Ёса Бусон улуғ Басё ўлимидан кейин шеър ёзиш санъати таназзулга учраган бир пайтда яшаб, ижод қилди. У Басёнинг шеърий руҳини жонлантиришга киришди ва бу йўлда катта муваффақиятларга эришди…
Ёса Бусон
ХОККУЛАР
Ёса Бусон япон шеъриятида хоккунависликнинг пири комили ҳисобланган Матсуо Басёдан кейинги ўриндаги улуғ шоирдир. У 1716 йилда Осака шаҳри яқинидаги қишлоқларнинг бири — Кемада дунёга келган. Унинг отамерос фамилияси Танигути бўлган. Онаси Ёса деган жойдан бўлгани учун у Ёса Бусон тахаллусини олган деган нақл мавжуд.
Тахминан 17 19 ёшларида у хоккунавислик ва тасвирий санъат сирларини эгаллаш мақсадида Эдо (бугунги Токио) шаҳрига бориб, ўша даврнинг машҳур шоирларидан бўлган Хаяно Хадзинадан сабоқ олади. Устози вафот этгач, Ёса Бусон Эдони тарк этиб ўн йил давомида Японияни кезиб чиқади. Кейинчалик Киото шаҳрида қўним топиб, ўлимигача шу ерда яшайди. Ўтган вақт мобайнида у нафақат етук шоир, балки моҳир мусаввир сифатида ҳам ном чиқаради.
Ёса Бусон улуғ Басё ўлимидан кейин шеър ёзиш санъати таназзулга учраган бир пайтда яшаб, ижод қилди. У Басёнинг шеърий руҳини жонлантиришга киришди ва бу йўлда катта муваффақиятларга эришди. Шоирнинг мероси «Етти шеър китоби» номи билан машҳур.
Ёса Бусон 1783 йилда Киотода оламдан ўтган.
Айёр шуълалар.
Ёмғир ўйнар Госукэ
Буғдойзорида.
***
Чивинли тўрда
Бўзарар маъсум гўдак
Кўзни шод этиб.
***
Касам* йўқ. Шунга
Манглайимни яширгум
Елпиғич билан.
*Каса — бамбук ёки қамишдан тўқиладиган бош кийими
***
Оқшомги шамол…
Ювар қуш оёқларин
Дарё тўлқинлари.
***
Деразадан алп
Тоғларни кўргум яна,
Бошланса ўрим.
***
Инидан чиқмас
Бадгумон шиллиқуртлар
Ёмғирдан чўчиб.
***
Шошил, қайиқчи!
Қирғоқдаги майсада
Титрар елпиғич.
***
Какку кўринмас.
Пойтахт осмони бўм-бўш.
Бўм-бўш умидлар.
***
Ҳамма банд: шароб
Тайёрлашар қўшнилар.
Биз эса суши.
*Суши — денгиз маҳсулотлари қўшиб тайёрланадиган гуручли таом.
***
Кетяпман яна.
Қанча юраман ёзги
Далалар бўйлаб.
***
Митти кўринар
Ям-яшил далалардан
Бу олис тоғлар.
***
Чошгоҳ пайтида
Ялтирайди қиличдек
Қўлда елпиғич.
***
Намозшом пайти.
Чиннигулни уздим-да,
Қотдим паришон.
***
Сия* ҳам гуллар…
Унинг ифорини лек
Мақтамас ҳеч ким.
*Сия — Япониядаги дарахт.
***
Ёқилганди шам
Тез хира тортди… сариқ
Хризантемалар.
***
Навниҳол бамбук.
Нурга кўмар Сага*ни
Уфқдаги қуёш.
*Сага — қишлоқ номи
***
Навниҳол бамбук.
Хасимотолик қувноқ
Аёллар қайда?!
***
Қуёш авжида.
Мидэра бутхонаси.
Яшил заранглар.
***
Ифорга илкис
Бурканиб орхидея
Бўзарар шомда.
***
Ташландиқ қудуқ.
Балиқлар сув чайқатиб
Овлашар чивин.
***
Танҳо дарбадар.
Ёмғир намлар хаки*ни,
Оёқ остини.
*Хаки — ўсимлик тури.
***
Ёзги ўрмондан
Келдим балиқ ҳидига
Бўккан қишлоққа.
***
Хиэй тоғидан
Эсган шамол қайирар
Қуш қанотини.
***
Какку фарёди
Ёриб ўтар осмонни
Хэян қасрин қиялаб.
***
Болалар бетоб.
Унохана баргида
Сукунат ухлар.
*Унохана — гул тури.
***
Ёзги дарахтзор…
Қайдан келди бу ерга
Бетартиб тошлар?!
***
Мана худбинлик!
Чивин ҳайдар қўшнилар
Бир-бири томон.
***
Ёз жаласида
Уйқу бўлмас Мидзу*га
Қўшни уйларда.
*Мидзу- дарё номи.
***
Янги тонг отаётир…
Мис жомнинг саси сузар
Тонгни қолдириб ортда.
*Жом — қўнғироқ маъносида.
***
Бемордан нари
Қилгум хира пашшани.
Иссиқ авжида.
