Таниқли мусаввир туғилган куни арафасида уч қиёматли дўстни ёд этгим келди
Гапимга ишон, бугунги тўқ, ҳаддан ташқари ҳисоб-китобли, манфаат устун турган даврда фидойилар, мажнуни шайдолар унчалик кўп эмас. Бетховен ва Мажнунлар ҳақида ўқиш, эшитиш бошқаю уни шахсан билиш, у билан кўришиб туриш, у билан ёнма-ён яшаш, булар ҳам камлик қилгандай, киши ўзини унинг дўсти, деб ҳисоблаши бошқа, бутунлай бошқа гап. Гапимга ишон, бу Мажнун бугунги кунимизда кўпчиликка, жуда кўпчиликка керак. Бундай мажнун кишининг покланиши, бошқаларни ҳам поклаши, истеъдодсизлик, меҳрсизлик, эҳтиёткорликка қарши нафрати янада ошиши учун ҳам ЗАРУР.
Машраб БОБОЕВ
БОТИР ЗОКИРОВ МАКТУБИ
«Рўзи Чориев гурунглари» туркумидан
Хизмат хонамдаги китоб жавонида Ботир Зокиров, Абдулла Орипов, Рўзи Чориев, Мирсодиқ Тожиев ва бошқаларнинг сурати бор. Рўзи ака бир куни келганида Ботир Зокировнинг суратига қараб турди-да, ён чўнтагидан тўрт букланган сарғиш қоғоз чиқарди. Буклам ўртасида конверт парчаси, унда «Чаришке» деган ёзув бор эди.
— Ўқинг, ошна! — деди Рўзи ака одатдагидай чарақлаб. Бироқ шу заҳоти кўзига ёш қалқиб чиқди.
Ботир Зокировнинг сарғиш қоғозга қора сиёҳда, эҳтимолки, шифохонада битилган бу мактубини мен ҳам таъсирланиб ўқиб чиқдим. Улкан кишиларнинг улканлига ҳар доим, уларнинг ҳар бир қадамида сезилиб туради. Ботир Зокировнинг дўстига ёзган оддийгина мактубида ҳам улкан санъаткор, улкан инсон ўзининг тўла буй-басти билан намоён эди.
Келинг, яхшиси… Рўзи аканинг розилиги билан бу мактубни эътиборингизга ҳавола этаман (Мактубда бир-икки кишининг номи бор. Уларни тушириб қолдирсакми, дея мулоҳаза қилган эдим, Рўзи ака рози бўлмади. Мулк эгасининг амри вожиб — айтганини қилишга мажбурман).
«Чорижон!
(Мактуб рус тилида битилган бўлиб, Ботир Зокиров Рўзи акага «Чаришка!», дея ўзи суйган ибора билан мурожаат қилади — муаллиф)
Ўртамиздаги, афсуски, ўша куни бўлиниб қолган гапни давом эттирмоқчиман… Бироқ, уни тугаган, деб ҳисобламаганим учун гапни такрордан бошлайман.
Энг аввало, мен дўстлик — ўзаро мафтункорлик, таҳсину олқишлар ёки шунчаки биргаликда ароқ ичишдангина иборат эмас, деб ўйлаб келганман, ҳозир ҳам шундай деб ўйлайман. Икки эр кишининг дўстлиги, назаримда, принциплар, интилишлар ва руҳларнинг яқинлигидан иборатдир. Дўстликни, шунингдек, энг аввало принципиаллик ва ҳақ сўзда (вақтида айтилган) ҳам деб биламан («ПРИНЦИПИАЛЛИК» ва «ҲАҚ СЎЗ»нинг тагига чизилган — муаллиф). Бунинг устига, дўстлик — бир-бирини ўзаро бойитиш ва бир-бирига таъсир ўтказиш ҳамдир. Мен сенга қандай таъсир ўтказганимни билмайман , лекин сенинг менга таъсиринг жуда ҳам улкан. У битта — ГЎЗАЛ (тагига чизилган — муаллиф) деган сўз билан ифода қилинади.
