16 май — Атоқли режиссёр, Ўзбекистон Республикаси санъат арбоби, Халқ артисти Баҳодир Йўлдошев хотираси куни
Ўзбек театр санъати ривожига муносиб ҳисса қўшган инсонлардан бири, шубҳасиз, Баҳодир Йўлдошевдир. У яратган асарлар кўнгилларга қандайдир таскин-у сакинат бериши билан бир қаторда, ғафлат уйқусидан уйғотади, курашга чорлайди, исён пайдо қилади. Шундай исёнки: ўзни ислоҳ этмакка чорловчи.
Режиссёр 1945-йили Самарқанд вилояти Каттақўрғон шаҳрида санъаткорлар оиласида туғилган. Тошкент театр ва рассомчилик институтида режиссёрлик мутахассислиги бўйича таҳсил олган.
“Рўйхатларда йўқ” (Б. Василев), “Келинлар қўзғалони”, “Фармонбиби аразлади” (С. Аҳмад), “Нодирабегим” (Т. Тўла), “Юлдузли тунлар” (П. Қодиров), “Зебуннисо” (Уйғун), “Майсаранинг иши” (Ҳамза), “Қора камар” (Ш. Холмирзаев), “Искандар” (А. Навоий), “Аршин мал алан” (У. Ҳожибеков), “Малика” (Фотима Галер), “Буюк ипак йўли” (М. Бафоев мусиқаси асосида), “Бухоройи шариф” (С. Айний асари асосида), “Тоға-жиянлар” (Р. Бобожон) каби ўлмас, бебаҳо саҳна асарлари унинг ўзбек театр санъатига қўшган беҳисоб ҳиссаларидандир.
Атоқли режиссёр, Ўзбекистон Республикаси санъат арбоби, Халқ артисти Баҳодир Йўлдошев 2021-йил 16-май куни Тошкент шаҳрида вафот этди.
БАҲОДИР ЙЎЛДОШEВ ҲАҚИДА
Баҳодир жуда нозиктабиат одам эди. Унинг дўстлиги беқиёс – меҳр-у шафқат ила йўғрилган. Унга дўст бўлганимдан фахрланаман.
Усмон Азим
***
Баҳодир акани яқиндан билган одам бирор-бир таъриф айтишга қийналади. Баҳодир ака уни ҳар қанча биламан деган одамнинг таърифига сиғмайди. У киши буюк бир ҳаёт йўлини босиб ўтди ва буюк ишлар қила олди.
Шуҳрат Ризаев
***
Баҳодир Йўлдошев шахс сифатида жуда мураккаб инсон. У ҳеч нарсани санъатчалик яхши кўрмаган. Умрининг охиригача санъатга фидойилик билан хизмат қилди. Бундайлар камдан-кам бўлади.
Муҳаббат Абдуллаева
***
Баҳодир Йўлдошев ўзбек театр санъати тарихида ўчмас из қолдирган, режиссура борасида ўзининг мактабини яратган буюк санъаткорлардан бири.
У фидойи санъаткор эди, театр фидойиси, санъат фидойиси, алал-оқибат халқимиз фидойиси эди. Бутун умрини, истеъдоди ва маҳоратини шу эзгу мақсадларга бағишлади.
Маматқул Ҳазратқулов
***
Ўзбек театри тарихида охирги эллик йил Йўлдошев даври бўлди. У киши театрдаги эски ва ноўрин стереотипларни буза олди. Ўзлари таъкидлагандек, Баҳодир аканинг энг ашаддий душмани – ишига ёмон муносабатда бўлган одам эди.
Элёр Носиров
Баҳодир ака ўта талантли инсон эди. Талант – характер билан! Баҳодир акада ҳам ўша характер бор эди.
Жаҳонгир Қосимов
***
Баҳодир Йўлдошев инсон сифатида ҳам, санъаткор сифатида ҳам улканлигини ҳар бир янги асари билан исботлаган бетакрор шахс.
