Бир қатор халқаро адабий мукофотлар соҳиби Қашам Насафзода «Севгининг сўнгини сўйламанг менга», «Ухлаётган денгиз расми», «Бир келин долға билан ёнма-ён», «Севишни истайман янгидан», «Кулимсаган дарахт», «Шеъримнинг дастаси», «Сени эслаганимда», «Алвидо, дунёга келгунга қадар» ва бошқа бир қатор китоблари билан озарбайжонлик шеърият мухлисларининг меҳрини қозонган шоирдир.
Қашам Насафзода
ШЕЪРЛАР
Таниқли шоир Қашам Насафзода 1959 йилнинг 1 апрелида Озарбайжоннинг Имишли минтақасида туғилган. Таълим факултетини тамомлаган. Тафаккур университетида катта муаллим вазифасида ишлаган. «Озарбайжон» журналининг шеърият бўлимини бошқарган. Озарбайжон Ёзувчилар уюшмасининг Бошқарув ҳайъати аъзоси, Болалар адабиёти секциясининг раҳбари бўлган. «Севгининг сўнгини сўйламанг менга», «Ухлаётган денгиз расми», «Бир келин долға билан ёнма-ён», «Севишни истайман янгидан», «Кулимсаган дарахт», «Шеъримнинг дастаси», «Сени эслаганимда», «Алвидо, дунёга келгунга қадар» ва бошқа бир қатор шеърий, насрий китоблари нашр этилган. Шеърлари рус, инглиз, франтсуз, голланд, турк ва бошқа йигирмадан ортиқтилларга таржима қилинган. 2004 йилда Мадридда «Халқаро Қизил Приз» мукофотига, 2006 йилда Тавфиқ Маҳмуд мукофотига, 2008 йилда Расул Ризо Халқаро шеърият мукофотига лойиқ кўрилган.
ЎҒЛИМ, ЭШИКНИ ОЧ, ЭШИКДА БИР ШАМОЛ ЎЛДИ
Балки кеча бутоқни сен синдиргандирсан…
Ўғлим, эшикни оч, эшикда бир шамол ўлди.
Балки кеча сен бир дарахт экмагандирсан,
Бас нега ўлмасин эшигимизда шамол?
Балки бир дарахтнинг камайгандир япроғи
Оёғини қаерга тирасин шамол?
Шамолнинг суврати эди — қизларнинг сочлари…
Қани сочлар?
Учиб кетмиш шамолнинг тиргаги.
Шамол керак отга тегсин учун, от қани?
Шамол керак сочга тегсин учун, соч қани?
Севишганлар орасидан ўтиш учун шамол керак,
Ўтиб бўлди дейсан, ўғлим, оҳ, эшикда бир шамол ўлган.
Шамол одамга тегар, ўса бошлар
Чақалоқ бир куртак каби
Устки бутоқлари чиқар.
Шамол керак қўлдан тутиб турғазишга,
Ўтдан юксалар,
Дунёга бир яшил япроқдан эсар.
Керак дераза ойнасига шамол,
Чўққига интилган бир бола пайпоғига тегар.
Эсди, эсди таянишга қўл топмади.
Бироз кўринишга бир қил топмади,
Атрин ташимоққа бир гул топмади,
Бир пайпоқ кўрмади чўққида сийпалашга,
Қани, қани болалар?
Бир йўл топмади тўзини тўзғитишга
Йўлни босибди ўтлар.
Ўтларнинг устида суришди шамол
Тура олмади оёққа.
Ўғлим, эшикни оч, эшикда бир шамол ўлди …
У шамолни йиғлатган энг кўп сенинг
Шамол каби юксалган торинг бўлажак.
ИККИ САҲИФА
Қишлоқ ёнидаги эски тегирмон
Кўз ўнгимда ҳамон,
Ёдимда қолган ёмон
Омон, омон, воҳ омон.
Отам-ла келтиргандик буғдой торттиришга,
Эндигина ўтгандим еттинчи синфга,
Қўлимда адабиёт китоби,
Бир варағини қат-қат қилиб буклагандим
Янги дарснинг жойини.
Тирик бир соат чирилларди
Қат-қат буклаганим варақдан.
Бир келин ҳам бор эди қишлоқлик, эрсиз.
Қўллари буғдой тойлари-ла банд
Бир оз ҳадикли
Юзлари оқ, кўйлаги читдан.
Тегирмончи
Дон қабул қилувчи бобо,
Ориқ, мўйловли
Қора чигиртка каби киши
Чиқар юқори, сакрар қуйига.
Мўйлови, қошини қоплаган ун
кун шуъласида йилтиллайди,
Кўзлари каламуш кўзларидай милтиллайди.
Тегирмончи
Дон қабул қилувчи бобо,
У ёққа чопди,
Бу ёққа чопди,
Бирдан пастликка ётди,
Атрофни кузатди,
Кутилмаганда пастдан тепага
Келинга тикилди.
Бир кўзининг ажинлари
оқ варақ каби қат-қатланди.
Бас, не эди у кўзларни қат-қатлаган?
Келин ерга кириб кетгудек эди.
Юрагим балиқ каби типирларди.
Уйга қайтдим
Қулоғимда тегирмон овози
Ёдимда эса икки саҳифа:
Бири адабиёт китобимда қат-қат букланган варақ.
Иккинчиси тегирмончининг варақ каби
қат-қатланган кўзлари.
КАТТАЛАР САНАМАСИ
Яхшиямки, мен сенга телефон қилдим
Яхшиямки, телефонни ўчириб қўйдинг
Яхшиямки, сабабини суриштирмадим
Яхшиямки, энди мени севмаслигингни
Айтақолдинг…
Яхшиямки, мен сени ўлдирмадим
Яхшиямки, яқинимга келмадинг сен ҳам
Яхшиямки, мен ҳам сени қувиб солмадим
Яхшиямки, сен ҳам қочмадинг
Яхшиямки, мен чиқиб бу тарафга кетдим
Яхшиямки, сен ҳам чиқиб у тарафга кетдинг.
Миразиз Аъзам таржималари
ОСТОНАДА
Ўғилларимнинг оёқ кийимлари,
товуқ жўжаларидек,
менинг оёқ кийимимдан
бир қарич орқада
қатор турарлар.
Улар оёқ кийимимга
тенглашмоқ учун,
яна бир оз ўсмоқ орзусида
кун-тун юрарлар.
Менинг оёқ кийимим эса
ярим тунда қўрқа-писа
тинимсиз ўсаётган
ўғилларим оёқ кийимлари билан
ўзини ўлчар.
ОРАМИЗДА
Орамизда одам ёғар,
Орамизда ёмғир ёғар,
Орамизда дарахт ўсар,
Орамизда тайёралар
Сасларини кўзёшидек
тўкиб ўтар.
Орамизда қоранафас
бир поезднинг қалби юрар.
Орамизда куни билан ёмғир ёғар..
Ёғса ҳамки тиззақадар,
Кўзларингга ишонмассан,
Тошса ҳамки юрагингдан,
Кўмса ҳамки тушларингни,
Сен кўзингга ишонмассан.
Орамизни одам ёғар,
Орамизни ёмғир ёғар,
Орамизда дарахт ўсар…
МАОШИМ
Ҳамиша киссамда йиғлар маошим,
Манат йиғисига уйимиз тўлар.
Йиғлашдан фойда йўқ, яна кун ошиб
Уйимизда фақат қуруқ сўз қолар.
Жудаям қўрқоқдир менинг маошим,
Бир орзу туғилмай, дарров ўлдирар.
Тиззамга ёпишар киссамнинг қорни,
Яна киссаларим қўлим тўлдирар.
Кезаман шаҳарни сўзсиз, сарсари,
Савдогар хотинлар ҳўмраяр, қопар.
Кичкинтой ўғлимнинг оёқчалари
Тўпнимас, ҳавони тинмасдан тепар.
Бокунинг бозори — Ҳалаб шаҳари,
Кираман, юрагим қувилар, Аллоҳ!
Кўзларимдан оққан ёмғирлар билан
Боламнинг кўзлари ювилар, Аллоҳ!
Хуршид Даврон таржималари
Qasham Nasafzoda
SHE’RLAR
Taniqli shoir Qasham Nasafzoda 1959 yilning 1 aprelida Ozarbayjonning Imishli mintaqasida tug’ilgan. Ta’lim fakultetini tamomlagan. Tafakkur universitetida katta muallim vazifasida ishlagan. «Ozarbayjon» jurnalining she’riyat bo’limini boshqargan. Ozarbayjon Yozuvchilar uyushmasining Boshqaruv hay’ati a’zosi, Bolalar adabiyoti sektsiyasining rahbari bo’lgan. «Sevgining so’ngini so’ylamang menga», «Uxlayotgan dengiz rasmi», «Bir kelin dolg’a bilan yonma-yon», «Sevishni istayman yangidan», «Kulimsagan daraxt», «She’rimning dastasi», «Seni eslaganimda», «Alvido, dunyoga kelgunga qadar» va boshqa bir qator she’riy, nasriy kitoblari nashr etilgan. She’rlari rus, ingliz, frantsuz, golland, turk va boshqa yigirmadan ortiqtillarga tarjima qilingan. 2004 yilda Madridda «Xalqaro Qizil Priz» mukofotiga, 2006 yilda Tavfiq Mahmud mukofotiga, 2008 yilda Rasul Rizo Xalqaro she’riyat mukofotiga loyiq ko’rilgan.
O‘G‘LIM, ESHIKNI OCH, ESHIKDA BIR SHAMOL O‘LDI
Balki kecha butoqni sen sindirgandirsan…
O‘g‘lim, eshikni och, eshikda bir shamol o‘ldi.
Balki kecha sen bir daraxt ekmagandirsan,
Bas nega o‘lmasin eshigimizda shamol?
Balki bir daraxtning kamaygandir yaprog‘i
Oyog‘ini qaerga tirasin shamol?
Shamolning suvrati edi — qizlarning sochlari…
Qani sochlar?
Uchib ketmish shamolning tirgagi.
Shamol kerak otga tegsin uchun, ot qani?
Shamol kerak sochga tegsin uchun, soch qani?
Sevishganlar orasidan o‘tish uchun shamol kerak,
O‘tib bo‘ldi deysan o‘g‘lim, oh, eshikda bir shamol o‘lgan.
Shamol odamga tegar, o‘sa boshlar
Chaqaloq bir kurtak kabi
Ustki butoqlari chiqar.
Shamol kerak qo‘ldan tutib turg‘azishga,
O‘tdan yuksalar,
Dunyoga bir yashil yaproqdan esar.
Kerak deraza oynasiga shamol,
Cho‘qqiga intilgan bir bola paypog‘iga tegar.
Esdi, esdi tayanishga qo‘l topmadi.
Biroz ko‘rinishga bir qil topmadi,
Atrin tashimoqqa bir gul topmadi,
Bir paypoq ko‘rmadi cho‘qqida siypalashga,
Qani, qani bolalar?
Bir yo‘l topmadi to‘zini to‘zg‘itishga
Yo‘lni bosibdi o‘tlar.
O‘tlarning ustida surishdi shamol
Tura olmadi oyoqqa.
O‘g‘lim, eshikni och, eshikda bir shamol o‘ldi …
U shamolni yig‘latgan eng ko‘p sening
Shamol kabi yuksalgan toring bo‘lajak.
IKKI SAHIFA
Qishloq yonidagi eski tegirmon
Ko‘z o‘ngimda hamon,
Yodimda qolgan yomon
Omon, omon, voh omon.
Otam-la keltirgandik bug‘doy torttirishga,
Endigina o‘tgandim yettinchi sinfga,
Qo‘limda adabiyot kitobi,
Bir varag‘ini qat-qat qilib buklagandim
Yangi darsning joyini.
Tirik bir soat chirillardi
Qat-qat buklaganim varaqdan.
Bir kelin ham bor edi qishloqlik, ersiz.
