Бугун атоқли  тожик шоири Лойиқ Шерали таваллуд топган кун

   ХХ аср Шарқ шеъриятининг забардаст намояндаларидан бири, атоқли тожик шоири Лоиқ ҳаёт мазмунини ҳақиқат инкишофи ва бунёдида деб билди. Умр бўйи миллатни Рўдакий қадар, Фирдавсий ва Ҳофиз қадар кўтармоққа, юксак тоғлар бошидан заминга олиб тушмоққа интилди…

ЛОЙИҚ
ОНАГИНАМ
Одил Икром таржимаси

Лойиқ Шерали 1941 йил, 20 майда Панжакент туманининг Мазори Шариф қишлоғида туғилган. «Кўклам»(1966), «Илҳом»(1968), «Тилак»(1971), «Ташна кўнгил»(1974), «Соҳиллар»(1972), «Ватан тупроғи»(1975), «Ёмғир томчилари»(1976), «Йўловчи»(1979), «Тош саҳифа»(1980), «Кўз кулбаси»(1982), «Ёруғ кун»(1984), «Қалб уйи»(1986), «Она дуоси»(1991), «Тўлган жом»(1991), «Мен ва дарё»(1991), «Ишқ аввалию охири»(1994), «Сассиз фарёд»(1997) номли шеърий тўпламлари ҳамда икки томлик «Куллиёт»и(2001) нашр этилган. С.Есенин, Гёте, С.Капутикян, Э.Межелайтис, Қ.Қулиев, Йордан Милев, Г.Птицин, М.Светлов, Р.Ҳамзатов, Е.Евтушенко, Э.Воҳидов шеърларини тожик тилига таржима қилган. А.Рўдакий номидаги Тожикистон Давлат ҳамда халқаро Нилуфар мукофотларининг совриндори. 1965 йилдан буён СССР ёзувчилари Иттифоқининг аъзоси. Тожикистон халқ шоири. 2000 йил, 30 июнда вафот этган.

ОНАМГА

Ўтириб сандалнинг бир чеккасида,
Тунларда кўз юммай, оҳ, қари онам,
Сен, балки, куёвлик тўнин тикарсан,
Дилда ниятларинг бўлиб бир олам.
Куёвлик тўнини қаддимда кўриб,
Тўй куни ушалсин армонларинг то,
Токи, ёшлигингнинг ранги, чиройи
Қайтадан порласин ва берсин жило.
Онажон, қудратли, титроқ қўлингга,
Қанийди, айласам жонимни фидо!

Хира тортиб қолган кўзларинг, излаб,
Игнанинг кўзини тополмайди гоҳ.
Сенинг мўъжизакор қўлларинг букун
Қалтирар кексалик чангали аро.
Шунда ҳам тикардинг гуллик дастурхон,
Ҳар нақшига бериб заргарона зеб.
Маърака-тўйларда, одамлар ичра,
Токи, обрўйимиз тўкилмасин деб.
Умидинг дунёси нечоғ кенг, шинам…
Онам, онагинам!..

Ўтиб кетди гўзал, ёшлик айёминг,
Кўздан ниҳон, юзга пардалар тутиб.
Умринг ҳам соврилди, ушбу ҳаётни
Гоҳида кузатиб, гоҳида кутиб.
Арт, дока рўмолинг бир учи билан,
Ногоҳ кўзларингда пайдо бўлса нам.
Ўз оёғи билан, тушунгин, ахир,
Дунёга бир марта келади одам…
Бардошли оҳларинг тинглайдиган кам,
Онам, онагинам!..

Қишлоқдан нарига чиқмай бир қадам,
Дунёнинг юзини кўрмадинг, наҳот?!
Ўзин атрофида ўзи айланган
Чархдайин бир умр кечирдинг ҳаёт.
Осмоннинг этаги гўё чирмашиб,
Қишлоқ ҳудудини қуршаб олган пайт,
Балки – шу, сендаги жаҳонгашталик
Ниятинг йўлларин беркитдими, айт.
Пинҳон оламингда қанча сирлар жам,
Онам, онагинам!..

Худо деб, оятлар ўқирдинг доим,
Таъбирлар излардинг, қалбинг пайваста
«Ҳафтияк» китобин гўдак ёстиғин
Остига қўярдинг авайлаб аста.
Чақалоқ улғайиб, бўлсин қаҳрамон,
То қўрқув юракдан йўқолсин дердинг.

То сиғиб, гўдакнинг жажжи кўксидан,
Пайғамбарлар қалби жой олсин дердинг…
Ҳеч кимнинг назари илмаган пастқам,
Тутун тўлган кулба ичра бирма-бир,
Инсоний бурчларнинг ҳукми бирлан жим,
Бутун бир дунёни сиғдирдинг, ахир.
Тунлар куймаланиб, мижжа қоқмасдан,
Сутли кулча ёпдинг бизни ухлатиб.
Тонг ёришган заҳот фарзандларингни
Тағин майдонларга қўйдинг кузатиб.
Фарзандлар фахридир дардингга малҳам,
Онам, онагинам!..

Тупроққа топширган фарзандларингни
Ҳар кеча эсладинг, тушингда кўриб.
Арвоҳлар ҳолидан олардинг хабар,
Руҳлар дийдорига мунтазир бўлиб.
Шундоқ остонангда ўлим сояси
Ҳар лаҳза умрингга қўяди тузоқ.
Сени тиним билмай буткул қоронғи
Зулмат дунёсига тортади, бироқ.
Безаволсан, қўрқма ўлимдан бу дам,
Онам, онагинам!..

Минглаб ўлим, ғамни кечирдинг бошдан,
Емай, ичмай, киймай, кетсанг ҳам толиб.
Не-не азоб билан катта қилгансан,
Мени қанотларинг остига олиб.
Эслайман, сен менда тирик кўрай деб,
Қанча орзу, хаёл этганларингни,
Овланган овчидай, қай бир қаро кун,
Бу дунёдан ўтиб кетганларингни.
Юрагинг қон бўлди чекавериб ғам,
Онам, онагинам!..

Букун касбу ҳунар ўрганиб боланг,
Топар беминнат нон, ризқу насиба.
Сен унга дуо бер қўлларинг очиб,
Сенинг номингга деб очди саҳифа.
Сен унга дуо бер, олис йўлларда
Сенинг номинг билан қўйганда қадам.
Унга мағфират қил, раҳнамолик қил,
Онам, онагинам!..

Лабларинг шивирлар, сўйлайди сирлик
Манглайинг қоплаган ҳар битта ажин.
Гўёки, тинглайман шундай ҳикматни,
Хоҳ йироқда бўлай, хоҳ бўлай яқин:
Бир кокилни безаб, сўнгра тўкилган
Бебақо гулдан, айт, борми бирор наф?
Ушбу олам бағрин, сарғаймай, сўлмай,
Безаган гулларга бўлсин шон-шараф.
Аввалсан ҳаётим аввалидан ҳам,
Онам, онагинам!…

Кексайдинг, ғанимат нафасларинг ҳам
Сендан из қолдириб таралар жонбахш.
Ўшал нафасингни гуллар шаклида
Кашталар юзига айлагайсан нақш.
Кўзингдаги сўнгги нурларни бир-бир
Тўкасан тунларнинг қалбига бедор.
Гўё ўша нурни эртанги куннинг
Оппоқ тонгларига айлайсан нисор.
Гул, нур, иймон – сендан мерос муҳташам,
Онам, онагинам!..

Она, бир зум эски ғамларни унут,
Fамгин қўшиқларни куйламагин, бас.
Қайғу-ғамлар тилиб кетган дилингни
Илк қўшиғим билан ёрит бир нафас.
Она, умид билан тикар бўлсанг гар
Янги тўн, дастурхон, бошинг эгиб хам,
Фақат, мен учунмас, фақат, менгамас,
Тиккин сен келажак авлодларга ҳам.
Сўнгги ризқингни ҳам ғанимат билиб,
Доим саломат бўл, омон бўл, бардам.
Онам, онагинам!..

БУ ЁМFИРЛИ ТУНДА…

Бу ёмғирли тунда, маҳзун кечада
Онам кулбасини ўйладим бир зум.
Унинг чакка ўтган томини эслаб,
Дилимда бир дунё йиғлади юм- юм.

Бўм-бўш ҳовлидаги ғариб кулбада,
Тўғри кўнгил – унинг бори-бисоти.
Болалари тўзғиб, уй бурчагида
Ёлғиз ўтиргандир хаёлга ботиб.

Балки, рўза тутиб Рамазон ойи,
Қилмаган гуноҳин оқлаётгандир.
Ифтор чоғи шифтдан томган чаккалар,
Балки, қулоғига ёқмаётгандир.

Эски жойнамозда ўтириб, балки,
Юракдан Худони ўйлайди ҳамон.
Балки, паст овозда, Парвардигордан
Сўраб ўтиргандир жаннатдан макон…

Бир вақт қувноқ эди мунғайган онам,
Узун сочлари ҳам тим қора эди.
Сочидан таралган қатиқнинг ҳиди
Бир хазина эди, бир чора эди.

Енгини шимариб тирсакка довур,
Минг битта тадбирни ўйлаб толарди.
Гўё, у тақдирнинг қаттиқ қўлидан
Бизнинг ризқимизни юлқиб оларди.

Сигир соғар эди уйғониб тонгда,
Меҳр билан сигир ортини силаб
Сирғалиб тушарди сут идишига
Танғилган сочлари тўзғиб, қалтираб.

Ҳар гал қизиб турган мўъжаз тандирга
Сутли кулчаларни ёпиштирган дам,
Тандирнинг лахчаси куйдирар эди
Кипригининг учи, қошларини ҳам.

Сутнинг ҳиди қолган қўллари тунда
Бошимда сирғалар эди мулойим.
Силарди кўзимнинг қабоқларини
Унинг бармоқлари, оҳиста ва жим.

Юрагимда ёнган орзуларимни
Соддадиллик билан тутар эдим сир.
Қўлини кўксимга босиб ухлардим,
Шифтнинг вассаларин санаб бирма-бир.

Бу ёмғирли, маҳзун кечада тағин
Онам кулбасини эсладим ногоҳ.
Шифтдан ўтган чакка… Ёмғир шиддати…
Дилимда бир дунё дод айлади, оҳ!..

Онагинам!
Менинг жаннати онам!
Жойинг жаннатлиги, гарчанд, тайиндир.
Лекин, томдан чакка ўтган бу кунлар,
Билмайман, негадир, жуда ғамгиндир.

Онагинам!
Менинг жаннати онам!
Биламан, пушаймон қилмайсан бекор.
Ёғилган ўқ бизни ўлдиролмади,
Ёғса ёғаверсин, майли, ёмғир, қор!

Онагинам!
Менинг жаннати онам!
Ҳаёт гоҳ қадр, гоҳ қорнига йиғлар.
Осмон ҳам, баъзан ер, баъзида эса
Ўзининг паришон ҳолига йиғлар.

Онагинам!
Менинг жаннати онам!
Осмон йиғлар, дарди бунчалар оғир?..
Сенинг кўз ёшларинг бас эмасмиди?!..
Ёмғир ёғар… Ёмғир устига ёмғир…

ОНАГИНАМ, ДУНЁ КЎРМАГАН ОНАМ

Кунлар ёруғ эди, ҳовлида бир туп
Олмамиз бор эди, қайғу йўқ эди.
Ётоғимиз эди олманинг таги,
Нону сувимиз бор, кўнгил тўқ эди.

Онам қадду басти келишган эди,
Фақат, тўғри йўлни ўтарди босиб.
Қайрилма рўмолин остида узун
Сочларини доим юрарди ёзиб.

Ҳовлимизда бир туп тут ҳам ўсарди,
Бизнинг бойлигимиз эди ўша тут.
Донимиз эди у – қолмаганда дон,
Шинни(1)си рўзғорни айлар эди бут.

Онам тут қуритар эди, қурт учун
Барг териб қўллари бўларди яғир.
Гўё баргдай титроқ жонимизни у
Ажалнинг оғзидан терарди бир-бир.

Қопда буғдойимиз бор эди тағин,
Кўпнинг қаторида – рангу рўйимиз.
Уйимизнинг юзи – нони бор эди,
Қонимиз, жонимиз, орзу ўйимиз.

Онам тутган жойин оларди узиб,
Унда чексиз эди бардош ва сабот.
Замонага қанот бўлмоғимиз-чун
Замон билан бирга қоқарди қанот.

Қишлоқ тепасида булоқ бор эди,
Ўхшарди қишлоқнинг содиқ дўстига.
Дунёдаги барча дарёдан сахий,
Ярарди қишлоқнинг каму кўстига.

Онам сув таширди ўша булоқдан,
Юзимизни ювар эди ҳар саҳар.
Халқнинг келажагин юварди гўё,
Порлаган тонг нури билан ҳар сафар…

Онам, онагинам, нима дей тағин?..
Юзим ёруғ ўшал булоқ ёшидан.
Юзим ёруғ – сенинг олдингда, она,
Келажак қошида, дунё қошида…

Ҳар гал юртимга йўл олсам, тупроғинг
Бағрига кўмилиб ўлгим келар, оҳ.
Онагинам, дунё кўрмаган онам,
Сендай пок юракни кўрмаган дунё!..

_______
Шинни– тут мураббоси

 

КЎНГЛИМ ДУО ИСТАР…

Менинг қари онам, қаерлардасан?..
Кулфатлар домидан толиб кетдим мен.
Бирор тадбир ўйлаб топмасанг бўлмас,
Тақдир гирдобида қолиб кетдим мен.

Бошим қўлларингни соғинди жуда,
Соғиндим дардингга жўр оҳларингни.
Букун ғамдан зада бўлган юрагим
Тусаётир иссиқ нигоҳларингни.

Кўнглим дуо истар, паррандаларнинг
Бир жуфт қанотидай қўлингни ёзиб,
Худони фалакдан ерга чорлардинг,
Fамгин пичирлардинг қиблага боқиб.

Мени олисларга кузатган чоғда,
Ногоҳ ёшга тўлиб кетарди кўзинг.
Кетганимдан кейин, ортимдан йиғлаб
Суяниб қолардинг ўзингга ўзинг.

Нимасини айтай?
Мендан яхшироқ
Биласан қисматбоз дунё ҳолини.
Яхшироқ англайсан сен мендан кўра,
Тириклик тонгини, ҳаёт шомини.

Бу дунёда бита-битталаб йиғдим
Илм ва ҳикматнинг урвоқларини.
Бироқ, сендай яхши ўрганолмадим
Бу еру осмоннинг жумбоқларини.

Биламан, юз ёшга кириб ўлсам ҳам,
Ҳануз йўргакдаги гўдак эканман.
Биламан, сенинг пок сутингдан кейин,
Еган бўлсам, фақат, афсус еганман…

ОНАГИНАМ

Тоғлар орасида шаршараларнинг
Шовқини, сурони, навоси билан,
Булоқлар сафоси, шамолу ёмғир
Куйи билан, баҳор ҳавоси билан
Жон ато айладинг,
Жон ато айлаб
Ўз жонингни бир зум ўйламадинг ҳам.
Туну кун бешигим бошида бедор,
Онагинам, кўнгли садпора онам,
Онагинам, менинг бечора онам.

