Бугун Фаластин тупроғи ёнмоқда, унинг эрксевар фарзандлари қаттол душман ўқ ва бомбаларидан қурбон бўлмоқда. Қарайиб салкам етмиш йилдан буён давом этаётган озодлик урушида фаластинликлар бир қадам ҳам орқага чекинмадилар. Ҳар куни юрагим эзилади. Кенжа набирамни кўзда ёш бағримга босавераман. Бундан салкам 40 йил аввал, Фаластин болаларига бағишлаб ёзилган шеъримни эслайман:
Сен қизингнинг сочини силаб
Турган пайтда, бахтдан бўлиб кўр,
Олисларда, беовоз йиғлаб
Кимдир қазир боласига гўр.
Артаркансан ўғлингнинг араз –
Қилиб тўккан кўзин ёшини,
Олисларда йиғлайди она
Ўғли узра эгиб бошини.
Бунча лоқайд бўлмасди кўнглинг,
Кўзларингда порламасди нур,
Ўша гўдак ўрнида боланг
Ётганини қилсанг тасаввур.
Турмас эдинг шодумон кулиб,
Боқмас эдинг бунчалар сен шўх,
Бир кун сенинг болангга келиб
Тегишини, билсанг, ўша ўқ…
1985
Муин БСИСУ
ҚАҲРЛИ ҚЎШИҚЛАР
Машраб Бобоев таржималари
Муин Бсису (1928, Ғазза — 1984, Лондон) — фаластинлик араб шоири, драматург, публицист, жамоат арбоби. Ижоди, асосан, миллий озодлик кураши, халқлар дўстлиги ва тинчлик мавзуларига бағишланган. 11 шеърлар тўплами, 6 пьеса ва 2 публиҚистик асар муаллифи.
«Мактублар» (1952), «Ватан — қалбда» (1970), «Ташриф қоғози» (1974),«Фаластин дафтари» (1978), «Дераза ойнасига ёзилган шеърлар» (1980),«Қалбдаги Фаластин билан» (1983) каби тўпламлари бор. Тошкент ва Самарқанд ҳақида шеърлар ёзган. «Ташриф қоғози» шеърлар тўплами таниқли шоир Машраб Бобоев томонидан ўзбек тилига таржима этилган (1984). Халқаро Нилуфар мукофоти лауреати (1980).
ГАПИРИБ ЎЛ
Индамаслик — ўлим.
Гапириб ўл.
Гап талашар икки масхарабоз —
Кимга навбат тегса мамнун ул.
Амирлар билишар ёлғонни, чинни,
Сен соқов ўтказиб юрибсан кунни
Қамоқларда бўлар умринг кул.
Гапирсанг — ўласан,
Индамасанг ҳам…
Шундай экан, яхшиси, гапириб ўл.
СОПҚОН
Ватаним!
Ёнимда сен йўқсан бу дам.
Пешонам —
Чарх тоши:
Бир меъёрда сирғанар пичоқлар.
Кўз ёшим қуриган,
Зулмат ёпиб қўйган қовоқларимни.
Тўйганман ҳар қандай
Тасаллидан ҳам.
Сопқонлар
Тош отар,
Қовирғалар,
Бармоқларни мўлжаллаб.
Қофиялар,
Сатрларни мўлжаллаб
Тош отар
Сопқонлар.
Бешигим тебранган уй
Парча-парча бўлиб қулаган.
Мен уйсиз, беватан,
Ёнаётган
Учар юлдузга
Айланганман.
Сопқонлар
Тош отар
Юрак ва буйракларга.
Қофиялар,
Сатрларга
Тош отар
Сопқонлар
Малъун почтадан
Ўз вақтида,
Кечикмай
Аниқ келиб тургувчи
Хатлардир бу тошлар.
Сопқонлар тош отар
Болаликни,
Апельсин боғларини мўлжаллаб,
Оналарнинг
Қатим-қатим ажин босган
Ёноқларини мўлжаллаб,
Чўчиган, интизор
Қизларимизнинг
Дийдорларини мўлжаллаб,
Эркакларнинг букик,
Сўнгаклари бўртик
Елкаларини мўлжаллаб,
Тош отар сопқонлар.
Сопқонлар тош отар.
Аниқдир
Тош тегар нишон.
Сопқонлар тош отар
Аллақачондан,
Асрлардан буён.
Сопқонлар тош отар,
Тош отар.
