ХХ аср тожик шеъриятида   она Зарафшону  кўҳна Панжакент  фарзанди Лойиқ шеърияти бамисоли афсонавор Помирдек юксалиб турибди. Бу водийдаги қолган барча тоғлар унинг пастида…

ЛОЙИҚ
ШЕЪРЛАР

   Лойиқ Шерали (тожикча: Лоиқ Шералй)  1941 йил, 20 майда Панжакент туманининг Мазори Шариф қишлоғида туғилган. «Кўклам»(1966), «Илҳом»(1968), «Тилак»(1971), «Ташна кўнгил»(1974), «Соҳиллар»(1972), «Ватан тупроғи»(1975), «Ёмғир томчилари»(1976), «Йўловчи»(1979), «Тош саҳифа»(1980), «Кўз кулбаси»(1982), «Ёруғ кун»(1984), «Қалб уйи»(1986), «Она дуоси»(1991), «Тўлган жом»(1991), «Мен ва дарё»(1991), «Ишқ аввалию охири»(1994), «Сассиз фарёд»(1997) номли шеърий тўпламлари ҳамда икки томлик «Куллиёт»и(2001) нашр этилган. Сергей Есенин, Йоҳан Вольфганг Гёте, Эдуардас Межелайтис, Қайсин Қулиев, Йордан Милев,  Михаил Светлов, Расул Ҳамзатов, Евгений Евтушенко, Эркин Воҳидов шеърларини тожик тилига таржима қилган. Абу Абдуллоҳ Рўдакий номидаги Тожикистон Давлат ҳамда халқаро Нилуфар мукофотларининг совриндори. Тожикистон халқ шоири. 2000 йилнинг  30 июнида вафот этган.

* * *

Ул лаъли дилхунга дегил, Лоиқ видо деб кетди,
Ул ёри маҳзунга дегил, Лоиқ видо деб кетди.

Тарк айласа қолип агар, зору ҳазин, жоним маним,
Зангори соч мажнунга айт, Лоиқ видо деб кетди.

Тобутим устида агар гулбарглар хушлашсалар,
Ул гулга айт, гулбунга айт, Лоиқ видо деб кетди.

Икки кўзим Жайҳун эди халқнинг ўлик армонидан,
Боргил, ўша Жайҳунга айт, Лоиқ видо деб кетди.

Дунё ғаму озорлари чўкди дилимга қум каби,
Бор, Карбалода қумга айт, Лоиқ видо деб кетди.

Кўнгил бериб, кўнгил олиб, жомлар паёпай сипқориб,
Ул жоми чилпарчинга айт, Лоиқ видо деб кетди.

Бу дафтару шеъру ғазал ўлмас менингдек, эй ажал,
Бор, чархи гардунга дегил, Лоиқ видо деб кетди.

* * *

Бу харобазамин меним диёримдир,
Қонли тепалари ёдгоримдир.

Умидим мозори агар бундадир,
Охируламр ҳам маним мозоримдир.

Оҳим бузгай қаро гўрларни ҳатто,
Оҳим маним, эй воҳ, рўзгоримдир.

Тожик халқи агар ёд этмас бўлса,
Совуқ гўрим маним номгузоримдир.

Сизнинг бағрингизга сиғмадим, ҳайҳот,
Аждодлар тупроғи ҳамканоримдир.

Онам ўтди… Мен ҳам шошилай энди,
Унинг руҳи поки интизоримдир.

* * *

Бир куни ошиқлар жудо қолсалар,
Бир куни зўрлар бемуттако қолсалар,
Бир куни одамлар беошно қолсалар,
Ўшанда шоирнинг қадрин билишар.

Шом маҳал юлдузлар сўнса осмонда,
Бир кун бир ёш юрак ёнса армонда,
Ахтарса ҳар одам ўздан нишона,
Ўшанда шоирнинг қадрин билишар.

Охир юришмаса сайднинг ови,
Қолса боши эгик, юришмай дови,
Хоралар устига жим оқса ёши
Ўшанда шоирнинг қадрин билишар.

Қачонки даштларда зору саргардон,
Қолсалар лаблари қуруқ, ташнажон,
Бир сатр шеър ўқиб, бўлсалар гирён,
Ўшанда шоирнинг қадрин билишар…

Қачонки даъвоси зўрлар ўлсалар,
Ҳангома, дағдаға, ғурурлар ўлсалар
Ва гўрин лавҳига бир сўз сўрсалар,
Ўшанда шоирнинг қадрин билишар.

* * *

Бир субҳ бевош миллатим тожига йиғладим,
Миллат қазосию ғариб шомига йиғладим.