Шундай қилиб… ўшал оқшом мен сенга ҳар доим, ҳар доим ҳавас қилиб келганман, сенинг қай даражада санъат фидойиси эканингга кун сайин ҳавас қиламан, деган эдим (Бу гапни ҳозир ҳам айтаман). Ҳавас қиламанми, демак, ҳеч қачон майдалик даражасига, санъат даргоҳида нон еб юрган ҳасадгўйлар қаторига тушмайдиган ва ҳар доим «БУЛАРНИНГ БАРЧАСИДАН ЮҚОРИ ТУРГАН» (айнан шундай, қўштирноқ ичида ёзилган ва тагига чизилган — муаллиф) киши сифатида сен билан фахрланганман. Сен ана шундай одамсан. Буларнинг барчасидан юқори туриб, дурдоналаринг ва ўзинг айтадиган «бемаза нарсалар»ингни яратгансан. Яхшими, ёмонми, ишқилиб сен камтарлик билан ва ҳар доим илҳом билан ишлайсан, жуда кўп ишлайсан ва шу туфайли ҳар доим бахтиёр ва олийжанобсан. Ана шунинг учун ҳам сенинг ўзлигинг, қиёфанг (мактубда «твоё» дейилиб, тагига чизилган — муаллиф) тобора ёрқин ва аниқ намоёндир. Буларнинг барчасидан устун туриш керак. Сени ана шундай, фақатгина ана шундай ҳолда кўришдан бахтиёр ва мағрур эдим. Сен ҳеч ким бошқа бировнинг ҳаётига бурнини тиқмаслиги керак, дейсан. Жуда тўғри! Ҳар ким ўзича, ўз виждони, номуси, ақли ва эҳтиёжига қараб яшайди. Бироқ, айрим кишиларда булардан ташқари муқаддас бурч ҳам бўлади. Унча кўп бўлмаган ана шундай «айрим кишилар»дан биттаси — сен — санъат фидойиси ва унинг ҳақиқий аскари — рассом РЎЗИ ЧОРИЕВСАН (тагига чизилган — муаллиф). Ана шунинг учун ҳам сен бошқасан, ҳар қандай киши эмас, алоҳида одамсан. Сенинг виждонинг, номус ва шарафинг, ақлинг, ҳаётинг ўзинг ҳар доим интилган ва ҳозир ҳам интилаётган санъатга, улкан ва ҳақиқий санъатга бахшида бўлгани учун ҳам сен бошқасан. Гапимга ишон, бугунги тўқ, ҳаддан ташқари ҳисоб-китобли, манфаат устун турган даврда фидойилар, мажнуни шайдолар унчалик кўп эмас. Бетховен ва Мажнунлар ҳақида ўқиш, эшитиш бошқаю уни шахсан билиш, у билан кўришиб туриш, у билан ёнма-ён яшаш, булар ҳам камлик қилгандай, киши ўзини унинг дўсти, деб ҳисоблаши бошқа, бутунлай бошқа гап. Гапимга ишон, бу Мажнун бугунги кунимизда кўпчиликка, жуда кўпчиликка керак. Бундай мажнун кишининг покланиши, бошқаларни ҳам поклаши, истеъдодсизлик, меҳрсизлик, эҳтиёткорликка қарши нафрати янада ошиши учун ҳам ЗАРУР («зарур»нинг тагига чизилган). Сенга муҳтож бўлган ана шундай кўпчиликнинг биттаси мен эдим. Ана шунинг учун ҳам сенинг ўзим шу пайтгача билмаган кайфиятинг, мени жуда оғринтирди.
Эҳтимол, мен «дафн қилдим» (мактубда «похоронил» — муаллиф) ва ҳ. к. деб (қўполдан қўпол),-эҳтитётсизлик қилгандирман. Бундан жуда афсусдаман. Бироқ, сени шу қадар жон-дилдан, садоқат билан яхши кўрганим, ҳеч қачон ва ҳеч қандай тарзда ўзимни ХИЁНАТДА, ҒАЛАМИСЛИКДА, хусусан СОТҚИНЛИКДА («хиёнатда, ғаламисликда, сотқинликда»нинг тагига чизилган — муаллиф) айблай олмаганим учун ҳам сенга ўша гапларни айтмаслигим мумкин эмас эди. Агар у гаплар сени таҳқирлаган бўлса, кечир.