Бари бир, мен ҳаётман,
Бари бир, ўлганим йўқ
Ва кўпириб оқар
Томирларимда
Қаҳрли қўшиқ!
ЖАНДАРМЛАР
Жандармлар келдилар яна.
Уйғот шаҳар қўнғироқларин —
Жандармлар келдилар яна.
Тирсагингни курагингга қайириш учун
Жандармлар келдилар яна.
Тош йўлларда товонларнинг тасир-тусури,
Жандармлар келдилар яна.
Кўча — синдирилган қўлдир.
Жандармлар келдилар яна.
Сатрларимни уйғот:
Ажи-бужи шикаст хатим —
Туморинг ва қалқонинг сенинг.
Сатрларимни уйғот —
Бургут қанотидай
Керилар улар.
Чақмоқ-қуш —
Менинг сўзим —
Сокингина кафтда ухлаб ётибди.
Уни — қизиб кетган шингилни олгин!
Сиқсанг — олов шарбат оқади!
Деразангнинг қичқириғин эшитяпман —
Тепкилаб синдиришяпти уни.
Ҳансирайди қуриётган ирмоқ —
Сувин ичар қутурган бўри.
Дарахт сукут сақлар тишин-тишга босиб,
Уни ямлаяпти олов.
Нажот деб қояга тирмашган одам
Итқитилди гирдобга.
Жони ҳалқумида турган шаҳарни
Тош шинелга тиқдилар.
Э, тор кўча,
Ким жойига оолар чиққан бўғинларингни?
Митти қушни чангаллади қирғий,
Томчи-томчи оқяпти қон,
У қадимий ерга тушган заҳоти
Қўзғалар оловли тўлқинлар бўлиб.
ТАШРИФ ҚОҒОЗИ
Барча қамоқхоналарнинг
Барча шифтларида,
Барча томларида,
Деразаларида рақс тушдим мен,
Камоқхона товоғида ёвғон ичдим.
Ватаним,
Бошим кесилган
Ва қўлсиз ҳолда
Сени куйладим.
Барча чўққиларга чиқдим,
Барча тубсиз жарликларга
Тушдим мен.
Дунёдаги барча қамоқхоналар
Тамғасини у куйдириб босди
Менинг кўксимга.
Ёпиқ эшикларни тақиллатдим мен,
Фоҳиша бошпана бердию менга,
Лекин сотиб қўйди авлиё.
«Худо ёр бўлсин!»
Худо эса полиция маҳкамасида
Сўроқ берарди.
Папка очиқ эди…
« Фамилиянгиз?»
«Туғилган жойингиз?»
«Ёшингиз?»
«Адресингиз?»
«Касбингиз?»
Ҳолбуки, худо, унинг касби — худолик.
Унинг қўлларидан тутдилар-да,
Суратга олдилар уч хил ҳолатда,
Сиёҳдонга бармоғини тиқиб,
Бармоқ изин олиб қўйдилар.
«Худо ёр бўлсин!»
Худо шундан кейин —
Ўзи кечирсин-да ўзини —
Айғоқчидай, қадам-бақадам
Кетимдан юрди.
Худонииг кўксига —
Найза ёки пичоқ эмас —
Ёлғон уруғини тиқиб қўйдилар.
Ватаним, мен сенинг
Мастликдан
Гандираклаб,
Ҳар хил хилватхона,
Ишратхоналарда
Санқиб
Юрганингни кўрганимдан бери
Қарзга ботиб кетдим бўғзимга қадар.
Сени эркинликка олиб чиқай деб,
Барча тоифалардаги судхўрларга мен
Ўзимни,
Қўшиғимни,
Юрагимнинг яраларини
Ва бошимни гаровга қўйдим.
Лекин юз бермайди мўъжиза —
Аловиддин чироғининг
Ёғи қуриган.
Еримизда
Қанчадан бери
Ҳосил бермай қўйган зайтунлар.
Самсон ҳадя қилди менга сочини.
Бу-ку, жуда яхши-я,
Ва лекин
Далила
Ҳар оқшом
Менинг ухлашимни пойлаб туради.
Мен хилват кечада ўтириб,
Таом хилларини ўқийман:
Қайла шўрва,
Май,
Бифштекс,
Филе
Ва кабоб —
Бари сенинг этинг ва қонингдан,
Самандар қушим.
Қўнғироқ:
«Алло!»
