Ёлғиз яшарди. Бандага эҳтиёжи йўқ эди. Жулдур кийимда, ўзи билан ўзи гапириб юргани учун у ҳеч кимни қизиқтирмасди…
Обид ҚЎЛДОШ,
БЕЧОРА
Ёлғиз яшарди. Бандага эҳтиёжи йўқ эди. Жулдур кийимда, ўзи билан ўзи гапириб юргани учун у ҳеч кимни қизиқтирмасди.
Оролда фақат угина ҳукумат хизматидан фойдаланмасди. Тоққа ёндош кулбаси эгаллаган тўрт метр тошлоқни ва унга йилига тўлаши керак бўлган солиқни инобатга олмаса. Бироқ, бечорадан мусодара қилинадиган буюмнинг ўзи йўқ. Орол ҳукумати қозон-товоқ ва устарасидан бўлак бойлиги йўқ кимсанинг тақдирига қизиқмасди. Ҳатто шунча йилдан буён бечора электр токи, табиий газсиз қандай яшаяпти деган ўй бўлмаган.
Ҳаммаси қўшни Оролдан бадарға қилинган Юксак иқтидор эгаси келгунича тинч ва бехавотир эди. Ўша келгиндига яшаши учун хоҳлаган жойини танлаш имкони берилди. Катта миқдорда маош тайинланди.
У кулбани танлади. бечора эса кун бўйи кулбасига бормасликни ихтиёр қилди. Бир уйда яшашса-да, кечқурингина кўришардилар. Бу орада Юксак иқтидор эгаси юқори унумли технологияларни ихтиро қилди.
Оролдаги ўрикзорлар ва атиргул плантациялари тугатилди. Уларнинг ўрнини улкан заводлар эгаллади. Тинч гўшани шовқин-сурон ва қора тутун макон қилди. Ерларни, ҳатто сув остини қазишни бошлаб юборишди. Орол рамзи бўлган оқ амур балиқлари қирилиб кетди. Ҳукуматга эса пул тўрт томондан ёғилиб кела бошлади.
бечора кулбасига кечқурунлари ҳам бормайдиган одат чиқарди. Шунда Юксак иқтидор эгаси ички бир сезги билан бечора ўзидан узоқлашишга уринаётганини сезиб қолди.
У куни бўйи изғиб, бечорани номозшом ёввойи ҳайвонлар макони бўлгани учун маъданийлаштирилмаган чакалакзордан топди. Товба. У ўзига ўрик ёғочлари ва қамишдан чайла қурган.
бечора қуриб кетган тарашаларни тўплади. Ўша томонга қўлларини чўзди; кўзларини юмиб, бир нималар деб пичирлади. Унинг панжалари орасидан олов ҳосил бўлди.
Саҳарда бечора тинимсиз серенада овозидан уйғониб кетди. Кўчада ҳукумат машинаси, унинг олдида эса икки барзанги турарди. бечоранинг саволомуз нигоҳига жавобан уларнинг дарози: “сени “Ҳукумат уйи”га чақиришаяпти, — деди. — Кийиниб чиқ.” “Бошқа либосим йўқ,” — деди бечора.
“Ҳукумат уйи”даги хона тўрида қориндор, тепакал, биткўз бир кимса гавдасига ярашмаган равишда улкан бошини ликиллатиб ўтирарди. Унинг ўнг томонида жуда озғин ва дароз киши бир қўлида ён дафтарини, иккинчисида ручка ушлаганча имога маҳтал. Чап томонда эса Юксак иқтидор эгаси. У ҳар доимгидай дид билан кийинган, соқолини қиртишлайверганидан юз терисида қорамтир доғлар пайдо бўлганди.
—Шунча йилдан буён ерларимизда яшаганингиз учун бирор марта солиқ тўламагансиз, тўғрими?
бечора қориндорнинг мақсадини билишни истагани учунгина бошини қимирлатиб қўйди.