Мен бир умр бирлигин қилардим орзу,
Дариғким, пора-пора шоҳига йиғладим.

Чун бу сарой ичинда йўқ не бош, не бошлиқ,
Миллат бошини жанозаси, оҳига йиғладим.

Ҳар кўчада дуч келгуси Искандарий ғурур,
Мен қайсару Искандару шоҳига йиғладим.

Оға қонин тўкмоқни оға кўрмиш раво,
Мен оналар ва болалар ёшига йиғладим.

Фарзандлар ўлдилар беёду бемазор,
Миллат онасин мазорин бошида йиғладим.

* * *

Эй, Табиат!
Жанозамда
Яна бир он тирилтиргил.
То кўрай не ҳолда дўст-ошноларим,
Токи айтай, йиғламанг, ёронларим.

Бир назар ташлай,
Кўрай шодмонмидир
Ўлмагимдан кечаги ағёралар.
Бир назар ташлай,
Қаю душманларим —
Шодлигидан йиғлагай бечоралар.

Ҳам заҳар кулгим кўмаркан турқини,
Ҳайдайин тобутим устидан уни.
Қайта бир бор ёр кўзига термилиб,
Сўнг кетай осуда қабримга кириб.

* * *

Нечук мардлик? Агар танҳоману фард,
Замон ҳар лаҳза сочгай бошима гард.
Магар бир марддан мардликми даъво,
Ки даврон бўлса номард, бўлса номард.

* * *

Дилим, бечорам, эй бечора, кўнглим,
Дилим, ғампарвару ғамхора кўнглим.
Сени юз пора қилгайдир ниҳоят,
Бу миллатким бугун юз пора, кўнглим.

* * *

Нонкўр эдингиз барчангиз ножинсу талош,
Ҳеч нарса бу иркит танада бўлмади фош.
Бу тоғу бу тошлар мени шоир қилди,
Ўлдиргуси бир кун мени бағрингиздаги тош.

Тожик тилидан Асқар Маҳкам таржимаси

* * *

Умрим ярми ғам била армонига кетди,
Бир қисми яна сайр ила сайронига кетди.

Майлу ниятим мўл эди ул ёр била, э воҳ,
У ҳаммаси бир аҳд ила паймонига кетди.

Неки тиладим, истадиму неки етишдим —
Ярми аламу ярми пушаймонига кетди.

Осмонга боқиб орзу ҳаваслар олиб эрдим,
Ул ҳаммаси қайтиб яна осмонига кетди.

Умрим экини ҳосилини елга совурдим,
Умрим кемаси ғарқ — май уммонига кетди.

ХАЙЁМ ПИЁЛАСИ

* * *

Хайём, суханинг сенинг бетакрордир,
Жомингга ажиб хислату ҳикмат ёрдир.
Гар кимса бу жомдин ичмади, ул маст эрур,
Ҳар кимки ичибдир оқилу ҳушёрдир.

* * *

Ёйлагил, бу булоқ қаердан келган?
На ғойиб ва на ёр сиридан келгай.
Жумла инсонларнинг кўз ёшидир у,
Фаввора уриб ер қаъридан келгай.

* * *

Жуда ғаройибдир, ажибдир инсон,
Мудом неларнидир ўйлаб яшайди.
Биров чўққилардан изласа ошён,
Биров чўққилардан ўтин ташийди.

* * *

Умрнинг муҳлати ойдир ё йилдир,
Бари ўтар кетар — хазондир, гулдир.
Ўлимнинг хизматин айлагай тобут,
Унинг тирикликка хизмати шулдир.

* * *

Мақбара ўрнида менинг қабримга
Бир жом қўйингизким — жумбоғи бордир:
Агар у тўлмади май бирлан, не тонг,
Найсон ёмғири-ла тўлмоғи бордир.

* * *

Ёмғир йиғлаганда дод айла, эй ёр,
Боқиб кўкларга фарёд айла, эй ёр,
Бир юлдуз узилса ногоҳ осмондан,
Менинг юлдузимни ёд айла, эй ёр.

* * *

Қандай фасл эрди — исёнлиғ эрди,
Дил — олов, бўронлиғ, тўғёнлиғ эрди.
Ён олти ёшингда берган бўсангдан
Бошқа неки ўтди — нодонлиғ эрди.

* * *

Ул лабким, қош бирлан қароғинг ўпди,
Ой юзинг ҳам лаъли дудоғинг ўпди.
Сендан сўнг жаҳондин у тоқ ўтгайдир,
Сендан сўнг у лабни тупроқ ўпгайдир.