Рўзғор юкин тортдинг бошоқлар териб,
Шўрлигим, ўзингни хўрладинг, бироқ.
Дунёнинг ранжини татиб кўрдинг кўп,
Дунёнинг ганжини кўрмадинг, бироқ.
Юрак ато этдинг,
Юрак бағишлаб,
Юрагингни тирнаб кетди ғам, алам.
Туну кун бешигим бошида бедор,
Онагинам, кўнгли садпора онам,
Онагинам, менинг бечора онам.

Илоҳий дуолар ижобат бўлиб,
Ёшлик ато этдинг ёшлигингга хос.
Ошиқлик, шоирлик, фидойиликни
Ва ҳаёт давомин қолдирдинг мерос.
Умр ато этдинг,
Умр бағишлаб,
Ҳорғин кўзларингдан аримади нам.
Туну кун бешигим бошида бедор,
Онагинам, кўнгли садпора онам,
Онагинам, менинг бечора онам…

ОНАЛИК ҲАҚҚИ

Эй, дарахт, шохингдан ҳар вақту бевақт
Мева узиб едим бамисоли қанд.
Сенинг ёғочингни ишлатдим, баъзан,
Салқин соянгдан ҳам бўлдим баҳраманд,
Оналик ҳаққинг бор менинг олдимда.

Эй, покиза булоқ, онамдан кейин,
Кўксингдан сувингни тўйиб сўрганман.
Сен менга куч-қувват бергансан мудом,
Софдилликни, фақат, сенда кўрганман,
Оналик ҳаққинг бор менинг олдимда.

Эй, шаддод, шўх дарё, эй, далли дарё,
Бошинг йўқ, оқасан тинмай эрта-кеч.
Ўзингдан кетасан ҳамма-ҳаммага,
Бироқ, сўнгингни ҳам тополмассан ҳеч,
Оналик ҳаққинг бор менинг олдимда.

Эй, эски тегирмон, эй сен чамбаршох,(1)
Нонинг еб вояга етганим тайин.
Ортингдан югурдим далама-дала,
Тириклик ортидан югурган сайин,
Оналик ҳаққинг бор менинг олдимда.

Эй, буғдой бошоғи ичра унган дон,
Оқлигингда юзим ёруғлиги бор.
Шеъримнинг шираси – сендаги шира,
Сендан умид қилиб, бўлдим умидвор,
Оналик ҳаққинг бор менинг олдимда.

Онам ўтгандан сўнг англадим, билдим,
Боқий – волидамдан қолган ҳар нишон.
Раҳматлик онамдан қолган нишонлар,
Токи, боқий экан бу қадим жаҳон
Оналик ҳаққингиз бордир олдимда.

Онам ўтгандан сўнг англадим, гўё
Бу дунё ҳувиллаб қолгандай бари.
Эй, бошлари омон қолган оналар,
Эй, сиз, бу дунёнинг волидалари,
Оналик ҳаққингиз бордир олдимда!..
_________
1-Чамбаршох – «Сигир – уй тегирмони» мақолига ишора.

ОНАМГА ИЛТИЖО

Сочлар оқ, сарғимтир, қоп-қора рўмол,
Бақбақа осилган, қош – икки рангда.
Чангак бўлиб кетган бармоқлар увол,
Ҳаёт ҳозиргина қайтгандай жангдан…

Сув тошган кўзингдан сув келар бот-бот,
Бу сувлар бошингдан ўтди бирма-бир.
Қўл, оёқ, бошу қош, лаблар титроғи,
Бағрингни тилкалаб ўтган ларзадир.

Қошинг қанотлари синибди, она,
Парвоздан тўхтаган мисоли маҳзун.
Лол, ҳайрон турибсан эшик олдида,
Куним битган, деб оҳ тортасан узун.

Тун-кун ташвиш тортдинг болаларинг деб,
Улар тўлдирсин деб Ватан камини.
Бир умр ер юзин ғамини единг,
Энди ейсан гўру кафан ғамини.

Сен ўзга оламга айласанг сафар,
Қулайди умримнинг шоҳстунлари.
Сағир қолдирасан мени, онажон,
Тугар ҳаётимнинг ёруғ кунлари.

Қари онам, Худо умрингни берсин,
Бахтимга омон бўл, умрим сайқали.
Мен ҳануз гўдакман сенинг олдингда,
Қадрингга етмаган гўдакман ҳали.

Мен ҳали гўдакман сенинг олдингда,
Ўша қайсар, ўша гапуқмас, нодон.
Полиздан ўғирлик қилмаслик учун,
Сендан хипчин еган боламан ҳамон…

Қари онам, Худо умрингни берсин!
Мабодо, дунёдан ўтсанг ногаҳон,
Сен билан ўлади борлиғим, борим,
Сендан кейин қариб қоламан, ишон…

Онам!
Кексаликни олма бўйнингга,
Букун ёшлигингни ёд айла бир зум.
Шоир боланг ёди билан ҳар нафас
Ёруғ кунларингни шод айла бир зум.

Ақл кўзи, гарчанд, кўрмас олисни,
Кўнгил кўзи тўлгай нур булоғига.
Агар эшитмаса қулоғинг, ҳаёт
Садосини тўлдир дил қулоғига.

Ҳаёт бўлсанг, бахтли яшайман, ушбу
Дунёни тўлдириб сирга, онажон!
Агар ўлсанг… (Худо кўрсатмасин ҳеч!)
Сен билан ўламан бирга, онажон!..

ОНА, СЕН БОР ЭДИНГ…

Она, сен бор эдинг,
Бут эди бағрим,
Дунё ҳикматга кон, бахтга ёр эди.
Она, сен бор эдинг,
Кўнгил қушимнинг
Ошёнида суву дони бор эди.

Бор эдинг,
Ҳаётдан баҳраманд эдим,
Ёш эдим, ҳаётга ҳамдам, ёнма-ён.
Бор эдинг, дўстларим ғамхўр эдилар,
Ҳаёт осон эди, йўллари равон.

Бошимни силаган чоғингда, она,
Ҳаёт гўзал эди, ўлим бу – рўё.
Ўша сен силаган бошимга букун,
Она, осмон қулаб тушгандек гўё.

Бу не ҳол?..
Тақдирнинг ўйиними бу?
Сен мени яратдинг,
Мен сени кўмдим.
Тупроқ, сувга пайванд айладинг мени,
Мен сени тупроққа топшириб қўйдим…

Онажон, рози бўл берган сутингга!
Ҳаётим унчалик эмасдир юпун.
Аммо, кўзларимга дунё – қоронғу…
Қарилик бошланди сен жон берган кун…

НОН –НАСИБ

Қайга кетди, она, қайларга кетди,
Энди қанот қоққан кабутарларинг?
Қайга кетди, она, қайларга кетди,
Суйган фарзандларинг – жонкуярларинг?

Тинмай сеп йиғардинг келинларингга,
Чиройли либослар, садаф дурдона.
Жамлардинг ғазнадан зарли зарралар,
Маржонлар шодасин излардинг, она.
Не бўлди? Умидинг, асли бетайин,
Касофат тўдалар этдими яксон?
Қарилик ҳассаси сенга жон эди,
Қўлингдан кетдими бу жон ногаҳон?

Ҳар боланг кифтига оппоқ ун сепиб,
Жўнатдинг, йўллари бўлсин деб порлоқ.
Ҳам дуо айладинг, босган излари
Ун каби ҳамиша бўлсин деб оппоқ.
Ёдингдами, она, бир тўғрам нонни
Синдириб бердинг сен бутун нонингдан.
Токи, қолган ўшал яримта нонинг,
Чорласин ёнингдан кетганларингни
Бағрингга ва байрам дастурхонингга.

Қайга кетди, она, қайларга кетди,
Учқур лочинларинг, учиб бағрингдан?
Тилла қулф, калитинг, очиқ эшигинг
Ва юз аввалларинг, бир аввалингдан?
Ёдингдами, бир кун кетганлар ризқин
Ноилож бергандинг менга ногаҳон.
Ночорликда еган нонларим,
Заққум
Заҳардай бўғзимда турибди ҳамон…

Сўнг менинг навбатим келди…
Мени ҳам
Жўнатдинг хизматнинг йўллари томон.
Илтижо қилардинг Худога минг бор,
Илоҳим, фарзандим бўлсин деб омон.
Йиғлама, эй, онам,
Юмшоқ тўшакда
Тинч нафас олмоқда олам ушбу он.
Куйинчак, меҳрибон зотлар умрбод
Ўлса ҳам ўлмайди ўшандан буён.

Менга ҳам ун сепдинг, бердинг менга ҳам
Яримта нон, ярмин асрадинг у кун.
Токи, мен хизматдан қайтган чоғимда
Қолган ул ярмини емоғим учун.
Сенинг дуоларинг ижобат бўлиб,
Бўлгайдир ризқиму насибам бутун.
Қайғурмагин, онам,
Нон-насибамни
Мендан ҳеч ким юлиб кетолмас букун.
Чунки, куйган юрак-бағри ўртанган
Оналар орзусин доғи бор унда.
Жонсарак онанинг қалби фироқдан
Ҳасратларда ёнган чоғи бор унда.
Чунки, жонин фидо қилган меҳрибон
Жонларнинг безавол ёди унда бор.
Жон берган, қон берган қаҳрамонларнинг
Ўчмагай абадий номлари зинҳор!,

ФАРЗАНДЛАР

Сен ҳайрон қоласан, она,
Мен – боланг,
Худди, икки кунлик меҳмондай келсам,
Бир йилда бир марта, сени кўргани.
Катта, гўзал юртлар сафаридан сўнг,
Жомадонни очсам, олдингга ёйиб,
Сен учун келтирган совғаларимни.

Сен ҳайрон қоласан, аммо, дунёда
Ҳар кимнинг ўз қисмат, навбати бордир.
Сен эса, баҳорги қуш навосидан
Бошқа садо тинчин бузмаган сокин
Тоғдаги гўшада,
Бор ҳасратингни
Қўшни кампирларга тўкасан бир-бир.

Аммо, йўловчиман,
Аскар боладай,
Елкамда тайёр – йўл тўрваси ҳар кун.
Унда бир кафт Ватан тупроғи бордир,
Вафодорликдан бор унда пок қасам,
Унда – аталган ризқ, йўлларнинг чанги,
Унда йўллар бордир узундан-узун,
Ёрнинг манзилига элтгувчи ҳар дам.

Унда ҳам чўғ бор, ҳам пахта хирмони,
Ўлиш эҳтимоли, мангу ҳайкал ҳам.
Унда бор аскарнинг мўъжаз ҳаёти,
Дилда пинҳон умид, қаҳрамонлик жам.

Унда – оқ сут, оқ соч, кўз ёшинг, боланг
Ундан эрта кунга ташлайди қадам.
Кўзлари йўл кўрган ёр акси – унда,
Тўйнинг қўшиғидай англар хатимни,
Қолдирмай, ҳаттоки, бирор ҳарфин ҳам.

Ундадир саф тортиб, қўл силкиб қолган
Оналар фарёди,
Парвози баланд,
Кумушқанот қушнинг парвозлари ҳам.
Унда бор Хайёмнинг кўзаси, унда
Ҳофиз бўса олган гўзал бир санам.

Йўловчиман,
Қўлда жузвадон, унда
Кексалар қурилган жойин жаҳаннам,
Дўзах синглиси деб санаган шаҳар
Лойиҳаси, нақши чизилган,
Аммо,
Ундаги уй, қаср, кошоналарнинг
Эгалари она қорнида яшар.

… Қаҳратон палласи. Тизза бўйи қор,
Булоқдан кўзада, мадоринг қуриб
Сув ташийсан хаста ҳолинг билан жим,
Сирпанчиқ қор узра сирғаниб, ҳориб.
Сўнгра ўт қалайсан қозон тагига,
Худди, фолбинлардай, оловнинг ёниқ
Шуъласида мени кўрасан ногоҳ,
Ҳузурингда бор деб қиласан хаёл.
Томдаги қорларни кураб, эслайсан
Ўтиб кетган ёшлик чоғингни дарҳол.

Етилмаган маъдан мисоли букун
Ўшал тоғлар билан эмасман бирга.
Ундан ясалади ҳам қалқон, ҳам тиғ,
Ундан ясалади ҳам тилла сирға.
Энди нафас олиб ўзга ҳаводан,
Тентирайман ўзга манзилда бу дам.
Энди киндик қоним тўкилган жойнинг
Баланд чўққисида кезмайман беғам.
Энди юртдошларим болаларига
Қўшилиб тоғлардан теролмайман гул.
Чиллак ўйнамайман энди, энг гўзал
Оламимдан айро тушганман буткул.

Энди йўловчиман,
Олам сўрмайман,
Оламни кўришни истайман чиндан.
Бахтли одамларга куйласам, токи,
Қачондир бешигим устида тунлар
Сен айтган энг гўзал қўшиқларингдан.

Кезаман, онажон, ҳар лаҳза, ҳар дам,
Оқ сутинг ҳаққини айлай деб адо.
Шул сабаб, борлиғим жомадондадир,
Токи, бу оламнинг ҳар бурчида мен
Ахтариб ёшлигинг,
Буюклигингни
Ва улар шаънига айтай ҳамд-сано!

ОНА

Жон ҳиди, нон ҳиди, елиннинг ҳиди,
Болалик баҳори гулин атри ҳам,
Янги соғилган ул қайноқ сут ҳиди
Сенинг қўлларингдан таралар, онам.
Ҳаёт ашъорининг сатридай гўё,
Юзингни қоплаган саноқсиз ажин.
Сенинг иймонингга, сенинг азмингга,
Онагинам, улар ўқийди таҳсин.

Қаридинг, чиройинг шуъласи учиб,
Ҳаётинг қуёши тоғ узра ботди.
Юмшоқ панжаларинг бўшашиб беҳол,
Чақноқ кўзларинг бир нуқтада қотди.
Сочларинг кул рангин олди бирма-бир,
Йўл юриб толиқди оёқларинг ҳам.
Йўқ,
Тириклик билан видолашма, йўқ,
Онагинам менинг!
Оҳ, онагинам!

Гул бору гулдаста боғлаш айб эди,
Сен яшаган ўшал ёшлик даврингдан.
Тирикчилик олмиш энди ўзга ранг,
Жонингни койитиб тортган жабрингдан.

Хор-зор гўдакларинг, худди, каптардай,
Қўлларингдан олис-олисга учар.
Сен дунёда кўрмай ўтган дунёни
Сенинг кўзинг билан кўради улар.

Бари қайтди сени қўмсаб, соғиниб,
Қайтди мўъжизакор инига тағин.
Сен пешвоз оласан кулбангдан чиқиб,
Кўзларингдан тўкиб қувонч ёшларин.

Олис йўл толдириб, ухласа тунлар,
Ёстиғин бошига ўтириб ҳазин,
Излайсан бошу юз, манглайларидан,
Йўллар, сафарларнинг қолдирган изин.

Фарзандинг бошида ялтираб турган
Бир тола оқ сочни кўриб ярим тун,
Ухлолмай, қалбингни ўртайди алам,
«Бунча барвақт?» дейсан шивирлаб маҳзун.