—Биз солиқларни ҳисоблаб чиқдик. Бу —жуда кўп пул бўлди. Аммо, сизда бунча маблағ йўқ.
бечора яна бошини эгиб, семизнинг гапини маъқуллади.
—Сизга ҳукумат учун битта хизмат қилишни таклиф этаман, эвазига — ўша қарзлардан воз кечамиз. Ҳукумат уйларидан бирини совға қилишим ҳам мумкин. Сизда танлаш имкони йўқлигини эслатиб қўйиш шарт эмасдир
***
Кулба. Юксак иқтидор эгаси бечорага ўзининг қачонлардир ватани бўлган қўшни Оролга ўғринча бориш йўлларини ўргатди.
—Қиладиган ишим нимадан иборат?
—Менинг қадримга етмаган лаънати Оролнинг ривожланишини асоси бўлган Статистика ва Меҳнат бандлиги ташкилотини ёқиб юборасан. Бўлди, менга унақа қарама, илтимос. Агар, ўша ифлосларга раҳминг келса, буни жума —дам олиш куни қил.
бечора топшириқни бажариб, кулбасига қайтди. Унга қориндор ҳашаматли уй совға қилди. У рад этди. “Олмасангиз ҳам шу жойига қўл қўйинг, қоидаси шунақа,” — деди семиз.
Уч ойдан сўнг кулбага бақалоқ серенадали машинада келди: “сенинг “иш”ингдан кейин ўша лаънати Оролда ривожланиш икки баробарга ошди. Сенга уч кун муҳлат; Оролни тарк эт, бўлмаса…
бечора қўшни Оролга йўл олди. Меҳмонни ҳукумат одамларидан бири кутиб олди ва унга мулозамат билан деди: — яшашингиз учун ўзингиз хоҳлаган жойни танланг. Ҳа, дарвоқе, маошингиз ҳақида умуман қайғурмасангиз ҳам бўлади.
Yolgʼiz yashardi. Bandaga ehtiyoji yoʼq edi. Juldur kiyimda, oʼzi bilan oʼzi gapirib yurgani uchun u hech kimni qiziqtirmasdi…
Obid QOʼLDOSh
BECHORА
Yolgʼiz yashardi. Bandaga ehtiyoji yoʼq edi. Juldur kiyimda, oʼzi bilan oʼzi gapirib yurgani uchun u hech kimni qiziqtirmasdi.
Orolda faqat ugina hukumat xizmatidan foydalanmasdi. Toqqa yondosh kulbasi egallagan toʼrt metr toshloqni va unga yiliga toʼlashi kerak boʼlgan soliqni inobatga olmasa. Biroq, bechoradan musodara qilinadigan buyumning oʼzi yoʼq. Orol hukumati qozon-tovoq va ustarasidan boʼlak boyligi yoʼq kimsaning taqdiriga qiziqmasdi. Hatto shuncha yildan buyon bechora elektr toki, tabiiy gazsiz qanday yashayapti degan oʼy boʼlmagan.
Hammasi qoʼshni Oroldan badargʼa qilingan Yuksak iqtidor egasi kelgunicha tinch va bexavotir edi. Oʼsha kelgindiga yashashi uchun xohlagan joyini tanlash imkoni berildi. Katta miqdorda maosh tayinlandi.
U kulbani tanladi. bechora esa kun boʼyi kulbasiga bormaslikni ixtiyor qildi. Bir uyda yashashsa-da, kechquringina koʼrishardilar. Bu orada Yuksak iqtidor egasi yuqori unumli texnologiyalarni ixtiro qildi.
Oroldagi oʼrikzorlar va atirgul plantatsiyalari tugatildi. Ularning oʼrnini ulkan zavodlar egalladi. Tinch goʼshani shovqin-suron va qora tutun makon qildi. Yerlarni, hatto suv ostini qazishni boshlab yuborishdi. Orol ramzi boʼlgan oq amur baliqlari qirilib ketdi. Hukumatga esa pul toʼrt tomondan yogʼilib kela boshladi.
bechora kulbasiga kechqurunlari ham bormaydigan odat chiqardi. Shunda Yuksak iqtidor egasi ichki bir sezgi bilan bechora oʼzidan uzoqlashishga urinayotganini sezib qoldi.
