6 июнь — А. С. Пушкин таваллуд топган кун

Пушкиннинг Шарқ олами, Ислом дини ва Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)га бўлган илиқ муносабати замондошларини ҳайратлантирарди. Дўстлари уни: “Муҳаммаднинг ҳаворийси” деб аташарди. Шоир шарқона одоб-ахлоқ фазилатларини акс эттириб, “Боқчасарой фонтани” асарини ёзди. Шундан сўнг унинг Ислом ва Қуръон, Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)га бўлган ҳурмат-эътибори янада ортиб борди. Бу муҳаббат шоирнинг “Қуръонга тақлид” асарини таълиф этишига сабаб бўлди

ҲАЗРАТИ МУҲАММАДНИНГ ҲАВОРИЙСИ
Малика Барноева тайёрлаган

Рус шоири, ёзувчи ва драматург Александр Пушкиннинг Ислом дини билан илк танишуви Шимолий Кавказ, Қримга сафари чоғида содир бўлди.

У масжидларда бўлиб, Қуръон тиловатларини тинглади, мусулмонлар ҳаётини катта қизиқиш билан кузатди. Ушбу таассуротлари сабаб “Кавказ асири”, “Боқчасарой фонтани” ва “Қуръонга тақлид” асарлари дунё юзини кўрди.

Пушкиннинг Шарқ олами, Ислом дини ва Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)га бўлган илиқ муносабати замондошларини ҳайратлантирарди. Дўстлари уни: “Муҳаммаднинг ҳаворийси” деб аташарди. Шоир шарқона одоб-ахлоқ фазилатларини акс эттириб, “Боқчасарой фонтани” асарини ёзди. Шундан сўнг унинг Ислом ва Қуръон, Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)га бўлган ҳурмат-эътибори янада ортиб борди. Бу муҳаббат шоирнинг “Қуръонга тақлид” асарини таълиф этишига сабаб бўлди. Ушбу асар бутун рус адабиётида алоҳида ўрин эгаллаб, барчанинг ҳайрат ва қизиқишини қозонди.

“Қуръонга тақлид” асари тўққиз қисмдан иборат бўлиб, ҳар бирида алоҳида мавзуга мурожаат этилган. Биринчи қисмда Қуръоннинг нозил бўлиши, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ва Ҳақ Кунга ишонган ҳар бир кишининг Аллоҳга бўлган муҳаббати акс этган. Иккинчи қисм мўминларнинг оналари (розияллоҳу анҳум)га бағишланади. Учинчи қисмнинг асосида Абаса ва Ҳаж сураларининг айрим оятлари маънолари мужассам. Тўртинчи қисмда Иброҳим (алайҳиссалом) билан Намруд ибн Канъон ўртасидаги мунозара ўз ифодасини топган. Бешинчи қисмда Аллоҳ таолога ҳамд, Унга илтижолар акс этган. Олтинчи қисм саҳобаларга бағишланади. Еттинчи қисмда Оли Имрон сурасидан оятлар келтирилади. Саккизинчи қисмда етимлар ҳақида сўз боради. Сўнгги тўққизинчи қисмда Аллоҳга зорланган йўловчининг ожизона аҳволи, ер ва осмонлар Яратувчисининг марҳамати ҳақида ҳикоя қилинади.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га эҳтиром Пушкиннинг бошқа асарларида ҳам ўз аксини топган. Масалан, “Борис Годунов”даги қуйидаги сатрлар айнан “Амаллар ниятларга кўрадир” (Имом Бухорий) ҳадисидан олинган:

Сенинг сўзинг, амалингга одамлар эрур ҳакам,
Қалбингдаги ниятни кўрувчи ёлғиз Эгам.

Адабиётшунос олимларнинг таъкидлашича, шоир қуйидаги шеърий сатрларни пайғамбарлар сарвари Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га чексиз меҳр ифодаси сифатида бағишлаган.

Руҳий ташналикда ҳорғин, саргардон,
Зулмат саҳросида кўп кезиб юрдим.
Ҳам олти қанотли фаришта кўрдим –
Икки йўл устида бўлди намоён.

Енгил бармоқлари – енгил туш каби
Кўзу кипригимга тўқиниб ўтди,
Башорат нури-ла чарақлаб кетди –
Сесканиб, кўз очган бургут қуш каби.

Қулоқларимга ҳам тегиб ўтди у,
Тўлди қулоқларга садо ва шов-шув;
Туйдим мен – ларзада эди осмон,
Малакларнинг баланд учишин кўрдим…

Денгиз махлуқлари юзишар чунон,
Водийларда кўкат сўлишин кўрдим.

…Ваҳий тушди кўкдан – Тангри мақоли:
– “Қўзғал, эй Пайғамбар, Менга қулоқ сол,
Иродам-ла тўлиб ҳақлик таратгил,
Денгизда, тупроқда айлан, айт мақол,
Сўз айтиб инсонлар қалбин ёқа бил”.

(“Пайғамбар” шеъридан. 1826 йил, Миртемир таржимаси).

Хуллас, Илоҳий калом, Пайғамбаримиз (алайҳиссалом)нинг мукаммал суннат йўли, Исломнинг бағрикенглиги, мусулмонларнинг ўзаро бирдамлиги машҳур рус шоирини илҳомлантиргани, тўлқинлантиргани маълум бўлади.

Манба: www.hidoyat.uz

Александр ПУШКИН
ШАРҚОНА ОҲАНГЛАР

БОҚЧАСАРОЙ ФОНТАНИГА

Ишқ фонтани, эй ўлмас фонтан.
Сенга икки қизил гул совғам!
Шилдирашинг ёқимли чунон,
Шоирона кўз ёшларинг ҳам.

