Сиёсий эътиқоди учун Нозим Ҳикмат умрининг ўн уч йилини қамоқда ўтказди. Қамоқдан чиқишидан кўп ўтмай Туркия ҳукумати 49 ёшли Нозим Ҳикматни ҳарбий хизматга чақиради. Ўзига суиқасд уюштиришларидан қўрққан шоир ватанини тарк этади ва шу сабаб 50-чи йилларидан бошлаб СССРда яшай бошлайди. Аммо,у Совет Иттифоқидаям турк ўлароқ яшади.

Хуршид Даврон/em>
НОЗИМ ҲИКМАТ ҲАҚИДА

Сиёсий  эътиқоди  учун  Нозим  Ҳикмат умрининг ўн уч йилини қамоқда ўтказди. Қамоқдан чиқишидан кўп ўтмай Туркия ҳукумати 49  ёшли  Нозим Ҳикматни ҳарбий хизматга чақиради. Ўзига суиқасд уюштиришларидан қўрққан шоир ватанини тарк этади ва шу сабаб 50-чи йилларидан бошлаб  СССРда яшай бошлайди. Аммо,у Совет Иттифоқидаям турк ўлароқ яшади.
Рус шоири Андрей Вознесенский “Литературная газета”да босилган хотирасида шундай бир воқеани эслайди:  Қиш эди, Нозим  Ҳикмат  ўпкасини шамоллатмаслик учун кўйлаги ичида кўксига  газета  ўраб  юрарди…
Йўлда  биз  кетаётган машинана милиционер тўхтатди ва узоқ вақт қўйиб юбормади. Шунда шофёр милиционерга қарата, “Ничего не понимает, он хуже турка”  деганда  шофёрнинг  ёнида ўтирган  Нозим  Ҳикмат  қаттиқ  ғазабланганди.(«Йўлнома»дан)
 Нозим Ҳикмат 1963 йили муҳожиротда – Москвада оламдан кўз юмди. Унинг ўттизинчи ва қирқинчи йилларда битган шеърлари турк шеъриятида ўзига хос мактаб яратди.  Нозим Ҳикмат  асарлари дунёнинг юздан ортиқ тилларига таржима қилинган.
Мен 18 ёшимда  Нозим Ҳикмат ҳақида мана бу шеъримни ёзган эканман:

НОЗИМ ҲИКМАТ

Денгизлар шовқинин босиб кетароқ,
Бир қўшиқ учмоқда тўлқинлар узра.
Бу қўшиқ онамнинг сочларидек оқ,
Бу қўшиқ ҳайқирар кун-тунлар узра.

Денгизлар устида қўзғалар бўрон,
Гулдирар қирғоқлар ораси тўлиб.
Соҳилда мудраган кемалар бу он
Дод солар лангарни узмоқчи бўлиб.

Албатта, бу шеър Рауф Парфининг Нозим Ҳикматга бағишлаб ёзилган шеърлари олдида жуда ожиз кўринади.

Рауф Парфи
НОЗИМНИНГ САДОСИ
(Парча)

Кетди Нозим.
Келар Нозим овози:
Киприкларим соқчилигида
Менинг кўзим – менинг қуёшим.

Ҳасрат янглиғ,
жаннат янглиғ менинг дунём
фикрларим
соқчилигида.
Атрофимда айланар энг дардли,
Энг бахтли тириклик сайёраси,
Мен унинг ўртасида
Жаҳон каби катта ва норасида.
Кўз ёшларим қалбимни овутмади,
Кўзларим йиғласа
Қалбим йиғлар чорасиз,
Қалбим йиғлаганда
Кўзларим тўкади
аччиқ ёш.
Қуёш! Қуёш – бир бош!

…Бир садо
Нозимнинг садоси –
Сочилар.
Миллионларнинг сон минг кўчаларига,
Дунёнинг энг ёруғ,
Дунёнинг энг қора кечаларига…

Нозим…Нозим…
Кетди Нозим.
Қолди Нозим садоси.
Садонинг акс садоси.
Акс-садонинг акс-садоси.

