Таржималар орасида Сазои Қоракўчнинг машҳур шеъри борлиги эса бор-йўғи уч ой авввал Туркиянинг Элазиқ шаҳри яқинидаги кўл номи билан аталган «Ҳазар шеър байрами»да иштирок этганимни ёдимга солди. Анъанавий шеър байрамнинг бу галгиси Сазои Қоракўч ҳаёти ва ижодига бағишланганини, шоир ҳақида таниқли турк шоири Метин Ўнал Менгушўғлининг эсда қоларли маърузасини, қолаверса, анжуманда атоқли шоир ҳақида айтганларимни мароқ билан эсладим.
Мирзоҳид ўз шеърига қандай жиддий эътибор берса, таржимада ҳам айни шундай: дуч келган шоирни таржима қилмайди. Унинг бугунги турк шеъриятининг устанларидан бўлмиш Нуруллоҳ Ганч ва Диловар Жабачи ижодидан қилган ўгирмалари менинг фикримнинг исботидир.
Мен ёш дўстимга шеър йўлида янги кашфиётлар, янги таржималар тилаб қоламан. Ўз шеъринг дилингни кашф этса, янги таржималар инсониятни кашф этади, юрак сарҳадларини кенгайтиради.
Хуршид ДАВРОН
3. 01. 2023
ТУРК ШEЪРИЯТИДАН ЯНГИ ТАРЖИМАЛАР
Мирзоҳид Музаффар таржималари
САЗОИ ҚОРАКЎЧ
Сазои Қоракўч – (Sezai Karakoç) 1933-йил Диёрбакир, Эрғонийда туғилиб, 2021- йил вафот этган. Анқара Университети, Мактаби Мулкия (ҳозирги Сиёсатшунослик Факультетини Молия бўлими) тамомлагач маълум вақтгача давлат идораларида назоратчи сифатида хизмат қилади. “Мона Роза”, “Ҳизр Билан Қирқ Соат”, “Шоҳтомир-Кўрфаз-Овозлар”, “Вақтга Аталган Сўзлар” каби шеърий тўпламлари нашр қилинган. Турк адабиётига қўшган ҳиссалари учун Туркия Маданият Вазирлиги томонидан Олий Нишонга муносиб топилган.
МОНА РОЗА
Қаро атиргуллар, оқ атиргуллар,
Гайвонинг гуллари ва оппоқ тўшак.
Қаноти синиқ қуш марҳамат истар,
Минг ваҳ, рухсорингдан қонга ботажак
Қаро атиргуллар, оқ атиргуллар.
Увлар Ойга боқиб ирганч шоқоллар,
Ҳуркиб-ҳуркиб боқар қуёнлар тоққа.
Бугун менда кезар беном хаёллар,
Бешакл ёмғирлар инар тупроққа.
Ойналарни очма, пардаларни ёп,
Токи Мона Роза, кўролмай сени.
Бир нигоҳинг умрим айлагайдир соб,
Тушун, Мона Роза, мен бир телбаман.
Ойналарни очма, пардаларни ёп.
Зайтун навдалари, толнинг кўлкаси,
Мен-ла ёруғликка чиқарлар эга.
Бир никоҳ узуги, бир эшик саси…
Сени эслатгайдир ҳар замон менга –
Зайтун навдалари, толнинг кўлкаси.
Ҳилватда гуллайди гуллар телбаҳол
Ва бордир ҳар ваҳший чечакда ғурур.
Бир шамнинг ортида тўхтаган шамол,
Зулмоний руҳимда солланиб турур.
Ҳилватда гуллайди гуллар телбаҳол.
Қўлларинг, қўлларинг ва бармоқларинг
Бир анор чечагин эзаётгандек.
Қўлларингда акси кўринган аёл
Денгизнинг тубида кезаётгандек.
Қўлларинг, қўлларинг ва бармоқларинг.
Қара, вақт қанчалар тез кечар, Мона,
Соат ўн иккидир – ўчди фонуслар.
Тушинга турналар кирсин тўлғона,
Ҳайрат-ла тикилма кўкка бу қадар.
Қара, вақт қанчалар тез кечар, Мона.
Оқшом пайт келарлар анжир қушлари,
Қўнарлар боғимнинг анжирларига.
Оқ, тилло рангларда турар тусланиб –
Мени олсайдилар панжаларига…
Оқшом пайт келарлар анжир қушлари.
Бешак, Мона Роза, топарман сани,
Анжир қушларининг нигоҳларидан.
Ҳаёт-ла юксакка учар елканим,
Ул маъсум нигоҳлар сув роҳларида…
Бешак, Мона Роза, топарман сани.
Дилсиниқ боқмагин Роза, бу юзга,
Ҳануз тингламадинг сен мендан куйлар.
Ишқим оҳанглари тушмас ҳеч созга,
Энг гўзал қўшиқни тўппонча сўйлар.
Дилсиниқ боқмагин юзимга, Мона.
Эй муҳожир қизи, ишонгил ортиқ,
Тингла ва қабул эт эҳтиромимни.
Бир совуқ, бир мовий, бир инжа оғриқ
Оловларга кўмди тўрт томонимни.
Эй муҳожир қизи, ишонгил ортиқ,
Ёмғирлардан кейин унармиш бошоқ,
Мевалар сабр-ла етиша бошлар.
Бирон кун кўзимнинг ич-ичига боқ,
Англарсан, ўликлар не учун яшар..
Ёмғирлардан кейин унармиш бошоқ.
Олтин билагузук, ул хушбўй вужуд,
Жавоб берсин қушнинг пати-чун бизга.
Бир патки, жон берар жилмайсанг беҳуд,
Бир патки, ёпиқдир тунга, кундузга.
Олтин билагузук, ул хушбўй вужуд.
Қаро атиргуллар, оқ атиргуллар,
Гайвонинг гуллари ва оппоқ тўшак.
Қаноти синиқ қуш марҳамат истар,
Минг ваҳ, рухсорингдан қонга ботажак
Қаро атиргуллар, оқ атиргуллар.