Она, асли шудир ҳаёт дегани…
Сендай армон билан ўтамиз биз ҳам.
Кексаликка сендай борамиз етиб,
Дунёдан ўтамиз навбат келган дам.

Онажон, фақат, сен мангу қолурсан,
Бу гўзал дунёда сен борсан абад.
Олисларда юрган фарзандлар йўлин
Пойлайсан ой, кунлар санаб сен, фақат.

Болалик айёмин ғавғоси аро,
Сенинг аллаларинг тинглайман ҳамон.
Бироқ, ухлатмайди энди ул садо,
Балки, чорлар бизни ёруғ кун томон…

Ўгит, дуо, эзгу орзулар билан
Яна тўғри йўлни кўрсат бизларга.
Ким йўл юрса, бордир оёғида гард,
Кенглик, саховатни ўргат бизларга.

* * *

Она ер сингари танҳосан, она,
Она ер сингари ёлғиз, ягона.

Ерни мерос қолган молу мулк янглиғ
Неча бор ўртада тақсим қилдилар.
Фарзандларинг ерни парча-парчалаб,
Сўнгра бир-бирига тақдим қилдилар.
Ўртада ер тақсим этилмаслигин
Бир кун улар англаб етдилар, аммо,
Ер, осмон,
Ой, қуёш,
Қалбинг,
Меҳрингдай
Ҳаргиз бўлинмайди гўдаклар аро.

Ҳаммада бордир ўз қуёши, ойи,
Ҳар ким ўз осмону ери ичрадир.
Аммо, асил қуёш, ой, еру осмон
Сендайин ягона, сендай биттадир.

Ҳар кимнинг ўз юрти бўлгани каби,
Туғилган жойи бор, бордир ошёна.
Барчамизга она – Ватан биттадир,
Сен бизга Ватандай танҳосан, она.

Якка-ягонасан қайда бўлмагин,
Якка-ягонасан биз билан ҳар дам.
Сендан ғам яралгай,
Шодлик яралгай,
Яратгайсан бугун,
Келажакни ҳам.

Ер, осмон,
Ой, қуёш,
Бу она Ватан
Танҳолиги боис
Биз учун азиз.
Биттадан кўп бўлган нарса дунёда
Унчалар муқаддас саналмас ҳаргиз.

Она ер сингари танҳосан, она!
Она ер сингари ёлғиз, ягона!

ОНА ЭТАГИ

Гўдакликда, энди йўл юрган чоғда
Тутди этагингдан йиқилмай деб ул.
Бешикда боғланиб қолмай деб танҳо,
Қайга борсанг, тутди этакдан нуқул.

Гарчи, гурзи тутар энди у қўллар,
Она, этагингдан тутар у тағин.
Гарчи юролмайсан энди изма-из,
Гарчи санолмайсан қўйган қадамин.

Она, этагингдан тутгайдир тағин,
Қийналиб ўстирган гўдагинг бу дам.
Кеча эмаклаган мурғагинг букун,
Ўлик-тиригингга эга бўлса ҳам.

Этагингдан тутар, этагингни то
Олмасин деб унинг қўлидан бало.

ҚАРЗ

Сенга ёшлигимни қарз бергим келар,
Қайтарасан деган бир умид билан.
Ёлғизлик дардини чекканда қайтар,
Шодлик кунларимда жом айлаб уни
Ҳасратдан аччиқ ёш тўкканда қайтар.

Оёққа чанг-ғубор юқтирмай келдим
Янги ёққан қорни бирма-бир босиб.
Яшнаган ниҳоллар қолди ортимда,
Келдим олислардан энтикиб, шошиб.
Номингга битилган афсоналарни
Бирма-бир, йўлма-йўл, ўзимча ўқиб
Келдим олислардан, илк қадамимдан
Қолган изга сенинг номингни қўйиб.
Жим сукут сақлаган тоғлар оралаб
Келдим олислардан ёнингга етиб.
Қаърида сирларни пинҳон асраган
Не-не дарёларнинг тўлқинин кечиб.
Дарёнинг бўйидан келдим мен, бироқ,
Бир коса сувингдан бергин, ташнаман.
Мен бир йўловчиман бунда бесабр,
Бир лаҳза тин олиб, тағин қайтаман.
Мен сени бир зумда ошно айлайман,
Дарё, тоғ қаърида асраган сирга.
Тоғларнинг китоби менга ҳамроҳдир,
Дарёлар қўшиғи – мен билан бирга.
Болалигим, бекас, хору зорлигим,
Онам кўз ёшидан сўйлайман ҳазин.
Сочининг учига бойланган калит,
Қанча эшиклардан нон сўраганин.
Сўйлайман мен унинг чарх йигирганин
Ё дока рўмоли ёпган юзидан.
Оталар юз ганжу меросидан ҳам
Афзал бўлган иссиқ култўдасидан.
Сўйлайман мен унинг, чармдай қотиб,
Қабариб ёрилган оёқларидан.
Эркалаган чоғда нозик, мулойим,
Буришган, серқадоқ бармоқларидан.
Тоғлар маконидан сўйлайман яна,
Кўчкилар кўчганин, ёққанида қор.
Саргардон шамолнинг ҳувиллашидан
Сўйлагим келади такрор ва такрор.

Қолгин бир нишондай қароғим аро,
Туҳфадай йўлимда элтай мен уни.
Кўз очиб кўрсатай, токи, англасин,
Ёшликда беқарор ошиқлигимни…

Лабларингда бордир
Шодликдан нишон,
Юзингда яшнайди хазонсиз баҳор.
Зарҳал сочларингнинг сокин жилосин
Ёдим ичра қолдир,
Шафақ акси то
Менинг юзларимни ёритсин такрор!

Кетдик!..
Порлама, эй, ўткинчи жилва,
Мен тилла тобутман ўзимга ўзим!
Ҳар нигоҳ қаъридан дилимда борин
Англаб олгин сен ҳам, эй, хайрихоҳим.
Унда қақшаб кетган бенаво қалбнинг
Мудом очиқ, тўкин дастурхони бор!
Унда қиссалар бор, ўқиб айла ёд,
Гарчи, ганжмас, бироқ, сенгадир ёдгор!

* * *

Кимки оналарнинг муқаддас ерин
Танигай, худди, бир тупроқшуносдек.
Унинг ҳар бир йўлин қадамлар билан
Ўлчаб, охирига етолмайди, лек.

Танимоқлик лозим бу ерни гўё
Жароҳатлик тандай мунглиғ, ярадор.
Умрбод ғам кўрган маъюс чеҳрадай,
Умрин вароғида мотам изи бор.

Ёлғиз она ёлғиз фарзанддан ногоҳ
Айрилиб, тупроққа уни қўйган дам,
Қабрининг бошида йиғламоқликдан
Кўр бўлди бахтнинг ҳар икки кўзи ҳам.

Худди, бир деҳқондай, қаҳатликдан сўнг
Ерга уруғ сочиб, кутмоқда ҳануз.
Ўз юртин қўмсаган мусофир янглиғ
Диёрини эслаб ўртанар маъюс.

Оналар ерини ўз онасидай
Мушфиқ ва меҳрибон билса агар ким,
Йўлида бош фидо айлаб ҳар қадам,
Таъзим бажо қилгай ерга бетиним.

Мен яхши англайман бу ерни, ҳар дам
Ёлғиз онадай у йўлимга қарар…
Ҳар тонг сув келтириб унга булоқдан,
Ҳар куни ҳолидан оламан хабар.

ГАДОЛИК ТЎНИ

Мен ёруғ дунёга қўйганда қадам,
Катта умид билан излардинг паноҳ,
Ҳар уй эшигига бориб бирма-бир,
Тиланардинг, она, бир парча матоҳ.
Дастлаб, кўп болалик оналар, сўнгра
Тўқ, тадбиркор чоллар айлади ато,
Дастлаб, бойлар тобут узра ёпганин,
Сўнг бахтли келинчак бисоти аро.

Художўй кампирлар олдида ёйиб,
Йиққан матоҳларинг лахтакларидан,
Ҳар хил қийқимларни улаб бирма-бир,
Тўн тикардинг эзгу ниятлар билан.
Бутун халқ гўё тўн кийдирди менга,
Бутун халқ ризқ бериб, ғамимни еди.
Мен кийган тўн гўё совутдай, халқнинг
Пора-пора меҳри танимда эди.

Ўша кундан буён, халқдан, эй, онам,
То борман, қарзим бор шу кунга қадар.
Олақуроқ, пора халқ тўнин кийиб,
Англадим бу ҳаёт рангини буткул
Ва халқ хизматига боғладим камар.

Букун мен ҳам сендай, эй, онагинам,
Ҳар бир хонадонга кираман бир-бир.
Тақдирим парчасин сўрайман, баъзан,
Баъзида, сўрайман бир бўлак тадбир.

Сўрайман бир парча халқ ҳаётидан,
Сўрайман бир бўлак қисматин, арзин.
То ашъорим билан қайтарай буткул,
Бўлак-бўлак қилиб халқимнинг қарзин.
Сен тиланган парча матоҳлар учун
Букун ато бўлсин шеърим барчаси.
Бўлсин ашъоримнинг ҳар парчаси то
Иқбол парчаси…

* * *

Илгари эркаклар гўридан кўра,
Чуқурроқ ковлашган аёллар гўрин.
Топдилар гуноҳин катта деб мудом,
Шариатдан не-не ҳийлалар йўлин.

Чуқурроқ қазганлар аёллар гўрин,
То гуноҳин кўмсин деб ернинг таги.
Бирор майса ўсиб чиқмасин, токи,
Булғанмасин ундан поклар этаги.

Лек, улар билмасди, аёл бу – она,
Инсонни туғди у, гуноҳи шудир.
Бундай одатшунос, разил зотларга
Ато айлаганин ҳаёт ва умр.

Улар билмас, она яратгувчидир,
Она билан топар бу ҳаёт такрор.
Барча фарзандларин гуноҳи учун,
Ҳатто, гўрида ҳам тортади озор.

Улар билмас, аёл – жаҳоннинг жони,
Она боис кўргай оламни кўзи.
Гуноҳи бор бўлса, у ҳам шул:
Шундай
Қадр билмасларни туққандир ўзи…

БОРЛИҚ ЖАВҲАРИ

Барча туғён бошидир бағринг бутун,
Қўлларинг илк йўли – ҳар бир жон учун.
Солгай ул қалбингда дарёлар ғулув,
Айланар сувратга тупроқ бирла сув.

Бўлди бедор кўзларинг бахтга эшик,
Тебранар олам мисоли бир бешик.
Этагингдан олди этак бахтимиз,
Қудратингдан туйди қудрат қалбимиз.

Зар қаср устунидан игнанг – улуғ,
Барча нурдан юздаги жилванг – улуғ.
Эзгу фолсиз қоладир сенсиз жаҳон,
Бўшамас ўрнинг ҳаётда ҳеч қачон!..

ОНА ҚЎШИFИ

Катта бўл, йиғлоқи гўдагим, бу он,
Етти иқлим ичра бўл мендан нишон,
Шон қозон!
Шуҳрат қозон!

Бебаҳо шоҳона ганжимсан ўзинг,
Доимо бедор у бахтимсан ўзинг.
Бул улуғвор ҳамда кенг олам аро
Топганим, қудрат ва қадримсан ўзинг.

Катта бўл, эй, болажоним, безавол,
Ўтгану кетганларим ўрнида қол!

Оналарнинг меҳрисан, тобонисан,
Оналар аҳдию ҳам паймонисан.
Ўзини ўртар юракнинг ҳосили,
Оналарнинг давлати, давронисан.

Катта бўл, йиғлоқи болам, улғайиб,
Ворис ўл, озодлигингга чулғаниб.

Гўдагимдирсан ширин, порлоқ бутун,
Бўлмасин ҳаргиз чирой, бахтинг тугун.
Сен нажот, сен пушт-паноҳдирсан мудом,
Эрта кун ҳамда бутун дунё учун.

Болажоним, катта бўлгин, бахтли бўл,
Ифтихор қилсин, жаҳоннинг фахри бўл,
Шонли бўл,
Шуҳратли бўл!

ТЎЛFОҚ

Бир дард – ўларсан ё қоларсан тирик,
Бир дард – тўлғоқ дарди, бошингда турар.
Бир дард – нималар юз беради бугун?
Бир дард – эрта кунда нималар кутар?

Бир дард – келтирасан кимни дунёга,
Унга қандай қисмат, ризқ бўлар ато?
Ўйлайсан, нима бор йўлида унинг?
Зеро, одам – балиқ, наҳангдир дунё.

Билдинг боланг учун мақсад ва ғов деб,
Тўрт томони девор олам, азални.
Ернинг тўрт томони ичра кўрарсан
Ҳам эзгу амални, ҳам шум ажални.

Туққандан сўнг қайноқ бағрингга босиб,
Юзига юзингни суркайсан ва ё,
Меҳрга чулғанган хонадон ичра
Унинг ҳар дардига излайсан даво.

Айлагайсан унинг тўрт мучасин соғ,
Ҳаётнинг тўрт фасли ҳукмига мойил.
Токи изланишлар чорраҳасида
Қолмасин довдираб, бехабар, ғофил.

Билмайсан, лек, ўшал чорраҳаларда
Қайси бир йўлни у қилар ихтиёр.
Аммо, қайси йўлдан юрмасин, кутиб,
Бир умр кўзларинг тўрт бўлар зор-зор.

Умидинг шул, қисмат фолидан, боланг
Бировнинг кўнглига бермасин озор.
Нима иш қилмасин, бўлсин соғ-омон,
Фақат, бўлмаса бас сарсон, беқарор.

Она, жоним фидо нафасларингга,
Дунё боқий қолар, қилсанг гар дуо.
Офат келмас ушбу дунёга, чунки,
Дунё ичра ўзинг боқий бир дунё!

Она, жоним фидо қадамларингга,
Дардингга қўшилар дардлар бирма-бир.
Тўлғоқдасан, фақат, туққанда эмас,
Сенинг бутун умринг тўлғоқдир, ахир!

Бир юрак, битта жон, битта тан билан
Ҳар лаҳза ғамларни туясан ҳазин.
Фақат, тўлғоқ эмас, ундан-да оғир
Бутун олам дардин, одамзод дардин!

ҚАБР БОШИДА

Онагинам, кетдинг фарзанд тўйини кўрмай,
Онагинам, кетдинг сочган донингни термай.
Машъал тутган тўп, келинчак олдида шодмон
Ўйин тушмай, кетдинг дунё бахтига тўймай.

Ном қўярдинг гўдакларга, қилиб орзу, ўй,
Куёвларнинг жиҳозини безардинг ҳар тўй,
Келинчаклар тилла тожин боғлардинг мудом,
Шаббодалар хуш атрига қўшардинг хуш бўй.

Меҳр билан бўлдинг фарзанд йўлида адо,
Меҳр билан ҳар ғавғога қилдинг жон фидо,
Бу ҳаётда меҳру ишқнинг асли эдинг сен,
Меҳр билан бўлдинг охир ҳаётдан жудо.

Гулдастаю гулсиз элтдинг илм маконига,
Қўлимиздан тутиб элтдинг қувнаб гоҳида.
Мактабдан сўнг то ярим тун ширин тил билан
Элтдинг қисса, эртакларнинг кенг жаҳонига.

