16 май — Таниқли серб шоираси Десанка Максимович таваллуд топган кун
ХХ аср жаҳон шеъриятида атоқли серб шоираси Десанка Максимовичнинг ўзига яраша ўрни бор. У ўзига хос овозга эга ижодкор. Унинг номи Леся Украинка,Габриела Мистраль, Зулфия қаторида тилга олинади. Бугун сизга шоиранинг таниқли шоира Фароҳат Камолова таржима қилган шеърларини тақдим этмоқдамиз.
ДЕСАНКА МАКСИМОВИЧ
ШЕЪРЛАР
ХХ асрдаги энг машҳур ва ёрқин истеъдодли серб шоираси Десанка Максимович 1898 йилнинг 16 майида дунёга келган . Шоиранинг “Замин таровати” (1955), “Афв тилайман” (1964), “Перун авлодларининг ёдномаси” (1976) каби шеърий китоблари жаҳон шеърияти хазинасидан муносиб ўрин эгаллаган. Унинг шеърлари ўзбек тилига Хуршид Даврон, Фароҳат Камоловалар таржима қилишган. Десанка Максимович 1993 йилнинг 11 февралида вафот этган
НEЧА ЮЛДУЗ БОРКИ ЖАҲОНДА…
Неча юлдуз борки жаҳонда —
Бари менинг кўзим бўлсаям
Унга боқиб тўймас эдим мен.
Неча бутоқ бордир ўрмонда —
Бари менинг қўлим бўлсаям
Уни қучиб тўймас эдим мен.
Неча жилға бордир жаҳонда —
Улар бари бўғзим бўлса-да,
Қўшиқ айтиб тўймас эдим мен.
Неча қуш бор бўлса жаҳонда —
Улар бари қизга айланса,
Тўйдим демас у алсо,алсо.
Неча қоя бордир жаҳонда —
Кўксим узра қўйсангиз барин,
Бўлмас эди дардимдан оғир.
Хуршид Даврон таржимаси
ЁЛҒИЗЛИК ШЕЪРИ
Мен биламан, кўнглим менинг бу томонларга
Бандаргоҳга кирган кема мисоли кирди.
Мен қариндош эмасман, йўқ, бу одамларга,
Келгусида яшамоғим ё лозиммиди.
Мен биламан, мен — бир қушнинг нозик сайроғи,
Олис кўкдан элас-элас қулоққа келган.
Мен биламан, мен — мўртгина ғалла қбошоғи,
Бўронларнинг нафасидан ерга эгилган.
Янги эмас, менинг олиб келган хабарим,
Улуғ Ҳакни мен дунёга қилмайман кўз-кўз.
Бу бор-йўғи бир ҳасратли кўнгил изҳори,
Менинг ёзган сатрларим, мен айтмоқчи Сўз.
Лек менингдек тушунмаган ҳеч ким заминда
Дунёнинг ва саховатнинг беададлигин.
Ва менингдек кезмагандир хира ойдинда
Хазонларнинг тўкилишин тингламаган жим.
То менгача менинг каби сева олмади
Ҳайвонларни, қанотларнинг кўлкасин ҳеч ким,
Ва менгача қаттиқ туриб ё ишонмади
Саховатнинг қонунига. Фақат мен эдим
Ўрмонларнинг фарзанди ва мўрчалар дўсти,
Бодлар билан дўстлашганман, дўстман то ҳозир.
Билар эдим не шивирлар ўтловда майса,
Яширинган ҳайвон туйган сезгиси надир.
0, биламан, менинг шуҳрат топишим гумон,
Янги кундан олис бўлар мен босган излар.
Аммо менинг кимлигимни биларди осмон,
Билар эди булутлар ва майда қўнғизлар.
Қалдирғочлар болаларга айтар: куйлади
Ўзи учун ҳеч нимани қолдирмай куйиб.
Шомларда мен орзу қилдим кўклам ҳакида
Ёлғизгина сўқмоғимда жим турган куйи.
Дарёлар-чи, тимсолимни элтади ажиб
Денгизга, то томчисини колдирмай тугал.
Мен дунёдан ўтиб кетсам бир куни агар,
Менинг севган қўшиғимни айтади қушлар.
ШОИР ҲАҚДА СЎЗ
Мен бир сайёдиман ўз юрагимнинг —
Ажойиб тақдирим бекормас, ишим:
Юрак йиғласа ё шодланса агар
Қўшиқ килдим унинг ҳар хўрсинишин,
Мана, кўрсатаман энди ҳаммага.
Мен бир сайёдиман ўз юрагимнинг —
Шодлик ва хаёллар кўзасидан жим
Ичаман, тутаман ўзгаларга-да.
0, қўрқмай қалбимни мен олиб чиқдим
Қайнаб ётган майдон — ишқ савдосига.
Мен бир сайёдиман ўз юрагимнинг —
Истайманки, қувсам қора хаёлни,
Юрак-ла илитсам шеър қаторларин.
Аллалаб тунларни, алаф ўтлардек
Суғуриб ташласам дил озорларин.
Илитиб юрак-ла шеър қаторларин,
Кўнгил ҳакда ўзим билганим сўзлаб,
Қайтармоқ истайман озод қувончни
Юракка, мисоли ҳафтранг камалак.
Биламан, Ҳаётдан кейин, кенгликда,
Кутаманми тун ё тонг жилмайишин,
Ҳаммаси бари бир бўлиб қолганда,
Бир истак бари бир яшар мен учун:
Ким-ла қўшар мени ўлим — юлдузми,
Ё ўрмонда ўсган бир марваридгул,
Ёки майдақадам кичик шиллиққурт,—
Бундан олиб кетсам қанча юракни,
Истайман ҳаммасин инъом этмакни.
СОЗИМ
Мен сени учратдим қор эриганда,
Кезар эди еллар илиқ ва сарин.
Интиқ талпинарди дил ҳам кўкламга,
Кўкламнинг беадад кенглиги сари.
Тикилдим оқ қорга тушган изларга,
Изларингга боқдим ҳаяжон-ла жим.
Англадим, мен энди бу кунни, сени
Унутмоғим қийин.
Мен сени учратдим кўклам кунида,
Дала гулидай соф, хушбўй кун эди.
Сени биринчи бор кўрган бўлсам-да,
Бу ҳис менга жондай яқин туюлди.
Тикилдим оқ қорга тушган изларга,
Изларингга боқдим ҳаяжон-ла жим.
Англадим мен энди бу кунни, сени
Унутмоғим қийин.
Мен сени учратдим муз эриганда,
Муз эриб, сўқмоқда дайдирди кўклам.
Ташвишдан гоҳ ёниб қораярди Кун,
Гоҳо шод, гоҳ маъюс эди кўнгил ҳам.
Тикилдим оқ қорга тушган изларга,
Изларингга боқдим ҳаяжон-ла жим.
Англадим, мен энди бу кунни, сени
Унутмоғим қийин.
АЁ Л
Менинг қалбим — севги чашмаси.
Шифобахш майсалар мисоли сўзим
Малҳам совумаган жароҳатларга.
Агар коронғуда адашиб қолсанг,
Йўл топиб бергувчинг бўлай мен ўзим.