НУРУЛЛОҲ ГАНЧ
Нуруллоҳ Ганч – (Nurullah Genç) 1960-йил Туркиянинг Арзирум вилояти, Хуросон туманида туғилди. Арзирум Отатурк Университетининг Иқтисод куллиётини тамомлади. Сиёсий Бошқарув соҳасида докторантура ёқлагач узоқ йиллар Қўжаели Университетида фаолият юритди. “Рувайдо”, “Мени Ҳам Олиб Бор Қаро Кўзингга”, “Гуллар Музламасин” каби шеърий тўпламлари, “Интизор”, “Йўлларнинг Қайтиши” номли романлари нашр қилинган. Айни пайтда Туркия Марказий Банкида бошқарув сенати аъзоси, Туркия Халқ Шоири.
РУВАЙДО МАРСИЯСИ
Мен бир азиз эмасман, ҳали кундуз эмасман,
Ҳар отган одимида бир қора из қолдирган,
Бир ёнидан ҳуркитган, бирда бедарак кетган,
Бир ёнида қисматнинг кўринмас хатидирман,
Марҳамат саҳросининг мудроқ зулматидирман.
Қўйиб бер, шундоқ битсин бу гуноҳкор жараён,
Қўйиб бер, қутқарайин бу омонат саройни.
Худкушлигинг-ла ўйган юрагимни, о, етар
Умидсиз қўшиқлар-ла овутмам бўлиб қойим.
Кўксимда бир вулқон бор, тинмай отар, Рувайдо,
Яралар тузалмас ҳеч, қонаб ётар, Рувайдо.
Туман чўкди қуёшнинг ойнаи оҳларига,
Кўтарилди пардалар, энди жим туролмасман.
Маҳзунман, вайронаман, ахир азиз эмасман,
Азизлар уруғ қадар ишқнинг тупроқларига.
Кўзларинг фожиадир, уларни йиғлатган мен,
Мен тиланчи, сен султон, севгини иҳратган мен.
Сен шуъла, мен зулмат ва ёруғлик тарқатган мен…
Мен ўлимман, сен ҳаёт, жонинга жон қўшган мен,
Сўраган мен, жавоб сен, мавҳумотда жўшган мен.
Ўлдирган мен, ўлган сен, қабрда ётган менман,
Сен ишқ юкланган булут, осмонимнинг соҳиби,
Сақлагайман ичимда сени бир тўфон каби.
Қайда, йўлингда маним кўрганим бало, қайда,
Ҳар хотира бир қадаҳ заққум майхоналарда.
Тушларим асрорингла туғилган парвонадир,
Сафолатни ол мендан, менга эҳсонни келтир,
Ёлғонни рад этаркан, қулайдирман ёлғонга,
Мен авлиё эмасман, Рувайдо, тегди жонга…
Бу марсия ўлганинг учун сўйланмади ҳеч,
Сен ўлмадинг, Рувайдо, от қоқилди, мен ўлдим.
Энди нигоҳларингнинг ҳар ҳамласи бир тобут,
Ювибон кафанладинг, моҳтобинга кўмилдим.
Ҳар иқлимга қанотли хабарчи йўлласинлар,
Жанозамни ўқишсин, ошиқларингни чақир,
Билсин олам, оташинг тоғни эритганини,
Бу иллатнинг ҳаттоки тошни беркитганини.
Кун келур, айрилиқнинг ғалтаги узиларми,
Армуғоним оёқлар остида эзиларми?
Рувайдо, кўргайманми яшил шафақларингни,
Санингла бир чексизлик топарманми, Рувайдо,
Йўқса бу қабр ичра қоларманми, Рувайдо?
ЁҒМУР
Яратганнинг номи-ла Инсонликка инган Нур,
Тунда жилва сочган он кентга Сибир тоғидан.
Тупроқни ғуборидан поклагайдир бир Ёғмур
Муборак зафардир бу абобил дудоғидан.
Раҳмат водийларидан сочилур оби ҳаёт
Энг мустасно гўдакка ҳомиладир коинот.
Бўтана сувлар ичра бир софликка тўлсайдим,
Чағалай ғуссаси-ла кезсам саҳройи қумни
Ва Ёғмур, сени кутган ўшал тош мен бўлсайдим.
Ҳасратинг оташида ичимга бир он тушди,
Бузилди кўшк-ул хаёл, кўзимда вайрон тушди.
Чексизлик гуллар бирла ороланди қалбимда,
Ишғол ичра руҳимга янги бир даврон тушди.
Эскиган ҳирқасидан қон томғийди Набийнинг,
Осмон долғаланади ҳур, ипак қанотлар-ла.
Моҳтобини ўйларкан ул муҳр соҳибининг,
Титрайди Абу Қубайс қувғинди фарёдлар-ла.
Уйлар остонасига тикилар яшил байроқ,
Ер юзи овворадир, ёлғиз, янглиш ва қурғоқ.
Замон оёқларимда соб бўлди одим одим,
Босириқ, бир тўр янглиғ ўрдим рўёларимни.
Чўлда сени соғинган ўшал қуш мен бўлсайдим.
Ёғмур, сенсиз бул боққа ёсуман, илон тушди,
Ағёрлик ичимизда, дўстликлар ёбон тушди.
Мағлубликни чокма чок тикдилар-ку тарихга,
Ҳар саҳфага мингларча бадбахту қурбон тушди.
Бир фарзона мактубдир даврларнинг сасидан,
Етишгай интизорнинг ганчкор бомдодига.
Ёйилур ул энг буюк мужда душанбасидан
Оқлиғ тегингай туннинг қоп-қоронғу ёдига.
Ташналикдан лаблари ёрилган кўнгилларнинг
Жимлиги ёр, севинчи дуолар қадар теран.
Кун санадим танҳолик учун бебахт тақвимдан,
Бир талош яшадимки, яшалмамиш мозийда
Сен бармоғинг тегизган ўшал нақш мен бўлсайдим.
Сенсиз бу сўқмоқларга қанча жонон жон тушди,
Ёрилган кўксимиздан умидлар бежон тушди.
Ёғмур, йўқотдик буткул муқаддас хазинани,
Охир ҳовучимиздан марварид, маржон тушди.
Малоик нурли-нурли жилмаяди Сиротдан,
Кумуш шиша ташийди зумрад тумшуқли қушлар.
Жонфизо нағмаларни эшитгайлар Ҳиродан,
Инқилоб қўрқуви-да маҳкам тугилар муштлар.
Бир гўдакнинг саждага узанган пайт қўллари
Парчаланур оташлар шоҳининг хаёллари.
Кошки бир соя қадар яқинингда турсайдим,
Ул мужалло чеҳранга кўз тиксайдим абадий
Сенга тикилган ўшал нигоҳ ҳам мен бўлсайдим.
