قاچان بەرمىگىن مېنى،
مېنى سۆيگىن.
1977
بالىلىقتائېيتار ئىدىم
بالىلىقتائېيتار ئىدىم ئانامغا دائىم:
‹‹ئۇلغايسام، مەن تاشلاپ كەتمەيمەن سىزنى،
چېچەكلىتىمەن ئارمىنىڭىزنى.››
چاغ يەتتى،ئۇلغايدىم ـ چاچلىرى ئاقارغان ئانام
كۆزلىرى تۆت بولۇپ كۈتەر مېنى ـ
ئارمىنىنى ئوغۇرلاپ كەتكەن ئوغلىنى.
1978.
دەرەخ ۋە ئايال
دەرەخ ھىجران مىسالى ئۇزۇن
شاخلىرىنى تۇتار شامالغا
ۋەئېگىلەر كۆزلىرى مەھزۇن،
زەنگەر لىباس كىيگەن ئايالغا.
ئۇ ئايالنى قۇچماقچى بولار،
ئۈپكىسى كېلەر ئايالنى.
ۋە ھاياجاندىن رەشككە تولار،
شاخلىرى بىلەن ھايداپ شامالنى.
‹‹ئۇ مېنىڭكى››، ـ شىۋىرلار دەرخ،
‹‹ئۇ مېنىڭكى››، ـ شىۋىرلار دەرەخ.
ئايال كېتەر ،ئارمان بولار بەخت،
ۋە دەرەخكە ئايلىنار دەرەخ.
1979
كوچىغا چىقىدۇ خىيلچان ئەركەك
كوچىغا چىقىدۇ خىيلچان ئەركەك
ئاسمانغا باقىدۇ. ئاسماندا ـ قۇشلار.
ۋە يەرگە ئىگىلەر ـ ئالتۇن رەڭلىك بەرگ
ئۇنىڭ قوللىرىدا شىۋىرلاشقا باشلار
خىيالچان ئەركەكنىڭ كۆكسىدە قايغۇ
ياپراقتەك شىۋىرلار، ياپراقتەك سارغايغان.
ئۇنىڭغا ئارام بەرمەس تۈنلىرى ئۇيقۇ،
ئۇنىڭغا ئارام بەرمەس كۈندۈزى زەپەر.
خىيالچان ئەركەكنىڭ كۆزىدىن ئۆتەر ـ
تاش، تۈن. يامغۇر.ساكى بىرتىتىرەك.
چىغىر يول چەتلىرىدە ئۆسكەن گۈل ـ چۆپلەر
يەرگە باغرىن بېسىپ چايقالغان قۇش ـ باغ.
ئەركەك خىيالىدا بىر ئايال ياشار ـ
ئۇ گۈلگە سۇ قۇيار،شىۋىرلار چۆچەك
ۋەچېچىدىن تۈنلەر قۇيۇلۇپ چۈشەر،
چۈشلىرىگە كىرەر خىيالچان ئەركەك.
1979.
ئافراسىياپ سۆزى
سەرەتاندا كەلسەڭ چېڭىمنى يۈتىسەن،
چاڭلارغا ئايلانغان ئادەملەر خاكىنى ـ
يۈرۈگى،قوللىرى، كۆزلىرىنى يۈتىسەن.
كۈزدە كەلسەڭ،يامغۇرى سېنى يۇيۇدۇ،
يامغۇرغا ئايلانغان ئادەملەرنىڭ دەردى.
كۆز ياشلىرى، ئارمىنى،غېمى يۇيۇدۇ.
قىشتاكەلسەڭ، سوغۇقلىرى قىينايدۇ سېنى،
سوغۇقغا ئايلانغان ئادەملەر غەزىپى،
نەپرىتى،قىساسى،نۇمۇسى قىينايدۇ.
باھاردا كەلسەڭ، مايسىلىرىم ئالقىشلار،
مايسىغا ئايلانغان بوۋېلارنىڭ ئۆمۈرى ـ
مەڭگۈلۈك، جاسارەت سېنى ئالقىشلار.
كەل، بۇتام، قوزام، كۆكسۈمدە سىلكىنگەن
مايسىزارئۈستىگە، ئاخىر سەن مېنىڭ
ساراتىنىم،كۈزۈم،قىشىم،باھارىمسەن.
1980
كۆز ياشلىرىڭ كۆزۈڭنى توسۇپ
كۆز ياشلىرىڭ كۆزۈڭنى توسۇپ
سەن كۈتىسەن ئويچان فارامۇش@.
قۇللۇرىڭنى كۆكسىڭگە قويۇپ،
دېرېزىدىن قارايسەن خامۇش.
شىرە ئۈزىرە تاۋلىنار چۆچۈپ
رەنگىن@ گۈللەر ـ ئەركەك تۆھپىسى.
گۈلداندىن سۇ ئوتلىماققا
توپلانغاندەك قۇشلار تۈدەسى.@
ئەركەك قايتماس.
كۈنلەر تىنچ ئۆتەر،
گۈل ياپرىغى كەتمەكتە چۈشۈپ.
شىرە ئۈزىرە لىغىلداپ ياتار
رەنگىن قۇشلار تۆككەن كۆز ياش.
1979
قايتىش
ر.پ گە
بالىلىققا قايتماق بولدى ئۇ،
چالماق بولدى سىۋىزغىنى شاد.
بىراق قەلبى ئىزلىدى پەقەت،
خاتىرىدىن ئۆچكەن سادانى.
بالىلىققا قايتماق بولدى ئۇ،
پۈتمەك بولدى ئلك شېئىرىنى
.تەكرارلىدى يۈرۈگى بىراق
تۇنجى شىرىن سەتىرلەرنى .
بالىلىققا قايتماق بولدى ئۇ،
يىدلاي دەپ ئاتا ـ ئانامنى.
بىراق قەلبى چەرخ ئۇردى بوزلاپ
پەرزەىدلىرىن قەبرى ئۈستىدە.
قارا تۈنلەر غەم چەكتى يۈرەك
تىڭلاي دەپ‹ ئەللەي›نى تەكرار ـ
ۋە كۆردى ئۇ بالىلىقىنى:
چېچى ئاپپاق ئىدى بالىنىڭ.
1982.
مەن ھېچقاچان بىلمەس ئىدىم
مەن ھېچقاچان بىلمەس ئىدىم
مايسىلار سۆزلىشىنى:
سېغىنىپ قالسامېنى
ئىزىمدىن ئىزلىشىنى،
ئەگەر شامدا ئۆيۈمگە
پىيادە قايتمىغاندا:
يول چېت باسقان ئوتلار
بىرەر سۆز ئېيتمىغاندا:
شۇ سۆزنى ئاڭلىدىمۇ
خىرە تاراتتى كۆزدە نۇر
ۋەقىشلىقىم دالاسىنى
ئېنىق قىلدىم تەسەۋۋۇر.
كۆردۈم ،تۈيدۇم تىتىرەكنى:
مېنى ئىزلەپ ئىزىمدىن،
مايسىلار كۈمۇش ئۆيگە
بارىدىغان چىغىر يولنى.
1982.
خىياللىرىم تىنىق ۋە ئايدىڭ
خىياللىرىم تىنىق ۋە ئايدىڭ
خۇددى سېنىڭ كۆزلىرىڭ كەبى.
ئەي قىز،سېنى سېغىنىماي قويدۇم،
ئەي قىز،سېنى ئەسلىمەس قەلبىم،
تار خانىدە ئولتۇرىمەن جىم،
ئاستا ـ سېكىن@ بولۇمەن سەرمەست.
ھازىر يالغۇز سەنسەن قۇۋانچىم،
سەمەرقەنتدىن كەلگەن مۇسەللەس.
يۇمارمەن مۇڭلۇق كۆزۈمنى
سۆيەر مېنى قارايغان دېۋار@.
بار ۋۇجۇدۇم بىلەن مەن سېنى
سەزمەكتىمەن، يېغىۋاتقان قار.
1980.
ئۇنتۇيمەن
ئۇنتۇيمەن بىركۈن بارچىسىنى،
ئۇلار بەرى قالىدۇ سىزگە؛
زەپىان باغ، ئاسمان پارچىسى
شامال،دەريا، مايسا، سىۋىزغا.
ئالمىزارلاردائىچىدە ۋال – ۋال
يەر بىلەن بىر بولۇپ ياتقان ئاق
ئانا قۇياش تامچىلىرى
گۇللەر دىلىدا قوزغاتقان تىتىرەك،
ۋە ئەسىرلەر سۈكۈتىن يىراقتىن
ئېلىپ كەلگەن ھارغىن دالالار.
يىمىرلىپ ،چېرىككە ئەمەس،
قۇشلارغا ئىن بولغان قەلئەلەر،.
كۆز كەينىدە قالارھەممىسى،
بىراق ،مېنى ھازىر ئۆرتەيدۇ ـ
ئېيتىلمىغان قوشاقلار دەردى.
1982.
ئانا تىلىم
كېلىپ كەتتى نەچچە دۇنيالار،
كۈلدى ھايات ، يىغلىدى ئۆلۈم.
سەن ئۈچۈن قۇربان بولدى بوۋېلار،
ئۇلار كەتتى ،سەن قالدىڭ ، تىلىم .
بېلەنچەگىڭ@ ئۈزرە قەشقەرى
كۈيلەپ ئۆتتى قەدىم ناۋانى.
ۋە نەۋقىران ياپراقلىرىڭغا
دىل قېنىنى تۆكتى ناۋايى.
سەمەرقەنددىن بابۇر كېتەركەن
دىلغا قاچىلاپ ھەسرەت نىداسىنى.
ئېلىپ كەتتى ئانا يۇرتىدىن،
ئۆزبېك تىلى بىرلا سېنى.
مەشرەپ ئەمەس، سەن ئېسىلدىڭ دارغا،
نادىر ئەمەس،سەنسەن سۆيۇلغان،
ھازىقنىڭ ئەمەس، سېنىڭ،ئەي،تىلىم،
بېشىڭ كېسىلگەن، كۆزۈڭ ئويۇلغان.
ئامما دۈشمەن ئۆلتۈرگەن باتۇر،
تىرىلگەندەك يەنە قىساسقا،
مەڭگۈ بەرسەن ، مەڭگۈ قادىر
تولدۇرماققا يەرنى ئاۋازغا.
ۋەتەن ئۈچۈن بەخش ېتىپ جاننى،
كېچىپ يالقۇن، كىرىپ دەرياغا،
پەرزەنتلەرنىڭ تۆككەن ھەر قاننى
شۇمۇردۇڭ سەن ئوخشاپ گىياھقا.
ئانا تىلىم، ئامان بول مەڭگۈ،
سەن بارسەنكى،مەن ھەم ئۆلمەيمەن،
تىلدىن قالسام، سېنى ئايبېكتەك
مەن كۆزلىرىم بىلەن سۆزلەيمەن.
1982.
1.فارامۇش ـ غەمكىن، مىسكىن
2.تۈدە ـ تۇپ، توپى،
3.سېكىن -جىمجىت
4.رەنگىن ـ رەڭدار
5.دېۋار — ئىشىك
شېئىريەت
دولقۇن ئوينار، ھۇۋلار فۇرتانا@،
سېنى كېمە تۇرۇپتۇ كۈتۈپ.
قايتماسلىغىڭنى بىلسەڭ -دە؛‹‹ئانا،
مەن قايتىمەن!›› -دەپ پۈتكىن مەكتۈپ.
كۆتۈرلەر قاناتتەك يەلكەن،
ئېلىپ كېتەر كېمىنى دولقۇن.
قايتالماسلىغىڭنى بىلسەڭ – دە؛‹‹ئەركەم ،
مېنى كۈتكىن!›› — دەپ شىۋىرلىغىن.
بوران ھۇۋلار، ئۈزۈلەر لەڭگەر،
كېمە قايتماس،كېتەر بېنىشان.
بۇ دۇنيادا سەندىن سۆز قالار؛
‹‹مەن قايتىمەن، سۆزۈمگە ئىشەن!››
1981.
قار كەتتى
قار كەتتى ۋە زىمىندا
كۆز ياردى ئىلك گىيا.
قاراڭغۇ ،سىياھ تۈندە
شام ياندى گويا.
بەرگىنى يېرىپ تەلپۈندى
ئۇ قۇياش سېرى،
ئېسىلدى يىلتىزىگە
غايەت زور يەر شارى.
1982.
ئاتام خاتىرىسىگە
دېرېزەمنىڭ ئاستىدا تاڭدا
سايرىغان قۇش سەنمۇ ،ئاتا؟
يا تۇنۈمگە كۆكلەم ، مازاردا
يېپىشقان گۈل سەنمۇ، ئاتا؟
ئون يىل بولدى دۇنيادا يوق سەن،
يۈرۈگۈمدە قالغان پىراقسەن.
كۆرمىگەنسەن مېنىڭ ئوغلۇمنى،
ئەركە تايىم، شوخۇم،توخلېمنى.
مەن ھەم يېشىم ئۆتكەن سايىن
بېشىمغا ئاق چۈشكەن سايىن
بەزەن قۇمساپ @سېنى ئىچ – ئىچىمدىن
يۈرەك تىتىرەپ ئاخىرقى ئاچچىقتىن،
ئاتام دەپ ،ئالقاپ ئوغلۇمنى،
كۆتۈرىمەن ئۆزۈم كۆڭلۈمنى.
1982.
ئېسىمدە يوق
ئېسىمدە يوق نەچچە يېشىمدا
ئولتۇرغىنىچە مېنىڭ بېشىمدا
‹‹كۇنتۇغمىش››نى ئوقار ئىدى ئاتام
ۋە ئاۋازى تىتىرەپ كەتكەن دەم
قورقار ئىدىم ئۇڭا قاراشقا،
بىلەر ئىدىم ،كۆزلىرى ياش ھەم
تولار ئىدى- تۇيۇپ ئالەمنى
ئايار ئىدىم بىراق ئاتامنى.
بۈگۈن مېنىڭ كۆزلىرىمدە ياش
ۋە بوغۇزۇمغا تىقىلغاندا تاش
تىترەر كىتاپ ۋاراقلىغان قولۇم،
سەن ھەم مېنى ئايغىن ئوغلۇم.
1982.
(تۈگىدى)
فۇرتانا– دېڭىز بورىنى
قۇمساپ – قاتتىق سېغىنىش.
مەنبە: خۇرشىد دەۋراننىڭ ئۆزبېكستان غافۇر غۇلام نامىدىكى ئەدەبىيات ۋە سەنئەت نەشىرياتى 1983 – يىلى نەشىر قىلغان ‹‹ئۇچۇپ بارىمەن قۇشلار بىلەن›› ناملىق ئۆزبېكچە شېئىرلارتوپلىمىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلدى.
Manba:http://bbs.xjzjxh.com