Садога ўралашиб борар тобора
Бу дунё.
Садо кенгликлари теран боқар менга
Нозим Ҳикмат кўзлари ила.

1963

Xurshid Davron
NOZIM HIKMAT HAQIDA

Siyosiy e’tiqodi uchun Nozim Hikmat umrining o’n uch yilini qamoqda o’tkazdi. Qamoqdan chiqishidan ko’p o’tmay Turkiya hukumati 49 yoshli Nozim Hikmatni harbiy xizmatga chaqiradi. O’ziga suiqasd uyushtirishlaridan qo’rqqan shoir vatanini tark etadi va shu sabab 50-chi yillaridan boshlab SSSRda yashay boshlaydi. Ammo,u Sovet Ittifoqidayam turk o’laroq yashadi.
Rus shoiri Andrey Voznesenskiy “Literaturnaya gazeta”da bosilgan xotirasida shunday bir voqeani eslaydi: Qish edi, Nozim Hikmat o’pkasini shamollatmaslik uchun ko’ylagi ichida ko’ksiga gazeta o’rab yurardi… Yo’lda biz ketayotgan mashinana militsioner to’xtatdi va uzoq vaqt qo’yib yubormadi. Shunda shofyor militsionerga qarata, “Nichego ne ponimaet, on xuje turka” deganda shofyorning yonida o’tirgan Nozim Hikmat qattiq g’azablangandi.(«Yo’lnoma»dan) Nozim Hikmat 1963 yili muhojirotda – Moskvada olamdan ko’z yumdi. Uning o’ttizinchi va qirqinchi yillarda bitgan she’rlari turk she’riyatida o’ziga xos maktab yaratdi. Nozim Hikmat asarlari dunyoning yuzdan ortiq tillariga tarjima qilingan.
Men 18 yoshimda Nozim Hikmat haqida mana bu she’rimni yozgan ekanman:

NOZIM HIKMAT

Dengizlar shovqinin bosib ketaroq,
Bir qo’shiq uchmoqda to’lqinlar uzra.
Bu qo’shiq onamning sochlaridek oq,
Bu qo’shiq hayqirar kun-tunlar uzra.

Dengizlar ustida qo’zg’alar bo’ron,
Guldirar qirg’oqlar orasi to’lib.
Sohilda mudragan kemalar bu on
Dod solar langarni uzmoqchi bo’lib.

Albatta, bu she’r Rauf Parfining Nozim Hikmatga bag’ishlab yozilgan she’rlari oldida juda ojiz ko’rinadi.

Rauf Parfi
NOZIMNING SADOSI
(Parcha)

Ketdi Nozim.
Kelar Nozim ovozi:
Kipriklarim soqchiligida
Mening ko’zim – mening quyoshim.

Hasrat yanglig’,
jannat yanglig’ mening dunyom
fikrlarim
soqchiligida.
Atrofimda aylanar eng dardli,
Eng baxtli tiriklik sayyorasi,
Men uning o’rtasida
Jahon kabi katta va norasida.
Ko’z yoshlarim qalbimni ovutmadi,
Ko’zlarim yig’lasa
Qalbim yig’lar chorasiz,
Qalbim yig’laganda
Ko’zlarim to’kadi
achchiq yosh.
Quyosh! Quyosh – bir bosh!

…Bir sado
Nozimning sadosi –
Sochilar.
Millionlarning son ming ko’chalariga,
Dunyoning eng yorug’,
Dunyoning eng qora kechalariga…

Nozim…Nozim…
Ketdi Nozim.
Qoldi Nozim sadosi.
Sadoning aks sadosi.
Aks-sadoning aks-sadosi.

Sadoga o’ralashib borar tobora
Bu dunyo.
Sado kengliklari teran boqar menga
Nozim Hikmat ko’zlari ila.

1963