Qo‘llari bug‘doy toylari-la band
Bir oz hadikli
Yuzlari oq, ko‘ylagi chitdan.
Tegirmonchi
Don qabul qiluvchi bobo,
Oriq, mo‘ylovli
Qora chigirtka kabi kishi
Chiqar yuqori, sakrar quyiga.
Mo‘ylovi, qoshini qoplagan un
kun shu’lasida yiltillaydi,
Ko‘zlari kalamush ko‘zlariday miltillaydi.
Tegirmonchi
Don qabul qiluvchi bobo,
U yoqqa chopdi,
Bu yoqqa chopdi,
Birdan pastlikka yotdi,
Atrofni kuzatdi,
Kutilmaganda pastdan tepaga
Kelinga tikildi.
Bir ko‘zining ajinlari
oq varaq kabi qat-qatlandi.
Bas, ne edi u ko‘zlarni qat-qatlagan?
Kelin yerga kirib ketgudek edi.
Yuragim baliq kabi tipirlardi.
Uyga qaytdim
Qulog‘imda tegirmon ovozi
Yodimda esa ikki sahifa:
Biri adabiyot kitobimda qat-qat buklangan varaq.
Ikkinchisi tegirmonchining varaq kabi
qat-qatlangan ko‘zlari.
KATTALAR SANAMASI
Yaxshiyamki, men senga telefon qildim
Yaxshiyamki, telefonni o‘chirib qo‘yding
Yaxshiyamki, sababini surishtirmadim
Yaxshiyamki, endi meni sevmasligingni
Aytaqolding…
Yaxshiyamki, men seni o‘ldirmadim
Yaxshiyamki, yaqinimga kelmading sen ham
Yaxshiyamki, men ham seni quvib solmadim
Yaxshiyamki, sen ham qochmading
Yaxshiyamki, men chiqib bu tarafga ketdim
Yaxshiyamki, sen ham chiqib u tarafga ketding.
Miraziz A’zam tarjimalari
OSTONADA
O’g’illarimning oyoq kiyimlari,
tovuq jo’jalaridek,
mening oyoq kiyimimdan
bir qarich orqada
qator turarlar.
Ular oyoq kiyimimga
tenglashmoq uchun,
yana bir oz o’smoq orzusida
kun-tun yurarlar.
Mening oyoq kiyimim esa
yarim tunda qo’rqa-pisa
tinimsiz o’sayotgan
o’g’illarim oyoq kiyimlari bilan
o’zini o’lchar.
ORAMIZDA
Oramizda odam yog’ar,
Oramizda yomg’ir yog’ar,
Oramizda daraxt o’sar,
Oramizda tayyoralar
Saslarini ko’zyoshidek
to’kib o’tar.
Oramizda qoranafas
bir poezdning qalbi yurar.
Oramizda kuni bilan yomg’ir yog’ar..
Yog’sa hamki tizzaqadar,
Ko’zlaringga ishonmassan,
Toshsa hamki yuragingdan,
Ko’msa hamki tushlaringni,
Sen ko’zingga ishonmassan.
Oramizni odam yog’ar,
Oramizni yomg’ir yog’ar,
Oramizda daraxt o’sar…
MAOSHIM
Hamisha kissamda yig’lar maoshim,
Manat yig’isiga uyimiz to’lar.
Yig’lashdan foyda yo’q, yana kun oshib
Uyimizda faqat quruq so’z qolar.
Judayam qo’rqoqdir mening maoshim,
Bir orzu tug’ilmay, darrov o’ldirar.
Tizzamga yopishar kissamning qorni,
Yana kissalarim qo’lim to’ldirar.
Kezaman shaharni so’zsiz, sarsari,
Savdogar xotinlar ho’mrayar, qopar.
Kichkintoy o’g’limning oyoqchalari
To’pnimas, havoni tinmasdan tepar.
Bokuning bozori — Halab shahari,
Kiraman, yuragim quvilar, Alloh!
Ko’zlarimdan oqqan yomg’irlar bilan
Bolamning ko’zlari yuvilar, Alloh!
Xurshid Davron tarjimalari