Сарғарди яшил яфроғ, шох синди, алвон тушди,
Бойқушга жуфт кошона, булбулга зиндон тушди.
Қотил чивинлар тешди ҳижобнинг пардасини,
Истиқлол бўшлиғида арилар нодон тушди.
Оққан ўзим бўлсайдим Саъванинг томирида,
Суратини чизардим йиқилган ҳар минорнинг.
Мангу ишққа узанган асрорли йўлларида
Сендан сачраган учқун, сурайё бир ҳарорнинг
Тарасам ҳаёт суви сочилган кокилини
Ўн асрлик ўчоқнинг совирардим кулини.
Баъзан ўзига ошиқ телба бир бўрон эдим,
Бўронлар қаршисида баъзан бенажот япроқ
Шарафинг-чун кесилган ўшал бош мен бўлсайдим.
Сенсизлик офатидан хориган карвон тушди,
Мазлумга сургунгоҳ-у золимга жаҳон тушди.
Сенга мафтун ва мухлис, сенга ром бўлганларга
Бир бало чиқишинда оғир имтиҳон тушди.
Баъдия водийсида исласайдим изингни,
Кафанимни бичсайди Абводан эсган шамол
Сен билан ювсам эди ҳузунлар даҳлизини
На қисматни айбламоқ қоларди, на интиҳор
Устига сен тўлиқиб, тўлиб томган хурмонинг
Уруғин алишмасман бу бадкирдор дунёга.
Сукунатга эврилди кўчаларда фарёдим,
Тараддут қитир-қитир кемирди ғуруримни
Баҳиранинг кўзидан томган ёш мен бўлсайдим.
Хаританинг энг оппоқ нуқтасига қон тушди,
Синди адл қиличи, тупроққа қалқон тушди.
Маҳкумлар бергай қарор, ҳокимлар маҳкум энди,
Ҳақларнинг тамалига гўё бир вулқон тушди.
Фироғингла қоврулар чўлда қум доналари,
Оҳуларнинг ичида ишқинг маром кабидир.
Софлигинг, баракотинг тўлдирар саройларни,
Сенсиз ҳаёт шайтондан келган инъом кабидир.
Соябони остида юрарсан булутларнинг
Сенсиз юки оғудир сарин шаббодаларнинг.
Девларнинг сирларини кўзгулардан сўрасам,
Эримасми зеҳнимда тўнғиган тушунчалар
Сен силаган бир парча шул мато мен бўлсайдим.
Сенсиз бизлар осилган толлардан илон тушди,
Аввал қорайди йўллар, сўнгра сел, тўзон тушди.
Биз ишонган тоғларга қор ёғди уюм-уюм,
Сенсизлик диёридан безанмиш ёлғон тушди.
Ёғмур, туйсам ичимнинг самосидан сасингни,
Ёғасан, ҳатто тошлар ям-яшил шохлангайдир.
Чақмоқлар парчалагай ботқоқнинг гавдасини
Сел кетар ва зулматнинг тунлари Моҳлангайдир.
Ёғмур, бир кун қутулиб замон қўндоқларидан
Ўпсам ўлимсизликнинг биллур дудоқларидан.
Бу метин орзуларнинг ортидан бошладим мен
Чириган атиргуллар боғининг томошасин…
Санинг учун кўрилган ўшал туш мен бўлсайдим
Шаҳарлар тўла алаҳ, қишлоққа дуҳон тушди,
Тескари тушди ҳар не, устимга осмон тушди.
Синиқ бир қайиқ қолди қўлимизда хаёлий,
Хазиндир ки дардларни ошмоққа уммон тушди.
Айрилиғинг бағримда йиринг босган ярадир,
Сени ҳис қилмаган қалб дарчасиз зиндон бўлгай.
Сенсиз тўғрилар эгри, ҳатто оқлар қорадир,
Овозинг эшитмаган ўз тубида қон бўлгай.
Она қурсоғи ичра жон берар сенсиз сабий
Сени кўрмаган кўзлар очилмас, чипқон бўлгай.
Соатларнинг ортидан ўзни изладим мудом,
Бир малол занжирига боғланди бармоқларим
Ер юзида сени бир кўрган мен бўлсайдим.
Кулранг шафақларимга тонг тушди – ёлғон тушди,
Сенсиз қитъалар бўйи узанган макон тушди.
Қуллик руҳига бедил маҳкум бўлган он кўнгил
Асрлардир мажлисда зор кутган султон тушди.
Ой кабисан, қуёшлар порлайди кўзларингда
Санинг хаёлинг бирла мажнун кезар қуёш, ой.
Ҳар томчи бир юлдузни безатар кўкларингда
Сумайрони излайди ҳар томчида бир сарой.
Уруғлар ва иқлимлар санингдир, мавсум санинг,
Маконнинг қаламида сўлмаган расм санинг.
Ёғмур, бир кун қўлимни қўлларингда топсайдим,
Нафосат чўққилари кулар эди юзимга.
Санинг висолинг бирла бир кулган мен бўлсайдим.
Томи қулади ишқнинг, деворлар урён тушди,
Оломон шуурига оташин исён тушди.
Ингроқлар янграй бошлар мағрибдан ва машриқдан,
Сенсизликдан бузилган меъёрга зиён тушди.
Ашклари сен учундир оҳимнинг, афғонимнинг,
Ичимда ҳажринг бирла ёндираман фурқатни.
Сендан бунёд бўлмишдир жавҳари афкоримнинг
Назаринг ўқ мисоли тилиб ўтар зулматни.
Бу тегирмон санингла айланар, оҳанг санинг,
Рангларни бир-биридан айирган маҳак санинг.
Бу қайғу ўлкасига кўмилиб қолди исмим
Ёпилмакда юзимга нажотбардор эшиклар.
Сенга ҳижрат айлаган шул Қурайш мен бўлсайдим.
Ёғмур, бебурдлигимга сен билан дармон тушди,
Шуурим марказига барҳаёт фармон тушди
Ўчди хаёлимдаги умрнинг бор афсуни,
Бир қайтиш нуқтасида ақлимга Раҳмон тушди.
Нафасингла қайтадан чизилгай нақш – азаллар,
Чеҳралар яна янги сифатга бўлар ноил.
Ёруғликка нурингла қовушгайдир маҳзанлар,
Оналар болаларин қаршингда қилгай қоим.