* * *

Май қуйким, бу дўстлар ҳушёрлар, мастлар,
Ғамингни лек майдек ўлдиролмаслар.
Сен жом эмасдирсан, ҳаёт базмида
Бўшасанг — қайтадан тўлдиролмаслар.

* * *

Келиб кетгувчимиз жаҳон базмида,
Қайтадан бундайин давлат етмагай.
Унинг соқийсидан иккинчи бора
Бизга соғар етмас, навбат етмагай.

* * *

Май ичинг ёд айлаб менинг номимни,
Холи қолдирмангиз ҳаргиз жойимни.
Мозорим устига лавҳдай ўрнатинг
Мастликда синдирган ўшал жомимни.

* * *

Фалак гардишидан оҳ-фиғон ютдик,
Ишқ ичра кўп ғаму кўп армон ютдик.
Оналар кўксидан оқ сут эмдигу
Тарих сийнасидан барча қон ютдик.

* * *

Куюрсан, лек хомсан бир умр, дил,
Мисоли тонгу шомсан бир умр, дил.
Малулсан ҳам пушаймон ҳамма ишдан,
Тамому нотамомсан бир умр, дил.

* * *

Тўғри юрганга ҳам хатар етгайдир,
Фойдаси етганга зарар етгайдир.
Баъзан эзгуликка рост келмас ҳаёт,
Эгилган бошни ҳам қилич кесгайдир.

* * *

Қарангким, дил букун қўлдан кетибдир,
Кўздан кетган ёр ҳам дилдан кетибдир.
Умрдан йўл излаб ўтдик, бу умр
Қай манзил, қайси бир йўлдан кетибдир?

* * *

Умрдан боғ ўтгай, кошона ўтгай,
Дўст ўтгай, ҳамдаму бегона ўтгай.
Эй содда, шоҳларга ҳасад қилмагил,
Токи ҳар бир кунинг шоҳона ўтгай.

* * *

Эй кўз ёш, йўлимнинг соф булоғи бўл,
Эй нола, умримнинг хуш сўроғи бўл.
Кексайган чоғимда асо бўл, қалам,
Эй шеър, тобутимнинг қўнғироғи бўл.

* * *

Мен дўстлар кўнглига баҳор келтирдим,
Ошиқлар дилига хумор келтирдим.
Ҳижрон даштларида йўқолганлардан
Салому хушхабар, ёдгор келтирдим.

Тожик тилидин Сирожиддин Саййид таржимаси

LOYIQ
SHE’RLAR

 Loyiq Sherali (tojikcha: Loiq Sheraly) 1941 yil, 20 mayda Panjakent tumanining Mazori Sharif qishlog’ida tug’ilgan. «Ko’klam»(1966), «Ilhom»(1968), «Tilak»(1971), «Tashna ko’ngil»(1974), «Sohillar»(1972), «Vatan tuprog’i»(1975), «Yomg’ir tomchilari»(1976), «Yo’lovchi»(1979), «Tosh sahifa»(1980), «Ko’z kulbasi»(1982), «Yorug’ kun»(1984), «Qalb uyi»(1986), «Ona duosi»(1991), «To’lgan jom»(1991), «Men va daryo»(1991), «Ishq avvaliyu oxiri»(1994), «Sassiz faryod»(1997) nomli she’riy to’plamlari hamda ikki tomlik «Kulliyot»i(2001) nashr etilgan. Sergey Yesenin, Yohan Vol`fgang Gyote, Eduardas Mejelaytis, Qaysin Quliev, Yordan Milev, Mixail Svetlov, Rasul Hamzatov, Yevgeniy Yevtushenko, Erkin Vohidov she’rlarini tojik tiliga tarjima qilgan. Abu Abdulloh Ro’dakiy nomidagi Tojikiston Davlat hamda xalqaro Nilufar mukofotlarining sovrindori. Tojikiston xalq shoiri. 2000 yilning 30 iyunida vafot etgan.

* * *

Ul la’li dilxunga degil, Loiq vido deb ketdi,
Ul yori mahzunga degil, Loiq vido deb ketdi.

Tark aylasa qolip agar, zoru hazin, jonim manim,
Zangori soch majnunga ayt, Loiq vido deb ketdi.

Tobutim ustida agar gulbarglar xushlashsalar,
Ul gulga ayt, gulbunga ayt, Loiq vido deb ketdi.

Ikki ko’zim Jayhun edi xalqning o’lik armonidan,
Borgil, o’sha Jayhunga ayt, Loiq vido deb ketdi.