Қалбим бахтсизлардан тортмайди ўзин.
Бешафқат ғам билан куйиб кул бўлиб,
Жонидан тўйганлар — ўлим ҳам йироқ,
Кўзимга тикилиб қаранг, ишонинг,
Бепарво ёр бўлдим аҳён-аҳёнда
Мен сабрли сингил бўлганман кўпроқ.
Беғам севмоқ менинг қўлимдан келмас,
Аллалаб суйишга яралганман мен.
Ўзгалар дардига даво бўлайин,
Нотинч уйқусига парвонаман, жим,
Мижжа қоқмай тонгни кутаман ўзим.
Беғам севмоқ менинг қўлимдан келмас —
Кўнгил қўёлмайман бахтли кўнгилга.
Тонгни лоқайд кутган бир лоқайд дилга,
Уйқусизлик дардин чекмаганга, бил,
Бахшида эмасман, қўймадим кўнгил.
Ўзгага ўзимни бахшида қилдим,
Юрагимда фақат ишқ ва ҳамдардлик.
Қўлларим тегиши даводир унга.
Кўзимдан — ҳарорат, лабларим билан
Дардин айлантирдим бахтли кулгуга.
РУ Ё
Бари содир бўлди мўъжиза каби,
худди хаёл каби, бир рўё каби,
гўёки ҳақиқат ва гўё ёлғон.
Жимгина тингладик бир-биримизни,
жимгина тикилдик бир-биримизга.
Кўз узмадик, гўё ҳаяжон билан
руҳларни чорладик кўзларимиз-ла.
Шу пайт ғийқиллади эшик дайдадир,
тушириб юборди кимдир калитни,
қайдадир шам аланга олди
ва мўъжиза йўқолди,
чўчиган руҳ мисол йўқ бўлди бирдан,
жаҳли чиқдими ё ғофиллар чорлаганидан,
бахтсиз бўлган каби сирнинг бир чети очилганидан,
сирки, гўё мавжуд, гўё йўқ одам
Мўъжиза руҳлардай йўқолди бирдан.
СИР
Мен сирсиз ҳеч нима қилолмайман, рост,
Шеърлар мени бир оз фош қилар холос,
дейлик, гул кўкарган чуқур заминда
қолган нарсаларни очгани каби,
ёки бошимизда сузган оқ булут
очгандай биз етмас теранликларни.
Мен сирсиз ҳеч нима қила олмайман.
Кўнглимда йиллар ва йиллардан буён
бир пинҳона қайғу бошпана топган.
Кўнглимни очаман худди Ер каби
гуллар ва ўтларнинг исёни билан.
Одамлар дил уйим айвонига то
кирарлар — йўл қўйиб бераман ўзим,
лекин меҳробига йўл йўқ — ҳеч қачон.
ЁШЛИККА
Эҳ ёшлик, ёшлик!
Дейдилар, кетасан саробдай эриб,
Лекин сендан айри тушар дил менми!
Қўярман қувончим, азобларимни
Юрагим ёнига қўриқчи қилиб.
Бир боғ — жоду билан яратай уни,
Ўтқазай дарахтлар — қарағайларни,
Дарёлар асрасин сенинг мулкингни.
Кенгроқ айлантириб тегранг яна ҳам
Шудрингли ўтлоқзор билан ўрайман.
Афсунлаб шафқатсиз қаҳратон билан
Қортепада бўрон бўлиб увлайман.
Эҳ ёшлик, ҳамроҳинг тарк этасанми!
Бахтдан тўхтамайин йиғлар, айтгин, ким,
Бахтда сукут сақлар ким менинг каби.
Эҳ ёшлик, ёшлик!
Қай дилда беғараз эҳтиросларинг
Юрагимдай қуёш бўлиб ёнади.
Беайб гуноҳларнинг шавқли ҳукмида
Ҳеч нимага қилмай зарра тазарру,
Айтгин, менинг каби ким ишонади.
Эҳ ёшлик, ёшлик!
Дейдилар, тоабад сен ўзинг билан
Қувончинг, қайғунгни олиб кетасан.
Лек айри тушар дил тақдирдан менми!
Юрагим ёнига қўриқчи қилиб
Қўярман мен ёлғиз муҳаббатимни.
Эҳ ёшлик, ёшлик!
Сен учун экаман кўкламни, сен деб
Боғим нафас олар гул, майса билан.
Тўхтатиб қоламан юлдуз, қуёшни,
Кунни кутиб қирмиз ёнган тонгни ҳам.
Истамассан ўзинг ҳийла этмоқни,
Мендан айрилмоқни, мендан кетмоқни.
Фароғат Камолова таржималари
АЁЛ
Юрагим-севгининг тиниқ булоғи
Шифоли, ям-яшил гиёҳдир-сўзим.
Куйласа, кўринмас меҳрим адоғи,
Йўлда йўлбошчидир қуёшли кўзим.
Сабрлари олтин сингилман, сингил,
Саодатдан сархуш кўнгилман, кўнгил.
Кимники жонидан тўйдирди дунё,
Шафқатсиз ҳасратда кимки бўлди кул.
Қайрилиб қараса, кўради, илло,
Унга ҳамширадай тутяпман қўл
Сабрлари олтин сингилман, сингил,
Саодатдан сархуш кўнгилман, кўнгил.
Кимники безовта қилар оғир туш,
Кўз очиб юмгунча учиб келган қуш
Каби дардларини олгани келдим,
Юрагига умид солгани келдим,
Сабрлари олтин сингилман, сингил,
Саодатдан сархуш кўнгилман, кўнгил.
Кимки осойишта тонгларни кутса,
Кимки уйқусизлик ғамин унутса,
Қўлимни қўлига дўстона тутдим,
Кўнгиллар кўнглимдан сув ичиб ўтди.
Сабрлари олтин сингилман, сингил,
Саодатдан сархуш кўнгилман, кўнгил.
Тақдирим ишқ билан қондошдир, ҳар кун
Тонглар туғилади кафтимда маъсум.
Нигоҳимда меҳр боғлари гулгун,
Бахтга айлантирди ғамни табассум
Сабрлари олтин сингилман, сингил,
Саодатдан сархуш кўнгилман, кўнгил.
ҒУССА НА ДАРКОР
Қадрдон дўстларни тупроққа қўйдик,
Киприклар эгилди майин, беармон,
Бегона қитъалар ёйинки осмон
Тубларидан елган номадай шодон
Азиз чеҳралардан сабоқлар туйдик.
Вақт етди, оғриқли хотирни буткул
Дилдан аритай деб, ерга кўмай деб,
Баҳорий ёмғирлар қўшилди мўл-кўл
Дарёларга ойдин тушдай кўмай деб,
Руҳинг тўлқинлари оқади гул-гул.
Ўчирмоғинг керак тилсиз оловни,
Йўқса, идрокларда тутай бошлайди.
Итқитиб баҳорнинг йўлидан ғовни
Туйғулар шошади дилбар, жангари.
Энг осуда дамлар қадам ташлайди,
Музлик остидаги денгиз сингари.
Кўклам йўлларини қучган қалдирғоч
Қанотида турфа муждалар учди.