Ёғмур, санингла битар ташналикнинг кишвари
Сенга мўминдир само, сенга муҳтождир замин.
Томиримда сен билан фақат сенга тўлсайдим,
Ботилни йиқмоқ учун маҳкам тутган қиличинг
Қинидаги бир дирҳам шул кумуш мен бўлсайдим.
Жигарлар орасига ҳайҳот, суйи зон тушди,
Яраланди инкишоф, кўрлашган изъон тушди.
Йиллар кечди баҳорнинг шўх-шаън таронаси-ла
Бул башар боғимизга сенсизлик хазон тушди.
ДИЛОВАР ЖАБАЧИ
Диловар Жабачи – (Dilaver Cebeci) 1943-йил Кумушхона вилоятининг Келкит туманида туғилиб, 2008-йил вафот этган. Анқара Университети, Илоҳиёт Факультетини битирган. Маълум муддат Ойдин вилоятида ўқитувчилик қилгач, умрининг охиригача Диёнат Ишлари Бошқармасида маданий ходим, нашрий раҳбар ва педагог сифатида фаолият кўрсатган. Истанбул университетида Иқтисод ва Социология бўйича фан доктори унвонини олгач, Мармара Университетида профессор сифатида Ислом илми ва манбашунослик дарслари берган. Асарлари: “Ҳун Ишқи”, “Ситора”, “Шафаққа Чекинганлар” ва бошқалар.
СИТОРА
“Çeşmek Be-zen Sitare
Ezmen Mekon Kenâre”
(Эй юлдуз, менга боқгил,
Узоқ кетма мендан ҳеч)
Қайдан чиқдинг қаршимга бехос Ситора
Афсоналар тўкилади кулишларингдан
Киприкларинг юрагимга санчилар
Ғазабнок бир шовқиннинг қоқ ўртасида
Тик оёқда турганча суҳбатлашяпмиз
Надимнинг нигоҳбон наргисларидек
Бизга қаратилган бутун назарлар
Шундай уяляпман Ситора
Ҳисобини қилдим кеча ўтириб
Мен бир ҳарбий мактабда ўқирмишман
Сен туғилган вақт
О билмайсан Ситора
Бунда кундузлар
Биз ўгирган тасбеҳлардир
Тунлар биз ичида ухлаган
Қора булутдир
Ҳар оқшом тўққизда ёт деган қўнғироқ чалингай
Ёт деган қўнғироқ бир дардчил чалингай
Бошдан то оёқ
Теран уйқу чоҳларига отардим ўзни
Қора рўмолли бир қиз тушларимга қочарди
Мен уни олардиму
Қочардим онамнинг тушлари томон
Бу ғаюр шовқинда сени яхши эшитолмаяпман
Кўзларингнинг кулгуси иссиқми
Ёки лабларингники
Сен билан гурунглашаркан
Хаёлимга тўкилмакда юлдузлар
Бир чорасиз Зуҳро бўлгайсан Бобил кўчаларида
Оташ кўзли коҳинлар қувлайди ортингдан
Минглаган машъалалар шуъласи солланар сочингда
Самовот ларзон-ларзон
Меҳроб ичра оломон
Айланиб-ўргилиб лабларингда тўхтар хаёлим
Ай менинг ақлдан озган бу ақлим
Қайси кун бўшлиқда бир қўналға тополмаган
Қайси кун қайсар печакгуллардек
Тирмашади қояларнинг туб-тубларига
Кўзларинга боққаним замон Ситора
Ой чиқади бутун чўлларда
Йўлдош этгум ўзимга
Имрул Қайсни, Антарони, Аъшони
Энг қоронғу воҳалардан ўтгайман
Қай воҳага кирсам чодирлар тикилмиш Ситора
Чодирлар сув орасинда
Жилға бор
Ул жилғада нозик оёқ изларинг бор
Бу ғаюр шовқинда сени яхши эшитолмаяпман
Кўзларингнинг кулгуси иссиқми
Ёки лабларингники
Баъзан юзингда бир сориғ билан келарсан бизга
Бедорликнинг ҳорғин сарҳадларидан
Биламан ичингда бир оғриқ
Ҳанжар тиғи янглиғ бир ингроқ бор
Шу оғриқдир ахир сени бетимсол қилган
Зуҳайрнинг Суодидек ранги ол қилган
Шимолдан жанубга
Жанубдан шимолга
Ҳей! Бориб қайтгум саҳролар томон
Қурайшнинг баҳайбат ва қайсар туялари
Ҳеч ўрганолмасдан менинг қаро ишқимга
Кавш қайтарарлар уфққа боқиб
Мен қочиб Ясрибга сиғинадирман
Тоғда, водийда, воҳада ўқиганим фақат алифдир
Алиф дейман Ситора, сийнамга бир алиф чизаман
“Аҳ минал ишқи ва ҳалотиҳи…”
Биламан бу жуда эски ҳақиқат
Бу ғаюр шовқинда сени яхши эшитолмаяпман
Кўзларингнинг кулгуси иссиқми
Ёки лабларингники
Майин ёмғир оралаб бирга кетяпмиз
Ва иккимиз ҳам шалаббо
Мен қандоқ ёмғирларни кўрдим Ситора
Иликларимга қадар ҳўл бўлдим
Неча минг марта
Билмайман сен неччи ёшларда эдинг
Мен шалаббо кезар эдим ўша шаҳарда
Парча-парча одамлар чиқар эди саждагоҳлардан
Қусиқ каби чиқариб ташларди
Саждагоҳлар ўз бағридан башариятни
Кейин эса
Бари бир жойга тўпланиб
Томоша қиларди мени – осийни
Бир кун мени олиб кетди
Кентнинг лойқа, наҳс ёмғирлари
Бориб уйғур чодирида кўкни тингладим
Қора булутлар кўкарган Қашқар тонгида
Ўтириб Арпунчур Тегин билан сендан гаплашдик
Нигоҳим тикаман, титрай бошлайсан
Бир пинҳон кулиш-ла чорлайман сени
Келасан
Қоши қорам, кўзи қорам, сочи қорам
Умай каби меҳрибоним
Қайдан чиқдинг қаршимга сен
Сасинг илиқ баҳорларнинг қуёшидек дилга сингар
Осиёнинг бўзқирларида жангоҳлар тушади ортимдан
Тўпланиб қолганман Онадўлининг тупроғига Ситора
Яхшигина чарчаганман
Ахир
Қўлларинг бундоқ бўлмаслиги керак эди
Қўлларинга ачинаман
Ва ким билсин қай замондир қалбимга тушунтиргум
Туриб туриб кимсасиз маконларда
Кучли бўл ё қалбим, кучли бўл
Ҳали кўп ишимиз бор дейман
Бу ғаюр шовқинда сени яхши эшитолмаяпман
Кўзларингнинг кулгуси иссиқми
Ёки лабларингники
Таржимон ҳақида:
Мирзоҳид Музаффар – 1999-йил Тошкент вилоятида туғилган. Иккı шеърий тўплами ва Американ адабиётига оид саккиз таржима асари нашр қилинган. Айни пайтда Анқара Университети, Мактаби Лисонияда (Тил-Тарих ва Жўғрофя Факультети) Американ адабиёти бўйича тадқиқот ўтказиш билан бирга мазкур олийгоҳ қошидаги Хорижий Тиллар Олий Мактабида Роман Назарияси бўйича маърузачи ўлароқ фаолият юритади.