Dunyo g’amu ozorlari cho’kdi dilimga qum kabi,
Bor, Karbaloda qumga ayt, Loiq vido deb ketdi.

Ko’ngil berib, ko’ngil olib, jomlar payopay sipqorib,
Ul jomi chilparchinga ayt, Loiq vido deb ketdi.

Bu daftaru she’ru g’azal o’lmas meningdek, ey ajal,
Bor, charxi gardunga degil, Loiq vido deb ketdi.

* * *

Bu xarobazamin menim diyorimdir,
Qonli tepalari yodgorimdir.

Umidim mozori agar bundadir,
Oxirulamr ham manim mozorimdir.

Ohim buzgay qaro go’rlarni hatto,
Ohim manim, ey voh, ro’zgorimdir.

Tojik xalqi agar yod etmas bo’lsa,
Sovuq go’rim manim nomguzorimdir.

Sizning bag’ringizga sig’madim, hayhot,
Ajdodlar tuprog’i hamkanorimdir.

Onam o’tdi… Men ham shoshilay endi,
Uning ruhi poki intizorimdir.

* * *

Bir kuni oshiqlar judo qolsalar,
Bir kuni zo’rlar bemuttako qolsalar,
Bir kuni odamlar beoshno qolsalar,
O’shanda shoirning qadrin bilishar.

Shom mahal yulduzlar so’nsa osmonda,
Bir kun bir yosh yurak yonsa armonda,
Axtarsa har odam o’zdan nishona,
O’shanda shoirning qadrin bilishar.

Oxir yurishmasa saydning ovi,
Qolsa boshi egik, yurishmay dovi,
Xoralar ustiga jim oqsa yoshi
O’shanda shoirning qadrin bilishar.

Qachonki dashtlarda zoru sargardon,
Qolsalar lablari quruq, tashnajon,
Bir satr she’r o’qib, bo’lsalar giryon,
O’shanda shoirning qadrin bilishar…

Qachonki da’vosi zo’rlar o’lsalar,
Hangoma, dag’dag’a, g’ururlar o’lsalar
Va go’rin lavhiga bir so’z so’rsalar,
O’shanda shoirning qadrin bilishar.

* * *

Bir subh bevosh millatim tojiga yig’ladim,
Millat qazosiyu g’arib shomiga yig’ladim.

Men bir umr birligin qilardim orzu,
Darig’kim, pora-pora shohiga yig’ladim.

Chun bu saroy ichinda yo’q ne bosh, ne boshliq,
Millat boshini janozasi, ohiga yig’ladim.

Har ko’chada duch kelgusi Iskandariy g’urur,
Men qaysaru Iskandaru shohiga yig’ladim.

Og’a qonin to’kmoqni og’a ko’rmish ravo,
Men onalar va bolalar yoshiga yig’ladim.

Farzandlar o’ldilar beyodu bemazor,
Millat onasin mazorin boshida yig’ladim.

* * *

Ey, Tabiat!
Janozamda
Yana bir on tiriltirgil.
To ko’ray ne holda do’st-oshnolarim,
Toki aytay, yig’lamang, yoronlarim.

Bir nazar tashlay,
Ko’ray shodmonmidir
O’lmagimdan kechagi ag’yoralar.
Bir nazar tashlay,
Qayu dushmanlarim —
Shodligidan yig’lagay bechoralar.

Ham zahar kulgim ko’markan turqini,
Haydayin tobutim ustidan uni.
Qayta bir bor yor ko’ziga termilib,
So’ng ketay osuda qabrimga kirib.

* * *

Nechuk mardlik? Agar tanhomanu fard,
Zamon har lahza sochgay boshima gard.
Magar bir marddan mardlikmi da’vo,
Ki davron bo’lsa nomard, bo’lsa nomard.

* * *

Dilim, bechoram, ey bechora, ko’nglim,
Dilim, g’amparvaru g’amxora ko’nglim.
Seni yuz pora qilgaydir nihoyat,
Bu millatkim bugun yuz pora, ko’nglim.

* * *

Nonko’r edingiz barchangiz nojinsu talosh,
Hech narsa bu irkit tanada bo’lmadi fosh.
Bu tog’u bu toshlar meni shoir qildi,
O’ldirgusi bir kun meni bag’ringizdagi tosh.

Tojik tilidan Asqar Mahkam tarjimasi

* * *

Umrim yarmi g’am bila armoniga ketdi,
Bir qismi yana sayr ila sayroniga ketdi.

Maylu niyatim mo’l edi ul yor bila, e voh,
U hammasi bir ahd ila paymoniga ketdi.

Neki tiladim, istadimu neki yetishdim —
Yarmi alamu yarmi pushaymoniga ketdi.

Osmonga boqib orzu havaslar olib erdim,
Ul hammasi qaytib yana osmoniga ketdi.

Umrim ekini hosilini yelga sovurdim,
Umrim kemasi g’arq — may ummoniga ketdi.

XAYYOM PIYOLASI

* * *

Xayyom, suxaning sening betakrordir,
Jomingga ajib xislatu hikmat yordir.
Gar kimsa bu jomdin ichmadi, ul mast erur,
Har kimki ichibdir oqilu hushyordir.

* * *

Yoylagil, bu buloq qaerdan kelgan?
Na g’oyib va na yor siridan kelgay.
Jumla insonlarning ko’z yoshidir u,
Favvora urib yer qa’ridan kelgay.

* * *

Juda g’aroyibdir, ajibdir inson,
Mudom nelarnidir o’ylab yashaydi.
Birov cho’qqilardan izlasa oshyon,
Birov cho’qqilardan o’tin tashiydi.

* * *

Umrning muhlati oydir yo yildir,
Bari o’tar ketar — xazondir, guldir.
O’limning xizmatin aylagay tobut,
Uning tiriklikka xizmati shuldir.

* * *

Maqbara o’rnida mening qabrimga
Bir jom qo’yingizkim — jumbog’i bordir:
Agar u to’lmadi may birlan, ne tong,
Nayson yomg’iri-la to’lmog’i bordir.

* * *

Yomg’ir yig’laganda dod ayla, ey yor,
Boqib ko’klarga faryod ayla, ey yor,
Bir yulduz uzilsa nogoh osmondan,
Mening yulduzimni yod ayla, ey yor.

* * *

Qanday fasl erdi — isyonlig’ erdi,
Dil — olov, bo’ronlig’, to’g’yonlig’ erdi.
Yon olti yoshingda bergan bo’sangdan
Boshqa neki o’tdi — nodonlig’ erdi.

* * *

Ul labkim, qosh birlan qarog’ing o’pdi,
Oy yuzing ham la’li dudog’ing o’pdi.
Sendan so’ng jahondin u toq o’tgaydir,
Sendan so’ng u labni tuproq o’pgaydir.

* * *

May quykim, bu do’stlar hushyorlar, mastlar,
G’amingni lek maydek o’ldirolmaslar.
Sen jom emasdirsan, hayot bazmida
Bo’shasang — qaytadan to’ldirolmaslar.

* * *

Kelib ketguvchimiz jahon bazmida,
Qaytadan bundayin davlat yetmagay.
Uning soqiysidan ikkinchi bora
Bizga sog’ar yetmas, navbat yetmagay.

* * *

May iching yod aylab mening nomimni,
Xoli qoldirmangiz hargiz joyimni.
Mozorim ustiga lavhday o’rnating
Mastlikda sindirgan o’shal jomimni.

* * *

Falak gardishidan oh-fig’on yutdik,
Ishq ichra ko’p g’amu ko’p armon yutdik.
Onalar ko’ksidan oq sut emdigu
Tarix siynasidan barcha qon yutdik.

* * *

Kuyursan, lek xomsan bir umr, dil,
Misoli tongu shomsan bir umr, dil.
Malulsan ham pushaymon hamma ishdan,
Tamomu notamomsan bir umr, dil.

* * *

To’g’ri yurganga ham xatar yetgaydir,
Foydasi yetganga zarar yetgaydir.
Ba’zan ezgulikka rost kelmas hayot,
Egilgan boshni ham qilich kesgaydir.

* * *

Qarangkim, dil bukun qo’ldan ketibdir,
Ko’zdan ketgan yor ham dildan ketibdir.
Umrdan yo’l izlab o’tdik, bu umr
Qay manzil, qaysi bir yo’ldan ketibdir?

* * *

Umrdan bog’ o’tgay, koshona o’tgay,
Do’st o’tgay, hamdamu begona o’tgay.
Ey sodda, shohlarga hasad qilmagil,
Toki har bir kuning shohona o’tgay.

* * *

Ey ko’z yosh, yo’limning sof bulog’i bo’l,
Ey nola, umrimning xush so’rog’i bo’l.
Keksaygan chog’imda aso bo’l, qalam,
Ey she’r, tobutimning qo’ng’irog’i bo’l.

* * *

Men do’stlar ko’ngliga bahor keltirdim,
Oshiqlar diliga xumor keltirdim.
Hijron dashtlarida yo’qolganlardan
Salomu xushxabar, yodgor keltirdim.

Tojik tilidin Sirojiddin Sayyid tarjimasi