Миллионлаб: «Алло!»
Лекин қаҳ-қаҳ урар жавобан симлар
Мен ҳатто сенинг сасингни,
Сенинг гўдак қийқириғингни,
Сенинг ўлим олдидаги инграшингни
Тинглаш ҳуқуқидан маҳрумман.
Мен саҳнадаман,
Ролим эса эсимда йўқ.
Маст-аласт суфлёр
Катагидан менга
Ўғрининг сўзларин айтади.
Ахир мен — шоирман-ку!
Циркда ўтирибман.
Резина тўп устида турган
Филдан куляпман.
Тишлари арраланган
Филдан куляпман.
Ичагим узилгунча
Қаҳ-қаҳ ураман.
Мен кимман?
Эсладим!
Мен, Ватаним,
Сенинг
Боши кесилган,
Тили юлинган
Шоирингман.
Менинг —
Ҳеч қачон қўлига қурол тутмаган
Дарвешнинг
Сен учун ўлишига
Ким ишонади?
Лекин мен
Биламан —
Жангга чиқаман-да,
Олишаман,
Ўламан.
ЎЛИМ ОЛДИДАГИ ХАТ
Мана, шоир ҳам
Нақ Султоннинг сиёҳдонига
Қаламини ботирди.
Қалами қуридию
Шоир ҳам ўлди…
Унинг ёстиғи тагидан
Мис чақалар билан
Бир хат топиб олишди:
«Султон,
Мен тилимни еб қўйдим,
Нафис сатрларни унутдим,
Сенинг този итларинг ҳаққи,
Дарвозангнинг ҳалқаси ҳаққи,
Қофияга мослаб кишнайдиган
Отхонангдаги айғирларинг ҳаққи,
Қасамёд қиламанки,
Сени ҳеч қачон
Иштонсиз рақс тушадиган майхўр деб,
Масхарабоз ва ўйнашларинг даврасидагина
Ўзингни мислсиз доно санайсан деб
Ёзганим йўқ мен.
Отингнинг пичани чириб ётган
Охурга оқиб тушсин кўзларим,
Агар,
Сенинг мутаассир лаганбардор,
Ялоқларингни
Бирон марта шеъримда
Ҳақорат қилган бўлсам».
Bugun Falastin tuprog‘i yonmoqda, uning erksevar farzandlari qattol dushman o‘q va bombalaridan qurbon bo‘lmoqda. Qarayib salkam yetmish yildan buyon davom etayotgan ozodlik urushida falastinliklar bir qadam ham orqaga chekinmadilar. Har kuni yuragim eziladi. Kenja nabiramni ko‘zda yosh bag‘rimga bosaveraman. Bundan salkam 40 yil avval, Falastin bolalariga bag‘ishlab yozilgan she’rimni eslayman:
Sen qizingning sochini silab
Turgan paytda, baxtdan bo‘lib ko‘r,
Olislarda, beovoz yig‘lab
Kimdir qazir bolasiga go‘r.
Artarkansan o‘g‘lingning araz –
Qilib to‘kkan ko‘zin yoshini,
Olislarda yig‘laydi ona
O‘g‘li uzra egib boshini.
Buncha loqayd bo‘lmasdi ko‘ngling,
Ko‘zlaringda porlamasdi nur,
O‘sha go‘dak o‘rnida bolang
Yotganini qilsang tasavvur.
Turmas eding shodumon kulib,
Boqmas eding bunchalar sen sho‘x,
Bir kun sening bolangga kelib
Tegishini, bilsang, o‘sha o‘q…
1985
MUIN BSISU
SHE’RLAR
Mashrab Boboev tarjimalari
Muin Bsisu (1928, G’azza — 1984, London) — falastinlik arab shoiri, dramaturg, publitsist, jamoat arbobi. Ijodi, asosan, milliy ozodlik kurashi, xalqlar do’stligi va tinchlik mavzulariga bag’ishlangan. 11 she’rlar to’plami, 6 p`esa va 2 publiQistik asar muallifi.«Maktublar» (1952), «Vatan — qalbda» (1970), «Tashrif qog’ozi» (1974),«Falastin daftari» (1978), «Deraza oynasiga yozilgan she’rlar» (1980),«Qalbdagi Falastin bilan» (1983) kabi to’plamlari bor. Toshkent va Samarqand haqida she’rlar yozgan. «Tashrif qog’ozi» she’rlar to’plami taniqli shoir Mashrab Boboev tomonidan o’zbek tiliga tarjima etilgan (1984). Xalqaro Nilufar mukofoti laureati (1980).