Ҳорғин ҳасратларни сўндирди, ичди
Булбулнинг ёр-ёри тиниқ, жарангдор.
Бокира оламнинг бағрида қийғоч
Гуллади ҳайратим, ғусса на даркор!
СИРЛАР
Сиру синоатсиз яшашим қийин.
Камлик қилар менга шеърлар инъоми
Гулғунча бағрида кулгумдай майин
Очила бошлайди табиат сири.
Қанотли қуш каби эркин ёйилиб,
Тарқалган булутнинг тўсатдан ийиб,
Тубсизликка чўкиб кетар кўз қири.
Сиру синоатсиз яшашим қийин
Қадамимда йиллар сизгани сайин
Ҳарорат олади дилнинг қайғуси.
Тазарру қиламан момо ер каби,
Сўзларим-майсанинг яшил туйғуси.
Тазарру қиламан, тазарру танҳо,
Қалбимни қўлимда ушлаб пиёда
Бораман черковнинг пойигача то,
Меҳробга сингийди борлиғим гўё.
ЁЗ ОХИРИ
Замин хушбўй, борлиқ нури қучоқда,
Еллар майсалардан олмоқда бўса.
Настарин баргидай ўй тотли чоғда
Ёзнинг охири.
Бутоқлар эгилди, мевалар пишди,
Япроқлар уюми-оловли қисса.
Уфқлар қизариб руҳимда жўшди,
Ёзнинг охири.
Хазонлар чулғанар ғамгин навога,
Кумуш ип шодаси билмайди ғусса,
Бардошинг етарми, юрак, видога-
Ёзнинг охири…
СУҲБАТДОШИМ ДЕЙДИКИ…
Тақдир-кўтарилиб келаётган қуёш,
Яна шу йўл билан ортга қайтади.
Тақдир-дарди билан суюмли бардош,
Қанотида умид қўшиқ айтади.
Тақдир-қачонлардир олис саҳарлар
Кечикди, кимнингдир ёзи кечикди.
Ундан ўзиб кетди ўзга баҳорлар,
Ичикди, чин мағлуб дамлар ичикди.
Тақдир-сени дилбар тонглар кутади,
Адашмайман дея ичасан қасам.
Қуёш ботаверар, бахт ҳам ўтади,
Тахир шароб тутар қалбингга алам.
Тақдир-ҳеч ўнгидан келмаётган иш
Тушингдаги каби ўнгланиб қолса.
Тақдир-чўққисига кўтарилган ишқ
Қалбдаги тошларни парчалай олса…
ҚУЁШ ҲАҚИДА ҚЎШИҚ
Тун эрий бошлайди ўтинчларимда,
Пойимда оқади тонгги фароғат.
Қуёшли ўтлоқда ям-яшил кўкат
Титрайди шамолнинг ўпичларидан
Уммонли хаёли ўтли муҳаббат,
Руҳимда гуллайди гиёҳ орзуси.
Қўрқув сололмайди ўлим қайғуси,
Гўё сен бўлмасанг тўхтайди ҳаёт.
Ўтлоқ билан мени қуршайди шитоб
Билан келаётган жангари тилсим.
Тубсиз қоронғулик чулғайди сим-сим,
Қирларнинг ортига чўккалар офтоб.
Кўнглимни ушласа дейсан янги кун,
Ўлим ҳақ дейсану, умид ўлмайди.
Ҳеч ўлгинг келмайди, ўлгинг келмайди,
Яшагинг келмайди нурсиз ва ғамгин.
НОМСИЗ ДАРЁ
Урилади дарё шовқини
Дала томон қумларни отиб.
Бу қандайин сирки, номи йўқ,
Наҳот уни қўйган йўқотиб?
Харитада на чизиқ, на сўз.
Овозлари майин шаршара
Бахтли яшар номсиз, довруқсиз,
Қалбга туташ бу ҳислар, қара!
У-гўёки қўшиқ барҳаёт,
Қадимийдир шоирлардан ҳам,
Ё рассоми номаълум сурат.
Бунда буюк соддаликлар жам-
Шоирдан-да бебаҳо ҳайрат,
Мусаввирдан аълороқ сурат.
ҚУЁШ ВА МЕН
Қуёш билан дўстлашгим келди,
Унга туташтирдим йўлларим.
У-осмондан, мен-тоғдан келдим,
Узатаман тонгда қўлларим.
Шошиламан етиб олай деб,
Мени кутиб турганга ўхшар.
Кенгликларни завққа солай деб
Бир пас хаёл сурганга ўхшар.
Ярим йўлга етганда қуёш
Мен оловли куйга тушаман.
Нафасимга урилар оташ,
Ҳайратларим ичра жўшаман.
Қияликлар мовийлашади,
Қуёш эниб бормоқда сокин.
Туйғуларим майинлашади,
Тоғларимдай виқорли, вазмин.
Тун чўкади, хушлашар хуррам,
Тушимга ҳам киради ҳали.
Унинг билан қадам-бақадам
Кетаяпмиз тонгни кутгали.
АЛДОВЛАР
Олисдан уйғониб келаётир тонг,
Сут ҳидини туйиб, тўлаётир тонг,
Гўдак нафасида кулаётир тонг,
Қуёш нурларини силаётир тонг,
Барии-барини
Тортиқ қилмоқ истар кимдир кимгадир.
Кўкда бир жуфт булут чиройли, оппоқ,
Гуллаган олхўри шохига уйқаш,
Тақдирлари туташ, пар каби юмшоқ
Буркиб-буркиб ёйилар булут
Бойлангани сўнгги тушларга,
Айлангани тунги қушларга.
Барии-барини
Тортиқ қилмоқ истар кимдир кимгадир.
Сувлар, қуюнларда жунунваш жилва,
Очиқ денгиз, чақмоқ, довуллар ҳолва,
Тўлқинлар уммоннинг қаъридан, қаранг,
Абадият каби қадим ва кулранг
Итқитиб юборди қайроқ тошларни.
Барии-барини
Тортиқ қилмоқ истар кимдир кимгадир.
САРХУШЛИК
Мени маст айлади баҳор тўсатдан
Дунё очиқ денгиз каби тўлғонди.
Ойни қарши олган хаёлпарастдай
Мени интиқ кутган шеърлар уйғонди.
Билмам, не қудратли-юрак энтикиб
Қайноқ туйғулардан қувонмоқликму?
Сатрлар қатига жонини тикиб,
Янги япроқлардай барқ ёнмоқликму?
Не тонг, бир олий сеҳр сийлади,
Очди борлиғимнинг пок сирларини.
Денгизлар тубини ишғол айладим,
Ўйнатдим, қувнатдим кўк нурларимни.
Гўё уйқудаман, лек бари ёдда-
Табиатнинг турфа ранги ва жони.
Идрок мўъжизаси буюк ва содда,
Мусиқа оқмоқда-дарё тошқини.
ХАЛҚ ҚАРҒИШИ
Қайдаки, яхшилик барқ урди сўлим,
Туёқлар остида топталди хун-хун.
Золим,
Сени жазолайди табиат бир кун!
Қайдаки, мунаввар тонгларда тиним
Билмасдан куйлади эркинлик қуши.