Рус тилидан Шерзод Ортиқов таржималари
Yosa Buson ulugʼ Basyo oʼlimidan keyin sheʼr yozish sanʼati tanazzulga uchragan bir paytda yashab, ijod qildi. U Basyoning sheʼriy ruhini jonlantirishga kirishdi va bu yoʼlda katta muvaffaqiyatlarga erishdi…
Yosa Buson
XOKKULАR
Yosa Buson yapon sheʼriyatida xokkunavislikning piri komili hisoblangan Matsuo Basyodan keyingi oʼrindagi ulugʼ shoirdir. U 1716 yilda Osaka shahri yaqinidagi qishloqlarning biri — Kemada dunyoga kelgan. Uning otameros familiyasi Taniguti boʼlgan. Onasi Yosa degan joydan boʼlgani uchun u Yosa Buson taxallusini olgan degan naql mavjud.
Taxminan 17 19 yoshlarida u xokkunavislik va tasviriy sanʼat sirlarini egallash maqsadida Edo (bugungi Tokio) shahriga borib, oʼsha davrning mashhur shoirlaridan boʼlgan Xayano Xadzinadan saboq oladi. Ustozi vafot etgach, Yosa Buson Edoni tark etib oʼn yil davomida Yaponiyani kezib chiqadi. Keyinchalik Kioto shahrida qoʼnim topib, oʼlimigacha shu yerda yashaydi. Oʼtgan vaqt mobaynida u nafaqat yetuk shoir, balki mohir musavvir sifatida ham nom chiqaradi.
Yosa Buson ulugʼ Basyo oʼlimidan keyin sheʼr yozish sanʼati tanazzulga uchragan bir paytda yashab, ijod qildi. U Basyoning sheʼriy ruhini jonlantirishga kirishdi va bu yoʼlda katta muvaffaqiyatlarga erishdi. Shoirning merosi «Etti sheʼr kitobi» nomi bilan mashhur.
Yosa Buson 1783 yilda Kiotoda olamdan oʼtgan.
Аyyor shuʼlalar.
Yomgʼir oʼynar Gosuke
Bugʼdoyzorida.
***
Chivinli toʼrda
Boʼzarar maʼsum goʼdak
Koʼzni shod etib.
***
Kasam* yoʼq. Shunga
Manglayimni yashirgum
Yelpigʼich bilan.
*Kasa — bambuk yoki qamishdan toʼqiladigan bosh kiyimi
***
Oqshomgi shamol…
Yuvar qush oyoqlarin
Daryo toʼlqinlari.
***
Derazadan alp
Togʼlarni koʼrgum yana,
Boshlansa oʼrim.
***
Inidan chiqmas
Badgumon shilliqurtlar
Yomgʼirdan choʼchib.
***
Shoshil, qayiqchi!
Qirgʼoqdagi maysada
Titrar yelpigʼich.
***
Kakku koʼrinmas.
Poytaxt osmoni boʼm-boʼsh.
Boʼm-boʼsh umidlar.
***
Hamma band: sharob
Tayyorlashar qoʼshnilar.
Biz esa sushi.
*Sushi — dengiz mahsulotlari qoʼshib tayyorlanadigan guruchli taom.
***
Ketyapman yana.
Qancha yuraman yozgi
Dalalar boʼylab.
***
Mitti koʼrinar
Yam-yashil dalalardan
Bu olis togʼlar.
***
Choshgoh paytida
Yaltiraydi qilichdek
Qoʼlda yelpigʼich.
***
Namozshom payti.
Chinnigulni uzdim-da,
Qotdim parishon.
***
Siya* ham gullar…
Uning iforini lek
Maqtamas hech kim.
*Siya — Yaponiyadagi daraxt.
***
Yoqilgandi sham
Tez xira tortdi… sariq
Xrizantemalar.
***
Navnihol bambuk.
Nurga koʼmar Saga*ni
Ufqdagi quyosh.
*Saga — qishloq nomi
***
Navnihol bambuk.
Xasimotolik quvnoq
Аyollar qayda?!
***
Quyosh avjida.
Midera butxonasi.
Yashil zaranglar.
***
Iforga ilkis
Burkanib orxideya
Boʼzarar shomda.
***
Tashlandiq quduq.
Baliqlar suv chayqatib
Ovlashar chivin.
***
Tanho darbadar.
Yomgʼir namlar xaki*ni,
Oyoq ostini.
*Xaki — oʼsimlik turi.
***
Yozgi oʼrmondan
Keldim baliq hidiga
Boʼkkan qishloqqa.
***
Xiey togʼidan
Esgan shamol qayirar
Qush qanotini.
***
Kakku faryodi
Yorib oʼtar osmonni
Xeyan qasrin qiyalab.
***
Bolalar betob.
Unoxana bargida
Sukunat uxlar.
*Unoxana — gul turi.
***
Yozgi daraxtzor…
Qaydan keldi bu yerga
Betartib toshlar?!
***
Mana xudbinlik!
Chivin haydar qoʼshnilar
Bir-biri tomon.
***
Yoz jalasida
Uyqu boʼlmas Midzu*ga
Qoʼshni uylarda.
*Midzu- daryo nomi.
***
Yangi tong otayotir…
Mis jomning sasi suzar
Tongni qoldirib ortda.
*Jom — qoʼngʼiroq maʼnosida.
***
Bemordan nari
Qilgum xira pashshani.
Issiq avjida.
Rus tilidan Sherzod Ortiqov tarjimalari