GAPIRIB O’L
Indamaslik — o’lim.
Gapirib o’l.
Gap talashar ikki masxaraboz —
Kimga navbat tegsa mamnun ul.
Amirlar bilishar yolg’onni, chinni,
Sen soqov o’tkazib yuribsan kunni
Qamoqlarda bo’lar umring kul.
Gapirsang — o’lasan,
Indamasang ham…
Shunday ekan, yaxshisi, gapirib o’l.
SOPQON
Vatanim!
Yonimda sen yo’qsan bu dam.
Peshonam —
Charx toshi:
Bir me’yorda sirg’anar pichoqlar.
Ko’z yoshim qurigan,
Zulmat yopib qo’ygan qovoqlarimni.
To’yganman har qanday
Tasallidan ham.
Sopqonlar
Tosh otar,
Qovirg’alar,
Barmoqlarni mo’ljallab.
Qofiyalar,
Satrlarni mo’ljallab
Tosh otar
Sopqonlar.
Beshigim tebrangan uy
Parcha-parcha bo’lib qulagan.
Men uysiz, bevatan,
Yonayotgan
Uchar yulduzga
Aylanganman.
Sopqonlar
Tosh otar
Yurak va buyraklarga.
Qofiyalar,
Satrlarga
Tosh otar
Sopqonlar
Mal’un pochtadan
O’z vaqtida,
Kechikmay
Aniq kelib turguvchi
Xatlardir bu toshlar.
Sopqonlar tosh otar
Bolalikni,
Apel`sin bog’larini mo’ljallab,
Onalarning
Qatim-qatim ajin bosgan
Yonoqlarini mo’ljallab,
Cho’chigan, intizor
Qizlarimizning
Diydorlarini mo’ljallab,
Erkaklarning bukik,
So’ngaklari bo’rtik
Yelkalarini mo’ljallab,
Tosh otar sopqonlar.
Sopqonlar tosh otar.
Aniqdir
Tosh tegar nishon.
Sopqonlar tosh otar
Allaqachondan,
Asrlardan buyon.
Sopqonlar tosh otar,
Tosh otar.
Bari bir, men hayotman,
Bari bir, o’lganim yo’q
Va ko’pirib oqar
Tomirlarimda
Qahrli qo’shiq!
JANDARMLAR
Jandarmlar keldilar yana.
Uyg’ot shahar qo’ng’iroqlarin —
Jandarmlar keldilar yana.
Tirsagingni kuragingga qayirish uchun
Jandarmlar keldilar yana.
Tosh yo’llarda tovonlarning tasir-tusuri,
Jandarmlar keldilar yana.
Ko’cha — sindirilgan qo’ldir.
Jandarmlar keldilar yana.
Satrlarimni uyg’ot:
Aji-buji shikast xatim —
Tumoring va qalqoning sening.
Satrlarimni uyg’ot —
Burgut qanotiday
Kerilar ular.
Chaqmoq-qush —
Mening so’zim —
Sokingina kaftda uxlab yotibdi.
Uni — qizib ketgan shingilni olgin!
Siqsang — olov sharbat oqadi!
Derazangning qichqirig’in eshityapman —
Tepkilab sindirishyapti uni.
Hansiraydi quriyotgan irmoq —
Suvin ichar quturgan bo’ri.
Daraxt sukut saqlar tishin-tishga bosib,
Uni yamlayapti olov.
Najot deb qoyaga tirmashgan odam
Itqitildi girdobga.
Joni halqumida turgan shaharni
Tosh shinelga tiqdilar.
E, tor ko’cha,
Kim joyiga oolar chiqqan bo’g’inlaringni?
Mitti qushni changalladi qirg’iy,
Tomchi-tomchi oqyapti qon,
U qadimiy yerga tushgan zahoti
Qo’zg’alar olovli to’lqinlar bo’lib.
TASHRIF QOG’OZI
Barcha qamoqxonalarning
Barcha shiftlarida,
Barcha tomlarida,
Derazalarida raqs tushdim men,
Kamoqxona tovog’ida yovg’on ichdim.
Vatanim,
Boshim kesilgan
Va qo’lsiz holda
Seni kuyladim.
Barcha cho’qqilarga chiqdim,
Barcha tubsiz jarliklarga
Tushdim men.
Dunyodagi barcha qamoqxonalar
Tamg’asini u kuydirib bosdi
Mening ko’ksimga.
Yopiq eshiklarni taqillatdim men,
Fohisha boshpana berdiyu menga,
Lekin sotib qo’ydi avliyo.
«Xudo yor bo’lsin!»
Xudo esa politsiya mahkamasida
So’roq berardi.
Papka ochiq edi…
« Familiyangiz?»
«Tug’ilgan joyingiz?»
«Yoshingiz?»
«Adresingiz?»
«Kasbingiz?»
Holbuki, xudo, uning kasbi — xudolik.
Uning qo’llaridan tutdilar-da,
Suratga oldilar uch xil holatda,
Siyohdonga barmog’ini tiqib,
Barmoq izin olib qo’ydilar.
«Xudo yor bo’lsin!»
Xudo shundan keyin —
O’zi kechirsin-da o’zini —
Ayg’oqchiday, qadam-baqadam
Ketimdan yurdi.
Xudoniig ko’ksiga —
Nayza yoki pichoq emas —
Yolg’on urug’ini tiqib qo’ydilar.
Vatanim, men sening
Mastlikdan
Gandiraklab,
Har xil xilvatxona,
Ishratxonalarda
Sanqib
Yurganingni ko’rganimdan beri
Qarzga botib ketdim bo’g’zimga qadar.
Seni erkinlikka olib chiqay deb,
Barcha toifalardagi sudxo’rlarga men
O’zimni,
Qo’shig’imni,
Yuragimning yaralarini
Va boshimni garovga qo’ydim.
Lekin yuz bermaydi mo»jiza —
Aloviddin chirog’ining
Yog’i qurigan.
Yerimizda
Qanchadan beri
Hosil bermay qo’ygan zaytunlar.
Samson hadya qildi menga sochini.
Bu-ku, juda yaxshi-ya,
Va lekin
Dalila
Har oqshom
Mening uxlashimni poylab turadi.
Men xilvat kechada o’tirib,
Taom xillarini o’qiyman:
Qayla sho’rva,
May,
Bifshteks,
File
Va kabob —
Bari sening eting va qoningdan,
Samandar qushim.
Qo’ng’iroq:
«Allo!»
Millionlab: «Allo!»
Lekin qah-qah urar javoban simlar
Men hatto sening sasingni,
Sening go’dak qiyqirig’ingni,
Sening o’lim oldidagi ingrashingni
Tinglash huquqidan mahrumman.
Men sahnadaman,
Rolim esa esimda yo’q.
Mast-alast suflyor
Katagidan menga
O’g’rining so’zlarin aytadi.
Axir men — shoirman-ku!
Sirkda o’tiribman.
Rezina to’p ustida turgan
Fildan kulyapman.
Tishlari arralangan
Fildan kulyapman.
Ichagim uzilguncha
Qah-qah uraman.
Men kimman?
Esladim!
Men, Vatanim,
Sening
Boshi kesilgan,
Tili yulingan
Shoiringman.
Mening —
Hech qachon qo’liga qurol tutmagan
Darveshning
Sen uchun o’lishiga
Kim ishonadi?
Lekin men
Bilaman —
Jangga chiqaman-da,
Olishaman,
O’laman.
O’LIM OLDIDAGI XAT
Mana, shoir ham
Naq Sultonning siyohdoniga
Qalamini botirdi.
Qalami quridiyu
Shoir ham o’ldi…
Uning yostig’i tagidan
Mis chaqalar bilan
Bir xat topib olishdi:
«Sulton,
Men tilimni yeb qo’ydim,
Nafis satrlarni unutdim,
Sening tozi itlaring haqqi,
Darvozangning halqasi haqqi,
Qofiyaga moslab kishnaydigan
Otxonangdagi ayg’irlaring haqqi,
Qasamyod qilamanki,
Seni hech qachon
Ishtonsiz raqs tushadigan mayxo’r deb,
Masxaraboz va o’ynashlaring davrasidagina
O’zingni mislsiz dono sanaysan deb
Yozganim yo’q men.
Otingning pichani chirib yotgan
Oxurga oqib tushsin ko’zlarim,
Agar,
Sening mutaassir laganbardor,
Yaloqlaringni
Biron marta she’rimda
Haqorat qilgan bo’lsam».