Кексаликда тортган дардинг ёдимда ҳамон,
Ундаги ҳар қиссаларнинг ўзи бир жаҳон.
Келолмайсан энди менинг уйимга, бироқ,
Бандалигим элтар бир кун уйингга томон.

Кўйлагингни эслатади рангин камалак,
Фарёдингни эслатади момогулдирак,
Ҳар тонг мактаб қўнғироғи – болалик бонги,
Мактаб сари элтганингдан беради дарак.

Кўз ёшларинг эслатгайдир ёмғир ҳар қачон,
Сен термаган гул-чечакни эслатар хазон,
Баҳор чоғи булут қоплаб олган қуёш ҳам,
Сен кўрмаган ёруғ кунни эслатар ҳар он.

Битта бўлдинг букун она ер билан, онам,
Айланиб, ер, осмон билан қўясан қадам,
Куйган бағир, кўз ёш атрин таратар қабринг,
Гарчи, кўз ёш, ғамлар билан ғойибсан бу дам.

Юм-юм йиғлаб, хира тортган кўзларинг – ҳаёт,
Қулочларинг, қоқ, бемадор қўлларинг – ҳаёт,
Ёлғиз келиб, ёлғиз кетдинг дунёдан, бироқ,
Ўздан ёлғиз ёдгор қилиб қўйганинг – ҳаёт!

Шоирлигим сендан мерос қолди, онажон,
Сендан мерос қолди менга бу ер, бу замон,
Тор қишлоқда сен дунёга келтирдинг мени,
Сендан мерос қолди менга бу чексиз жаҳон.

Гарчи кетдинг, қолмай девор тўсган ҳовлимда,
Сен тириксан қароғимда, кўнглим, ёдимда.
Сен эшикдан чиқолмайсан ёнимга энди,
Лек, тириксан шукроналар айтган жонимда.

Борсан, онам, доим мададкордирсан, онам,
Руҳим, шеърим, ғазалимга ёрдирсан, онам,
Токи сенинг оқ сутингни оқлаган боланг
Бу ер, осмон аро бордир, бордирсан, онам.

Розимасдир ҳеч ким дунё ишидан, онам,
Токи сирдай ер бағрида ётибсан бу дам,
Бир онадай, ер ичра ер ғамини ейсан,
Гарчанд, сени бу лоқайд ер ютиб кетса ҳам.

Қуёш томон чўзилади қўлларинг тағин,
Яна қуёш чеҳрасига боқасан ҳазин,
Ёшли кўзга ойнак тақиб чиқарсан гўё
Қидиргандай ғойиб бўлган қуёш изларин.

Сен чиқарсан, сўнгра мени кутиб оларсан,
Хандон, бироқ, ич-ичингдан фарёд соларсан.
Катта йўлга кузатиб, сўнг ортимдан, она,
Минг хаёл-ла қўлларингни силкиб қоларсан.

Хушбахт, бадбахт онам, замин сенга ёр бўлсин!
Пок руҳ, хулқинг асрагувчи барқарор бўлсин!
Қабринг томон элтувчи ул сўқмоқ, номингни
Улуғловчи зотларга йўл, мададкор бўлсин!

САВОЛ

Эй, сен, миллатимнинг мушфиқ онаси,
Эй, серфарзанд она, муштипар олам.
Яратмоқ бобида олдиндадирсан,
Олддасан жон фидо қилмоқликда ҳам…

Фиғон айлаб, куймоқ учун туғдингми?
Қисмат доғин туймоқ учун туғдингми?
Қовжираб, сўлмоқлик учун туғдингми?
Азобдан ўлмоқлик учун туғдингми?

Шод бўлардим, сенинг гўдакларинг гар
Етса гўдакликдан юксакка, тикка.
Шод бўлардим, етса ул гўдакларинг
То ўлгунча ўшал илоҳийликка.

Бу жаҳон юзида кўз очмай улар,
Бу жаҳон юзида ногоҳ юз бурар…
Одам туғилмоғи, жаҳоннинг агар
Шодлиги, ушалган армони йўқдир,
Унда жаҳон надир?
Унда жаҳон йўқ!
Ёки одамий зот жаҳони йўқдир!

ИНТИЗОРЛИК

Йўлнинг бошидадир мунглиғ мозоринг,
Сени ғамлар буткул айлади адо.
Жоним оҳ-зоридан яралган шеърсан,
Сен қонга беланган байтларимда жо.

Ёнингдан ўтади одамлар шошиб,
Гоҳ баланд, гоҳида пастликка қараб.
Гоҳ отлиқ, гоҳида пиёда ўтар,
Бир зум тиним билмай йўртиб, йўрғалаб.

Онам билан яқин дўст бўлган дея
Кимдир мозорингда қилар тиловат.
Кимдир эса, гўё онаси йўқдай,
Парво қилмас, ҳатто, қўпса қиёмат.

Бири тортади ўз аравасини,
Ҳаётидан қилар ифтихор, фахр.
Бири еру осмон ичра муаллақ,
Борлиги, йўқлиги – унга барибир.

Ёнингдан ўтади кимлардир, қалбин
Эски, газаклаган яралар тилмай.
Мозоринг – бир ҳовуч суяк гўримас,
Қалб, туғён мозори эканин билмай…

Ҳар гоҳ тупроғингни айласам тавоф,
Кўзларинг гўрингдан мен томон қарар.
Ўқиб манглайимдан ажинлар хатин,
Фойда-зараримни бирма-бир санар.

Кўз юмдинг бу ёруғ дунёдан, гарчанд,
Боқади менга зор кўзларинг тағин.
Гирён боқар олиб мендан хавотир,
Интизор кўзларинг ҳазиндан ҳазин…

Онагинам, ғамлар ўлдирган онам,
Гарчи, ер остидан топгансан макон.
Гўёки, осмоннинг остида туриб,
Йўлимни интизор пойлайсан ҳамон…

ОНАМ МОЗОРИНИНГ КЎМ-КЎК ҚУББАСИ

Ҳар баҳорда бўлар яшиллик мавжи
Онам мозорининг боши узра жам.
Етти қават осмон тоқи остида
Қайда бўлмай, сени эслайман, онам.

Яшил майсаларинг эслатар, баҳор,
Онамнинг яшнаган ёшлик айёмин.
Кўзларим ўнгида айлагай пайдо,
Тароватбахш умрин, яшноқ ҳаётин.

Кўм-кўк майса ичра кўраман сени,
Онамнинг гўрида яшнаган тупроқ.
Онам армонининг яшил чечаги
Юрагим ерида яшнайди, бироқ.

Тоза тупроқ ичра ётибсан, она,
Тириксан, шеъримда қолгай ҳар изинг.
Барча тириклардан кўра тирикроқ,
Пиримсан, иймоним, тадбирим ўзинг.

Тупроғингда кўм-кўк, момиқ майсалар
Эслатар оналар умид, орзусин.
Кошки, бутун дунё ғавғодан кечиб,
Волидалар томон бурсайди юзин.

Кошки, ернинг яшил курраси, бағри
Яшнаса юзингдай нур сочиб ҳар дам.
Ер гуллаб-яшнаса ҳар тўрт фаслда,
Яшнайди мозоринг чечаклари ҳам.

Титраса она Ер, баъзан, эслайман,
Тупроғинг титроғин ногоҳ, онажон.
Руҳга лаҳад хоки ором берса гар,
Безовта бўлмайди руҳинг ҳеч қачон!

МУҲИДДИН ОЛИМПУР СУВРАТГА ТУШИРГАН ОНАМНИНГ ОХИРГИ АКСИ ОРТИГА ЁЗУВ

Қиблагоҳим, онам!
Олампаноҳим!
Эшикнинг олдида қўл қовуштириб
Тургандайсан ҳануз маъюс, паришон.
Даргоҳимдан кетдинг тупроққа, гарчанд,
Меҳру эътиқодга тимсолсан ҳамон.
Эшик олдидасан, интизор онам,
Шодлигим, умидим,баҳордай маъсум.
Эшик олдидасан, тириксан буткул,
Юз-кўзингда – ўшал мунглиғ табассум.

Бордир, қанча-қанча чақалоқларни
Дунёга келтирган оналар бордир.
Бироқ, онадан ҳам экансан қодир,
Ҳам она экансан, ҳам яратгувчи,
Гўдакка эгизак шоир ҳам туғдинг,
Мафтункор юраги тиниқ бир шоир.

Оқ сутинг оқ шеърим сарчашмасидир,
Неки оқ орзу бор, оҳ, онагинам,
Улангандир оппоқ орзуларингга.
Одамзодда бўлса ҳаёт орзуси,
Барқарорлик умид қилса гар ҳаёт,
Орзу, умидларинг поядир унга.

Қиблагоҳим, онам!
Олампаноҳим!
Гарчи, бу дунёдан кетган бўлсанг ҳам,
Бошингда оқ рўмол, жилмайиб маҳзун,
Умидвор термулиб,
Қўл қовуштириб
Эшикнинг олдида турибсан бу дам.

Эшикнинг олдида турибсан гўё
Меҳмон кутиб олмоқ учун ёруғ юз.
Мени,
Дунёнинг ҳар бурчидан келган
Меҳмонларимни ҳам, остона узра
Кутиб тургандайсан гўё сен ҳануз…

ҲАММАДАН УЛУF

Она чеккан бир нафаслик дард, фироқ,
Ҳар набий мўъжизасиндан яхшироқ.

Оналарнинг бир нигоҳи ичра нур,
Барча юлдуз нуридан кўп порлаюр.

Она айтган ҳар калом дил нақшидир,
Барча доно ҳикматиндан яхшидир.

Оналар берган ушоқ бир маслаҳат,
Бор ҳакамлар ҳукмидан аъло абад.

Оналар бахш қилса меҳрин бир нафас,
Барча санъат аҳлининг сеҳри – абас.

Она кўнгли бўлса гар бир зум малул,
Барча шоир дардидан афзалдир ул.

Она гар бир лаҳзалик ўртар бағир,
Барча мардлар мардлигидан яхшидир.

Она берган бир дуо, бир армуғон,
Барча куч-қудратдан аъло бегумон.

Она қўйган битта беозор қадам,
Чексиз ул олти томондан муҳташам.

Оналар, ҳар бир қадам сизда – азиз,
Сизга бор юксак, баландлар чўкди тиз.

Оналар, борсиз бу олам ичра то,
Сизга бор манзил, макон бўлсин фидо.

* * *

Еру осмоним ўзингдирсан, онам,
Кенг бу жаҳоним ўзингдирсан, онам.

Раҳми йўқ, ҳам меҳри йўқ дунё аро,
Бир меҳрибоним ўзингдирсан, онам.

Сен каби кўнглимни ҳеч ким англамас,
Дилда достоним ўзингдирсан, онам.

Ёғдирар умримга нур нурлик юзинг,
Нурли хон-моним ўзингдирсан, онам.

Англадинг халқнинг тилин, имлонимас,
Ҳам бу забоним ўзингдирсан, онам.

Туғмасанг шоир, ғазал айтармидим?
Байтда баёним ўзингдирсан, онам.

Қўшиғимнинг аввалисан, сўнги ҳам,
Мангу куй, шоним ўзингдирсан, онам.

* * *

Онажон, эй, хушназар, менда назар – сендан нисор,
Менда қолган ҳар нишон, ҳар бир асар – сендан нисор.

Мангулик осмонида парвоз қилар бўлсам узоқ,
Бил, қанотим ҳам парим, эй, муштипар, – сендан нисор.

Қилди ул хоксорлигинг ҳам қанча қадримни баланд,
Осмонимда порлаган юлдуз, қамар – сендан нисор.

Мени деб кўз ёши тўкдинг, кипригингга қўнди нам,
Ўша нам кўзларда унган шеър, кадар – сендан нисор.

Қисқа дер ақлингни кимлар, қисқалик қилгай, бироқ,
Олис ул йўлда шитоб қилсам агар – сендан нисор.

Баъзилар билгай аёлларни заиф деб, воажаб,
Бул ҳаётим ичра порлоқ ҳар шарар – сендан нисор.

Барча билгай нотавон деб ҳам аёл, ҳам онани,
Мен – гувоҳ, бошдан аёғимга қадар – сендан нисор.

Баҳра олсин бул ҳаётдан деб яратдинг сен мени,
Бул ҳаётдан олганим ул бор самар – сендан нисор.

Онажон, муштипарим, ўрнингда қолдим мен букун,
Эрта кундан келган ул ҳар хуш хабар – сендан нисор.

* * *

Айладинг дунёни тарк, сен менга бир дунё, онам,
Мен букун ер узра, сен тупроқ аро танҳо, онам.

Ул қучоғиндан жудо бўлдиму гул айёмида,
Бўлди аччиқ кўз ёшимдан борлиғим дарё, онам.

Ҳар баҳор яшнайди олам хандалар айлаб мудом,
Сарғайиб-сўлган юзим дардинг-ла қоқ саҳро, онам.

Ёшлигимда шафқатинг бирлан қилиб бошимни тик,
Қолдим ул эртанги кун йўлинда зор, аммо, онам.

Юз юлиб қурдинг, яратдинг, соч юлиб қилдинг бино,
Қоматим кетдинг букиб, ганж сингари якто, онам.

Кетди тупроқ остига сен бирла дунё меҳри ҳам,
Қилмагай ҳолимга ҳеч ким ушбу кун парво, онам.

Қийнагай ушбу жаҳоннинг бор баланд-пастликлари,
Сен билан пасту баландлик эрди тенг маъво, онам.

Худди, қабрингдай дилимда орзулар қолмиш қотиб,
Орзу, ишқ дунёсини ҳам қилганим барпо, онам.

Бесабр дунёни тарк айлаб қаён кетдинг шошиб,
Қилмайин бир лаҳза тоқат ҳам сабр, ҳатто, онам.

Тобутинг ичинда кетмиш барча бор-йўғим маним,
Тушди дунё дастидан бошимга кўп савдо, онам.

Эй, ҳаётим шуъласи, кетдинг қувончимни олиб,
Водариғо, водариғо, онажоним, о, онам.

* * *

Онажон, дардингни сен шомлар аро сўйлар эдинг,
Лабларинг сокин шивирлаб юз дуо, сўйлар эдинг.

Fам-алам девори ортинда мудом йиғлаб ниҳон,
Fам билан, ўтганда ҳар хеш-ақрабо, сўйлар эдинг.

Кўп гапирмасдинг, бироқ, бахтин бутун кўрмоқ учун,
Келмасин фарзандга деб зинҳор бало, сўйлар эдинг.

Сақладинг сен охиратнинг йўлларини покиза,
Охират тоғига айлаб илтижо, сўйлар эдинг.

Борар эрдинг ломаконга сен ярим жон, тан билан,
Сўнгги манзилингга гўё бесадо, сўйлар эдинг.

Ул танингда гарчи туғён завқи сўнган бўлса ҳам,
Бул тирикликдан умид қалбингда жо, сўйлар эдинг.

Оқ сутинг ул бедаволар дардига эрди даво,
Бедаволар дардига излаб даво, сўйлар эдинг.

Мен ҳануз ҳайрону лолман, лабларинг қурғаб, қуриб,
Ўз-ўзингча, сен Худо бирлан ва ё, сўйлар эдинг.

