Яқинда Екатеринбургдаги Урал тарих ва археология музейида ўзига хос кўргазма бўлиб ўтди. Унда XV асрга тегишли бўлган экспонат, яъни Соҳибқирон Амир Темур мақбараси деворидан олинган мармар бўлак намойиш этилди. Ушбу тарихий артефакт музей экспозициясида сўнгги юз йил ичида илк бор намойиш этилмоқда. Хўш, ушбу мармар бўлак Свердловск ўлкашунослик музейига қандай бориб қолган?
2014 йилнинг октябрь ойида Свердловск ўлкашунослик музейи ходимлари қўлига тасодифан 1917 йилда чоп этилган музей каталоги тушиб қолди. Унда музейда Самарқанддан келтирилган мазкур тарихий ашё ҳақида қисқача маълумот берилган. Шундан сўнг улар 1880 йилларда генерал-лейтенант А.Баранов томонидан музейга тақдим этилган, Амир Темур мақбарасидан келтирилган бўлакни қидиришга тушдилар ва топдилар. Пермь ўлкасида туғилган А.Баранов Кавказ уруши, Туркистонга юриш ҳамда рус-турк уруши қатнашчиси бўлиб, 1868 йилда рус армияси таркибида Самарқандни забт этишда иштирок этган. 1868 йилнинг 5 июнида Чўпон ота тепаликларида Бухоро амири Музаффархон ҳамда Фон Кауфман бошчилигидаги Россия қўшинлари ўртасида бўлиб ўтган жангдан сўнг руслар шаҳарга бостириб кирадилар. Айнан шу пайтда А.Баранов мақбарадан ушбу ашёни қўлга киритган.
1887 йилда Екатеринбургда йирик Урал-Сибирь кўргазмаси ташкил этилиб, айнан шунда А.Баранов ўз ўлжасини мазкур музейда намойиш этади ва у «қадимий» номинацияси билан «тарихга дахлдорлик юзасидан ноёб ёдгорлик» сифатида кумуш медалга сазовор бўлади. Кўргазмадан сўнг генерал мазкур ёдгорлик бўлагини Урал музейига топширади.
Кабир ЎРИНХЎЖАЕВ
M: www. zarnews.uz
Yaqinda Yekaterinburgdagi Ural tarix va arxeologiya muzeyida o’ziga xos ko’rgazma bo’lib o’tdi. Unda XV asrga tegishli bo’lgan eksponat, ya’ni Sohibqiron Amir Temur maqbarasi devoridan olingan marmar bo’lak namoyish etildi. Ushbu tarixiy artefakt muzey ekspozitsiyasida so’nggi yuz yil ichida ilk bor namoyish etilmoqda. Xo’sh, ushbu marmar bo’lak Sverdlovsk o’lkashunoslik muzeyiga qanday borib qolgan?
2014 yilning oktyabr` oyida Sverdlovsk o’lkashunoslik muzeyi xodimlari qo’liga tasodifan 1917 yilda chop etilgan muzey katalogi tushib qoldi. Unda muzeyda Samarqanddan keltirilgan mazkur tarixiy ashyo haqida qisqacha ma’lumot berilgan. Shundan so’ng ular 1880 yillarda general-leytenant A.Baranov tomonidan muzeyga taqdim etilgan, Amir Temur maqbarasidan keltirilgan bo’lakni qidirishga tushdilar va topdilar. Perm` o’lkasida tug’ilgan A.Baranov Kavkaz urushi, Turkistonga yurish hamda rus-turk urushi qatnashchisi bo’lib, 1868 yilda rus armiyasi tarkibida Samarqandni zabt etishda ishtirok etgan. 1868 yilning 5 iyunida Cho’pon ota tepaliklarida Buxoro amiri Muzaffarxon hamda Fon Kaufman boshchiligidagi Rossiya qo’shinlari o’rtasida bo’lib o’tgan jangdan so’ng ruslar shaharga bostirib kiradilar. Aynan shu paytda A.Baranov maqbaradan ushbu ashyoni qo’lga kiritgan.
1887 yilda Yekaterinburgda yirik Ural-Sibir` ko’rgazmasi tashkil etilib, aynan shunda A.Baranov o’z o’ljasini mazkur muzeyda namoyish etadi va u «qadimiy» nominatsiyasi bilan «tarixga daxldorlik yuzasidan noyob yodgorlik» sifatida kumush medalga sazovor bo’ladi. Ko’rgazmadan so’ng general mazkur yodgorlik bo’lagini Ural muzeyiga topshiradi.
Kabir O’RINXO’JAEV
M: www. zarnews.uz
