Нобель мукофоти соҳиби Албер Камю «Бегона», «Вабо», «Бахтли ўлим», «Инқироз», «Калигула», «Қамал ҳолати», «Англашилмовчилик», «Сизиф ҳақида исотир», «Астар ва қиёфа», «Немис дўстш мактуб», «Исён қилаётган одам», «Никоҳ», «Ёз», «Ижод ва эркинлик», «Қувғинлик ва салтанат» ва бошқа асарлари билан жаҳон адабиёти тарихидан муносиб ўрин эгаллаган.
Қуйида эълон қилинаётган адиб кундаликларида қайд этилган фикрларда санъат ва ҳаётнинг азалий, демакким, даврлар ўтса ҳам эскирмайдиган муаммолари қамраб олинган.
Албер Камю
КУНДАЛИКЛАРДАН
Рус тилидан Маҳмуд Саъдий таржимаси
Албер Камю 1913 йил 7 ноябрда Жазоир шаҳрининг қашшоқ канаросида дунёга келган. У бир ёшда эканлигида отаси госпиталда вафот этган. Оилани боқиш учун онаси бой хонадонларда уй хизматчиси бўлиб ишлайди. Албер Жазоир университетида ўқийди, 1935 йилда театр ташкил этади, 1937 ва 1939 йилларда унинг дастлабки иккита лирик эссеси босиб чиқарилган. 1940 йил баҳорда Камю Парижга келади ва йирик газеталардан бирида ишлай бошлайди, фашистларга қарши ҳаракатларда ҳам фаол қатнашади. 1957 йил ёзувчига Нобель мукофоти берилган. Албер Камю 1960 йил 4 январда рождество кунларидан кейин Парижга келаётиб йўлда автомобил ҳалокатидан вафот этади.
Асарлари: «Бегона», «Вабо», «Бахтли ўлим», «Инқироз», «Калигула», «Қамал ҳолати», «Англашилмовчилик», «Сизиф ҳақида исотир», «Астар ва қиёфа», «Немис дўстш мактуб», «Исён қилаётган одам», «Никоҳ», «Ёз», «Ижод ва эркинлик», «Қувғинлик ва салтанат» ва бошқ.
Қуйида эълон қилинаётган адиб кундаликларида қайд этилган фикрларда санъат ва ҳаётнинг азалий, демакким, даврлар ўтса ҳам эскирмайдиган муаммолари қамраб олинган.
* * *
Эркинлик, бу — ёлғон гапирмаслик ҳуқуқидир.
* * *
Нега мен санъаткорман, файласуф эмасман? Чунки мен ғоялар орқали эмас, сўзлар воситасида фикрлайман.
* * *
Ҳаётнинг буюк саволи — одамлар орасида қандай яшаш.
* * *
Трагедия.
Л.: Дунёни қайта яратиш — арзимас вазифа.
С.: Дунёни эмас, одамни қайта яратиш даркор.
* * *
Фақат образлар орқали тафаккур қилиш мумкин. Агар файласуф бўлишни хоҳласанг, романлар ёз.
* * *
Грене коммунизм ҳақида: “Адолат идеалини деб бемаъниликларга рози бўлиш керакми”. “Ҳа”, деб жавоб бериш мумкин, бу — гўзал. “Йўқ”, деб ҳам жавоб бериш мумкин, бу — виждонан бўлади. — Бутун масала ана шунда.”
* * *
Эркин матбуот яхши ҳам, ёмон ҳам бўлиши мумкин. Эрксиз матбуот фақат ёмон бўлади.
* * *
Камдан-кам одам санъатни англашга қодир.
* * *
Ёзиш — миннатсиз юмуш демакдир.
* * *
Ману қонуни:
“Аёлнинг дудоғи, ёш қизнинг кўкси, гўдакнинг дуоси, қурбонлик олови ҳамиша покиза”.
* * *
Ўлимда ўйин ва қаҳрамонлик ўзининг ҳақиқий маъносига эга бўлади.
* * *
(1936), март.
Менинг шодлигим чегарасиз.
* * *
31 Март.
Менда шундай туйғу борки, гўё мен бир маромда тубанликдан кўтарилаётгандекман…
* * *
Май.
Жазоирда кун оғаётганда аёллар нақадар гўзал.
* * *
Аёлнинг аёвли ва сипо дўстлиги.
* * *
ХХ асрнинг энг кучли эҳтироси — малайликдир.
* * *
Энг хавфли йўлдан озиш: ҳеч кимга ўхшамаслик.
* * *
Мен ҳеч нарсадан кўз юммасликни афзал биламан.