U kuni boʼyi izgʼib, bechorani nomozshom yovvoyi hayvonlar makoni boʼlgani uchun maʼdaniylashtirilmagan chakalakzordan topdi. Tovba. U oʼziga oʼrik yogʼochlari va qamishdan chayla qurgan.
bechora qurib ketgan tarashalarni toʼpladi. Oʼsha tomonga qoʼllarini choʼzdi; koʼzlarini yumib, bir nimalar deb pichirladi. Uning panjalari orasidan olov hosil boʼldi.
Saharda bechora tinimsiz serenada ovozidan uygʼonib ketdi. Koʼchada hukumat mashinasi, uning oldida esa ikki barzangi turardi. bechoraning savolomuz nigohiga javoban ularning darozi: “seni “Hukumat uyi”ga chaqirishayapti, — dedi. — Kiyinib chiq.” “Boshqa libosim yoʼq,” — dedi bechora.
“Hukumat uyi”dagi xona toʼrida qorindor, tepakal, bitkoʼz bir kimsa gavdasiga yarashmagan ravishda ulkan boshini likillatib oʼtirardi. Uning oʼng tomonida juda ozgʼin va daroz kishi bir qoʼlida yon daftarini, ikkinchisida ruchka ushlagancha imoga mahtal. Chap tomonda esa Yuksak iqtidor egasi. U har doimgiday did bilan kiyingan, soqolini qirtishlayverganidan yuz terisida qoramtir dogʼlar paydo boʼlgandi.
—Shuncha yildan buyon yerlarimizda yashaganingiz uchun biror marta soliq toʼlamagansiz, toʼgʼrimi?
bechora qorindorning maqsadini bilishni istagani uchungina boshini qimirlatib qoʼydi.
—Biz soliqlarni hisoblab chiqdik. Bu —juda koʼp pul boʼldi. Аmmo, sizda buncha mablagʼ yoʼq.
bechora yana boshini egib, semizning gapini maʼqulladi.
—Sizga hukumat uchun bitta xizmat qilishni taklif etaman, evaziga — oʼsha qarzlardan voz kechamiz. Hukumat uylaridan birini sovgʼa qilishim ham mumkin. Sizda tanlash imkoni yoʼqligini eslatib qoʼyish shart emasdir
***
Kulba. Yuksak iqtidor egasi bechoraga oʼzining qachonlardir vatani boʼlgan qoʼshni Orolga oʼgʼrincha borish yoʼllarini oʼrgatdi.
—Qiladigan ishim nimadan iborat?
—Mening qadrimga yetmagan laʼnati Orolning rivojlanishini asosi boʼlgan Statistika va Mehnat bandligi tashkilotini yoqib yuborasan. Boʼldi, menga unaqa qarama, iltimos. Аgar, oʼsha ifloslarga rahming kelsa, buni juma —dam olish kuni qil.
bechora topshiriqni bajarib, kulbasiga qaytdi. Unga qorindor hashamatli uy sovgʼa qildi. U rad etdi. “Olmasangiz ham shu joyiga qoʼl qoʼying, qoidasi shunaqa,” — dedi semiz.
Uch oydan soʼng kulbaga baqaloq serenadali mashinada keldi: “sening “ish”ingdan keyin oʼsha laʼnati Orolda rivojlanish ikki barobarga oshdi. Senga uch kun muhlat; Orolni tark et, boʼlmasa…
bechora qoʼshni Orolga yoʼl oldi. Mehmonni hukumat odamlaridan biri kutib oldi va unga mulozamat bilan dedi: — yashashingiz uchun oʼzingiz xohlagan joyni tanlang. Ha, darvoqe, maoshingiz haqida umuman qaygʼurmasangiz ham boʼladi.
