7 май — атоқли ҳинд адиби, Нобел мукофоти соҳиби Робиндранад Тҳокур (Робиндранат Тагор) туғилган кун
Бир кун келарки, тақдир карвонининг бурилиш пайти инглизларни ўзларига қарашли Ҳиндистон империясини ташлаб кетишга мажбур қилар. Лекин уларнинг қолдириб кетадиган Ҳиндистони қандай Ҳиндистон бўларкин? Улар қандай мудҳиш қашшоқликни мерос қолдираркинлар? Уларнинг бир асрдан кўпроқ давом қилган ҳукмронлик тўлқинлари пасайганда қанча балчиғу қанча вайроналар қоларкин? Ёшлик чоғимда мен маданият бешиги бўлиш Европа пешонасига ёзилган, деб астойдил ишониб юрардим. Лекин бугун ҳаёт билан видолашаётган кунларимда бу ишончим йўқолди… Ҳозир мен сўнгги саёҳатимга тайёргарлик кўряпман. Мен ўзимдан кейин нималарни қолдираман? Кулбаи вайроналар, бир замонлар ғурур манбаи бўлган маданият қолдиқлариними? Лекин инсонга ишонмаслик жуда катта гуноҳ, бинобарин, бундай гуноҳ ишга қўлим бормайди! Катаклизмдан кейин, муҳит тозалангандан кейин доғ тегмаган янги тарих саҳифаси бошланишига ва тонг Шарқдан, қуёш чиқадиган жойдан бошланишига иймоним комил.
АБДУЛҲАМИД ЧЎЛПОННИНГ
«УЛУҒ ҲИНДИЙ» АСАРИДАН
«Шу нарсани юрагим дук-дук уриб туруб ёздим» десам ё ишонасиз, ё ишонмайсиз.
Лекин, юрагим «шамол теккан япроқдай қалтирайдир…» Бир хил завқ — «нашъа» билан қалтирағон юрагим, бутун танимни силкитадир ва қўлим ҳам шу орада енгилгина чайқалиб турадур. «Бу нимадан келди?» десангиз, англатай:
Шу сўзларнинг энг юқорисида «Улуғ ҳиндий» деб қўюбмен-ку, ана ўша улуғ зот, яъни Робиндранат Тагўр деган киши, ёшроқ вақтларида бутун дунёнинг энг баланд тоғларидан бўлган Ҳимолаянинг ҳайбатли ёнбағирларида отаси билан бирга саёҳат қилиб юрган экан. Ўша вақтларда ҳам ниппа-ниназин (яъни балодек) шоир бўлғон бу буюк зот ҳеч нарса ёза олмабдир. Шундай улуғ Ҳимолаянинг кўклар билан ўпишган чўққиларида, тун қоронғисидан ҳам қалин ўрмонлар қўйнида, шундай катта шоир бир оғиз нарса дея олмаса, биргина шеър парчаси ёза олмаса-я? Муни қаранг! Ўз тирикчилигига оид китобида ўзи шундай деб ёзғондан кейин танғирқаб — ҳайрат ёқасини ушлаб қолдим…
Русчага таржума қилиниб, босилғон асарларининг кўпини ўқуб ўтганимдан кейин, шу улуғ ва қийматбаҳо одамни ўз элимга танитмоқчи бўлдим. Шу ният билан қўлимға неча маротаба қалам олғон бўлсам, ҳаммасида ҳам қалтироқ босди, тўхтадим… Фақат, менингча, у қалтироқ босишларнинг ва у юрак қалтирашларининг «сирри» ҳам шу орада билинди, шундайким:
— Ҳинд доҳийсининг Ҳимолая тоғларида ҳеч нарса ёза олмаслиғи у тоғнинг жуда ҳайбатли, азамат ва улуғ бўлуб ақлни шошириб қўйишлиғидан бўлса, менинг у азим зот тўғрисида ҳеч нарса ёза олмай қалтироқланишим ҳам у одамнинг Ҳимолая тоғлари қадар ҳайбатли ва улуғ бўлишидан келган экан!
Рабиндранат Тагор
ҲИКМАТЛАР
Хуршид Даврон таржимаси
Гўзаллик туйғусини сингдирмай туриб тўлақонли баркамол инсонни вояга етказиш мумкин эмас.
Юлдузлар ўзларини ёнарқуртларга ўхшатишларидан қўрқмайдилар.
Олов таратган ёруғликдан миннатдор бўл, аммо, оташга чидаб сабру матонат билан сояда турган шамдонни унутма.
Фақат кучга ишонган одам заифдир.
Ҳатто қароқчилар тўдаси ҳам қандайдир ахлоқий мезонларга амал қилади, улар бутун дунёни таласалар ҳам бир-бирларини таламайдилар.
Қуриган дарёга ўтмишини эслатма.
Кайфу сафога берилиб, ҳар қандай завқу шавқни унутиб қўямиз.
Қуёш деб йиғлайверма,юлдузларни ҳам унутма.
Яхшилик қилиш ҳақида тўхтовсиз ўйлаган одамнинг яхшилик қилишга вақти бўлмайди.
Менинг мавжудлигим мўъжизаларнинг мўъжизасидир, мен ҳар куни бу мўъжизадан ҳайратга тушаман.
Ҳаётдаги орзуларимиз фарзандларимиз қиёфасига кира бошлайди.
Одам ҳайвонга айланса, у ҳайвондан баттар бўлади.
7 may — atoqli hind adibi, Nobel mukofoti sohibi Robindranad Thokur (Robindranat Tagor) tug‘ilgan kun
Bir kun kelarki, taqdir karvonining burilish payti inglizlarni o‘zlariga qarashli Hindiston imperiyasini tashlab ketishga majbur qilar. Lekin ularning qoldirib ketadigan Hindistoni qanday Hindiston bo‘larkin? Ular qanday mudhish qashshoqlikni meros qoldirarkinlar? Ularning bir asrdan ko‘proq davom qilgan hukmronlik to‘lqinlari pasayganda qancha balchig‘u qancha vayronalar qolarkin? Yoshlik chog‘imda men madaniyat beshigi bo‘lish Yevropa peshonasiga yozilgan, deb astoydil ishonib yurardim. Lekin bugun hayot bilan vidolashayotgan kunlarimda bu ishonchim yo‘qoldi… Hozir men so‘nggi sayohatimga tayyorgarlik ko‘ryapman. Men o‘zimdan keyin nimalarni qoldiraman? Kulbai vayronalar, bir zamonlar g‘urur manbai bo‘lgan madaniyat qoldiqlarinimi? Lekin insonga ishonmaslik juda katta gunoh, binobarin, bunday gunoh ishga qo‘lim bormaydi! Kataklizmdan keyin, muhit tozalangandan keyin dog‘ tegmagan yangi tarix sahifasi boshlanishiga va tong Sharqdan, quyosh chiqadigan joydan boshlanishiga iymonim komil.
ABDULHAMID CHO‘LPONNING
“ULUG‘ HINDIY” ASARIDAN
«Shu narsani yuragim duk-duk urib turub yozdim» desam yo ishonasiz, yo ishonmaysiz.
Lekin, yuragim «shamol tekkan yaproqday qaltiraydir…» Bir xil zavq — «nash’a» bilan qaltirag‘on yuragim, butun tanimni silkitadir va qo‘lim ham shu orada yengilgina chayqalib turadur. «Bu nimadan keldi?» desangiz, anglatay:
Shu so‘zlarning eng yuqorisida «Ulug‘ hindiy» deb qo‘yubmen-ku, ana o‘sha ulug‘ zot, ya’ni Robindranat Tago‘r degan kishi, yoshroq vaqtlarida butun dunyoning eng baland tog‘laridan bo‘lgan Himolayaning haybatli yonbag‘irlarida otasi bilan birga sayohat qilib yurgan ekan. O‘sha vaqtlarda ham nippa-ninazin (ya’ni balodek) shoir bo‘lg‘on bu buyuk zot hech narsa yoza olmabdir. Shunday ulug‘ Himolayaning ko‘klar bilan o‘pishgan cho‘qqilarida, tun qorong‘isidan ham qalin o‘rmonlar qo‘ynida, shunday katta shoir bir og‘iz narsa deya olmasa, birgina she’r parchasi yoza olmasa-ya? Muni qarang! O‘z tirikchiligiga oid kitobida o‘zi shunday deb yozg‘ondan keyin tang‘irqab — hayrat yoqasini ushlab qoldim…
Ruschaga tarjuma qilinib, bosilg‘on asarlarining ko‘pini o‘qub o‘tganimdan keyin, shu ulug‘ va qiymatbaho odamni o‘z elimga tanitmoqchi bo‘ldim. Shu niyat bilan qo‘limg‘a necha marotaba qalam olg‘on bo‘lsam, hammasida ham qaltiroq bosdi, to‘xtadim… Faqat, meningcha, u qaltiroq bosishlarning va u yurak qaltirashlarining «sirri» ham shu orada bilindi, shundaykim:
— Hind dohiysining Himolaya tog‘larida hech narsa yoza olmaslig‘i u tog‘ning juda haybatli, azamat va ulug‘ bo‘lub aqlni shoshirib qo‘yishlig‘idan bo‘lsa, mening u azim zot to‘g‘risida hech narsa yoza olmay qaltiroqlanishim ham u odamning Himolaya tog‘lari qadar haybatli va ulug‘ bo‘lishidan kelgan ekan!
Rabindranat Tagor
HIKMATLAR
Xurshid Davron tarjimasi
Go‘zallik tuyg‘usini singdirmay turib to‘laqonli barkamol insonni voyaga yetkazish mumkin emas.
Yulduzlar o‘zlarini yonarqurtlarga o‘xshatishlaridan qo‘rqmaydilar.
Olov taratgan yorug‘likdan minnatdor bo‘l,ammo, otashga chidab sabru matonat bilan soyada turgan shamdonni unutma.
Faqat kuchga ishongan odam zaifdir.
Hatto qaroqchilar to‘dasi ham qandaydir axloqiy mezonlarga amal qiladi, ular butun dunyoni talasalar ham bir-birlarini talamaydilar.
Qurigan daryoga o‘tmishini eslatma.
Kayfu safoga berilib, har qanday zavqu shavqni unutib qo‘yamiz.
Quyosh deb yig‘layverma,yulduzlarni ham unutma.
Yaxshilik qilish haqida to‘xtovsiz o‘ylagan odamning yaxshilik qilishga vaqti bo‘lmaydi.
Mening mavjudligim mo‘’jizalarning mo‘’jizasidir, men har kuni bu mo‘’jizadan hayratga tushaman.
Hayotdagi orzularimiz farzandlarimiz qiyofasiga kira boshlaydi.
Odam hayvonga aylansa, u hayvondan battar bo‘ladi.