* * *

Соғиниб ҳар лаҳза, ҳар дам, сени эслайман, онам,
Қопласа қалбимни дард, ғам, сени эслайман, онам.

Ўз тилин йўқотган ул тилдошларим ичра қолиб,
Топмасам тилдошу ҳамдам, сени эслайман, онам.

Ёшлигим сен бирла гўё айламиш оламни тарк,
Ёшлигимни эсласам ҳам, сени эслайман, онам.

Тоғли, тор манзилда тарк этдинг жаҳонни ногаҳон,
Ҳар сафар кезганда олам, сени эслайман, онам.

Гоҳи дам ўйларга ботсам бу ҳаётда қийналиб,
Кипригимга қўнса гоҳ нам, сени эслайман, онам.

Сени эслайман мудом, ёдинг маним ёдим эрур,
Сенда жоннинг аслидир жам, сени эслайман, онам.

20 may — Atoqli tojik shoiri Loyiq Sherali tavallud topgan kun

XX asr Sharq she’riyatining zabardast namoyandalaridan biri, atoqli tojik shoiri Loiq hayot mazmunini haqiqat inkishofi va bunyodida deb bildi. Umr bo’yi millatni Ro’dakiy qadar, Firdavsiy va Hofiz qadar ko’tarmoqqa, yuksak tog’lar boshidan zaminga olib tushmoqqa intildi…

LOYIQ
ONAGINAM
Odil Ikrom tarjimasi

Loyiq Sherali 1941 yil, 20 mayda Panjakent tumanining Mazori Sharif qishlog’ida tug’ilgan. «Ko’klam»(1966), «Ilhom»(1968), «Tilak»(1971), «Tashna ko’ngil»(1974), «Sohillar»(1972), «Vatan tuprog’i»(1975), «Yomg’ir tomchilari»(1976), «Yo’lovchi»(1979), «Tosh sahifa»(1980), «Ko’z kulbasi»(1982), «Yorug’ kun»(1984), «Qalb uyi»(1986), «Ona duosi»(1991), «To’lgan jom»(1991), «Men va daryo»(1991), «Ishq avvaliyu oxiri»(1994), «Sassiz faryod»(1997) nomli she’riy to’plamlari hamda ikki tomlik «Kulliyot»i(2001) nashr etilgan. S.Yesenin, Gyote, S.Kaputikyan, E.Mejelaytis, Q.Quliev, Yordan Milev, G.Ptitsin, M.Svetlov, R.Hamzatov, YE.Yevtushenko, E.Vohidov she’rlarini tojik tiliga tarjima qilgan. A.Ro’dakiy nomidagi Tojikiston Davlat hamda xalqaro Nilufar mukofotlarining sovrindori. 1965 yildan buyon SSSR yozuvchilari Ittifoqining a’zosi. Tojikiston xalq shoiri. 2000 yil, 30 iyunda vafot etgan.

ONAMGA

O’tirib sandalning bir chekkasida,
Tunlarda ko’z yummay, oh, qari onam,
Sen, balki, kuyovlik to’nin tikarsan,
Dilda niyatlaring bo’lib bir olam.
Kuyovlik to’nini qaddimda ko’rib,
To’y kuni ushalsin armonlaring to,
Toki, yoshligingning rangi, chiroyi
Qaytadan porlasin va bersin jilo.
Onajon, qudratli, titroq qo’lingga,
Qaniydi, aylasam jonimni fido!

Xira tortib qolgan ko’zlaring, izlab,
Ignaning ko’zini topolmaydi goh.
Sening mo»jizakor qo’llaring bukun
Qaltirar keksalik changali aro.
Shunda ham tikarding gullik dasturxon,
Har naqshiga berib zargarona zeb.
Ma’raka-to’ylarda, odamlar ichra,
Toki, obro’yimiz to’kilmasin deb.
Umiding dunyosi nechog’ keng, shinam…
Onam, onaginam!..

O’tib ketdi go’zal, yoshlik ayyoming,
Ko’zdan nihon, yuzga pardalar tutib.
Umring ham sovrildi, ushbu hayotni
Gohida kuzatib, gohida kutib.
Art, doka ro’moling bir uchi bilan,
Nogoh ko’zlaringda paydo bo’lsa nam.
O’z oyog’i bilan, tushungin, axir,
Dunyoga bir marta keladi odam…
Bardoshli ohlaring tinglaydigan kam,
Onam, onaginam!..

Qishloqdan nariga chiqmay bir qadam,
Dunyoning yuzini ko’rmading, nahot?!
O’zin atrofida o’zi aylangan
Charxdayin bir umr kechirding hayot.
Osmonning etagi go’yo chirmashib,
Qishloq hududini qurshab olgan payt,
Balki – shu, sendagi jahongashtalik
Niyating yo’llarin berkitdimi, ayt.
Pinhon olamingda qancha sirlar jam,
Onam, onaginam!..

Xudo deb, oyatlar o’qirding doim,
Ta’birlar izlarding, qalbing payvasta
«Haftiyak» kitobin go’dak yostig’in
Ostiga qo’yarding avaylab asta.
Chaqaloq ulg’ayib, bo’lsin qahramon,
To qo’rquv yurakdan yo’qolsin derding.

To sig’ib, go’dakning jajji ko’ksidan,
Payg’ambarlar qalbi joy olsin derding…
Hech kimning nazari ilmagan pastqam,
Tutun to’lgan kulba ichra birma-bir,
Insoniy burchlarning hukmi birlan jim,
Butun bir dunyoni sig’dirding, axir.
Tunlar kuymalanib, mijja qoqmasdan,
Sutli kulcha yopding bizni uxlatib.
Tong yorishgan zahot farzandlaringni
Tag’in maydonlarga qo’yding kuzatib.
Farzandlar faxridir dardingga malham,
Onam, onaginam!..

Tuproqqa topshirgan farzandlaringni
Har kecha eslading, tushingda ko’rib.
Arvohlar holidan olarding xabar,
Ruhlar diydoriga muntazir bo’lib.
Shundoq ostonangda o’lim soyasi
Har lahza umringga qo’yadi tuzoq.
Seni tinim bilmay butkul qorong’i
Zulmat dunyosiga tortadi, biroq.
Bezavolsan, qo’rqma o’limdan bu dam,
Onam, onaginam!..

Minglab o’lim, g’amni kechirding boshdan,
Yemay, ichmay, kiymay, ketsang ham tolib.
Ne-ne azob bilan katta qilgansan,
Meni qanotlaring ostiga olib.
Eslayman, sen menda tirik ko’ray deb,
Qancha orzu, xayol etganlaringni,
Ovlangan ovchiday, qay bir qaro kun,
Bu dunyodan o’tib ketganlaringni.
Yuraging qon bo’ldi chekaverib g’am,
Onam, onaginam!..

Bukun kasbu hunar o’rganib bolang,
Topar beminnat non, rizqu nasiba.
Sen unga duo ber qo’llaring ochib,
Sening nomingga deb ochdi sahifa.
Sen unga duo ber, olis yo’llarda
Sening noming bilan qo’yganda qadam.
Unga mag’firat qil, rahnamolik qil,
Onam, onaginam!..

Lablaring shivirlar, so’ylaydi sirlik
Manglaying qoplagan har bitta ajin.
Go’yoki, tinglayman shunday hikmatni,
Xoh yiroqda bo’lay, xoh bo’lay yaqin:
Bir kokilni bezab, so’ngra to’kilgan
Bebaqo guldan, ayt, bormi biror naf?
Ushbu olam bag’rin, sarg’aymay, so’lmay,
Bezagan gullarga bo’lsin shon-sharaf.
Avvalsan hayotim avvalidan ham,
Onam, onaginam!…

Keksayding, g’animat nafaslaring ham
Sendan iz qoldirib taralar jonbaxsh.
O’shal nafasingni gullar shaklida
Kashtalar yuziga aylagaysan naqsh.
Ko’zingdagi so’nggi nurlarni bir-bir
To’kasan tunlarning qalbiga bedor.
Go’yo o’sha nurni ertangi kunning
Oppoq tonglariga aylaysan nisor.
Gul, nur, iymon – sendan meros muhtasham,
Onam, onaginam!..

Ona, bir zum eski g’amlarni unut,
Famgin qo’shiqlarni kuylamagin, bas.
Qayg’u-g’amlar tilib ketgan dilingni
Ilk qo’shig’im bilan yorit bir nafas.
Ona, umid bilan tikar bo’lsang gar
Yangi to’n, dasturxon, boshing egib xam,
Faqat, men uchunmas, faqat, mengamas,
Tikkin sen kelajak avlodlarga ham.
So’nggi rizqingni ham g’animat bilib,
Doim salomat bo’l, omon bo’l, bardam.
Onam, onaginam!..

BU YOMFIRLI TUNDA…

Bu yomg’irli tunda, mahzun kechada
Onam kulbasini o’yladim bir zum.
Uning chakka o’tgan tomini eslab,
Dilimda bir dunyo yig’ladi yum- yum.

Bo’m-bo’sh hovlidagi g’arib kulbada,
To’g’ri ko’ngil – uning bori-bisoti.
Bolalari to’zg’ib, uy burchagida
Yolg’iz o’tirgandir xayolga botib.

Balki, ro’za tutib Ramazon oyi,
Qilmagan gunohin oqlayotgandir.
Iftor chog’i shiftdan tomgan chakkalar,
Balki, qulog’iga yoqmayotgandir.

Eski joynamozda o’tirib, balki,
Yurakdan Xudoni o’ylaydi hamon.
Balki, past ovozda, Parvardigordan
So’rab o’tirgandir jannatdan makon…

Bir vaqt quvnoq edi mung’aygan onam,
Uzun sochlari ham tim qora edi.
Sochidan taralgan qatiqning hidi
Bir xazina edi, bir chora edi.

Yengini shimarib tirsakka dovur,
Ming bitta tadbirni o’ylab tolardi.
Go’yo, u taqdirning qattiq qo’lidan
Bizning rizqimizni yulqib olardi.

Sigir sog’ar edi uyg’onib tongda,
Mehr bilan sigir ortini silab
Sirg’alib tushardi sut idishiga
Tang’ilgan sochlari to’zg’ib, qaltirab.

Har gal qizib turgan mo»jaz tandirga
Sutli kulchalarni yopishtirgan dam,
Tandirning laxchasi kuydirar edi
Kiprigining uchi, qoshlarini ham.

Sutning hidi qolgan qo’llari tunda
Boshimda sirg’alar edi muloyim.
Silardi ko’zimning qaboqlarini
Uning barmoqlari, ohista va jim.

Yuragimda yongan orzularimni
Soddadillik bilan tutar edim sir.
Qo’lini ko’ksimga bosib uxlardim,
Shiftning vassalarin sanab birma-bir.

Bu yomg’irli, mahzun kechada tag’in
Onam kulbasini esladim nogoh.
Shiftdan o’tgan chakka… Yomg’ir shiddati…
Dilimda bir dunyo dod ayladi, oh!..

Onaginam!
Mening jannati onam!
Joying jannatligi, garchand, tayindir.
Lekin, tomdan chakka o’tgan bu kunlar,
Bilmayman, negadir, juda g’amgindir.

Onaginam!
Mening jannati onam!
Bilaman, pushaymon qilmaysan bekor.
Yog’ilgan o’q bizni o’ldirolmadi,
Yog’sa yog’aversin, mayli, yomg’ir, qor!

Onaginam!
Mening jannati onam!
Hayot goh qadr, goh qorniga yig’lar.
Osmon ham, ba’zan yer, ba’zida esa
O’zining parishon holiga yig’lar.

Onaginam!
Mening jannati onam!
Osmon yig’lar, dardi bunchalar og’ir?..
Sening ko’z yoshlaring bas emasmidi?!..
Yomg’ir yog’ar… Yomg’ir ustiga yomg’ir…

ONAGINAM, DUNYO KO’RMAGAN ONAM

Kunlar yorug’ edi, hovlida bir tup
Olmamiz bor edi, qayg’u yo’q edi.
Yotog’imiz edi olmaning tagi,
Nonu suvimiz bor, ko’ngil to’q edi.

Onam qaddu basti kelishgan edi,
Faqat, to’g’ri yo’lni o’tardi bosib.
Qayrilma ro’molin ostida uzun
Sochlarini doim yurardi yozib.

Hovlimizda bir tup tut ham o’sardi,
Bizning boyligimiz edi o’sha tut.
Donimiz edi u – qolmaganda don,
Shinni(1)si ro’zg’orni aylar edi but.

Onam tut quritar edi, qurt uchun
Barg terib qo’llari bo’lardi yag’ir.
Go’yo bargday titroq jonimizni u
Ajalning og’zidan terardi bir-bir.

Qopda bug’doyimiz bor edi tag’in,
Ko’pning qatorida – rangu ro’yimiz.
Uyimizning yuzi – noni bor edi,
Qonimiz, jonimiz, orzu o’yimiz.

Onam tutgan joyin olardi uzib,
Unda cheksiz edi bardosh va sabot.
Zamonaga qanot bo’lmog’imiz-chun
Zamon bilan birga qoqardi qanot.

Qishloq tepasida buloq bor edi,
O’xshardi qishloqning sodiq do’stiga.
Dunyodagi barcha daryodan saxiy,
Yarardi qishloqning kamu ko’stiga.

Onam suv tashirdi o’sha buloqdan,
Yuzimizni yuvar edi har sahar.
Xalqning kelajagin yuvardi go’yo,
Porlagan tong nuri bilan har safar…

Onam, onaginam, nima dey tag’in?..
Yuzim yorug’ o’shal buloq yoshidan.
Yuzim yorug’ – sening oldingda, ona,
Kelajak qoshida, dunyo qoshida…

Har gal yurtimga yo’l olsam, tuprog’ing
Bag’riga ko’milib o’lgim kelar, oh.
Onaginam, dunyo ko’rmagan onam,
Senday pok yurakni ko’rmagan dunyo!..

_______
Shinni– tut murabbosi

KO’NGLIM DUO ISTAR…

Mening qari onam, qaerlardasan?..
Kulfatlar domidan tolib ketdim men.
Biror tadbir o’ylab topmasang bo’lmas,
Taqdir girdobida qolib ketdim men.

Boshim qo’llaringni sog’indi juda,
Sog’indim dardingga jo’r ohlaringni.
Bukun g’amdan zada bo’lgan yuragim
Tusayotir issiq nigohlaringni.

Ko’nglim duo istar, parrandalarning
Bir juft qanotiday qo’lingni yozib,
Xudoni falakdan yerga chorlarding,
Famgin pichirlarding qiblaga boqib.

Meni olislarga kuzatgan chog’da,
Nogoh yoshga to’lib ketardi ko’zing.
Ketganimdan keyin, ortimdan yig’lab
Suyanib qolarding o’zingga o’zing.

Nimasini aytay?
Mendan yaxshiroq
Bilasan qismatboz dunyo holini.
Yaxshiroq anglaysan sen mendan ko’ra,
Tiriklik tongini, hayot shomini.

Bu dunyoda bita-bittalab yig’dim
Ilm va hikmatning urvoqlarini.
Biroq, senday yaxshi o’rganolmadim
Bu yeru osmonning jumboqlarini.