Эркин Аъзам
Баҳодир ака, том маънода, менинг ҳаётдаги ва ижоддаги маънавий устозларимдан бири. Бизнинг муносабатларимиз ака-уканинг муносабатига айланиб кетган. Бу ажойиб инсон ва истеъдодли ижодкордан, талабчан акадан бир умр миннатдорман.
Хуршид Даврон
***
Баҳодир аканинг нақадар тафаккури кенг, мушоҳадаси чуқур, донишманд Шахс, ҳақиқий санъат фидойиси эканлигига ўзим кўп бора шоҳид бўлганман. Баҳодир ака билан – у кишининг қимматли вақтидан келиб чиққан ҳолда кечган узун-қисқа гурунгларимиз, асосан ижод, ижодкор, асарлар ҳақида бўларди. Айниқса, улуғ инглиз физик-назариётчиси, ўз ирода кучи билан дунёни ҳайратда қолдирган Стивен Хокинг ҳақидаги суҳбатларимизни ҳамон соғинч билан эслайман.
Абдуқаюм Йўлдошев
***
Баҳодир ҳаётининг сўнгги йилларини ўтказган “Дийдор” театр-студиясида бугун санъатимизда йўқолиб бораётган актёрлик ижро техникаси билан шуғулланди, ёшларга асар моҳиятига қандай киришни ўргатди. Шарқ-у ғарб адабиётини тинимсиз ўқигани боис актёрга фалсафий озуқа бера оларди.
Дилором Каримова
БАҲОДИР ЙЎЛДОШEВ САБОҚЛАРИДАН
***
Актёрликка ўргатиб бўлмайди, уни яратиб бўлмайди. Бу Аллоҳнинг неъмати. Талантга фақат техникани ўргатиш керак, театрга меҳрини ривожлантириш керак.
***
Роль – костюм. У актёрга тўғри келиши керак! Актёр эса костюмни репетицияда тўғрилаб олиши керак.
***
Театрга ҳеч ким бирор нарса излаб келмайди, ҳамма ўз важи билан келади. Фақатгина саҳна чироқлари ўчгачгина ким нима важ билан келганини унутади ва театрга ҳамдард бўлади. Ҳамдард бўлган одам эса ҳеч қачон ёмонлик қилмайди. Чунки ҳамдард бўлиш дарднинг ўзини чекишдан қийинроқ.
***
Ҳаётдан нолиб бўлмайди. Ҳаётни яшаш керак. Агар нолисангиз, яшолмайсиз.
***
Томошабин бўлиш ҳам истеъдод. Саҳнани кўрадиган одам бўлади, аммо ҳамма ҳам томошабин бўлолмайди. Спектакль ўқилади, кўрилмайди. Яхши томошабин спектаклни ўқийди, кўрмайди.
***
Бизнинг тушунчамиздаги яхши спектакль дунёда йўқ. Бизга таъсир қилган спектакль бор. Бизни ўйлантириб қўйган ва ҳамдард қила олган спектакль бор.
***
Актёр олган роли ҳақида эрта-ю кеч тинимсиз ўйлаши, изланиши керак. Рол унинг хотиржам яшашига халақит бериши лозим.
***
Режиссёр артистга ҳеч нарсани ўргатолмайди. Артистдан ўрганиб, унга ёрдам бера олади.
***
Камдан-кам актёрларга насиб қиладиган бахт бу – ўйнаган ролидаги исм билан нариги дунёга кетиши ва шундай эсланишидир.
***
Актёрларнинг бошқа инсонлардан фарқи унинг спектакль пайтида ўз ҳаётини вақтинча тўхтатиб қўйиб, образ ҳаёти билан яшаши ва яна ўз ҳаётига қайтишидир.
***
Актёрларнинг савияси томошабинникидан баландроқ бўлиши керак. Шунинг учун ҳам
саҳна томошабин залидан баландроқ.
Саҳифани Озод Равшан тайёрлади.