Yangi yilda kutubxonamizning ilk sahifasi Turk she’riyatining uch yorqin siymosi: Sazoi Qorako‘ch, Nurulloh Ganch va Dilovar Jabachi ijodidan (uzoqda bo‘lsa-da hamisha yodimda turgan) Mirzohid Muzaffarning yangi tarjimalari bilan boshlanayotganidan mamnunman.
Tarjimalar orasida Sazoi Qorako‘chning mashhur she’ri borligi esa bor-yo‘g‘i uch oy avvval Turkiyaning Elaziq shahri yaqinidagi ko‘l nomi bilan atalgan «Hazar she’r bayrami»da ishtirok etganimni yodimga soldi. An’anaviy she’r bayramning bu galgisi Sazoi Qorako‘ch hayoti va ijodiga bag‘ishlanganini, shoir haqida taniqli turk shoiri Metin O‘nal Mengusho‘g‘lining esda qolarli ma’ruzasini, qolaversa, anjumanda atoqli shoir haqida aytganlarimni maroq bilan esladim.
Mirzohid o‘z she’riga qanday jiddiy e’tibor bersa, tarjimada ham ayni shunday: duch kelgan shoirni tarjima qilmaydi. Uning bugungi turk she’riyatining ustanlaridan bo‘lmish Nurulloh Ganch va Dilovar Jabachi ijodidan qilgan o‘girmalari mening fikrimning isbotidir.
Men yosh do‘stimga she’r yo‘lida yangi kashfiyotlar, yangi tarjimalar tilab qolaman. O‘z she’ring dilingni kashf etsa, yangi tarjimalar insoniyatni kashf etadi, yurak sarhadlarini kengaytiradi.
Xurshid DAVRON
3. 01. 2023
TURK SHE’RIYATIDAN YANGI TARJIMALAR
Mirzohid Muzaffar tarjimalari
SAZOI QORAKO’CH
MONA ROZA
Qaro atirgullar, oq atirgullar,
Gayvoning gullari va oppoq toʻshak.
Qanoti siniq qush marhamat istar,
Ming vah, ruxsoringdan qonga botajak
Qaro atirgullar, oq atirgullar.
Uvlar Oyga boqib irganch shoqollar,
Hurkib-hurkib boqar quyonlar togʻga.
Bugun menda kezar benom xayollar,
Beshakl yomgʻirlar inar tuprogʻga.
Oynalarni ochma, pardalarni yop,
Toki Mona Roza, koʻrolmay seni.
Bir nigohing umrim aylagaydir sob,
Tushun, Mona Roza, men bir telbaman.
Oynalarni ochma, pardalarni yop.
Zaytun navdalari, tolning koʻlkasi,
Men-la yorugʻlikka chiqarlar ega.
Bir nikoh uzugi, bir eshik sasi…
Seni eslatgaydir har zamon menga –
Zaytun navdalari, tolning koʻlkasi.
Hilvatda gullaydi gullar telbahol
Va bordir har vahshiy chechakda gʻurur.
Bir shamning ortida toʻxtagan shamol,
Zulmoniy ruhimda sollanib turur.
Hilvatda gullaydi gullar telbahol.
Qoʻllaring, qoʻllaring va barmoqlaring
Bir anor chechagin ezayotgandek.
Qoʻllaringda aksi koʻringan ayol
Dengizning tubida kezayotgandek.
Qoʻllaring, qoʻllaring va barmoqlaring.
Qara, vaqt qanchalar tez kechar, Mona,
Soat oʻn ikkidir – oʻchdi fonuslar.
Tushinga turnalar kirsin toʻlgʻona,
Hayrat-la tikilma koʻkka bu qadar.
Qara, vaqt qanchalar tez kechar, Mona.
Oqshom payt kelarlar anjir qushlari,
Qoʻnarlar bogʻimning anjirlariga.
Oq, tillo ranglarda turar tuslanib –
Meni olsaydilar panjalariga…
Oqshom payt kelarlar anjir qushlari.
Beshak, Mona Roza, toparman sani,
Anjir qushlarining nigohlaridan.
Hayot-la yuksakka uchar yelkanim,
Ul maʼsum nigohlar suv rohlarida…
Beshak, Mona Roza, toparman sani.
Dilsiniq boqmagin Roza, bu yuzga,
Hanuz tinglamading sen mendan kuylar.
Ishqim ohanglari tushmas hech sozga,
Eng goʻzal qoʻshiqni toʻpponcha soʻylar.
Dilsiniq boqmagin yuzimga, Mona.
Ey muhojir qizi, ishongil ortiq,
Tingla va qabul et ehtiromimni.
Bir sovuq, bir moviy, bir inja ogʻriq
Olovlarga koʻmdi toʻrt tomonimni.
Ey muhojir qizi, ishongil ortiq,
Yomgʻirlardan keyin unarmish boshoq,
Mevalar sabr-la yetisha boshlar.
Biron kun koʻzimning ich-ichiga boq,
Anglarsan, oʻliklar ne uchun yashar..
Yomgʻirlardan keyin unarmish boshoq.
Oltin bilaguzuk, ul xushboʻy vujud,
Javob bersin qushning pati-chun bizga.
Bir patki, jon berar jilmaysang behud,
Bir patki, yopiqdir tunga, kunduzga.
Oltin bilaguzuk, ul xushboʻy vujud.