Bilaman, yuz yoshga kirib o’lsam ham,
Hanuz yo’rgakdagi go’dak ekanman.
Bilaman, sening pok sutingdan keyin,
Yegan bo’lsam, faqat, afsus yeganman…

ONAGINAM

Tog’lar orasida sharsharalarning
Shovqini, suroni, navosi bilan,
Buloqlar safosi, shamolu yomg’ir
Kuyi bilan, bahor havosi bilan
Jon ato aylading,
Jon ato aylab
O’z joningni bir zum o’ylamading ham.
Tunu kun beshigim boshida bedor,
Onaginam, ko’ngli sadpora onam,
Onaginam, mening bechora onam.

Ro’zg’or yukin tortding boshoqlar terib,
Sho’rligim, o’zingni xo’rlading, biroq.
Dunyoning ranjini tatib ko’rding ko’p,
Dunyoning ganjini ko’rmading, biroq.
Yurak ato etding,
Yurak bag’ishlab,
Yuragingni tirnab ketdi g’am, alam.
Tunu kun beshigim boshida bedor,
Onaginam, ko’ngli sadpora onam,
Onaginam, mening bechora onam.

Ilohiy duolar ijobat bo’lib,
Yoshlik ato etding yoshligingga xos.
Oshiqlik, shoirlik, fidoyilikni
Va hayot davomin qoldirding meros.
Umr ato etding,
Umr bag’ishlab,
Horg’in ko’zlaringdan arimadi nam.
Tunu kun beshigim boshida bedor,
Onaginam, ko’ngli sadpora onam,
Onaginam, mening bechora onam…

ONALIK HAQQI

Ey, daraxt, shoxingdan har vaqtu bevaqt
Meva uzib yedim bamisoli qand.
Sening yog’ochingni ishlatdim, ba’zan,
Salqin soyangdan ham bo’ldim bahramand,
Onalik haqqing bor mening oldimda.

Ey, pokiza buloq, onamdan keyin,
Ko’ksingdan suvingni to’yib so’rganman.
Sen menga kuch-quvvat bergansan mudom,
Sofdillikni, faqat, senda ko’rganman,
Onalik haqqing bor mening oldimda.

Ey, shaddod, sho’x daryo, ey, dalli daryo,
Boshing yo’q, oqasan tinmay erta-kech.
O’zingdan ketasan hamma-hammaga,
Biroq, so’ngingni ham topolmassan hech,
Onalik haqqing bor mening oldimda.

Ey, eski tegirmon, ey sen chambarshox,(1)
Noning yeb voyaga yetganim tayin.
Ortingdan yugurdim dalama-dala,
Tiriklik ortidan yugurgan sayin,
Onalik haqqing bor mening oldimda.

Ey, bug’doy boshog’i ichra ungan don,
Oqligingda yuzim yorug’ligi bor.
She’rimning shirasi – sendagi shira,
Sendan umid qilib, bo’ldim umidvor,
Onalik haqqing bor mening oldimda.

Onam o’tgandan so’ng angladim, bildim,
Boqiy – volidamdan qolgan har nishon.
Rahmatlik onamdan qolgan nishonlar,
Toki, boqiy ekan bu qadim jahon
Onalik haqqingiz bordir oldimda.

Onam o’tgandan so’ng angladim, go’yo
Bu dunyo huvillab qolganday bari.
Ey, boshlari omon qolgan onalar,
Ey, siz, bu dunyoning volidalari,
Onalik haqqingiz bordir oldimda!..
_________
1-Chambarshox – «Sigir – uy tegirmoni» maqoliga ishora.

ONAMGA ILTIJO

Sochlar oq, sarg’imtir, qop-qora ro’mol,
Baqbaqa osilgan, qosh – ikki rangda.
Changak bo’lib ketgan barmoqlar uvol,
Hayot hozirgina qaytganday jangdan…

Suv toshgan ko’zingdan suv kelar bot-bot,
Bu suvlar boshingdan o’tdi birma-bir.
Qo’l, oyoq, boshu qosh, lablar titrog’i,
Bag’ringni tilkalab o’tgan larzadir.

Qoshing qanotlari sinibdi, ona,
Parvozdan to’xtagan misoli mahzun.
Lol, hayron turibsan eshik oldida,
Kunim bitgan, deb oh tortasan uzun.

Tun-kun tashvish tortding bolalaring deb,
Ular to’ldirsin deb Vatan kamini.
Bir umr yer yuzin g’amini yeding,
Endi yeysan go’ru kafan g’amini.

Sen o’zga olamga aylasang safar,
Qulaydi umrimning shohstunlari.
Sag’ir qoldirasan meni, onajon,
Tugar hayotimning yorug’ kunlari.

Qari onam, Xudo umringni bersin,
Baxtimga omon bo’l, umrim sayqali.
Men hanuz go’dakman sening oldingda,
Qadringga yetmagan go’dakman hali.

Men hali go’dakman sening oldingda,
O’sha qaysar, o’sha gapuqmas, nodon.
Polizdan o’g’irlik qilmaslik uchun,
Sendan xipchin yegan bolaman hamon…

Qari onam, Xudo umringni bersin!
Mabodo, dunyodan o’tsang nogahon,
Sen bilan o’ladi borlig’im, borim,
Sendan keyin qarib qolaman, ishon…

Onam!
Keksalikni olma bo’yningga,
Bukun yoshligingni yod ayla bir zum.
Shoir bolang yodi bilan har nafas
Yorug’ kunlaringni shod ayla bir zum.

Aql ko’zi, garchand, ko’rmas olisni,
Ko’ngil ko’zi to’lgay nur bulog’iga.
Agar eshitmasa qulog’ing, hayot
Sadosini to’ldir dil qulog’iga.

Hayot bo’lsang, baxtli yashayman, ushbu
Dunyoni to’ldirib sirga, onajon!
Agar o’lsang… (Xudo ko’rsatmasin hech!)
Sen bilan o’laman birga, onajon!..

ONA, SEN BOR EDING…

Ona, sen bor eding,
But edi bag’rim,
Dunyo hikmatga kon, baxtga yor edi.
Ona, sen bor eding,
Ko’ngil qushimning
Oshyonida suvu doni bor edi.

Bor eding,
Hayotdan bahramand edim,
Yosh edim, hayotga hamdam, yonma-yon.
Bor eding, do’stlarim g’amxo’r edilar,
Hayot oson edi, yo’llari ravon.

Boshimni silagan chog’ingda, ona,
Hayot go’zal edi, o’lim bu – ro’yo.
O’sha sen silagan boshimga bukun,
Ona, osmon qulab tushgandek go’yo.

Bu ne hol?..
Taqdirning o’yinimi bu?
Sen meni yaratding,
Men seni ko’mdim.
Tuproq, suvga payvand aylading meni,
Men seni tuproqqa topshirib qo’ydim…

Onajon, rozi bo’l bergan sutingga!
Hayotim unchalik emasdir yupun.
Ammo, ko’zlarimga dunyo – qorong’u…
Qarilik boshlandi sen jon bergan kun…

NON –NASIB

Qayga ketdi, ona, qaylarga ketdi,
Endi qanot qoqqan kabutarlaring?
Qayga ketdi, ona, qaylarga ketdi,
Suygan farzandlaring – jonkuyarlaring?

Tinmay sep yig’arding kelinlaringga,
Chiroyli liboslar, sadaf durdona.
Jamlarding g’aznadan zarli zarralar,
Marjonlar shodasin izlarding, ona.
Ne bo’ldi? Umiding, asli betayin,
Kasofat to’dalar etdimi yakson?
Qarilik hassasi senga jon edi,
Qo’lingdan ketdimi bu jon nogahon?

Har bolang kiftiga oppoq un sepib,
Jo’natding, yo’llari bo’lsin deb porloq.
Ham duo aylading, bosgan izlari
Un kabi hamisha bo’lsin deb oppoq.
Yodingdami, ona, bir to’g’ram nonni
Sindirib berding sen butun noningdan.
Toki, qolgan o’shal yarimta noning,
Chorlasin yoningdan ketganlaringni
Bag’ringga va bayram dasturxoningga.

Qayga ketdi, ona, qaylarga ketdi,
Uchqur lochinlaring, uchib bag’ringdan?
Tilla qulf, kaliting, ochiq eshiging
Va yuz avvallaring, bir avvalingdan?
Yodingdami, bir kun ketganlar rizqin
Noiloj berganding menga nogahon.
Nochorlikda yegan nonlarim,
Zaqqum
Zaharday bo’g’zimda turibdi hamon…

So’ng mening navbatim keldi…
Meni ham
Jo’natding xizmatning yo’llari tomon.
Iltijo qilarding Xudoga ming bor,
Ilohim, farzandim bo’lsin deb omon.
Yig’lama, ey, onam,
Yumshoq to’shakda
Tinch nafas olmoqda olam ushbu on.
Kuyinchak, mehribon zotlar umrbod
O’lsa ham o’lmaydi o’shandan buyon.

Menga ham un sepding, berding menga ham
Yarimta non, yarmin asrading u kun.
Toki, men xizmatdan qaytgan chog’imda
Qolgan ul yarmini yemog’im uchun.
Sening duolaring ijobat bo’lib,
Bo’lgaydir rizqimu nasibam butun.
Qayg’urmagin, onam,
Non-nasibamni
Mendan hech kim yulib ketolmas bukun.
Chunki, kuygan yurak-bag’ri o’rtangan
Onalar orzusin dog’i bor unda.
Jonsarak onaning qalbi firoqdan
Hasratlarda yongan chog’i bor unda.
Chunki, jonin fido qilgan mehribon
Jonlarning bezavol yodi unda bor.
Jon bergan, qon bergan qahramonlarning
O’chmagay abadiy nomlari zinhor!,

FARZANDLAR

Sen hayron qolasan, ona,
Men – bolang,
Xuddi, ikki kunlik mehmonday kelsam,
Bir yilda bir marta, seni ko’rgani.
Katta, go’zal yurtlar safaridan so’ng,
Jomadonni ochsam, oldingga yoyib,
Sen uchun keltirgan sovg’alarimni.

Sen hayron qolasan, ammo, dunyoda
Har kimning o’z qismat, navbati bordir.
Sen esa, bahorgi qush navosidan
Boshqa sado tinchin buzmagan sokin
Tog’dagi go’shada,
Bor hasratingni
Qo’shni kampirlarga to’kasan bir-bir.

Ammo, yo’lovchiman,
Askar boladay,
Yelkamda tayyor – yo’l to’rvasi har kun.
Unda bir kaft Vatan tuprog’i bordir,
Vafodorlikdan bor unda pok qasam,
Unda – atalgan rizq, yo’llarning changi,
Unda yo’llar bordir uzundan-uzun,
Yorning manziliga eltguvchi har dam.

Unda ham cho’g’ bor, ham paxta xirmoni,
O’lish ehtimoli, mangu haykal ham.
Unda bor askarning mo»jaz hayoti,
Dilda pinhon umid, qahramonlik jam.

Unda – oq sut, oq soch, ko’z yoshing, bolang
Undan erta kunga tashlaydi qadam.
Ko’zlari yo’l ko’rgan yor aksi – unda,
To’yning qo’shig’iday anglar xatimni,
Qoldirmay, hattoki, biror harfin ham.

Undadir saf tortib, qo’l silkib qolgan
Onalar faryodi,
Parvozi baland,
Kumushqanot qushning parvozlari ham.
Unda bor Xayyomning ko’zasi, unda
Hofiz bo’sa olgan go’zal bir sanam.

Yo’lovchiman,
Qo’lda juzvadon, unda
Keksalar qurilgan joyin jahannam,
Do’zax singlisi deb sanagan shahar
Loyihasi, naqshi chizilgan,
Ammo,
Undagi uy, qasr, koshonalarning
Egalari ona qornida yashar.

… Qahraton pallasi. Tizza bo’yi qor,
Buloqdan ko’zada, madoring qurib
Suv tashiysan xasta holing bilan jim,
Sirpanchiq qor uzra sirg’anib, horib.
So’ngra o’t qalaysan qozon tagiga,
Xuddi, folbinlarday, olovning yoniq
Shu’lasida meni ko’rasan nogoh,
Huzuringda bor deb qilasan xayol.
Tomdagi qorlarni kurab, eslaysan
O’tib ketgan yoshlik chog’ingni darhol.

Yetilmagan ma’dan misoli bukun
O’shal tog’lar bilan emasman birga.
Undan yasaladi ham qalqon, ham tig’,
Undan yasaladi ham tilla sirg’a.
Endi nafas olib o’zga havodan,
Tentirayman o’zga manzilda bu dam.
Endi kindik qonim to’kilgan joyning
Baland cho’qqisida kezmayman beg’am.
Endi yurtdoshlarim bolalariga
Qo’shilib tog’lardan terolmayman gul.
Chillak o’ynamayman endi, eng go’zal
Olamimdan ayro tushganman butkul.

Endi yo’lovchiman,
Olam so’rmayman,
Olamni ko’rishni istayman chindan.
Baxtli odamlarga kuylasam, toki,
Qachondir beshigim ustida tunlar
Sen aytgan eng go’zal qo’shiqlaringdan.

Kezaman, onajon, har lahza, har dam,
Oq suting haqqini aylay deb ado.
Shul sabab, borlig’im jomadondadir,
Toki, bu olamning har burchida men
Axtarib yoshliging,
Buyukligingni
Va ular sha’niga aytay hamd-sano!

ONA

Jon hidi, non hidi, yelinning hidi,
Bolalik bahori gulin atri ham,
Yangi sog’ilgan ul qaynoq sut hidi
Sening qo’llaringdan taralar, onam.
Hayot ash’orining satriday go’yo,
Yuzingni qoplagan sanoqsiz ajin.
Sening iymoningga, sening azmingga,
Onaginam, ular o’qiydi tahsin.

Qariding, chiroying shu’lasi uchib,
Hayoting quyoshi tog’ uzra botdi.
Yumshoq panjalaring bo’shashib behol,
Chaqnoq ko’zlaring bir nuqtada qotdi.
Sochlaring kul rangin oldi birma-bir,
Yo’l yurib toliqdi oyoqlaring ham.
Yo’q,
Tiriklik bilan vidolashma, yo’q,
Onaginam mening!
Oh, onaginam!

Gul boru guldasta bog’lash ayb edi,
Sen yashagan o’shal yoshlik davringdan.
Tirikchilik olmish endi o’zga rang,
Joningni koyitib tortgan jabringdan.

Xor-zor go’daklaring, xuddi, kaptarday,
Qo’llaringdan olis-olisga uchar.
Sen dunyoda ko’rmay o’tgan dunyoni
Sening ko’zing bilan ko’radi ular.

Bari qaytdi seni qo’msab, sog’inib,
Qaytdi mo»jizakor iniga tag’in.
Sen peshvoz olasan kulbangdan chiqib,
Ko’zlaringdan to’kib quvonch yoshlarin.

Olis yo’l toldirib, uxlasa tunlar,
Yostig’in boshiga o’tirib hazin,
Izlaysan boshu yuz, manglaylaridan,
Yo’llar, safarlarning qoldirgan izin.

Farzanding boshida yaltirab turgan
Bir tola oq sochni ko’rib yarim tun,
Uxlolmay, qalbingni o’rtaydi alam,
«Buncha barvaqt?» deysan shivirlab mahzun.