* * *
Ҳамиша ҳақ бўлишга интилиш — ақлнинг тарбия топмаганлиги белгисидир.
* * *
Ҳар қандай одамнинг ҳаётида буюк туйғулар кам, майда ҳислар кўп бўлади…
* * *
Ҳа, менинг ватаним бор: француз тили.
Alber Kamyu
KUNDALIKLARDAN
Rus tilidan Mahmud Sa’diy tarjimasi
Alber Kamyu 1913 yil 7 noyabrda Jazoir shahrining qashshoq kanarosida dunyoga kelgan. U bir yoshda ekanligida otasi gospitalda vafot etgan. Oilani boqish uchun onasi boy xonadonlarda uy xizmatchisi bo’lib ishlaydi. Alber Jazoir universitetida o’qiydi, 1935 yilda teatr tashkil etadi, 1937 va 1939 yillarda uning dastlabki ikkita lirik essesi bosib chiqarilgan. 1940 yil bahorda Kamyu Parijga keladi va yirik gazetalardan birida ishlay boshlaydi, fashistlarga qarshi harakatlarda ham faol qatnashadi. 1957 yil yozuvchiga Nobel` mukofoti berilgan. Alber Kamyu 1960 yil 4 yanvarda rojdestvo kunlaridan keyin Parijga kelayotib yo’lda avtomobil halokatidan vafot etadi.
Asarlari: «Begona», «Vabo», «Baxtli o’lim», «Inqiroz», «Kaligula», «Qamal holati», «Anglashilmovchilik», «Sizif haqida isotir», «Astar va qiyofa», «Nemis do’stsh maktub», «Isyon qilayotgan odam», «Nikoh», «Yoz», «Ijod va erkinlik», «Quvg’inlik va saltanat» va boshq.
Quyida e’lon qilinayotgan adib kundaliklarida qayd etilgan fikrlarda san’at va hayotning azaliy, demakkim, davrlar o’tsa ham eskirmaydigan muammolari qamrab olingan.
* * *
Erkinlik, bu — yolg‘on gapirmaslik huquqidir.
* * *
Nega men san’atkorman, faylasuf emasman? Chunki men g‘oyalar orqali emas, so‘zlar vositasida fikrlayman.
* * *
Hayotning buyuk savoli — odamlar orasida qanday yashash.
* * *
Tragediya.
L.: Dunyoni qayta yaratish — arzimas vazifa.
S.: Dunyoni emas, odamni qayta yaratish darkor.
* * *
Faqat obrazlar orqali tafakkur qilish mumkin. Agar faylasuf bo‘lishni xohlasang, romanlar yoz.
* * *
Grenye kommunizm haqida: “Adolat idealini deb bema’niliklarga rozi bo‘lish kerakmi”. “Ha”, deb javob berish mumkin, bu — go‘zal. “Yo‘q”, deb ham javob berish mumkin, bu — vijdonan bo‘ladi. — Butun masala ana shunda.”
* * *
Erkin matbuot yaxshi ham, yomon ham bo‘lishi mumkin. Erksiz matbuot faqat yomon bo‘ladi.
* * *
Kamdan-kam odam san’atni anglashga qodir.
* * *
Yozish — minnatsiz yumush demakdir.
* * *
Manu qonuni:
“Ayolning dudog‘i, yosh qizning ko‘ksi, go‘dakning duosi, qurbonlik olovi hamisha pokiza”.
* * *
O‘limda o‘yin va qahramonlik o‘zining haqiqiy ma’nosiga ega bo‘ladi.
* * *
(1936), mart.
Mening shodligim chegarasiz.
* * *
31 Mart.
Menda shunday tuyg‘u borki, go‘yo men bir maromda tubanlikdan ko‘tarilayotgandekman…
* * *
May.
Jazoirda kun og‘ayotganda ayollar naqadar go‘zal.
* * *
Ayolning ayovli va sipo do‘stligi.
* * *
XX asrning eng kuchli ehtirosi — malaylikdir.
* * *
Eng xavfli yo‘ldan ozish: hech kimga o‘xshamaslik.
* * *
Men hech narsadan ko‘z yummaslikni afzal bilaman.
* * *
Hamisha haq bo‘lishga intilish — aqlning tarbiya topmaganligi belgisidir.
* * *
Har qanday odamning hayotida buyuk tuyg‘ular kam, mayda hislar ko‘p bo‘ladi…
* * *
Ha, mening vatanim bor: fransuz tili.
Alber Kamyu. Begona. Vabo. Qissa Va Roman. Ahmad a’Zam Tarjimasi by Khurshid Davron on Scribd