Манба: «Ёшлик» журнали. 2023/9
16 may — Atoqli rejissyor, O‘zbekiston Respublikasi san’at arbobi, Xalq artisti Bahodir Yo‘ldoshev xotirasi kuni
O‘zbek teatr san’ati rivojiga munosib hissa qo‘shgan insonlardan biri, shubhasiz, Bahodir Yo‘ldoshevdir. U yaratgan asarlar ko‘ngillarga qandaydir taskin-u sakinat berishi bilan bir qatorda, g‘aflat uyqusidan uyg‘otadi, kurashga chorlaydi, isyon paydo qiladi. Shunday isyonki: o‘zni isloh etmakka chorlovchi.
Rejissyor 1945-yili Samarqand viloyati Kattaqo‘rg‘on shahrida san’atkorlar oilasida tug‘ilgan. Toshkent teatr va rassomchilik institutida rejissyorlik mutaxassisligi bo‘yicha tahsil olgan.
“Ro‘yxatlarda yo‘q” (B. Vasilev), “Kelinlar qo‘zg‘aloni”, “Farmonbibi arazladi” (S. Ahmad), “Nodirabegim” (T. To‘la), “Yulduzli tunlar” (P. Qodirov), “Zebunniso” (Uyg‘un), “Maysaraning ishi” (Hamza), “Qora kamar” (Sh. Xolmirzayev), “Iskandar” (A. Navoiy), “Arshin mal alan” (U. Hojibekov), “Malika” (Fotima Galer), “Buyuk ipak yo‘li” (M. Bafoyev musiqasi asosida), “Buxoroyi sharif” (S. Ayniy asari asosida), “Tog‘a-jiyanlar” (R. Bobojon) kabi o‘lmas, bebaho sahna asarlari uning o‘zbek teatr san’atiga qo‘shgan behisob hissalaridandir.
Atoqli rejissyor, O‘zbekiston Respublikasi san’at arbobi, Xalq artisti Bahodir Yo‘ldoshev 2021-yil 16-may kuni Toshkent shahrida vafot etdi.
BAHODIR YO‘LDOSHEV HAQIDA
Bahodir juda noziktabiat odam edi. Uning do‘stligi beqiyos – mehr-u shafqat ila yo‘g‘rilgan. Unga do‘st bo‘lganimdan faxrlanaman.
Usmon Azim
***
Bahodir Yo‘ldoshev shaxs sifatida juda murakkab inson. U hech narsani san’atchalik yaxshi ko‘rmagan. Umrining oxirigacha san’atga fidoyilik bilan xizmat qildi. Bundaylar kamdan-kam bo‘ladi.
Muhabbat Abdullayeva
***
Bahodir Yo‘ldoshev o‘zbek teatr san’ati tarixida o‘chmas iz qoldirgan, rejissura borasida o‘zining maktabini yaratgan buyuk san’atkorlardan biri.
U fidoyi san’atkor edi, teatr fidoyisi, san’at fidoyisi, alal-oqibat xalqimiz fidoyisi edi. Butun umrini, iste’dodi va mahoratini shu ezgu maqsadlarga bag‘ishladi.
Mamatqul Hazratqulov
***
O‘zbek teatri tarixida oxirgi ellik yil Yo‘ldoshev davri bo‘ldi. U kishi teatrdagi eski va noo‘rin stereotiplarni buza oldi. O‘zlari ta’kidlagandek, Bahodir akaning eng ashaddiy dushmani – ishiga yomon munosabatda bo‘lgan odam edi.
Elyor Nosirov
Bahodir aka o‘ta talantli inson edi. Talant – xarakter bilan! Bahodir akada ham o‘sha xarakter bor edi.
Jahongir Qosimov
***
Bahodir Yo‘ldoshev inson sifatida ham, san’atkor sifatida ham ulkanligini har bir yangi asari bilan isbotlagan betakror shaxs.
Erkin A’zam
Bahodir aka, tom ma’noda, mening hayotdagi va ijoddagi ma’naviy ustozlarimdan biri. Bizning munosabatlarimiz aka-ukaning munosabatiga aylanib ketgan. Bu ajoyib inson va iste’dodli ijodkordan, talabchan akadan bir umr minnatdorman.
Xurshid Davron
***
Bahodir akaning naqadar tafakkuri keng, mushohadasi chuqur, donishmand Shaxs, haqiqiy san’at fidoyisi ekanligiga o‘zim ko‘p bora shohid bo‘lganman. Bahodir aka bilan – u kishining qimmatli vaqtidan kelib chiqqan holda kechgan uzun-qisqa gurunglarimiz, asosan ijod, ijodkor, asarlar haqida bo‘lardi. Ayniqsa, ulug‘ ingliz fizik-nazariyotchisi, o‘z iroda kuchi bilan dunyoni hayratda qoldirgan Stiven Xoking haqidagi suhbatlarimizni hamon sog‘inch bilan eslayman.
Abduqayum Yo‘ldoshev
***
Bahodir hayotining so‘nggi yillarini o‘tkazgan “Diydor” teatr-studiyasida bugun san’atimizda yo‘qolib borayotgan aktyorlik ijro texnikasi bilan shug‘ullandi, yoshlarga asar mohiyatiga qanday kirishni o‘rgatdi. Sharq-u g‘arb adabiyotini tinimsiz o‘qigani bois aktyorga falsafiy ozuqa bera olardi.
Dilorom Karimova
***
Bahodir akani yaqindan bilgan odam biror-bir ta’rif aytishga qiynaladi. Bahodir aka uni har qancha bilaman degan odamning ta’rifiga sig‘maydi. U kishi buyuk bir hayot yo‘lini bosib o‘tdi va buyuk ishlar qila oldi.
Shuhrat Rizayev
BAHODIR YO‘LDOSHEV SABOQLARIDAN
***
Aktyorlikka o‘rgatib bo‘lmaydi, uni yaratib bo‘lmaydi. Bu Allohning ne’mati. Talantga faqat texnikani o‘rgatish kerak, teatrga mehrini rivojlantirish kerak.
***
Rol – kostyum. U aktyorga to‘g‘ri kelishi kerak! Aktyor esa kostyumni repetitsiyada to‘g‘rilab olishi kerak.
***
Teatrga hech kim biror narsa izlab kelmaydi, hamma o‘z vaji bilan keladi. Faqatgina sahna chiroqlari o‘chgachgina kim nima vaj bilan kelganini unutadi va teatrga hamdard bo‘ladi. Hamdard bo‘lgan odam esa hech qachon yomonlik qilmaydi. Chunki hamdard bo‘lish dardning o‘zini chekishdan qiyinroq.
***
Hayotdan nolib bo‘lmaydi. Hayotni yashash kerak. Agar nolisangiz, yasholmaysiz.
***
Tomoshabin bo‘lish ham iste’dod. Sahnani ko‘radigan odam bo‘ladi, ammo hamma ham tomoshabin bo‘lolmaydi. Spektakl o‘qiladi, ko‘rilmaydi. Yaxshi tomoshabin spektaklni o‘qiydi, ko‘rmaydi.
***
Bizning tushunchamizdagi yaxshi spektakl dunyoda yo‘q. Bizga ta’sir qilgan spektakl bor. Bizni o‘ylantirib qo‘ygan va hamdard qila olgan spektakl bor.
***
Aktyor olgan roli haqida erta-yu kech tinimsiz o‘ylashi, izlanishi kerak. Rol uning xotirjam yashashiga xalaqit berishi lozim.
***
Rejissyor artistga hech narsani o‘rgatolmaydi. Artistdan o‘rganib, unga yordam bera oladi.
***
Kamdan-kam aktyorlarga nasib qiladigan baxt bu – o‘ynagan rolidagi ism bilan narigi dunyoga ketishi va shunday eslanishidir.
***
Aktyorlarning boshqa insonlardan farqi uning spektakl paytida o‘z hayotini vaqtincha to‘xtatib qo‘yib, obraz hayoti bilan yashashi va yana o‘z hayotiga qaytishidir.
***
Aktyorlarning saviyasi tomoshabinnikidan balandroq bo‘lishi kerak. Shuning uchun ham
sahna tomoshabin zalidan balandroq.
Sahifani Ozod Ravshan tayyorladi.
Manba: «Yoshlik» jurnali. 2023/9