Ona, asli shudir hayot degani…
Senday armon bilan o’tamiz biz ham.
Keksalikka senday boramiz yetib,
Dunyodan o’tamiz navbat kelgan dam.

Onajon, faqat, sen mangu qolursan,
Bu go’zal dunyoda sen borsan abad.
Olislarda yurgan farzandlar yo’lin
Poylaysan oy, kunlar sanab sen, faqat.

Bolalik ayyomin g’avg’osi aro,
Sening allalaring tinglayman hamon.
Biroq, uxlatmaydi endi ul sado,
Balki, chorlar bizni yorug’ kun tomon…

O’git, duo, ezgu orzular bilan
Yana to’g’ri yo’lni ko’rsat bizlarga.
Kim yo’l yursa, bordir oyog’ida gard,
Kenglik, saxovatni o’rgat bizlarga.

* * *

Ona yer singari tanhosan, ona,
Ona yer singari yolg’iz, yagona.

Yerni meros qolgan molu mulk yanglig’
Necha bor o’rtada taqsim qildilar.
Farzandlaring yerni parcha-parchalab,
So’ngra bir-biriga taqdim qildilar.
O’rtada yer taqsim etilmasligin
Bir kun ular anglab yetdilar, ammo,
Yer, osmon,
Oy, quyosh,
Qalbing,
Mehringday
Hargiz bo’linmaydi go’daklar aro.

Hammada bordir o’z quyoshi, oyi,
Har kim o’z osmonu yeri ichradir.
Ammo, asil quyosh, oy, yeru osmon
Sendayin yagona, senday bittadir.

Har kimning o’z yurti bo’lgani kabi,
Tug’ilgan joyi bor, bordir oshyona.
Barchamizga ona – Vatan bittadir,
Sen bizga Vatanday tanhosan, ona.

Yakka-yagonasan qayda bo’lmagin,
Yakka-yagonasan biz bilan har dam.
Sendan g’am yaralgay,
Shodlik yaralgay,
Yaratgaysan bugun,
Kelajakni ham.

Yer, osmon,
Oy, quyosh,
Bu ona Vatan
Tanholigi bois
Biz uchun aziz.
Bittadan ko’p bo’lgan narsa dunyoda
Unchalar muqaddas sanalmas hargiz.

Ona yer singari tanhosan, ona!
Ona yer singari yolg’iz, yagona!

ONA ETAGI

Go’daklikda, endi yo’l yurgan chog’da
Tutdi etagingdan yiqilmay deb ul.
Beshikda bog’lanib qolmay deb tanho,
Qayga borsang, tutdi etakdan nuqul.

Garchi, gurzi tutar endi u qo’llar,
Ona, etagingdan tutar u tag’in.
Garchi yurolmaysan endi izma-iz,
Garchi sanolmaysan qo’ygan qadamin.

Ona, etagingdan tutgaydir tag’in,
Qiynalib o’stirgan go’daging bu dam.
Kecha emaklagan murg’aging bukun,
O’lik-tirigingga ega bo’lsa ham.

Etagingdan tutar, etagingni to
Olmasin deb uning qo’lidan balo.

QARZ

Senga yoshligimni qarz bergim kelar,
Qaytarasan degan bir umid bilan.
Yolg’izlik dardini chekkanda qaytar,
Shodlik kunlarimda jom aylab uni
Hasratdan achchiq yosh to’kkanda qaytar.

Oyoqqa chang-g’ubor yuqtirmay keldim
Yangi yoqqan qorni birma-bir bosib.
Yashnagan nihollar qoldi ortimda,
Keldim olislardan entikib, shoshib.
Nomingga bitilgan afsonalarni
Birma-bir, yo’lma-yo’l, o’zimcha o’qib
Keldim olislardan, ilk qadamimdan
Qolgan izga sening nomingni qo’yib.
Jim sukut saqlagan tog’lar oralab
Keldim olislardan yoningga yetib.
Qa’rida sirlarni pinhon asragan
Ne-ne daryolarning to’lqinin kechib.
Daryoning bo’yidan keldim men, biroq,
Bir kosa suvingdan bergin, tashnaman.
Men bir yo’lovchiman bunda besabr,
Bir lahza tin olib, tag’in qaytaman.
Men seni bir zumda oshno aylayman,
Daryo, tog’ qa’rida asragan sirga.
Tog’larning kitobi menga hamrohdir,
Daryolar qo’shig’i – men bilan birga.
Bolaligim, bekas, xoru zorligim,
Onam ko’z yoshidan so’ylayman hazin.
Sochining uchiga boylangan kalit,
Qancha eshiklardan non so’raganin.
So’ylayman men uning charx yigirganin
YO doka ro’moli yopgan yuzidan.
Otalar yuz ganju merosidan ham
Afzal bo’lgan issiq kulto’dasidan.
So’ylayman men uning, charmday qotib,
Qabarib yorilgan oyoqlaridan.
Erkalagan chog’da nozik, muloyim,
Burishgan, serqadoq barmoqlaridan.
Tog’lar makonidan so’ylayman yana,
Ko’chkilar ko’chganin, yoqqanida qor.
Sargardon shamolning huvillashidan
So’ylagim keladi takror va takror.

Qolgin bir nishonday qarog’im aro,
Tuhfaday yo’limda eltay men uni.
Ko’z ochib ko’rsatay, toki, anglasin,
Yoshlikda beqaror oshiqligimni…

Lablaringda bordir
Shodlikdan nishon,
Yuzingda yashnaydi xazonsiz bahor.
Zarhal sochlaringning sokin jilosin
Yodim ichra qoldir,
Shafaq aksi to
Mening yuzlarimni yoritsin takror!

Ketdik!..
Porlama, ey, o’tkinchi jilva,
Men tilla tobutman o’zimga o’zim!
Har nigoh qa’ridan dilimda borin
Anglab olgin sen ham, ey, xayrixohim.
Unda qaqshab ketgan benavo qalbning
Mudom ochiq, to’kin dasturxoni bor!
Unda qissalar bor, o’qib ayla yod,
Garchi, ganjmas, biroq, sengadir yodgor!

* * *

Kimki onalarning muqaddas yerin
Tanigay, xuddi, bir tuproqshunosdek.
Uning har bir yo’lin qadamlar bilan
O’lchab, oxiriga yetolmaydi, lek.

Tanimoqlik lozim bu yerni go’yo
Jarohatlik tanday munglig’, yarador.
Umrbod g’am ko’rgan ma’yus chehraday,
Umrin varog’ida motam izi bor.

Yolg’iz ona yolg’iz farzanddan nogoh
Ayrilib, tuproqqa uni qo’ygan dam,
Qabrining boshida yig’lamoqlikdan
Ko’r bo’ldi baxtning har ikki ko’zi ham.

Xuddi, bir dehqonday, qahatlikdan so’ng
Yerga urug’ sochib, kutmoqda hanuz.
O’z yurtin qo’msagan musofir yanglig’
Diyorini eslab o’rtanar ma’yus.

Onalar yerini o’z onasiday
Mushfiq va mehribon bilsa agar kim,
Yo’lida bosh fido aylab har qadam,
Ta’zim bajo qilgay yerga betinim.

Men yaxshi anglayman bu yerni, har dam
Yolg’iz onaday u yo’limga qarar…
Har tong suv keltirib unga buloqdan,
Har kuni holidan olaman xabar.

GADOLIK TO’NI

Men yorug’ dunyoga qo’yganda qadam,
Katta umid bilan izlarding panoh,
Har uy eshigiga borib birma-bir,
Tilanarding, ona, bir parcha matoh.
Dastlab, ko’p bolalik onalar, so’ngra
To’q, tadbirkor chollar ayladi ato,
Dastlab, boylar tobut uzra yopganin,
So’ng baxtli kelinchak bisoti aro.

Xudojo’y kampirlar oldida yoyib,
Yiqqan matohlaring laxtaklaridan,
Har xil qiyqimlarni ulab birma-bir,
To’n tikarding ezgu niyatlar bilan.
Butun xalq go’yo to’n kiydirdi menga,
Butun xalq rizq berib, g’amimni yedi.
Men kiygan to’n go’yo sovutday, xalqning
Pora-pora mehri tanimda edi.

O’sha kundan buyon, xalqdan, ey, onam,
To borman, qarzim bor shu kunga qadar.
Olaquroq, pora xalq to’nin kiyib,
Angladim bu hayot rangini butkul
Va xalq xizmatiga bog’ladim kamar.

Bukun men ham senday, ey, onaginam,
Har bir xonadonga kiraman bir-bir.
Taqdirim parchasin so’rayman, ba’zan,
Ba’zida, so’rayman bir bo’lak tadbir.

So’rayman bir parcha xalq hayotidan,
So’rayman bir bo’lak qismatin, arzin.
To ash’orim bilan qaytaray butkul,
Bo’lak-bo’lak qilib xalqimning qarzin.
Sen tilangan parcha matohlar uchun
Bukun ato bo’lsin she’rim barchasi.
Bo’lsin ash’orimning har parchasi to
Iqbol parchasi…

* * *

Ilgari erkaklar go’ridan ko’ra,
Chuqurroq kovlashgan ayollar go’rin.
Topdilar gunohin katta deb mudom,
Shariatdan ne-ne hiylalar yo’lin.

Chuqurroq qazganlar ayollar go’rin,
To gunohin ko’msin deb yerning tagi.
Biror maysa o’sib chiqmasin, toki,
Bulg’anmasin undan poklar etagi.

Lek, ular bilmasdi, ayol bu – ona,
Insonni tug’di u, gunohi shudir.
Bunday odatshunos, razil zotlarga
Ato aylaganin hayot va umr.

Ular bilmas, ona yaratguvchidir,
Ona bilan topar bu hayot takror.
Barcha farzandlarin gunohi uchun,
Hatto, go’rida ham tortadi ozor.

Ular bilmas, ayol – jahonning joni,
Ona bois ko’rgay olamni ko’zi.
Gunohi bor bo’lsa, u ham shul:
Shunday
Qadr bilmaslarni tuqqandir o’zi…

BORLIQ JAVHARI

Barcha tug’yon boshidir bag’ring butun,
Qo’llaring ilk yo’li – har bir jon uchun.
Solgay ul qalbingda daryolar g’uluv,
Aylanar suvratga tuproq birla suv.

Bo’ldi bedor ko’zlaring baxtga eshik,
Tebranar olam misoli bir beshik.
Etagingdan oldi etak baxtimiz,
Qudratingdan tuydi qudrat qalbimiz.

Zar qasr ustunidan ignang – ulug’,
Barcha nurdan yuzdagi jilvang – ulug’.
Ezgu folsiz qoladir sensiz jahon,
Bo’shamas o’rning hayotda hech qachon!..

ONA QO’SHIFI

Katta bo’l, yig’loqi go’dagim, bu on,
Yetti iqlim ichra bo’l mendan nishon,
Shon qozon!
Shuhrat qozon!

Bebaho shohona ganjimsan o’zing,
Doimo bedor u baxtimsan o’zing.
Bul ulug’vor hamda keng olam aro
Topganim, qudrat va qadrimsan o’zing.

Katta bo’l, ey, bolajonim, bezavol,
O’tganu ketganlarim o’rnida qol!

Onalarning mehrisan, tobonisan,
Onalar ahdiyu ham paymonisan.
O’zini o’rtar yurakning hosili,
Onalarning davlati, davronisan.

Katta bo’l, yig’loqi bolam, ulg’ayib,
Voris o’l, ozodligingga chulg’anib.

Go’dagimdirsan shirin, porloq butun,
Bo’lmasin hargiz chiroy, baxting tugun.
Sen najot, sen pusht-panohdirsan mudom,
Erta kun hamda butun dunyo uchun.

Bolajonim, katta bo’lgin, baxtli bo’l,
Iftixor qilsin, jahonning faxri bo’l,
Shonli bo’l,
Shuhratli bo’l!

TO’LFOQ

Bir dard – o’larsan yo qolarsan tirik,
Bir dard – to’lg’oq dardi, boshingda turar.
Bir dard – nimalar yuz beradi bugun?
Bir dard – erta kunda nimalar kutar?

Bir dard – keltirasan kimni dunyoga,
Unga qanday qismat, rizq bo’lar ato?
O’ylaysan, nima bor yo’lida uning?
Zero, odam – baliq, nahangdir dunyo.

Bilding bolang uchun maqsad va g’ov deb,
To’rt tomoni devor olam, azalni.
Yerning to’rt tomoni ichra ko’rarsan
Ham ezgu amalni, ham shum ajalni.

Tuqqandan so’ng qaynoq bag’ringga bosib,
Yuziga yuzingni surkaysan va yo,
Mehrga chulg’angan xonadon ichra
Uning har dardiga izlaysan davo.

Aylagaysan uning to’rt muchasin sog’,
Hayotning to’rt fasli hukmiga moyil.
Toki izlanishlar chorrahasida
Qolmasin dovdirab, bexabar, g’ofil.

Bilmaysan, lek, o’shal chorrahalarda
Qaysi bir yo’lni u qilar ixtiyor.
Ammo, qaysi yo’ldan yurmasin, kutib,
Bir umr ko’zlaring to’rt bo’lar zor-zor.

Umiding shul, qismat folidan, bolang
Birovning ko’ngliga bermasin ozor.
Nima ish qilmasin, bo’lsin sog’-omon,
Faqat, bo’lmasa bas sarson, beqaror.

Ona, jonim fido nafaslaringga,
Dunyo boqiy qolar, qilsang gar duo.
Ofat kelmas ushbu dunyoga, chunki,
Dunyo ichra o’zing boqiy bir dunyo!

Ona, jonim fido qadamlaringga,
Dardingga qo’shilar dardlar birma-bir.
To’lg’oqdasan, faqat, tuqqanda emas,
Sening butun umring to’lg’oqdir, axir!

Bir yurak, bitta jon, bitta tan bilan
Har lahza g’amlarni tuyasan hazin.
Faqat, to’lg’oq emas, undan-da og’ir
Butun olam dardin, odamzod dardin!

QABR BOSHIDA

Onaginam, ketding farzand to’yini ko’rmay,
Onaginam, ketding sochgan doningni termay.
Mash’al tutgan to’p, kelinchak oldida shodmon
O’yin tushmay, ketding dunyo baxtiga to’ymay.

Nom qo’yarding go’daklarga, qilib orzu, o’y,
Kuyovlarning jihozini bezarding har to’y,
Kelinchaklar tilla tojin bog’larding mudom,
Shabbodalar xush atriga qo’sharding xush bo’y.

Mehr bilan bo’lding farzand yo’lida ado,
Mehr bilan har g’avg’oga qilding jon fido,
Bu hayotda mehru ishqning asli eding sen,
Mehr bilan bo’lding oxir hayotdan judo.

Guldastayu gulsiz eltding ilm makoniga,
Qo’limizdan tutib eltding quvnab gohida.
Maktabdan so’ng to yarim tun shirin til bilan
Eltding qissa, ertaklarning keng jahoniga.

Keksalikda tortgan darding yodimda hamon,
Undagi har qissalarning o’zi bir jahon.
Kelolmaysan endi mening uyimga, biroq,
Bandaligim eltar bir kun uyingga tomon.