Турли-туман кенгашлар ва ҳайъат йиғилишларида иштирок этар эканман, санъатдаги баъзи биродарларимиз бир-бирига тиш қайрагани ўта майда бўлиб туюлар, буларнинг барчасида иштирок этаётганим учун ўзимдан-ўзим уялар эдим. Ана шундай пайтларда кўз олдимда бутун бўй-бастинг билан сен пайдо бўлардинг-да: идиотство (бу сўз айнан Рўзи Чориевга тегишли ибора бўлгани учун таржима қилинмади — муаллиф) дер эдинг. Буларнинг барчасидан баланд туриш керак, дер эдинг. Мен ана шунақалигинг учун сенга ҳавас қилардим, сен билан фахрланардим. Ҳа, Чорижон, мен бошқача эмас, фақат ана шундай Чорижон, фақат ана шу ҳолидагина яхши кўрган ва яхши кўрадиган, фақат ана шу ҳолидагина тўла англаган ва англайдиган Чорижоним билан фахрланиб келганман, ҳозир ҳам, бундан кейин ҳам фахраланман. Ҳеч ким, ҳеч нарса мендан ана шунақа Чорижонни тортиб ололмайди ва бундан кейин ҳам сен билан бирга бўлишимга ҳалақит беролмайди. Сен мен учун ҳар доим барча гўзаллик, барча ёруғлик, барча покизалик ва барча эзгулик фидойиси рамзи бўлиб келгансан ва шундай бўлиб қоласан.
Худди ‘мана шунинг учун ҳам, бундан бир йил муқаддам бизнинг ҳар доимгидай энг бахтиёр учрашувларимиздан бирида, ўзим учун бутунлай нотаниш бир одамни кўриб, ҳайрону лол бўлиб қолдим. Бу одам сенинг овозинг, сенинг тилинг билан сенга мансуб бўлмаган, қандайдир нотаниш, сенинг сурату сийратингга мутлақо тўғри келмайдиган сўзларни айтар, қандайдир бемаъни нарсалар тўғрисида гапирар эди. Менинг Чорижоним, САНЪАТКОР ЧОРИЕВ («санъаткор Чориев»нинг тагига чизилган — муаллиф) бир йил бурун бу гапларни эшитганида: «Идиотство! Санъат билан шуғулланиих керак! Буларнинг барчасидан устун туриб, ишлаш керак!» деб ҳайқирган бўларди. Мен билган, худди шу ҳолида яхши кўрадиганим Чорижон худди шундай деган бўларди.
Ҳа, эҳтимол, Маринанинг (Рўзи Чориевнинг рафиқаси — муаллиф): «Ҳеч кимнинг гапига қулоқ солиш керак эмас, уларга ўхшаб аразлашнинг ҳам кераги йўқ, биз уларга ўхшаб эмас, ўзимиз истаганча яшаймиз», деган гапи тўғридир. Эҳтимол, эҳтимол, эҳтимол… Мен эса, юқорида таъкидланган (тагига чизилган сўзлар назарда тутилмоқда — муаллиф), юрагимга армон қиличи бўлиб санчилиб турган сўзларни СЕН (бу сўзнинг ҳам тагига чизилган) айтмаганинг учун бахтиёрман, минг марталаб, минг марталаб бахтиёрман.
Афсуслар бўлсинким, аламлар бўлсинким, биттагина сўз қалам билан тортилган битта чизиқ сингари дўстлик деб аталган ёрқин, покиза, масъум, эзгу ва ҳаво сингари зарур сўзни ўчириб ташлаши мумкин экан.
Ҳа, сенинг ҳар доим такрорлайдиган гапинг тўғри: Худо бор! (Бу ўринда иккита изоҳ бериб ўтишга тўғри келади. Биринчидан, «Худо бор» сўзи Рузи Чориевнинг ибораси бўлгани учун ўзбекча ёзилган — муаллиф) Мана, ҳозир ҳам Худони ўртага қўйиб айтаманки, сенинг олдингда гуноҳим йўқ, сенинг олдингда виждоним пок! (Буни айтиб ўтиришга мажбур бўлаётганимдан афсусланаман) Мен сени ҳар доим яхши кўрганман ва яхши кўраман ҳам. Ирка (Ботир Зокировнинг рафиқаси, Ўзбекистон Халқ артисти Эркли Маликбоева — муаллиф) ҳам худди шундай муносабатда, у ёғи — ХУДО БОР — ўзи билади. («Худо бор»нинг тагига чизилган — муаллиф).
Мактубни (бундан буён муносабатларимиз фақат мактуб орқалигина давом этмасайди, деб жуда қўрқаман), бу гапларнинг барчасини мана шундай хитоб билан тугатаман: — тўғри қиласан, Чорижон, буларнинг барчасидан устун туриш керак!
БОТИР»
Мен Рўзи акадан мактубнинг езилиш сабабини сураб ўтирмадим. Бу одобсизликка ўхшаб туюлди.