Qaro atirgullar, oq atirgullar,
Gayvoning gullari va oppoq toʻshak.
Qanoti siniq qush marhamat istar,
Ming vah, ruxsoringdan qonga botajak
Qaro atirgullar, oq atirgullar.
NURULLOH GANCH
RUVAYDO MARSIYASI
Men bir aziz emasman, hali kunduz emasman,
Har otgan odimida bir qora iz qoldirgan,
Bir yonidan hurkitgan, birda bedarak ketgan,
Bir yonida qismatning koʻrinmas xatidirman,
Marhamat sahrosining mudroq zulmatidirman.
Qoʻyib ber, shundoq bitsin bu gunohkor jarayon,
Qoʻyib ber, qutqarayin bu omonat saroyni.
Xudkushliging-la oʻygan yuragimni, o, yetar
Umidsiz qoʻshiqlar-la ovutmam boʻlib qoyim.
Koʻksimda bir vulqon bor, tinmay otar, Ruvaydo,
Yaralar tuzalmas hech, qonab yotar, Ruvaydo.
Tuman choʻkdi quyoshning oynai ohlariga,
Koʻtarildi pardalar, endi jim turolmasman.
Mahzunman, vayronaman, axir aziz emasman,
Azizlar urugʻ qadar ishqning tuproqlariga.
Koʻzlaring fojiadir, ularni yigʻlatgan men,
Men tilanchi, sen sulton, sevgini ihratgan men.
Sen shuʼla, men zulmat va yorugʻlik tarqatgan men…
Men oʻlimman, sen hayot, joninga jon qoʻshgan men,
Soʻragan men, javob sen, mavhumotda joʻshgan men.
Oʻldirgan men, oʻlgan sen, qabrda yotgan menman,
Sen ishq yuklangan bulut, osmonimning sohibi,
Saqlagayman ichimda seni bir toʻfon kabi.
Qayda, yoʻlingda manim koʻrganim balo, qayda,
Har xotira bir qadah zaqqum mayxonalarda.
Tushlarim asroringla tugʻilgan parvonadir,
Safolatni ol mendan, menga ehsonni keltir,
Yolgʻonni rad etarkan, qulaydirman yolgʻonga,
Men avliyo emasman, Ruvaydo, tegdi jonga…
Bu marsiya oʻlganing uchun soʻylanmadi hech,
Sen oʻlmading, Ruvaydo, ot qoqildi, men oʻldim.
Endi nigohlaringning har hamlasi bir tobut,
Yuvibon kafanlading, mohtobinga koʻmildim.
Har iqlimga qanotli xabarchi yoʻllasinlar,
Janozamni oʻqishsin, oshiqlaringni chaqir,
Bilsin olam, otashing togʻni eritganini,
Bu illatning hattoki toshni berkitganini.
Kun kelur, ayriliqning gʻaltagi uzilarmi,
Armugʻonim oyoqlar ostida ezilarmi?
Ruvaydo, koʻrgaymanmi yashil shafaqlaringni,
Saningla bir cheksizlik toparmanmi, Ruvaydo,
Yoʻqsa bu qabr ichra qolarmanmi, Ruvaydo?
YOG’MUR
Yaratganning nomi-la Insonlikka ingan Nur,
Tunda jilva sochgan on kentga Sibir tog‘idan.
Tuproqni g‘uboridan poklagaydir bir Yog‘mur
Muborak zafardir bu abobil dudog‘idan.
Rahmat vodiylaridan sochilur obi hayot
Eng mustasno go‘dakka homiladir koinot.
Bo‘tana suvlar ichra bir soflikka to‘lsaydim,
Chag‘alay g‘ussasi-la kezsam sahroyi qumni
Va Yog‘mur, seni kutgan o‘shal tosh men bo‘lsaydim.
Hasrating otashida ichimga bir on tushdi,
Buzildi ko‘shk-ul xayol, ko‘zimda vayron tushdi.
Cheksizlik gullar birla orolandi qalbimda,
Ishg‘ol ichra ruhimga yangi bir davron tushdi.
Eskigan hirqasidan qon tomg‘iydi Nabiyning,
Osmon dolg‘alanadi hur, ipak qanotlar-la.
Mohtobini o‘ylarkan ul muhr sohibining,
Titraydi Abu Qubays quvg‘indi faryodlar-la.
Uylar ostonasiga tikilar yashil bayroq,
Yer yuzi ovvoradir, yolg‘iz, yanglish va qurg‘oq.
Zamon oyoqlarimda sob bo‘ldi odim odim,
Bosiriq, bir to‘r yanglig‘ o‘rdim ro‘yolarimni.
Cho‘lda seni sog‘ingan o‘shal qush men bo‘lsaydim.
Yog‘mur, sensiz bul boqqa yosuman, ilon tushdi,
Ag‘yorlik ichimizda, do‘stliklar yobon tushdi.
Mag‘lublikni chokma chok tikdilar-ku tarixga,
Har sahfaga minglarcha badbaxtu qurbon tushdi.
Bir farzona maktubdir davrlarning sasidan,
Yetishgay intizorning ganchkor bomdodiga.
Yoyilur ul eng buyuk mujda dushanbasidan
Oqlig‘ tegingay tunning qop-qorong‘u yodiga.
Tashnalikdan lablari yorilgan ko‘ngillarning
Jimligi yor, sevinchi duolar qadar teran.
Kun sanadim tanholik uchun bebaxt taqvimdan,
Bir talosh yashadimki, yashalmamish moziyda
Sen barmog‘ing tegizgan o‘shal naqsh men bo‘lsaydim.
Sensiz bu so‘qmoqlarga qancha jonon jon tushdi,
Yorilgan ko‘ksimizdan umidlar bejon tushdi.
Yog‘mur, yo‘qotdik butkul muqaddas xazinani,
Oxir hovuchimizdan marvarid, marjon tushdi.
Maloik nurli-nurli jilmayadi Sirotdan,
Kumush shisha tashiydi zumrad tumshuqli qushlar.
Jonfizo nag‘malarni eshitgaylar Hirodan,
Inqilob qo‘rquvi-da mahkam tugilar mushtlar.
Bir go‘dakning sajdaga uzangan payt qo‘llari
Parchalanur otashlar shohining xayollari.
Koshki bir soya qadar yaqiningda tursaydim,
Ul mujallo chehranga ko‘z tiksaydim abadiy
Senga tikilgan o‘shal nigoh ham men bo‘lsaydim.