Бир кун кишанлади уларни тишинг,
Золим,
Изинг қолар бўлса қайси сўқмоқда
Қарғиш тўфонлари қувсин тўқмоқдай!
Қайдаки қабристон-сўнгги манзил бор,
Аждодлар руҳидай дарахтлар ҳам жим.
Кўрарлар, айтолмас-тупроқ бўлди хор,
Лаънат, лаънат бўлсин отинг,золим,
Қирон, қирон келсин зотингга, золим!
ҲИДЛАР
Гўдакнинг ҳидига ўхшайди саҳар,
Ноннинг ҳидларида ҳаёт елади.
Тупроқ, нафасингдан созланади тор,
Ғарамлардан майса иси келади.
Қалин чимни ёриб-ёриб ўтарми
Чимзор ва туманни тутатаётган ис?
Пармаланиб синган гирдоб тутарми
Август ўтлоғига қадрдон пок ҳис…
Авайлаб-асрагинг келар қароқда
Ёмғирли сувларни, музликларни ҳам.
Яхшилик сўзи бор ҳидлар ардоқда,
Жонланар табиат, замин ва олам.
Тонг чоғи йўлларга тўшалди ўйинг,
Эсингдами, бирдан завқланди дунё.
Ёзги ёмғирларнинг ёқимли куйи
Қушча қанотида тўкилдими ё?
Арғувон гуллайди, руҳинг аллалар
Баҳорий насимлар! Сархуш паллалар!
Ёдингдами, майин пўстлоқнинг ҳиди
Баридан-да нозик туйғули эди!…
ЕР БИЛАН СУҲБАТ
Ер менга онамдай рост гапиради,
У-жонли ҳалқадир, узилмас ришта.
Биз билан борлиққа жонин беради,
Кўргиси келмайди ҳеч кимни хаста
У-инсон сийратин чизувчи шоир,
Табиат сеҳрига асир мусаввир.
Ер менга онамдай рост гапиради,
Маъсума яшиллик дилдорлашади.
Юлдузлар шуъласи дилга уради,
Олис хотиралар дийдорлашади.
Қайтмас кунлар меҳри қайтиб келади,
Тонг чоғи қуёшни айтиб келади.
Ер менга онамдай рост гапиради,
Хаёлнинг паст-баланд дўнгликларида
Осмон ҳам биз билан бирга юради,
Юрагингнинг ажиб кенгликларида
Ҳали сен кўрмаган замон бор, замон,
Вақтдан ҳам чуқурроқ даврон бор, даврон.
ҚОП — ҚОРА ЁШЛАР
Fам-ғуссанинг кўз ёши қора,
Тинмай вақт-бевақт
Томчилайди ернинг бағрига.
Тирик экан заҳарли яра,
Ғазаб ва офат
Илдиз отар ернинг қаърига.
Ғам-ғуссанинг кўз ёши оғир-
Қоп-қора ёшлар
Қай зулматдан сирқирамоқда.
Ғам-ғуссанинг кўз ёши сағир,
Қонли бардошлар
Ернинг нақ кўксидан тирқирамоқда.
ЁЛҒИЗ ОДАМ
1. Сонет
Одам кетиб борар йўл бўйлаб тонг пайт,
Узилган япроқлар тупроқни қучди,
На қўшиқ, на ҳислар, на қушлар учди,
Қуриган дарахтлар кутмай қўйган бахт.
Одам кетиб борар, қиймалар ўйлар,
Тўнғиган чигиртка мисоли сирлар
Совуқ ва кимсасиз уйда ғимирлар,
Шубҳа ва қўрқувлар зулматдан сўйлар.
Бу кенг олам нечоғ бўм — бўш ва совуқ!
Ўтди Микеланджело, Тацит ва Байрон,
Пушкин ўлдирилди, Толстой ҳам йўқ.
Кузги барглар каби қайтмайди туйғу,
Тириклар сафида қолмади бирон
Қадрдон дўсту ёр, ёлғиз қолди-у.
ЎЛИМ
2. Сонет
Бўйчан майсаларнинг бағрида ётар,
Билмам, тулкичами, олмахонмикан.
Унинг жонсиз тани тупроққа ботар,
Шамоллар нафаси саргардонмикан…
Сезмас поялардан оқади шарбат,
Гиёҳлар чайқалди, жилғалар шошди.
Ўрмалаб, югуриб, учиб бетоқат
Ваҳший очофатлар ҳаддидан ошди.
У эса яшади-кўз очди-юмди,
Камтарин меҳмони бўлди дунёнинг,
Уни қурт-қумурсқа қўшини кўмди.
Ўрмонда азамий қонуният бор-
Мурдани хазонлар кўмади, ғамгин
Шамоллар куйлайди узоқ ва бедор.
ВАЙРОНА ЧЕРКОВ
3. Сонет
Урушнинг қурбони бўлди бу черков,
Қаровсиз боғида нималар бўлмас:
Иконалар тушиб кетса-да биров
Билмас, ойналар ҳам синар басма-бас.
Динсизга черковнинг кераги ҳам йўқ,
Бу-менинг ишиммас, дея ўйлайди.
Ғира-шираларда ранглари совуқ
Моғорли деворлар недан сўйлайди…
Қорайиб кўринган иконаларга
Урилар, юлқилар шамоллар дайдиб,
Кузги хазон тўлар бўш хоналарга.
Қишда жон сақлайди жонворлар бунда-
Шу кимсасиз черков қаҳрли тунлар
Омон олиб чиқар қорли қирғиндан.
ҲИДЛАР БЎРОНИ
4. Сонет
Ҳидлар сарсон кезар юраклар мисол,
Бу жунунваш ҳидлар изтироб ҳидлар.
Қуёш ҳиди урар сояни хиёл,
Туман ҳиди анқир хилватга қадар.
Куйлар ҳиди қалбга оқиб киради,
Ҳар дамнинг ҳидида гуркирар кўклам.
Баҳсу низо, сирлар суҳбат қуради-
Бахтнинг шивирида совуққина ғам.
Учар руҳлар ҳиди-учқур сулувлар,
Қамишдаги унут ҳидлар суронин
Йўллар менга уйғоқ ва тўлғин сувлар.
Чирмашар, кенгаяр ҳидлар кўлами,
Ҳидларнинг мастона жонли бўрони-
Табиатнинг майин-лирик тўплами.
ШОИР
5. Сонет
Шоир ҳамма вақт ҳам эркин ва уйсиз,
Вақтнинг қонунлари унга ҳокиммас.
Худонинг қудрати энг бахтли нафас
Сув, ҳаво, шоирни яратди туйқус.
У-Вақтга бўйсунмас илҳомдир, бешак,
У-йигирма ёшда даҳо ва қўшиқ.
У-тўқсонга кирган навқирон ошиқ.
У-денгизлар, тоғлар билан эгизак.
Ёлғизликда унинг ҳамрози-илоҳ,
Халал бермас сирли тушлар кўрса ҳам,
Мўъжизалар тортиқ этар баногоҳ.
Жазоламас уни севги худоси,
Сидирар қалбига инса қатра ғам,
Юксакларга чорлар ҳайрат маъвоси.