Нима бўлганида ҳам, мактубда икки киши ўртасида бўлиб ўтган ёзишманинг изоҳи-ю шартидан кўра, Буюк Санъаткор қалби яққолроқ намоён бўлиб тургани учун бундан қанча кўп киши огоҳ булса, шунча фойда, марҳум санъаткоримиз мактубида қолган ёғду айрим чиркин юраклар қаърига ҳам сизиб кирармикан, деган ният-да уни ҳукмингизга ҳавол қилдим
Манба: «Ватан» газетаси, 1996 йил, 14-сон
Саҳифадаги ҳар икки Ботир Зокиров портрети Ўзбекистон халқ рассоми Рўзи Чориев томонидан чизилган
Рўзи Чориев 1931 йилнинг 28 августида Сурхондарё вилоятидаги Пошхурт қишлоғида дунёга келди. 1959 йил — Тошкентдаги П.П.Бенков номидаги Республика рассомчилик билим юртини тугатди. 1963 йил — Ленинграддаги И.С.Репин номидаги Тасвирий санъат, ҳайкалтарошлик ва архитектура институтини тамомлайди. 1966-1973 йилларда Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика институтининг бадиий ижод бўлимида дарс берди. 1978 йилда Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби унвонига сазовор бўлди. 1997 йилда Ўзбекистон бадиий академиясининг академиги этиб сайланди. 1998 йил «Эл юрт ҳурмати» ордени билан тақдирланди. 1999 йил Ўзбекистон Халқ рассоми унвонига сазовор бўлди. 2004 йил 18 февралда вафот этди.
Ўзбек эстрадаси асосчиларидан бири, истеъдодли хонанда, Узбекистон халқ артисти Ботир Зокиров 1936 йилда Москвада туғилган. 1957 йилда Тошкент Давлат консерваториясининг вокал факультетини, 1962 йилда Тошкент театр ва рассомлик санъати институтини тугатиб, 1961- 1970 йилларда Ўзбек Давлат эстрада оркестрининг бадиий раҳбари сифатида фаолият кўрсатди.
Ўзбекистонда ўзбек эстрада қўшиғи санъатининг шаклланиши ва оммалашишига катта ҳисса қўшган Б. Зокиров лирик ва лирик-драматик қўшиқларни катта маҳорат билан ижро этди. У «Мафтун бўлдим» (М. Бурҳонов мусиқаси), «Раъно» ва «Газли» (Икром Акбаров), «Мажнун монологи» (С. Жалил), «Орзуларим машъали» (Фарид ал-Атраш, Миср); «Гўзал қиз» (Раҳбоний, Ливан), «Дил орзуси» (Чоудҳури, Ҳиндистон), «Маро бебус» (эрон халқ қўшиғи), «Ўтмишимга йиғлайман» (Фатхулла Сулаймон, Сурия) каби ўзбек, араб, ҳинд ва эрон қўшиқларини мароқ билан куйлаб, ҳар бир халқнинг миллий хусусиятларини ва руҳини очишга ҳаракат қилди. Замонавий эстрада қўшик санъатининг истеъдодли намоёндаси Ботир Зокиров «Ўзбекистон халқ артисти» унвони соҳибидир.
Ботир Зокиров 1985 йилда Тошкент шаҳрида вафот этди. Ўзбек миллий маданияти ривожига қўшган улкан ҳиссаси учун 2000 йилда «Буюк хизматлари учун» ордени билан мукофотланди.
Машраб Бобоев 1941 йил Самарқанд вилоятининг Челак туманида туғилган. Тошкент санъат институтининг актёрлик факультетида тахсил олган (1965). «Онамга хат» (1971), «Баҳор кайфияти» (1974), «Гурунг» (1975), «Кечки троллейбус» (1977), «Бағишлов» (1978), «Олисдаги чироқ» (1980), «Сўз» (1982), «Мен билган сир» (1990), «Қани менинг юлдузим?» (1991), «Номсиз юлдузлар» (1991) каби шеърий китоблари нашр этилган. Бир қатор саҳна асарлари ҳам ёзган («Ўттиз ёшлилар», «Ер томири», «Суянч тоғлари» ва бошқа). Кўп қисмли видеофильмлар [«Ирода», «Севги нидоси» («Алишер Навоийнинг «Сабъаи сайёр» достони асосида миллий балет), «Кўнгил кўчалари»] муаллифи. В. Катаевнинг «Хаёл чечаклари» романи, Муин Бсисунинг «Ташриф қоғози», О. Чиладзенинг «Рангин дунё» каби асарларини ўзбек тилига таржима қилган. 2003 йил 23 июлда Тошкент шаҳрида вафот этган.
Taniqli musavvir tug‘ilgan kuni arafasida uch qiyomatli do‘stni yod etgim keldi
Gapimga ishon, bugungi to‘q, haddan tashqari hisob-kitobli, manfaat ustun turgan davrda fidoyilar, majnuni shaydolar unchalik ko‘p emas. Betxoven va Majnunlar haqida o‘qish, eshitish boshqayu uni shaxsan bilish, u bilan ko‘rishib turish, u bilan yonma-yon yashash, bular ham kamlik qilganday, kishi o‘zini uning do‘sti, deb hisoblashi boshqa, butunlay boshqa gap. Gapimga ishon, bu Majnun bugungi kunimizda ko‘pchilikka, juda ko‘pchilikka kerak. Bunday majnun kishining poklanishi, boshqalarni ham poklashi, iste’dodsizlik, mehrsizlik, ehtiyotkorlikka qarshi nafrati yanada oshishi uchun ham ZARUR.
Mashrab BOBOEV
BOTIR ZOKIROV MAKTUBI
«Ro’zi Choriev gurunglari» turkumidan
Xizmat xonamdagi kitob javonida Botir Zokirov, Abdulla Oripov, Ro’zi Choriev, Mirsodiq Tojiev va boshqalarning surati bor. Ro’zi aka bir kuni kelganida Botir Zokirovning suratiga qarab turdi-da, yon cho’ntagidan to’rt buklangan sarg’ish qog’oz chiqardi. Buklam o’rtasida konvert parchasi, unda «Charishke» degan yozuv bor edi.
— O’qing, oshna! — dedi Ro’zi aka odatdagiday charaqlab. Biroq shu zahoti ko’ziga yosh qalqib chiqdi.
Botir Zokirovning sarg’ish qog’ozga qora siyohda, ehtimolki, shifoxonada bitilgan bu maktubini men ham ta’sirlanib o’qib chiqdim. Ulkan kishilarning ulkanliga har doim, ularning har bir qadamida sezilib turadi. Botir Zokirovning do’stiga yozgan oddiygina maktubida ham ulkan san’atkor, ulkan inson o’zining to’la buy-basti bilan namoyon edi.
Keling, yaxshisi… Ro’zi akaning roziligi bilan bu maktubni e’tiboringizga havola etaman (Maktubda bir-ikki kishining nomi bor. Ularni tushirib qoldirsakmi, deya mulohaza qilgan edim, Ro’zi aka rozi bo’lmadi. Mulk egasining amri vojib — aytganini qilishga majburman).
«Chorijon!
(Maktub rus tilida bitilgan bo’lib, Botir Zokirov Ro’zi akaga «Charishka!», deya o’zi suygan ibora bilan murojaat qiladi — muallif)
O’rtamizdagi, afsuski, o’sha kuni bo’linib qolgan gapni davom ettirmoqchiman… Biroq, uni tugagan, deb hisoblamaganim uchun gapni takrordan boshlayman.
Eng avvalo, men do’stlik — o’zaro maftunkorlik, tahsinu olqishlar yoki shunchaki birgalikda aroq ichishdangina iborat emas, deb o’ylab kelganman, hozir ham shunday deb o’ylayman. Ikki er kishining do’stligi, nazarimda, printsiplar, intilishlar va ruhlarning yaqinligidan iboratdir. Do’stlikni, shuningdek, eng avvalo printsipiallik va haq so’zda (vaqtida aytilgan) ham deb bilaman («PRINTSIPIALLIK» va «HAQ SO’Z»ning tagiga chizilgan — muallif). Buning ustiga, do’stlik — bir-birini o’zaro boyitish va bir-biriga ta’sir o’tkazish hamdir. Men senga qanday ta’sir o’tkazganimni bilmayman , lekin sening menga ta’siring juda ham ulkan. U bitta — GO’ZAL (tagiga chizilgan — muallif) degan so’z bilan ifoda qilinadi.
Shunday qilib… o’shal oqshom men senga har doim, har doim havas qilib kelganman, sening qay darajada san’at fidoyisi ekaningga kun sayin havas qilaman, degan edim (Bu gapni hozir ham aytaman). Havas qilamanmi, demak, hech qachon maydalik darajasiga, san’at dargohida non yeb yurgan hasadgo’ylar qatoriga tushmaydigan va har doim «BULARNING BARCHASIDAN YUQORI TURGAN» (aynan shunday, qo’shtirnoq ichida yozilgan va tagiga chizilgan — muallif) kishi sifatida sen bilan faxrlanganman. Sen ana shunday odamsan. Bularning barchasidan yuqori turib, durdonalaring va o’zing aytadigan «bemaza narsalar»ingni yaratgansan. Yaxshimi, yomonmi, ishqilib sen kamtarlik bilan va har doim ilhom bilan ishlaysan, juda ko’p ishlaysan va shu tufayli har doim baxtiyor va oliyjanobsan. Ana shuning uchun ham sening o’zliging, qiyofang (maktubda «tvoyo» deyilib, tagiga chizilgan — muallif) tobora yorqin va aniq namoyondir. Bularning barchasidan ustun turish kerak. Seni ana shunday, faqatgina ana shunday holda ko’rishdan baxtiyor va mag’rur edim. Sen hech kim boshqa birovning hayotiga burnini tiqmasligi kerak, deysan. Juda to’g’ri! Har kim o’zicha, o’z vijdoni, nomusi, aqli va ehtiyojiga qarab yashaydi. Biroq, ayrim kishilarda bulardan tashqari muqaddas burch ham bo’ladi. Uncha ko’p bo’lmagan ana shunday «ayrim kishilar»dan bittasi — sen — san’at fidoyisi va uning haqiqiy askari — rassom RO’ZI CHORIEVSAN (tagiga chizilgan — muallif). Ana shuning uchun ham sen boshqasan, har qanday kishi emas, alohida odamsan. Sening vijdoning, nomus va sharafing, aqling, hayoting o’zing har doim intilgan va hozir ham intilayotgan san’atga, ulkan va haqiqiy san’atga baxshida bo’lgani uchun ham sen boshqasan. Gapimga ishon, bugungi to’q, haddan tashqari hisob-kitobli, manfaat ustun turgan davrda fidoyilar, majnuni shaydolar unchalik ko’p emas. Betxoven va Majnunlar haqida o’qish, eshitish boshqayu uni shaxsan bilish, u bilan ko’rishib turish, u bilan yonma-yon yashash, bular ham kamlik qilganday, kishi o’zini uning do’sti, deb hisoblashi boshqa, butunlay boshqa gap. Gapimga ishon, bu Majnun bugungi kunimizda ko’pchilikka, juda ko’pchilikka kerak. Bunday majnun kishining poklanishi, boshqalarni ham poklashi, iste’dodsizlik, mehrsizlik, ehtiyotkorlikka qarshi nafrati yanada oshishi uchun ham ZARUR («zarur»ning tagiga chizilgan). Senga muhtoj bo’lgan ana shunday ko’pchilikning bittasi men edim. Ana shuning uchun ham sening o’zim shu paytgacha bilmagan kayfiyating, meni juda og’rintirdi.
Ehtimol, men «dafn qildim» (maktubda «poxoronil» — muallif) va h. k. deb (qo’poldan qo’pol),-ehtityotsizlik qilgandirman. Bundan juda afsusdaman. Biroq, seni shu qadar jon-dildan, sadoqat bilan yaxshi ko’rganim, hech qachon va hech qanday tarzda o’zimni XIYONATDA, G’ALAMISLIKDA, xususan SOTQINLIKDA («xiyonatda, g’alamislikda, sotqinlikda»ning tagiga chizilgan — muallif) ayblay olmaganim uchun ham senga o’sha gaplarni aytmasligim mumkin emas edi. Agar u gaplar seni tahqirlagan bo’lsa, kechir.
Turli-tuman kengashlar va hay’at yig’ilishlarida ishtirok etar ekanman, san’atdagi ba’zi birodarlarimiz bir-biriga tish qayragani o’ta mayda bo’lib tuyular, bularning barchasida ishtirok etayotganim uchun o’zimdan-o’zim uyalar edim. Ana shunday paytlarda ko’z oldimda butun bo’y-basting bilan sen paydo bo’larding-da: idiotstvo (bu so’z aynan Ro’zi Chorievga tegishli ibora bo’lgani uchun tarjima qilinmadi — muallif) der eding. Bularning barchasidan baland turish kerak, der eding. Men ana shunaqaliging uchun senga havas qilardim, sen bilan faxrlanardim. Ha, Chorijon, men boshqacha emas, faqat ana shunday Chorijon, faqat ana shu holidagina yaxshi ko’rgan va yaxshi ko’radigan, faqat ana shu holidagina to’la anglagan va anglaydigan Chorijonim bilan faxrlanib kelganman, hozir ham, bundan keyin ham faxralanman. Hech kim, hech narsa mendan ana shunaqa Chorijonni tortib ololmaydi va bundan keyin ham sen bilan birga bo’lishimga halaqit berolmaydi. Sen men uchun har doim barcha go’zallik, barcha yorug’lik, barcha pokizalik va barcha ezgulik fidoyisi ramzi bo’lib kelgansan va shunday bo’lib qolasan.
Xuddi ‘mana shuning uchun ham, bundan bir yil muqaddam bizning har doimgiday eng baxtiyor uchrashuvlarimizdan birida, o’zim uchun butunlay notanish bir odamni ko’rib, hayronu lol bo’lib qoldim. Bu odam sening ovozing, sening tiling bilan senga mansub bo’lmagan, qandaydir notanish, sening suratu siyratingga mutlaqo to’g’ri kelmaydigan so’zlarni aytar, qandaydir bema’ni narsalar to’g’risida gapirar edi. Mening Chorijonim, SAN’ATKOR CHORIEV («san’atkor Choriev»ning tagiga chizilgan — muallif) bir yil burun bu gaplarni eshitganida: «Idiotstvo! San’at bilan shug’ullaniix kerak! Bularning barchasidan ustun turib, ishlash kerak!» deb hayqirgan bo’lardi. Men bilgan, xuddi shu holida yaxshi ko’radiganim Chorijon xuddi shunday degan bo’lardi.
Ha, ehtimol, Marinaning (Ro’zi Chorievning rafiqasi — muallif): «Hech kimning gapiga quloq solish kerak emas, ularga o’xshab arazlashning ham keragi yo’q, biz ularga o’xshab emas, o’zimiz istagancha yashaymiz», degan gapi to’g’ridir. Ehtimol, ehtimol, ehtimol… Men esa, yuqorida ta’kidlangan (tagiga chizilgan so’zlar nazarda tutilmoqda — muallif), yuragimga armon qilichi bo’lib sanchilib turgan so’zlarni SEN (bu so’zning ham tagiga chizilgan) aytmaganing uchun baxtiyorman, ming martalab, ming martalab baxtiyorman.
Afsuslar bo’lsinkim, alamlar bo’lsinkim, bittagina so’z qalam bilan tortilgan bitta chiziq singari do’stlik deb atalgan yorqin, pokiza, mas’um, ezgu va havo singari zarur so’zni o’chirib tashlashi mumkin ekan.
Ha, sening har doim takrorlaydigan gaping to’g’ri: Xudo bor! (Bu o’rinda ikkita izoh berib o’tishga to’g’ri keladi. Birinchidan, «Xudo bor» so’zi Ruzi Chorievning iborasi bo’lgani uchun o’zbekcha yozilgan — muallif) Mana, hozir ham Xudoni o’rtaga qo’yib aytamanki, sening oldingda gunohim yo’q, sening oldingda vijdonim pok! (Buni aytib o’tirishga majbur bo’layotganimdan afsuslanaman) Men seni har doim yaxshi ko’rganman va yaxshi ko’raman ham. Irka (Botir Zokirovning rafiqasi, O’zbekiston Xalq artisti Erkli Malikboeva — muallif) ham xuddi shunday munosabatda, u yog’i — XUDO BOR — o’zi biladi. («Xudo bor»ning tagiga chizilgan — muallif).
Maktubni (bundan buyon munosabatlarimiz faqat maktub orqaligina davom etmasaydi, deb juda qo’rqaman), bu gaplarning barchasini mana shunday xitob bilan tugataman: — to’g’ri qilasan, Chorijon, bularning barchasidan ustun turish kerak!
BOTIR»
Men Ro’zi akadan maktubning yezilish sababini surab o’tirmadim. Bu odobsizlikka o’xshab tuyuldi.
Nima bo’lganida ham, maktubda ikki kishi o’rtasida bo’lib o’tgan yozishmaning izohi-yu shartidan ko’ra, Buyuk San’atkor qalbi yaqqolroq namoyon bo’lib turgani uchun bundan qancha ko’p kishi ogoh bulsa, shuncha foyda, marhum san’atkorimiz maktubida qolgan yog’du ayrim chirkin yuraklar qa’riga ham sizib kirarmikan, degan niyat-da uni hukmingizga havol qildim
Manba: «Vatan» gazetasi, 1996 yil, 14-son
Ro’zi Choriev 1931 yilning 28 avgustida Surxondaryo viloyatidagi Poshqurt qishlog’ida dunyoga keldi. 1959 yil — Toshkentdagi P.P.Benkov nomidagi Respublika rassomchilik bilim yurtini tugatdi. 1963 yil — Leningraddagi I.S.Repin nomidagi Tasviriy san’at, haykaltaroshlik va arxitektura institutini tamomlaydi. 1966-1973 yillarda Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika institutining badiiy ijod bo’limida dars berdi. 1978 yilda O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan san’at arbobi unvoniga sazovor bo’ldi. 1997 yilda O’zbekiston badiiy akademiyasining akademigi etib saylandi. 1998 yil «El yurt hurmati» ordeni bilan taqdirlandi. 1999 yil O’zbekiston Xalq rassomi unvoniga sazovor bo’ldi. 2004 yil 18 fevralda vafot etdi.
O’zbek estradasi asoschilaridan biri, iste’dodli xonanda, Uzbekiston xalq artisti Botir Zokirov 1936 yilda Moskvada tug’ilgan. 1957 yilda Toshkent Davlat konservatoriyasining vokal fakul`tetini, 1962 yilda Toshkent teatr va rassomlik san’ati institutini tugatib, 1961- 1970 yillarda O’zbek Davlat estrada orkestrining badiiy rahbari sifatida faoliyat ko’rsatdi.
O’zbekistonda o’zbek estrada qo’shig’i san’atining shakllanishi va ommalashishiga katta hissa qo’shgan B. Zokirov lirik va lirik-dramatik qo’shiqlarni katta mahorat bilan ijro etdi. U «Maftun bo’ldim» (M. Burhonov musiqasi), «Ra’no» va «Gazli» (Ikrom Akbarov), «Majnun monologi» (S. Jalil), «Orzularim mash’ali» (Farid al-Atrash, Misr); «Go’zal qiz» (Rahboniy, Livan), «Dil orzusi» (Choudhuri, Hindiston), «Maro bebus» (eron xalq qo’shig’i), «O’tmishimga yig’layman» (Fatxulla Sulaymon, Suriya) kabi o’zbek, arab, hind va eron qo’shiqlarini maroq bilan kuylab, har bir xalqning milliy xususiyatlarini va ruhini ochishga harakat qildi. Zamonaviy estrada qo’shik san’atining iste’dodli namoyondasi Botir Zokirov «O’zbekiston xalq artisti» unvoni sohibidir.
Botir Zokirov 1985 yilda Toshkent shahrida vafot etdi. O’zbek milliy madaniyati rivojiga qo’shgan ulkan hissasi uchun 2000 yilda «Buyuk xizmatlari uchun» ordeni bilan mukofotlandi.
Mashrab Boboev 1941 yil Samarqand viloyatining Chelak tumanida tug’ilgan. Toshkent san’at institutining aktyorlik fakul`tetida taxsil olgan (1965). «Onamga xat» (1971), «Bahor kayfiyati» (1974), «Gurung» (1975), «Kechki trolleybus» (1977), «Bag’ishlov» (1978), «Olisdagi chiroq» (1980), «So’z» (1982), «Men bilgan sir» (1990), «Qani mening yulduzim?» (1991), «Nomsiz yulduzlar» (1991) kabi she’riy kitoblari nashr etilgan. Bir qator sahna asarlari ham yozgan («O’ttiz yoshlilar», «Yer tomiri», «Suyanch tog’lari» va boshqa). Ko’p qismli videofil`mlar [«Iroda», «Sevgi nidosi» («Alisher Navoiyning «Sab’ai sayyor» dostoni asosida milliy balet), «Ko’ngil ko’chalari»] muallifi. V. Kataevning «Xayol chechaklari» romani, Muin Bsisuning «Tashrif qog’ozi», O. Chiladzening «Rangin dunyo» kabi asarlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan. 2003 yil 23 iyulda Toshkent shahrida vafot etgan.
Sahifadagi har ikki Botir Zokirov portreti Ro’zi Choriev tomonidan chizilgan