Sarg‘ardi yashil yafrog‘, shox sindi, alvon tushdi,
Boyqushga juft koshona, bulbulga zindon tushdi.
Qotil chivinlar teshdi hijobning pardasini,
Istiqlol bo‘shlig‘ida arilar nodon tushdi.
Oqqan o‘zim bo‘lsaydim Sa’vaning tomirida,
Suratini chizardim yiqilgan har minorning.
Mangu ishqqa uzangan asrorli yo‘llarida
Sendan sachragan uchqun, surayyo bir harorning
Tarasam hayot suvi sochilgan kokilini
O‘n asrlik o‘choqning sovirardim kulini.
Ba’zan o‘ziga oshiq telba bir bo‘ron edim,
Bo‘ronlar qarshisida ba’zan benajot yaproq
Sharafing-chun kesilgan o‘shal bosh men bo‘lsaydim.
Sensizlik ofatidan xorigan karvon tushdi,
Mazlumga surgungoh-u zolimga jahon tushdi.
Senga maftun va muxlis, senga rom bo‘lganlarga
Bir balo chiqishinda og‘ir imtihon tushdi.
Ba’diya vodiysida islasaydim izingni,
Kafanimni bichsaydi Abvodan esgan shamol
Sen bilan yuvsam edi huzunlar dahlizini
Na qismatni ayblamoq qolardi, na intihor
Ustiga sen to‘liqib, to‘lib tomgan xurmoning
Urug‘in alishmasman bu badkirdor dunyoga.
Sukunatga evrildi ko‘chalarda faryodim,
Taraddut qitir-qitir kemirdi g‘ururimni
Bahiraning ko‘zidan tomgan yosh men bo‘lsaydim.
Xaritaning eng oppoq nuqtasiga qon tushdi,
Sindi adl qilichi, tuproqqa qalqon tushdi.
Mahkumlar bergay qaror, hokimlar mahkum endi,
Haqlarning tamaliga go‘yo bir vulqon tushdi.
Firog‘ingla qovrular cho‘lda qum donalari,
Ohularning ichida ishqing marom kabidir.
Sofliging, barakoting to‘ldirar saroylarni,
Sensiz hayot shaytondan kelgan in’om kabidir.
Soyaboni ostida yurarsan bulutlarning
Sensiz yuki og‘udir sarin shabbodalarning.
Devlarning sirlarini ko‘zgulardan so‘rasam,
Erimasmi zehnimda to‘ng‘igan tushunchalar
Sen silagan bir parcha shul mato men bo‘lsaydim.
Sensiz bizlar osilgan tollardan ilon tushdi,
Avval qoraydi yo‘llar, so‘ngra sel, to‘zon tushdi.
Biz ishongan tog‘larga qor yog‘di uyum-uyum,
Sensizlik diyoridan bezanmish yolg‘on tushdi.
Yog‘mur, tuysam ichimning samosidan sasingni,
Yog‘asan, hatto toshlar yam-yashil shoxlangaydir.
Chaqmoqlar parchalagay botqoqning gavdasini
Sel ketar va zulmatning tunlari Mohlangaydir.
Yog‘mur, bir kun qutulib zamon qo‘ndoqlaridan
O‘psam o‘limsizlikning billur dudoqlaridan.
Bu metin orzularning ortidan boshladim men
Chirigan atirgullar bog‘ining tomoshasin…
Saning uchun ko‘rilgan o‘shal tush men bo‘lsaydim
Shaharlar to‘la alah, qishloqqa duhon tushdi,
Teskari tushdi har ne, ustimga osmon tushdi.
Siniq bir qayiq qoldi qo‘limizda xayoliy,
Xazindir ki dardlarni oshmoqqa ummon tushdi.
Ayrilig‘ing bag‘rimda yiring bosgan yaradir,
Seni his qilmagan qalb darchasiz zindon bo‘lgay.
Sensiz to‘g‘rilar egri, hatto oqlar qoradir,
Ovozing eshitmagan o‘z tubida qon bo‘lgay.
Ona qursog‘i ichra jon berar sensiz sabiy
Seni ko‘rmagan ko‘zlar ochilmas, chipqon bo‘lgay.
Soatlarning ortidan o‘zni izladim mudom,
Bir malol zanjiriga bog‘landi barmoqlarim
Yer yuzida seni bir ko‘rgan men bo‘lsaydim.
Kulrang shafaqlarimga tong tushdi – yolg‘on tushdi,
Sensiz qit’alar bo‘yi uzangan makon tushdi.
Qullik ruhiga bedil mahkum bo‘lgan on ko‘ngil
Asrlardir majlisda zor kutgan sulton tushdi.
Oy kabisan, quyoshlar porlaydi ko‘zlaringda
Saning xayoling birla majnun kezar quyosh, oy.
Har tomchi bir yulduzni bezatar ko‘klaringda
Sumayroni izlaydi har tomchida bir saroy.
Urug‘lar va iqlimlar saningdir, mavsum saning,
Makonning qalamida so‘lmagan rasm saning.
Yog‘mur, bir kun qo‘limni qo‘llaringda topsaydim,
Nafosat cho‘qqilari kular edi yuzimga.
Saning visoling birla bir kulgan men bo‘lsaydim.
Tomi quladi ishqning, devorlar uryon tushdi,
Olomon shuuriga otashin isyon tushdi.
Ingroqlar yangray boshlar mag‘ribdan va mashriqdan,
Sensizlikdan buzilgan me’yorga ziyon tushdi.
Ashklari sen uchundir ohimning, afg‘onimning,
Ichimda hajring birla yondiraman furqatni.
Sendan bunyod bo‘lmishdir javhari afkorimning
Nazaring o‘q misoli tilib o‘tar zulmatni.
Bu tegirmon saningla aylanar, ohang saning,
Ranglarni bir-biridan ayirgan mahak saning.
Bu qayg‘u o‘lkasiga ko‘milib qoldi ismim
Yopilmakda yuzimga najotbardor eshiklar.
Senga hijrat aylagan shul Quraysh men bo‘lsaydim.
Yog‘mur, beburdligimga sen bilan darmon tushdi,
Shuurim markaziga barhayot farmon tushdi
O‘chdi xayolimdagi umrning bor afsuni,
Bir qaytish nuqtasida aqlimga Rahmon tushdi.