Ko’ylagingni eslatadi rangin kamalak,
Faryodingni eslatadi momoguldirak,
Har tong maktab qo’ng’irog’i – bolalik bongi,
Maktab sari eltganingdan beradi darak.

Ko’z yoshlaring eslatgaydir yomg’ir har qachon,
Sen termagan gul-chechakni eslatar xazon,
Bahor chog’i bulut qoplab olgan quyosh ham,
Sen ko’rmagan yorug’ kunni eslatar har on.

Bitta bo’lding bukun ona yer bilan, onam,
Aylanib, yer, osmon bilan qo’yasan qadam,
Kuygan bag’ir, ko’z yosh atrin taratar qabring,
Garchi, ko’z yosh, g’amlar bilan g’oyibsan bu dam.

Yum-yum yig’lab, xira tortgan ko’zlaring – hayot,
Qulochlaring, qoq, bemador qo’llaring – hayot,
Yolg’iz kelib, yolg’iz ketding dunyodan, biroq,
O’zdan yolg’iz yodgor qilib qo’yganing – hayot!

Shoirligim sendan meros qoldi, onajon,
Sendan meros qoldi menga bu yer, bu zamon,
Tor qishloqda sen dunyoga keltirding meni,
Sendan meros qoldi menga bu cheksiz jahon.

Garchi ketding, qolmay devor to’sgan hovlimda,
Sen tiriksan qarog’imda, ko’nglim, yodimda.
Sen eshikdan chiqolmaysan yonimga endi,
Lek, tiriksan shukronalar aytgan jonimda.

Borsan, onam, doim madadkordirsan, onam,
Ruhim, she’rim, g’azalimga yordirsan, onam,
Toki sening oq sutingni oqlagan bolang
Bu yer, osmon aro bordir, bordirsan, onam.

Rozimasdir hech kim dunyo ishidan, onam,
Toki sirday yer bag’rida yotibsan bu dam,
Bir onaday, yer ichra yer g’amini yeysan,
Garchand, seni bu loqayd yer yutib ketsa ham.

Quyosh tomon cho’ziladi qo’llaring tag’in,
Yana quyosh chehrasiga boqasan hazin,
Yoshli ko’zga oynak taqib chiqarsan go’yo
Qidirganday g’oyib bo’lgan quyosh izlarin.

Sen chiqarsan, so’ngra meni kutib olarsan,
Xandon, biroq, ich-ichingdan faryod solarsan.
Katta yo’lga kuzatib, so’ng ortimdan, ona,
Ming xayol-la qo’llaringni silkib qolarsan.

Xushbaxt, badbaxt onam, zamin senga yor bo’lsin!
Pok ruh, xulqing asraguvchi barqaror bo’lsin!
Qabring tomon eltuvchi ul so’qmoq, nomingni
Ulug’lovchi zotlarga yo’l, madadkor bo’lsin!

SAVOL

Ey, sen, millatimning mushfiq onasi,
Ey, serfarzand ona, mushtipar olam.
Yaratmoq bobida oldindadirsan,
Olddasan jon fido qilmoqlikda ham…

Fig’on aylab, kuymoq uchun tug’dingmi?
Qismat dog’in tuymoq uchun tug’dingmi?
Qovjirab, so’lmoqlik uchun tug’dingmi?
Azobdan o’lmoqlik uchun tug’dingmi?

Shod bo’lardim, sening go’daklaring gar
Yetsa go’daklikdan yuksakka, tikka.
Shod bo’lardim, yetsa ul go’daklaring
To o’lguncha o’shal ilohiylikka.

Bu jahon yuzida ko’z ochmay ular,
Bu jahon yuzida nogoh yuz burar…
Odam tug’ilmog’i, jahonning agar
Shodligi, ushalgan armoni yo’qdir,
Unda jahon nadir?
Unda jahon yo’q!
Yoki odamiy zot jahoni yo’qdir!

INTIZORLIK

Yo’lning boshidadir munglig’ mozoring,
Seni g’amlar butkul ayladi ado.
Jonim oh-zoridan yaralgan she’rsan,
Sen qonga belangan baytlarimda jo.

Yoningdan o’tadi odamlar shoshib,
Goh baland, gohida pastlikka qarab.
Goh otliq, gohida piyoda o’tar,
Bir zum tinim bilmay yo’rtib, yo’rg’alab.

Onam bilan yaqin do’st bo’lgan deya
Kimdir mozoringda qilar tilovat.
Kimdir esa, go’yo onasi yo’qday,
Parvo qilmas, hatto, qo’psa qiyomat.

Biri tortadi o’z aravasini,
Hayotidan qilar iftixor, faxr.
Biri yeru osmon ichra muallaq,
Borligi, yo’qligi – unga baribir.

Yoningdan o’tadi kimlardir, qalbin
Eski, gazaklagan yaralar tilmay.
Mozoring – bir hovuch suyak go’rimas,
Qalb, tug’yon mozori ekanin bilmay…

Har goh tuprog’ingni aylasam tavof,
Ko’zlaring go’ringdan men tomon qarar.
O’qib manglayimdan ajinlar xatin,
Foyda-zararimni birma-bir sanar.

Ko’z yumding bu yorug’ dunyodan, garchand,
Boqadi menga zor ko’zlaring tag’in.
Giryon boqar olib mendan xavotir,
Intizor ko’zlaring hazindan hazin…

Onaginam, g’amlar o’ldirgan onam,
Garchi, yer ostidan topgansan makon.
Go’yoki, osmonning ostida turib,
Yo’limni intizor poylaysan hamon…

ONAM MOZORINING KO’M-KO’K QUBBASI

Har bahorda bo’lar yashillik mavji
Onam mozorining boshi uzra jam.
Yetti qavat osmon toqi ostida
Qayda bo’lmay, seni eslayman, onam.

Yashil maysalaring eslatar, bahor,
Onamning yashnagan yoshlik ayyomin.
Ko’zlarim o’ngida aylagay paydo,
Tarovatbaxsh umrin, yashnoq hayotin.

Ko’m-ko’k maysa ichra ko’raman seni,
Onamning go’rida yashnagan tuproq.
Onam armonining yashil chechagi
Yuragim yerida yashnaydi, biroq.

Toza tuproq ichra yotibsan, ona,
Tiriksan, she’rimda qolgay har izing.
Barcha tiriklardan ko’ra tirikroq,
Pirimsan, iymonim, tadbirim o’zing.

Tuprog’ingda ko’m-ko’k, momiq maysalar
Eslatar onalar umid, orzusin.
Koshki, butun dunyo g’avg’odan kechib,
Volidalar tomon bursaydi yuzin.

Koshki, yerning yashil kurrasi, bag’ri
Yashnasa yuzingday nur sochib har dam.
Yer gullab-yashnasa har to’rt faslda,
Yashnaydi mozoring chechaklari ham.

Titrasa ona Yer, ba’zan, eslayman,
Tuprog’ing titrog’in nogoh, onajon.
Ruhga lahad xoki orom bersa gar,
Bezovta bo’lmaydi ruhing hech qachon!

MUHIDDIN OLIMPUR SUVRATGA TUSHIRGAN ONAMNING OXIRGI AKSI ORTIGA YOZUV

Qiblagohim, onam!
Olampanohim!
Eshikning oldida qo’l qovushtirib
Turgandaysan hanuz ma’yus, parishon.
Dargohimdan ketding tuproqqa, garchand,
Mehru e’tiqodga timsolsan hamon.
Eshik oldidasan, intizor onam,
Shodligim, umidim,bahorday ma’sum.
Eshik oldidasan, tiriksan butkul,
Yuz-ko’zingda – o’shal munglig’ tabassum.

Bordir, qancha-qancha chaqaloqlarni
Dunyoga keltirgan onalar bordir.
Biroq, onadan ham ekansan qodir,
Ham ona ekansan, ham yaratguvchi,
Go’dakka egizak shoir ham tug’ding,
Maftunkor yuragi tiniq bir shoir.

Oq suting oq she’rim sarchashmasidir,
Neki oq orzu bor, oh, onaginam,
Ulangandir oppoq orzularingga.
Odamzodda bo’lsa hayot orzusi,
Barqarorlik umid qilsa gar hayot,
Orzu, umidlaring poyadir unga.

Qiblagohim, onam!
Olampanohim!
Garchi, bu dunyodan ketgan bo’lsang ham,
Boshingda oq ro’mol, jilmayib mahzun,
Umidvor termulib,
Qo’l qovushtirib
Eshikning oldida turibsan bu dam.

Eshikning oldida turibsan go’yo
Mehmon kutib olmoq uchun yorug’ yuz.
Meni,
Dunyoning har burchidan kelgan
Mehmonlarimni ham, ostona uzra
Kutib turgandaysan go’yo sen hanuz…

HAMMADAN ULUF

Ona chekkan bir nafaslik dard, firoq,
Har nabiy mo»jizasindan yaxshiroq.

Onalarning bir nigohi ichra nur,
Barcha yulduz nuridan ko’p porlayur.

Ona aytgan har kalom dil naqshidir,
Barcha dono hikmatindan yaxshidir.

Onalar bergan ushoq bir maslahat,
Bor hakamlar hukmidan a’lo abad.

Onalar baxsh qilsa mehrin bir nafas,
Barcha san’at ahlining sehri – abas.

Ona ko’ngli bo’lsa gar bir zum malul,
Barcha shoir dardidan afzaldir ul.

Ona gar bir lahzalik o’rtar bag’ir,
Barcha mardlar mardligidan yaxshidir.

Ona bergan bir duo, bir armug’on,
Barcha kuch-qudratdan a’lo begumon.

Ona qo’ygan bitta beozor qadam,
Cheksiz ul olti tomondan muhtasham.

Onalar, har bir qadam sizda – aziz,
Sizga bor yuksak, balandlar cho’kdi tiz.

Onalar, borsiz bu olam ichra to,
Sizga bor manzil, makon bo’lsin fido.

* * *

Yeru osmonim o’zingdirsan, onam,
Keng bu jahonim o’zingdirsan, onam.

Rahmi yo’q, ham mehri yo’q dunyo aro,
Bir mehribonim o’zingdirsan, onam.

Sen kabi ko’nglimni hech kim anglamas,
Dilda dostonim o’zingdirsan, onam.

Yog’dirar umrimga nur nurlik yuzing,
Nurli xon-monim o’zingdirsan, onam.

Anglading xalqning tilin, imlonimas,
Ham bu zabonim o’zingdirsan, onam.

Tug’masang shoir, g’azal aytarmidim?
Baytda bayonim o’zingdirsan, onam.

Qo’shig’imning avvalisan, so’ngi ham,
Mangu kuy, shonim o’zingdirsan, onam.

* * *

Onajon, ey, xushnazar, menda nazar – sendan nisor,
Menda qolgan har nishon, har bir asar – sendan nisor.

Mangulik osmonida parvoz qilar bo’lsam uzoq,
Bil, qanotim ham parim, ey, mushtipar, – sendan nisor.

Qildi ul xoksorliging ham qancha qadrimni baland,
Osmonimda porlagan yulduz, qamar – sendan nisor.

Meni deb ko’z yoshi to’kding, kiprigingga qo’ndi nam,
O’sha nam ko’zlarda ungan she’r, kadar – sendan nisor.

Qisqa der aqlingni kimlar, qisqalik qilgay, biroq,
Olis ul yo’lda shitob qilsam agar – sendan nisor.

Ba’zilar bilgay ayollarni zaif deb, voajab,
Bul hayotim ichra porloq har sharar – sendan nisor.

Barcha bilgay notavon deb ham ayol, ham onani,
Men – guvoh, boshdan ayog’imga qadar – sendan nisor.

Bahra olsin bul hayotdan deb yaratding sen meni,
Bul hayotdan olganim ul bor samar – sendan nisor.

Onajon, mushtiparim, o’rningda qoldim men bukun,
Erta kundan kelgan ul har xush xabar – sendan nisor.

* * *

Aylading dunyoni tark, sen menga bir dunyo, onam,
Men bukun yer uzra, sen tuproq aro tanho, onam.

Ul quchog’indan judo bo’ldimu gul ayyomida,
Bo’ldi achchiq ko’z yoshimdan borlig’im daryo, onam.

Har bahor yashnaydi olam xandalar aylab mudom,
Sarg’ayib-so’lgan yuzim darding-la qoq sahro, onam.

Yoshligimda shafqating birlan qilib boshimni tik,
Qoldim ul ertangi kun yo’linda zor, ammo, onam.

Yuz yulib qurding, yaratding, soch yulib qilding bino,
Qomatim ketding bukib, ganj singari yakto, onam.

Ketdi tuproq ostiga sen birla dunyo mehri ham,
Qilmagay holimga hech kim ushbu kun parvo, onam.

Qiynagay ushbu jahonning bor baland-pastliklari,
Sen bilan pastu balandlik erdi teng ma’vo, onam.

Xuddi, qabringday dilimda orzular qolmish qotib,
Orzu, ishq dunyosini ham qilganim barpo, onam.

Besabr dunyoni tark aylab qayon ketding shoshib,
Qilmayin bir lahza toqat ham sabr, hatto, onam.

Tobuting ichinda ketmish barcha bor-yo’g’im manim,
Tushdi dunyo dastidan boshimga ko’p savdo, onam.

Ey, hayotim shu’lasi, ketding quvonchimni olib,
Vodarig’o, vodarig’o, onajonim, o, onam.

* * *

Onajon, dardingni sen shomlar aro so’ylar eding,
Lablaring sokin shivirlab yuz duo, so’ylar eding.

Fam-alam devori ortinda mudom yig’lab nihon,
Fam bilan, o’tganda har xesh-aqrabo, so’ylar eding.

Ko’p gapirmasding, biroq, baxtin butun ko’rmoq uchun,
Kelmasin farzandga deb zinhor balo, so’ylar eding.

Saqlading sen oxiratning yo’llarini pokiza,
Oxirat tog’iga aylab iltijo, so’ylar eding.

Borar erding lomakonga sen yarim jon, tan bilan,
So’nggi manzilingga go’yo besado, so’ylar eding.

Ul taningda garchi tug’yon zavqi so’ngan bo’lsa ham,
Bul tiriklikdan umid qalbingda jo, so’ylar eding.

Oq suting ul bedavolar dardiga erdi davo,
Bedavolar dardiga izlab davo, so’ylar eding.

Men hanuz hayronu lolman, lablaring qurg’ab, qurib,
O’z-o’zingcha, sen Xudo birlan va yo, so’ylar eding.

* * *

Sog’inib har lahza, har dam, seni eslayman, onam,
Qoplasa qalbimni dard, g’am, seni eslayman, onam.

O’z tilin yo’qotgan ul tildoshlarim ichra qolib,
Topmasam tildoshu hamdam, seni eslayman, onam.

Yoshligim sen birla go’yo aylamish olamni tark,
Yoshligimni eslasam ham, seni eslayman, onam.

Tog’li, tor manzilda tark etding jahonni nogahon,
Har safar kezganda olam, seni eslayman, onam.

Gohi dam o’ylarga botsam bu hayotda qiynalib,
Kiprigimga qo’nsa goh nam, seni eslayman, onam.

Seni eslayman mudom, yoding manim yodim erur,
Senda jonning aslidir jam, seni eslayman, onam.