Ойгул Суюндиқова таржимаси1
16 may — Taniqli serb shoirasi Desanka Maksimovich tavallud topgan kun
DESANKA MAKSIMOVICH
SHE’RLAR
XX asrdagi eng mashhur va yorqin iste’dodli serb shoirasi Desanka Maksimovich 1898 yilning 16 mayida dunyoga kelgan . Shoiraning “Zamin tarovati” (1955), “Afv tilayman” (1964), “Perun avlodlarining yodnomasi” (1976) kabi she’riy kitoblari jahon she’riyati xazinasidan munosib o’rin egallagan. Uning she’rlari o’zbek tiliga Xurshid Davron, Farohat Kamolovalar tarjima qilishgan. Desanka Maksimovich 1993 yilning 11 fevralida vafot etgan
NEChA YuLDUZ BORKI JAHONDA…
Necha yulduz borki jahonda —
Bari mening ko‘zim bo‘lsayam
Unga boqib to‘ymas edim men.
Necha butoq bordir o‘rmonda —
Bari mening qo‘lim bo‘lsayam
Uni quchib to‘ymas edim men.
Necha jilg‘a bordir jahonda —
Ular bari bo‘g‘zim bo‘lsa-da,
Qo‘shiq aytib to‘ymas edim men.
Necha qush bor bo‘lsa jahonda —
Ular bari qizga aylansa,
To‘ydim demas u also,also.
Necha qoya bordir jahonda —
Ko‘ksim uzra qo‘ysangiz barin,
Bo‘lmas edi dardimdan og‘ir.
Xurshid Davron tarjimasi
YOLG’IZLIK SHE’RI
Men bilaman, ko’nglim mening bu tomonlarga
Bandargohga kirgan kema misoli kirdi.
Men qarindosh emasman, yo’q, bu odamlarga,
Kelgusida yashamog’im yo lozimmidi.
Men bilaman, men — bir qushning nozik sayrog’i,
Olis ko’kdan elas-elas quloqqa kelgan.
Men bilaman, men — mo’rtgina g’alla qboshog’i,
Bo’ronlarning nafasidan yerga egilgan.
Yangi emas, mening olib kelgan xabarim,
Ulug’ Hakni men dunyoga qilmayman ko’z-ko’z.
Bu bor-yo’g’i bir hasratli ko’ngil izhori,
Mening yozgan satrlarim, men aytmoqchi So’z.
Lek meningdek tushunmagan hech kim zaminda
Dunyoning va saxovatning beadadligin.
Va meningdek kezmagandir xira oydinda
Xazonlarning to’kilishin tinglamagan jim.
To mengacha mening kabi seva olmadi
Hayvonlarni, qanotlarning ko’lkasin hech kim,
Va mengacha qattiq turib yo ishonmadi
Saxovatning qonuniga. Faqat men edim
O’rmonlarning farzandi va mo’rchalar do’sti,
Bodlar bilan do’stlashganman, do’stman to hozir.
Bilar edim ne shivirlar o’tlovda maysa,
Yashiringan hayvon tuygan sezgisi nadir.
0, bilaman, mening shuhrat topishim gumon,
Yangi kundan olis bo’lar men bosgan izlar.
Ammo mening kimligimni bilardi osmon,
Bilar edi bulutlar va mayda qo’ng’izlar.
Qaldirg’ochlar bolalarga aytar: kuyladi
O’zi uchun hech nimani qoldirmay kuyib.
Shomlarda men orzu qildim ko’klam hakida
Yolg’izgina so’qmog’imda jim turgan kuyi.
Daryolar-chi, timsolimni eltadi ajib
Dengizga, to tomchisini koldirmay tugal.
Men dunyodan o’tib ketsam bir kuni agar,
Mening sevgan qo’shig’imni aytadi qushlar.
SHOIR HAQDA SO’Z
Men bir sayyodiman o’z yuragimning —
Ajoyib taqdirim bekormas, ishim:
Yurak yig’lasa yo shodlansa agar
Qo’shiq kildim uning har xo’rsinishin,
Mana, ko’rsataman endi hammaga.
Men bir sayyodiman o’z yuragimning —
Shodlik va xayollar ko’zasidan jim
Ichaman, tutaman o’zgalarga-da.
0, qo’rqmay qalbimni men olib chiqdim
Qaynab yotgan maydon — ishq savdosiga.
Men bir sayyodiman o’z yuragimning —
Istaymanki, quvsam qora xayolni,
Yurak-la ilitsam she’r qatorlarin.
Allalab tunlarni, alaf o’tlardek
Sug’urib tashlasam dil ozorlarin.
Ilitib yurak-la she’r qatorlarin,
Ko’ngil hakda o’zim bilganim so’zlab,
Qaytarmoq istayman ozod quvonchni
Yurakka, misoli haftrang kamalak.
Bilaman, Hayotdan keyin, kenglikda,
Kutamanmi tun yo tong jilmayishin,
Hammasi bari bir bo’lib qolganda,
Bir istak bari bir yashar men uchun:
Kim-la qo’shar meni o’lim — yulduzmi,
YO o’rmonda o’sgan bir marvaridgul,
Yoki maydaqadam kichik shilliqqurt,—
Bundan olib ketsam qancha yurakni,
Istayman hammasin in’om etmakni.
SOZIM
Men seni uchratdim qor eriganda,
Kezar edi yellar iliq va sarin.
Intiq talpinardi dil ham ko’klamga,
Ko’klamning beadad kengligi sari.
Tikildim oq qorga tushgan izlarga,
Izlaringga boqdim hayajon-la jim.
Angladim, men endi bu kunni, seni
Unutmog’im qiyin.
Men seni uchratdim ko’klam kunida,
Dala guliday sof, xushbo’y kun edi.
Seni birinchi bor ko’rgan bo’lsam-da,
Bu his menga jonday yaqin tuyuldi.
Tikildim oq qorga tushgan izlarga,
Izlaringga boqdim hayajon-la jim.
Angladim men endi bu kunni, seni
Unutmog’im qiyin.
Men seni uchratdim muz eriganda,
Muz erib, so’qmoqda daydirdi ko’klam.
Tashvishdan goh yonib qorayardi Kun,
Goho shod, goh ma’yus edi ko’ngil ham.
Tikildim oq qorga tushgan izlarga,
Izlaringga boqdim hayajon-la jim.
Angladim, men endi bu kunni, seni
Unutmog’im qiyin.
AYO L
Mening qalbim — sevgi chashmasi.
Shifobaxsh maysalar misoli so’zim
Malham sovumagan jarohatlarga.
Agar korong’uda adashib qolsang,
Yo’l topib berguvching bo’lay men o’zim.
Qalbim baxtsizlardan tortmaydi o’zin.
Beshafqat g’am bilan kuyib kul bo’lib,
Jonidan to’yganlar — o’lim ham yiroq,
Ko’zimga tikilib qarang, ishoning,
Beparvo yor bo’ldim ahyon-ahyonda
Men sabrli singil bo’lganman ko’proq.
Beg’am sevmoq mening qo’limdan kelmas,
Allalab suyishga yaralganman men.
O’zgalar dardiga davo bo’layin,
Notinch uyqusiga parvonaman, jim,
Mijja qoqmay tongni kutaman o’zim.
Beg’am sevmoq mening qo’limdan kelmas —
Ko’ngil qo’yolmayman baxtli ko’ngilga.
Tongni loqayd kutgan bir loqayd dilga,
Uyqusizlik dardin chekmaganga, bil,
Baxshida emasman, qo’ymadim ko’ngil.
O’zgaga o’zimni baxshida qildim,
Yuragimda faqat ishq va hamdardlik.
Qo’llarim tegishi davodir unga.
Ko’zimdan — harorat, lablarim bilan
Dardin aylantirdim baxtli kulguga.
RU YO
Bari sodir bo’ldi mo»jiza kabi,
xuddi xayol kabi, bir ro’yo kabi,
go’yoki haqiqat va go’yo yolg’on.
Jimgina tingladik bir-birimizni,
jimgina tikildik bir-birimizga.
Ko’z uzmadik, go’yo hayajon bilan
ruhlarni chorladik ko’zlarimiz-la.
Shu payt g’iyqilladi eshik daydadir,
tushirib yubordi kimdir kalitni,
qaydadir sham alanga oldi
va mo»jiza yo’qoldi,
cho’chigan ruh misol yo’q bo’ldi birdan,
jahli chiqdimi yo g’ofillar chorlaganidan,
baxtsiz bo’lgan kabi sirning bir cheti ochilganidan,
sirki, go’yo mavjud, go’yo yo’q odam
Mo»jiza ruhlarday yo’qoldi birdan.
SIR
Men sirsiz hech nima qilolmayman, rost,
She’rlar meni bir oz fosh qilar xolos,
deylik, gul ko’kargan chuqur zaminda
qolgan narsalarni ochgani kabi,
yoki boshimizda suzgan oq bulut
ochganday biz yetmas teranliklarni.
Men sirsiz hech nima qila olmayman.
Ko’nglimda yillar va yillardan buyon
bir pinhona qayg’u boshpana topgan.
Ko’nglimni ochaman xuddi Yer kabi
gullar va o’tlarning isyoni bilan.
Odamlar dil uyim ayvoniga to
kirarlar — yo’l qo’yib beraman o’zim,
lekin mehrobiga yo’l yo’q — hech qachon.
YOSHLIKKA
Eh yoshlik, yoshlik!
Deydilar, ketasan sarobday erib,
Lekin sendan ayri tushar dil menmi!
Qo’yarman quvonchim, azoblarimni
Yuragim yoniga qo’riqchi qilib.
Bir bog’ — jodu bilan yaratay uni,
O’tqazay daraxtlar — qarag’aylarni,
Daryolar asrasin sening mulkingni.
Kengroq aylantirib tegrang yana ham
Shudringli o’tloqzor bilan o’rayman.
Afsunlab shafqatsiz qahraton bilan
Qortepada bo’ron bo’lib uvlayman.
Eh yoshlik, hamrohing tark etasanmi!
Baxtdan to’xtamayin yig’lar, aytgin, kim,
Baxtda sukut saqlar kim mening kabi.
Eh yoshlik, yoshlik!
Qay dilda beg’araz ehtiroslaring
Yuragimday quyosh bo’lib yonadi.
Beayb gunohlarning shavqli hukmida
Hech nimaga qilmay zarra tazarru,
Aytgin, mening kabi kim ishonadi.
Eh yoshlik, yoshlik!
Deydilar, toabad sen o’zing bilan
Quvonching, qayg’ungni olib ketasan.
Lek ayri tushar dil taqdirdan menmi!
Yuragim yoniga qo’riqchi qilib
Qo’yarman men yolg’iz muhabbatimni.
Eh yoshlik, yoshlik!
Sen uchun ekaman ko’klamni, sen deb
Bog’im nafas olar gul, maysa bilan.
To’xtatib qolaman yulduz, quyoshni,
Kunni kutib qirmiz yongan tongni ham.
Istamassan o’zing hiyla etmoqni,
Mendan ayrilmoqni, mendan ketmoqni.
Farog’at Kamolova tarjimalari
AYoL
Yuragim-sevgining tiniq bulog‘i
Shifoli, yam-yashil giyohdir-so‘zim.
Kuylasa, ko‘rinmas mehrim adog‘i,
Yo‘lda yo‘lboshchidir quyoshli ko‘zim.
Sabrlari oltin singilman, singil,
Saodatdan sarxush ko‘ngilman, ko‘ngil.
Kimniki jonidan to‘ydirdi dunyo,
Shafqatsiz hasratda kimki bo‘ldi kul.
Qayrilib qarasa, ko‘radi, illo,
Unga hamshiraday tutyapman qo‘l
Sabrlari oltin singilman, singil,
Saodatdan sarxush ko‘ngilman, ko‘ngil.
Kimniki bezovta qilar og‘ir tush,
Ko‘z ochib yumguncha uchib kelgan qush
Kabi dardlarini olgani keldim,
Yuragiga umid solgani keldim,
Sabrlari oltin singilman, singil,
Saodatdan sarxush ko‘ngilman, ko‘ngil.
Kimki osoyishta tonglarni kutsa,
Kimki uyqusizlik g‘amin unutsa,
Qo‘limni qo‘liga do‘stona tutdim,
Ko‘ngillar ko‘nglimdan suv ichib o‘tdi.
Sabrlari oltin singilman, singil,
Saodatdan sarxush ko‘ngilman, ko‘ngil.
Taqdirim ishq bilan qondoshdir, har kun
Tonglar tug‘iladi kaftimda ma’sum.
Nigohimda mehr bog‘lari gulgun,
Baxtga aylantirdi g‘amni tabassum
Sabrlari oltin singilman, singil,
Saodatdan sarxush ko‘ngilman, ko‘ngil.
G‘USSA NA DARKOR
Qadrdon do‘stlarni tuproqqa qo‘ydik,
Kipriklar egildi mayin, bearmon,
Begona qit’alar yoyinki osmon
Tublaridan yelgan nomaday shodon
Aziz chehralardan saboqlar tuydik.
Vaqt yetdi, og‘riqli xotirni butkul
Dildan aritay deb, yerga ko‘may deb,
Bahoriy yomg‘irlar qo‘shildi mo‘l-ko‘l
Daryolarga oydin tushday ko‘may deb,
Ruhing to‘lqinlari oqadi gul-gul.
O‘chirmog‘ing kerak tilsiz olovni,
Yo‘qsa, idroklarda tutay boshlaydi.
Itqitib bahorning yo‘lidan g‘ovni
Tuyg‘ular shoshadi dilbar, jangari.
Eng osuda damlar qadam tashlaydi,
Muzlik ostidagi dengiz singari.
Ko‘klam yo‘llarini quchgan qaldirg‘och
Qanotida turfa mujdalar uchdi.
Horg‘in hasratlarni so‘ndirdi, ichdi
Bulbulning yor-yori tiniq, jarangdor.
Bokira olamning bag‘rida qiyg‘och
Gulladi hayratim, g‘ussa na darkor!
SIRLAR
Siru sinoatsiz yashashim qiyin.
Kamlik qilar menga she’rlar in’omi
Gulg‘uncha bag‘rida kulgumday mayin
Ochila boshlaydi tabiat siri.
Qanotli qush kabi erkin yoyilib,
Tarqalgan bulutning to‘satdan iyib,
Tubsizlikka cho‘kib ketar ko‘z qiri.
Siru sinoatsiz yashashim qiyin
Qadamimda yillar sizgani sayin
Harorat oladi dilning qayg‘usi.
Tazarru qilaman momo yer kabi,
So‘zlarim-maysaning yashil tuyg‘usi.
Tazarru qilaman, tazarru tanho,
Qalbimni qo‘limda ushlab piyoda
Boraman cherkovning poyigacha to,
Mehrobga singiydi borlig‘im go‘yo.
YoZ OXIRI
Zamin xushbo‘y, borliq nuri quchoqda,
Ellar maysalardan olmoqda bo‘sa.
Nastarin bargiday o‘y totli chog‘da
Yozning oxiri.
Butoqlar egildi, mevalar pishdi,
Yaproqlar uyumi-olovli qissa.
Ufqlar qizarib ruhimda jo‘shdi,
Yozning oxiri.
Xazonlar chulg‘anar g‘amgin navoga,
Kumush ip shodasi bilmaydi g‘ussa,
Bardoshing yetarmi, yurak, vidoga-
Yozning oxiri…
SUHBATDOShIM DEYDIKI…
Taqdir-ko‘tarilib kelayotgan quyosh,
Yana shu yo‘l bilan ortga qaytadi.
Taqdir-dardi bilan suyumli bardosh,
Qanotida umid qo‘shiq aytadi.
Taqdir-qachonlardir olis saharlar
Kechikdi, kimningdir yozi kechikdi.
Undan o‘zib ketdi o‘zga bahorlar,
Ichikdi, chin mag‘lub damlar ichikdi.
Taqdir-seni dilbar tonglar kutadi,
Adashmayman deya ichasan qasam.
Quyosh botaverar, baxt ham o‘tadi,
Taxir sharob tutar qalbingga alam.
Taqdir-hech o‘ngidan kelmayotgan ish
Tushingdagi kabi o‘nglanib qolsa.
Taqdir-cho‘qqisiga ko‘tarilgan ishq
Qalbdagi toshlarni parchalay olsa…
QUYoSh HAQIDA QO‘ShIQ
Tun eriy boshlaydi o‘tinchlarimda,
Poyimda oqadi tonggi farog‘at.
Quyoshli o‘tloqda yam-yashil ko‘kat
Titraydi shamolning o‘pichlaridan
Ummonli xayoli o‘tli muhabbat,
Ruhimda gullaydi giyoh orzusi.
Qo‘rquv sololmaydi o‘lim qayg‘usi,
Go‘yo sen bo‘lmasang to‘xtaydi hayot.
O‘tloq bilan meni qurshaydi shitob
Bilan kelayotgan jangari tilsim.
Tubsiz qorong‘ulik chulg‘aydi sim-sim,
Qirlarning ortiga cho‘kkalar oftob.
Ko‘nglimni ushlasa deysan yangi kun,
O‘lim haq deysanu, umid o‘lmaydi.
Hech o‘lging kelmaydi, o‘lging kelmaydi,
Yashaging kelmaydi nursiz va g‘amgin.
NOMSIZ DARYo
Uriladi daryo shovqini
Dala tomon qumlarni otib.
Bu qandayin sirki, nomi yo‘q,
Nahot uni qo‘ygan yo‘qotib?
Xaritada na chiziq, na so‘z.
Ovozlari mayin sharshara
Baxtli yashar nomsiz, dovruqsiz,
Qalbga tutash bu hislar, qara!
U-go‘yoki qo‘shiq barhayot,
Qadimiydir shoirlardan ham,
Yo rassomi noma’lum surat.
Bunda buyuk soddaliklar jam-
Shoirdan-da bebaho hayrat,
Musavvirdan a’loroq surat.
QUYoSh VA MEN
Quyosh bilan do‘stlashgim keldi,
Unga tutashtirdim yo‘llarim.
U-osmondan, men-tog‘dan keldim,
Uzataman tongda qo‘llarim.
Shoshilaman yetib olay deb,
Meni kutib turganga o‘xshar.
Kengliklarni zavqqa solay deb
Bir pas xayol surganga o‘xshar.
Yarim yo‘lga yetganda quyosh
Men olovli kuyga tushaman.
Nafasimga urilar otash,
Hayratlarim ichra jo‘shaman.
Qiyaliklar moviylashadi,
Quyosh enib bormoqda sokin.
Tuyg‘ularim mayinlashadi,
Tog‘larimday viqorli, vazmin.
Tun cho‘kadi, xushlashar xurram,
Tushimga ham kiradi hali.
Uning bilan qadam-baqadam
Ketayapmiz tongni kutgali.
ALDOVLAR
Olisdan uyg‘onib kelayotir tong,
Sut hidini tuyib, to‘layotir tong,
Go‘dak nafasida kulayotir tong,
Quyosh nurlarini silayotir tong,
Barii-barini
Tortiq qilmoq istar kimdir kimgadir.
Ko‘kda bir juft bulut chiroyli, oppoq,
Gullagan olxo‘ri shoxiga uyqash,
Taqdirlari tutash, par kabi yumshoq
Burkib-burkib yoyilar bulut
Boylangani so‘nggi tushlarga,
Aylangani tungi qushlarga.
Barii-barini
Tortiq qilmoq istar kimdir kimgadir.
Suvlar, quyunlarda jununvash jilva,
Ochiq dengiz, chaqmoq, dovullar holva,
To‘lqinlar ummonning qa’ridan, qarang,
Abadiyat kabi qadim va kulrang
Itqitib yubordi qayroq toshlarni.
Barii-barini
Tortiq qilmoq istar kimdir kimgadir.
SARXUShLIK
Meni mast ayladi bahor to‘satdan
Dunyo ochiq dengiz kabi to‘lg‘ondi.
Oyni qarshi olgan xayolparastday
Meni intiq kutgan she’rlar uyg‘ondi.
Bilmam, ne qudratli-yurak entikib
Qaynoq tuyg‘ulardan quvonmoqlikmu?
Satrlar qatiga jonini tikib,
Yangi yaproqlarday barq yonmoqlikmu?
Ne tong, bir oliy sehr siyladi,
Ochdi borlig‘imning pok sirlarini.
Dengizlar tubini ishg‘ol ayladim,
O‘ynatdim, quvnatdim ko‘k nurlarimni.
Go‘yo uyqudaman, lek bari yodda-
Tabiatning turfa rangi va joni.
Idrok mo‘jizasi buyuk va sodda,
Musiqa oqmoqda-daryo toshqini.
XALQ QARG‘IShI
Qaydaki, yaxshilik barq urdi so‘lim,
Tuyoqlar ostida toptaldi xun-xun.
Zolim,
Seni jazolaydi tabiat bir kun!
Qaydaki, munavvar tonglarda tinim
Bilmasdan kuyladi erkinlik qushi.
Bir kun kishanladi ularni tishing,
Zolim,
Izing qolar bo‘lsa qaysi so‘qmoqda
Qarg‘ish to‘fonlari quvsin to‘qmoqday!
Qaydaki qabriston-so‘nggi manzil bor,
Ajdodlar ruhiday daraxtlar ham jim.
Ko‘rarlar, aytolmas-tuproq bo‘ldi xor,
La’nat, la’nat bo‘lsin oting,zolim,
Qiron, qiron kelsin zotingga, zolim!
HIDLAR
Go‘dakning hidiga o‘xshaydi sahar,
Nonning hidlarida hayot yeladi.
Tuproq, nafasingdan sozlanadi tor,
G‘aramlardan maysa isi keladi.
Qalin chimni yorib-yorib o‘tarmi
Chimzor va tumanni tutatayotgan is?
Parmalanib singan girdob tutarmi
Avgust o‘tlog‘iga qadrdon pok his…
Avaylab-asraging kelar qaroqda
Yomg‘irli suvlarni, muzliklarni ham.
Yaxshilik so‘zi bor hidlar ardoqda,
Jonlanar tabiat, zamin va olam.
Tong chog‘i yo‘llarga to‘shaldi o‘ying,
Esingdami, birdan zavqlandi dunyo.
Yozgi yomg‘irlarning yoqimli kuyi
Qushcha qanotida to‘kildimi yo?
Arg‘uvon gullaydi, ruhing allalar
Bahoriy nasimlar! Sarxush pallalar!
Yodingdami, mayin po‘stloqning hidi
Baridan-da nozik tuyg‘uli edi!…
ER BILAN SUHBAT
Er menga onamday rost gapiradi,
U-jonli halqadir, uzilmas rishta.
Biz bilan borliqqa jonin beradi,
Ko‘rgisi kelmaydi hech kimni xasta
U-inson siyratin chizuvchi shoir,
Tabiat sehriga asir musavvir.
Er menga onamday rost gapiradi,
Ma’suma yashillik dildorlashadi.
Yulduzlar shu’lasi dilga uradi,
Olis xotiralar diydorlashadi.
Qaytmas kunlar mehri qaytib keladi,
Tong chog‘i quyoshni aytib keladi.
Er menga onamday rost gapiradi,
Xayolning past-baland do‘ngliklarida
Osmon ham biz bilan birga yuradi,
Yuragingning ajib kengliklarida
Hali sen ko‘rmagan zamon bor, zamon,
Vaqtdan ham chuqurroq davron bor, davron.
QOP — QORA YoShLAR
Fam-g‘ussaning ko‘z yoshi qora,
Tinmay vaqt-bevaqt
Tomchilaydi yerning bag‘riga.
Tirik ekan zaharli yara,
G‘azab va ofat
Ildiz otar yerning qa’riga.
G‘am-g‘ussaning ko‘z yoshi og‘ir-
Qop-qora yoshlar
Qay zulmatdan sirqiramoqda.
G‘am-g‘ussaning ko‘z yoshi sag‘ir,
Qonli bardoshlar
Erning naq ko‘ksidan tirqiramoqda.
YoLG‘IZ ODAM
1. Sonet
Odam ketib borar yo‘l bo‘ylab tong payt,
Uzilgan yaproqlar tuproqni quchdi,
Na qo‘shiq, na hislar, na qushlar uchdi,
Qurigan daraxtlar kutmay qo‘ygan baxt.
Odam ketib borar, qiymalar o‘ylar,
To‘ng‘igan chigirtka misoli sirlar
Sovuq va kimsasiz uyda g‘imirlar,
Shubha va qo‘rquvlar zulmatdan so‘ylar.
Bu keng olam nechog‘ bo‘m — bo‘sh va sovuq!
O‘tdi Mikelandjelo, Tatsit va Bayron,
Pushkin o‘ldirildi, Tolstoy ham yo‘q.
Kuzgi barglar kabi qaytmaydi tuyg‘u,
Tiriklar safida qolmadi biron
Qadrdon do‘stu yor, yolg‘iz qoldi-u.
O‘LIM
2. Sonet
Bo‘ychan maysalarning bag‘rida yotar,
Bilmam, tulkichami, olmaxonmikan.
Uning jonsiz tani tuproqqa botar,
Shamollar nafasi sargardonmikan…
Sezmas poyalardan oqadi sharbat,
Giyohlar chayqaldi, jilg‘alar shoshdi.
O‘rmalab, yugurib, uchib betoqat
Vahshiy ochofatlar haddidan oshdi.
U esa yashadi-ko‘z ochdi-yumdi,
Kamtarin mehmoni bo‘ldi dunyoning,
Uni qurt-qumursqa qo‘shini ko‘mdi.
O‘rmonda azamiy qonuniyat bor-
Murdani xazonlar ko‘madi, g‘amgin
Shamollar kuylaydi uzoq va bedor.
VAYRONA ChERKOV
3. Sonet
Urushning qurboni bo‘ldi bu cherkov,
Qarovsiz bog‘ida nimalar bo‘lmas:
Ikonalar tushib ketsa-da birov
Bilmas, oynalar ham sinar basma-bas.
Dinsizga cherkovning keragi ham yo‘q,
Bu-mening ishimmas, deya o‘ylaydi.
G‘ira-shiralarda ranglari sovuq
Mog‘orli devorlar nedan so‘ylaydi…
Qorayib ko‘ringan ikonalarga
Urilar, yulqilar shamollar daydib,
Kuzgi xazon to‘lar bo‘sh xonalarga.
Qishda jon saqlaydi jonvorlar bunda-
Shu kimsasiz cherkov qahrli tunlar
Omon olib chiqar qorli qirg‘indan.
HIDLAR BO‘RONI
4. Sonet
Hidlar sarson kezar yuraklar misol,
Bu jununvash hidlar iztirob hidlar.
Quyosh hidi urar soyani xiyol,
Tuman hidi anqir xilvatga qadar.
Kuylar hidi qalbga oqib kiradi,
Har damning hidida gurkirar ko‘klam.
Bahsu nizo, sirlar suhbat quradi-
Baxtning shivirida sovuqqina g‘am.
Uchar ruhlar hidi-uchqur suluvlar,
Qamishdagi unut hidlar suronin
Yo‘llar menga uyg‘oq va to‘lg‘in suvlar.
Chirmashar, kengayar hidlar ko‘lami,
Hidlarning mastona jonli bo‘roni-
Tabiatning mayin-lirik to‘plami.
ShOIR
5. Sonet
Shoir hamma vaqt ham erkin va uysiz,
Vaqtning qonunlari unga hokimmas.
Xudoning qudrati eng baxtli nafas
Suv, havo, shoirni yaratdi tuyqus.
U-Vaqtga bo‘ysunmas ilhomdir, beshak,
U-yigirma yoshda daho va qo‘shiq.
U-to‘qsonga kirgan navqiron oshiq.
U-dengizlar, tog‘lar bilan egizak.
Yolg‘izlikda uning hamrozi-iloh,
Xalal bermas sirli tushlar ko‘rsa ham,
Mo‘jizalar tortiq etar banogoh.
Jazolamas uni sevgi xudosi,
Sidirar qalbiga insa qatra g‘am,
Yuksaklarga chorlar hayrat ma’vosi.
Oygul Suyundiqova tarjimasi