Nafasingla qaytadan chizilgay naqsh – azallar,
Chehralar yana yangi sifatga bo‘lar noil.
Yorug‘likka nuringla qovushgaydir mahzanlar,
Onalar bolalarin qarshingda qilgay qoim.
Yog‘mur, saningla bitar tashnalikning kishvari
Senga mo‘mindir samo, senga muhtojdir zamin.
Tomirimda sen bilan faqat senga to‘lsaydim,
Botilni yiqmoq uchun mahkam tutgan qiliching
Qinidagi bir dirham shul kumush men bo‘lsaydim.
Jigarlar orasiga hayhot, suyi zon tushdi,
Yaralandi inkishof, ko‘rlashgan iz’on tushdi.
Yillar kechdi bahorning sho‘x-sha’n taronasi-la
Bul bashar bog‘imizga sensizlik xazon tushdi.
DILOVAR JABACHI
SITORA
“Çeşmek Be-zen Sitare
Ezmen Mekon Kenâre”
(Ey yulduz menga boqgil,
Uzoq ketma mendan hech)
Qaydan chiqding qarshimga bexos Sitora
Afsonalar toʻkiladi kulishlaringdan
Kipriklaring yuragimga sanchilar
Gʻazabnok bir shovqinning qoq oʻrtasida
Tik oyoqda turgancha suhbatlashyapmiz
Nadimning nigohbon nargislaridek
Bizga qaratilgan butun nazarlar
Shunday uyalyapman Sitora
Hisobini qildim kecha oʻtirib
Men bir harbiy maktabda oʻqirmishman
Sen tugʻilgan vaqt
O bilmaysan Sitora
Bunda kunduzlar
Biz oʻgirgan tasbehlardir
Tunlar biz ichida uxlagan
Qora bulutdir
Har oqshom toʻqqizda yot degan qoʻngʻiroq chalingay
Yot degan qoʻngʻiroq bir dardchil chalingay
Boshdan to oyoq
Teran uyqu chohlariga otardim oʻzni
Qora roʻmolli bir qiz tushlarimga qochardi
Men uni olardimu
Qochardim onamning tushlari tomon
Bu gʻayur shovqinda seni yaxshi eshitolmayapman
Koʻzlaringning kulgusi issiqmi
Yoki lablaringniki
Sen bilan gurunglasharkan
Xayolimga toʻkilmakda yulduzlar
Bir chorasiz Zuhro boʻlgaysan Bobil koʻchalarida
Otash koʻzli kohinlar quvlaydi ortingdan
Minglagan mashʼalalar shuʼlasi sollanar sochingda
Samovot larzon-larzon
Mehrob ichra olomon
Aylanib-oʻrgilib lablaringda toʻxtar xayolim
Ay mening aqldan ozgan bu aqlim
Qaysi kun boʻshliqda bir qoʻnalgʻa topolmagan
Qaysi kun qaysar pechakgullardek
Tirmashadi qoyalarning tub-tublariga
Koʻzlaringa boqqanim zamon Sitora
Oy chiqadi butun choʻllarda
Yoʻldosh etgum oʻzimga
Imrul Qaysni, Antaroni, Aʼshoni
Eng qorongʻu vohalardan oʻtgayman
Qay vohaga kirsam chodirlar tikilmish Sitora
Chodirlar suv orasinda
Jilgʻa bor
Ul jilgʻada nozik oyoq izlaring bor
Bu gʻayur shovqinda seni yaxshi eshitolmayapman
Koʻzlaringning kulgusi issiqmi
Yoki lablaringniki
Baʼzan yuzingda bir sorigʻ bilan kelarsan bizga
Bedorlikning horgʻin sarhadlaridan
Bilaman ichingda bir ogʻriq
Hanjar tigʻi yangligʻ bir ingroq bor
Shu ogʻriqdir axir seni betimsol qilgan
Zuhayrning Suodidek rangi ol qilgan
Shimoldan janubga
Janubdan shimolga
Hey! Borib qaytgum sahrolar tomon
Qurayshning bahaybat va qaysar tuyalari
Hech oʻrganolmasdan mening qaro ishqimga
Kavsh qaytararlar ufqqa boqib
Men qochib Yasribga sigʻinadirman
Togʻda, vodiyda, vohada oʻqiganim faqat alifdir
Alif deyman Sitora, siynamga bir alif chizaman
“Ah minal ishqi va halotihi…”
Bilaman bu juda eski haqiqat
Bu gʻayur shovqinda seni yaxshi eshitolmayapman
Koʻzlaringning kulgusi issiqmi
Yoki lablaringniki
Mayin yomgʻir oralab birga ketyapmiz
Va ikkimiz ham shalabbo
Men qandoq yomgʻirlarni koʻrdim Sitora
Iliklarimga qadar hoʻl boʻldim
Necha ming marta
Bilmayman sen nechchi yoshlarda eding
Men shalabbo kezar edim oʻsha shaharda
Parcha-parcha odamlar chiqar edi sajdagohlardan
Qusiq kabi chiqarib tashlardi
Sajdagohlar oʻz bagʻridan bashariyatni
Keyin esa
Bari bir joyga toʻplanib
Tomosha qilardi meni – osiyni
Bir kun meni olib ketdi
Kentning loyqa, nahs yomgʻirlari
Borib uygʻur chodirida koʻkni tingladim
Qora bulutlar koʻkargan Qashqar tongida
Oʻtirib Arpunchur Tegin bilan sendan gaplashdik
Nigohim tikaman, titray boshlaysan
Bir pinhon kulish-la chorlayman seni
Kelasan
Qoshi qoram, koʻzi qoram, sochi qoram
Umay kabi mehribonim
Qaydan chiqding qarshimga sen
Sasing iliq bahorlarning quyoshidek dilga singar
Osiyoning boʻzqirlarida jangohlar tushadi ortimdan
Toʻplanib qolganman Onadoʻlining tuprogʻiga Sitora
Yaxshigina charchaganman
Axir
Qoʻllaring bundoq boʻlmasligi kerak edi
Qoʻllaringa achinaman
Va kim bilsin qay zamondir qalbimga tushuntirgum
Turib turib kimsasiz makonlarda
Kuchli boʻl yo qalbim, kuchli boʻl
Hali koʻp ishimiz bor deyman
Bu gʻayur shovqinda seni yaxshi eshitolmayapman
Koʻzlaringning kulgusi issiqmi
Yoki lablaringniki
Tarjimon haqida:
