Евгений Евтушенко бу шеърларни 1983 йилда ёзган, мен ҳам айнан ўша йили ўзбекчага ўгирган эдим. Аммо ўшанда таржимани бирон бир газета ёки журналда босиб чиқариш даргумон бўлгани учун ҳар икки шеър таржимаси қоғозларим ичида қолиб кетади деб ўйлаганман. Аммо, мустақиллигимиз арафасида «қайта қуриш» даври келганда бу шеърлар «Муштум» журналида эълон қилинган эди. Куни-кеча бу икки шеърни ўқир эканман, бугун ҳам бу шеърлар, аввалан «Афғон чумолиси» эскирмаганини англадим. Чунки бугун ҳам дунёда босқин, қотиллик,қон, зулму зўравонлик давом этмоқда.

ЕВГЕНИЙ ЕВТУШЕНКО
ИККИ ШЕЪР
Хуршид Даврон таржимаси

 

Евтушенко Евгений Александрович (1932.18.7, Иркутск вилояти — 2017, 1.04. АҚШ ) — рус шоири. Биринчи шеърий тўплами «Келажак разведкачилари» (1952). Евтушенко адабиётни компартиянинг ғоявий қуролига айлантирмай, асл ҳолига қайтаришга — инсониятнинг мададкорига айлантиришга ҳаракат қилган. Энг яхши асарларида мураккаб ахлоқий ва тарихий масалаларни («Сталин ворислари», «Бабий Яр» шеърлари), халқаро сиёсатга дахлдор муаммоларни ўртага ташлайди, ижодида фуқаролик руҳи устувор мавқега эга.
«Учинчи қор» (1955), «Ташаббускорлар кўчаси» (1956), «Назокат» (1962), «Братск ГЭСи» (1965), «Алоқа қайиғи» (1966), «Оппоқ қор ёғяпти» (1969), «Қозон дорилфунуни» (1970), «Ишқий лирика» (1973), «Эрталабки халқ» (1978), «Фуку» (1985) каби тўпламлари ва достонлари,«Мевали жойлар» (1981) романи, «Истеъдод — бетакрор мўъжиза» (1983) публицистик эссе ва мақолалар нашр этилган. «Болалар боғчаси» (1984), «Сталиннинг дафн этилиши» (1990) фильмларини суратга олган. Евтушенконинг «Оқ қорлар» шеърий тўплами ўзбек тилида нашр қилинган (1982).

АФҒОН ЧУМОЛИСИ

Афғон деб аталган олис тупроқда
Бир ўрис йигитин мурдаси ётар.
Ўрмалаб юрибди муздек яноқда
Мусулмон чумоли айни кунботар.

Қийналиб ўрмалар — ўлимдан сўнг ҳам
Ўсишдан тўхтамас мурда соқоли.
Йўл излаб бораркан, жим қотиб бир дам
Мурдага гапира бошлар чумоли:

«Сен ҳатто билмайсан бу ернинг номин,
Билмайсан қаерда бўлгансан қурбон.
Фақат биласанки — ҳаётинг зомин,
Фақат биласанки — ёнингда Эрон.

Сен-ку «Ислом» деган сўзнинг маъносин
Фақат шу ўлкага кирганда билдинг,
Ахир, айт, сен ўзинг билмаган юртга
Нега милтиғингни кўтариб келдинг?

Нимаям берардинг менинг элимга
Мабодо қошингга келиб бош урса,
Ахир, ўз юртингда колбаса учун
Одамлар соатлаб навбатда турса?

Йигирма миллион қабр каммиди,
Каммиди ноҳақ қон, ёлғон, хиёнат ?
Нега  яна сонсиз қурбонлар тилаб
Бу ерга келдингиз бошлаб қиёмат?

Афғон деб аталган олис тупроқда
Бир ўрис йигитин мурдаси ётар
Ўрмалаб бораркан муздек янокда
Мусулмон чумоли боз ўйга ботар

Ва минг алам ила билмоқчи бўлар,
Йитсин дегандайин бу юртдан ўлим,
Исога чўқинган чумолилардан
Бу ўрис  йигитни  тирилтмоқ йўлин,

Аммо ўша олис —  етимлар доди,
Бевалар фарёди  пажмурда этган
Ўлкада бу йўлнинг чорасин билган
Чумолилар бари қирилиб кетган.

БАЛКИ КУНЛАР ЎТИБ…

Балки кунлар ўтиб изма-из,
Бир кун келиб қоларман ёлғиз.

Балки йиллар ўтару бир дам
Ўлганимни англарман мен ҳам.

Балки ҳали совимай қоним
Унитилар юртимда номим.

Фақат кунлар ўтса-да бесас,
Уят билан яшамасам бас.

Фақат йиллар ўтса-да тушдай,
Буқаламун ҳолига тушмай.

Фақат юз йил ўтсаям, келиб
Тупурмасин қабримга элим.

  Yevgeniy Yevtushenko bu she’rlarni 1983 yilda yozgan, men ham aynan o’sha yili o’zbekchaga o’girgan edim. Ammo o’shanda tarjimani biron bir gazeta yoki jurnalda bosib chiqarish dargumon bo’lgani uchun har ikki she’r tarjimasi qog’ozlarim ichida qolib ketadi deb o’ylaganman. Ammo, mustaqilligimiz arafasida «qayta qurish» davri kelganda bu she’rlar «Mushtum» jurnalida e’lon qilingan edi. Kuni-kecha bu ikki she’rni o’qir ekanman, bugun ham bu she’rlar, avvalan «Afg’on chumolisi» eskirmaganini angladim. Chunki bugun ham dunyoda bosqin, qotillik,qon, zulmu zo’ravonlik davom etmoqda

YEVGENIY YEVTUSHENKO
IKKI SHE’R
Xurshid Davron tarjimasi

Yevtushenko Yevgeniy Aleksandrovich (1932.18.7, Irkutsk viloyati — 2017, 1.04. AQSH ) — rus shoiri. Birinchi she’riy to’plami «Kelajak razvedkachilari» (1952). Yevtushenko adabiyotni kompartiyaning g’oyaviy quroliga aylantirmay, asl holiga qaytarishga — insoniyatning madadkoriga aylantirishga harakat qilgan. Eng yaxshi asarlarida murakkab axloqiy va tarixiy masalalarni («Stalin vorislari», «Babiy Yar» she’rlari), xalqaro siyosatga daxldor muammolarni o’rtaga tashlaydi, ijodida fuqarolik ruhi ustuvor mavqega ega.
«Uchinchi qor» (1955), «Tashabbuskorlar ko’chasi» (1956), «Nazokat» (1962), «Bratsk GESi» (1965), «Aloqa qayig’i» (1966), «Oppoq qor yog’yapti» (1969), «Qozon dorilfununi» (1970), «Ishqiy lirika» (1973), «Ertalabki xalq» (1978), «Fuku» (1985) kabi to’plamlari va dostonlari,«Mevali joylar» (1981) romani, «Iste’dod — betakror mo»jiza» (1983) publitsistik esse va maqolalar nashr etilgan. «Bolalar bog’chasi» (1984), «Stalinning dafn etilishi» (1990) fil`mlarini suratga olgan. Yevtushenkoning «Oq qorlar» she’riy to’plami o’zbek tilida nashr qilingan (1982).

AFG’ON CHUMOLISI

Afg’on deb atalgan olis tuproqda
Bir o’ris yigitin murdasi yotar.
O’rmalab yuribdi muzdek yanoqda
Musulmon chumoli ayni kunbotar.

Qiynalib o’rmalar — o’limdan so’ng ham
O’sishdan to’xtamas murda soqoli.
Yo’l izlab borarkan, jim qotib bir dam
Murdaga gapira boshlar chumoli:

«Sen hatto bilmaysan bu yerning nomin,
Bilmaysan qaerda bo’lgansan qurbon.
Faqat bilasanki — hayoting zomin,
Faqat bilasanki — yoningda Eron.

Sen-ku «Islom» degan so’zning mazmunin
Faqat shu o’lkaga kirganda bilding,
Axir, ayt, sen o’zing bilmagan yurtga
Nega miltig’ingni ko’tarib kelding?

Nimayam berarding mening elimga
Mabodo qoshingga kelib bosh ursa,
Axir, o’z yurtingda kolbasa uchun
Odamlar soatlab navbatda tursa?

Yigirma million qabr kammidi,
Kammidi nohaq qon, yolg’on, xiyonat ?
Nega  yana sonsiz qurbonlar tilab
Bu yerga keldingiz boshlab qiyomat?

Afg’on deb atalgan olis tuproqda
Bir o’ris yigitin murdasi yotar
O’rmalab borarkan muzdek yanokda
Musulmon chumoli boz o’yga botar

Va ming alam ila bilmoqchi bo’lar,
Yitsin degandayin bu yurtdan o’lim,
Isoga cho’qingan chumolilardan
Bu beayb yigitning tiriltmoq yo’lin,

Ammo o’sha olis —  yetimlar dodi,
Bevalar faryodi  pajmurda etgan
O’lkada bu yo’lning chorasin bilgan
Chumolilar bari qirilib ketgan.

BALKI KUNLAR O’TIB…

Balki kunlar o’tib izma-iz,
Bir kun kelib qolarman yolg’iz.

Balki yillar o’taru bir dam
O’lganimni anglarman men ham.

Balki hali sovimay qonim
Unitilar yurtimda nomim.

Faqat kunlar o’tsa-da besas,
Uyat bilan yashamasam bas.

Faqat yillar o’tsa-da tushday,
Buqalamun holiga tushmay.

Faqat yuz yil o’tsayam, kelib
Tupurmasin qabrimga elim.