Сачрар менга кумуш тўзонинг,
Эсар салқин шабнам нафаси,
Тинмайин оқ, юпанч чашмаси!
Шилдир-шилдир сўйла достонинг…

Ишқ фонтани, қайғули фонтан,
Мармарингдан айладим сўроқ,
Мен эшитдим йироқ элга шон;
Мариядан айтмадинг бироқ…

Унут бўлдинг наҳотки мангу —
Сен, эй сўлгин ҳарам юлдузи?
Ё Мария, Зарема бону —
Наҳот ширин хаёлнинг ўзи?

Ёки бари ширин бир уйқу,
Бу қоронги хилватда хаёл,
Ё бир дамлик тимсолмиди у,
Ё қалбдаги мажҳул идеал?

1824

ПАЙҒАМБАР

Руҳий ташналикда ҳорғин, саргардон,
Зулмат саҳросида кўп санқиб юрдим.
Ҳам олти қанотлик фаришта кўрдим —
Икки йўл устида бўлди намоён.

Енгил бармоқлари — енгил туш каби
Кўзу кипригимга тўқиниб ўтди,
Башорат нури-ла чарақлаб кетди —
Сесканиб, кўз очган бургут қуш каби.
Қулоқларимга ҳам тегиб ўтди у,
Бўлди қулоқларга садо ва шов-шув;
Туйдим мен — ларзада эди осмон,
Малакларнинг баланд учишин кўрдим.
Денгиз махлуқлари юзишар чунон,
Водийларда кўкан сўлишин кўрдим.

У менинг оғзимга ёпишди шу дам,
Гуноҳкор тилимни суғуриб олди,
Каззоб, сафсатабоз эди тилим ҳам.
Жонсиз огзим очиб, ўрната қолди —
Ҳикматли илондан олиб заҳар тил.
Қонли қўли билан дарров исрофил.
Қилич-ла сийнамни этиб чоку чок,
Титроқ юрагимни юлиб олди у,
Ёлқинланган кўмир чўғини шу чоқ
Сийнайи порамга жойлай қолди у.

Даштда ётар эдим мурда мисоли,
Ваҳий тушди кўкдан — тангри мақоли:
«Қўзғал, эй пайғамбар, менга қулоқсол,
Иродам-ла тўлиб ҳақлик таратгил,
Денгизда, тупроқда айлан, айт мақол,
Сўз айтиб инсонлар қалбин ёқа бил.

1826

Миртемир таржималари

ҲОФИЗДАН

Жанг шавқини дилда уйғотма,
Ёнма, йигит, зафар, шон билан.
Қонли ҳарбга ўзингни отма
Карабахлик оломон билан.

Балки сени ўлдирмас қотил,
Майдон аро, қиличлар аро.
Барнолигинг кўрган Азроил
Юбормагай бемаҳал қазо.

Бир нарсадан қўрқаман фақат:
Ошно бўлиб жангда бебоклик,
Сенда қолмас дилбар назокат,
Бу майинлик, гўзаллик, поклик.

Эркин Воҳидов таржимаси

ҚУРЪОНГА ТАҚЛИД

П.А. Осиповага бағишланади

I

Онт ичаман жуфту тоқ ҳаққи,
Қилич ҳаққи, ғазоват ҳаққи,
Онт ичаман мен Зуҳро ҳаққи,
Хуфтондаги ибодат ҳаққи:

Айт-чи, сени қачон тарк этдим?!
Мен гўшаи таскин ичра, айт,
Бошин силаб, кимни беркитдим
Синчил нигоҳ таъқиб этган пайт?!

Мен эмасми, сен — ташна учун
Саҳро сувин йўкдан бор қилган?
Мен эмасми, тилингни бутун
Ақлларга ҳукмдор килган?

Мардона бўл, ёв бил ёлғонни,
Ҳақ йўлидан дадил юр, марғуб,
Етимларни суюб, Қуръонни
Қулларимга айлагил тарғиб.

II

Эй, Расулнинг пок аёллари,
Устуворсиз жами аёлдан:
Сизга даҳшат – фисқ хаёллари.
Сиз оромбахш гўша ичра шан,
Маъсум яшанг: сизгадир мерос
Биби Марям ёпинган либос.

Садоқатли қалбни асрангиз
Ҳалол оғуш, қутлуғ ишқ учун,
Осийларнинг назари бу кун
Юзингизга тушмагай ҳаргиз!
Сизлар эса, эй саҳобалар,
Муҳаммадга бўларкан меҳмон, —
Зинҳор уни ғайри йўл томон
Бошламоқдан қилинг тавбалар.

У илоҳий ваҳийга шайдо –
Яшар экан, боқмагай асло
Мадҳиялар, ҳиссиз сўзларга:
Шукр дея, эъзозлаб базмин,
Пок дил билан қилингиз таъзим
Уйидаги ёш канизларга.

III

Қавоқ уйди, кўнгли ғашланиб,
Кўр шарпасин сезган пайғамбар:
Югурар-у, ёмонлик яниб,
Дилга рахна солишга кўрқар.

Каломулло, сенга, пайғамбар,
Берилмаган шаккоклар учун.
Тарғиб айла Қуръонни, магар
Осийларни зўрламоқ нечун!

Нимасига кеккаяр инсон –
Туғилгани учунми ожиз?
Қўғирчокдек яшаб нотавон,
Сўнг ўлгани учунми ожиз?

Тангри аввал ўлдириб фаршда,
Сўнг жон ато этганигами?
Кунларини қўриқлаб Аршда –
Қисматга жо этганигами?

Ё бергани учунми ризқ-рўз,
Зайтунни ҳам, хурмо, нонни ҳам?
Меҳнатини олқишлаб бесўз
Токзорни ҳам, пайкал, донни ҳам?

Сур тортади, бироқ, Исрофил;
Ерда қўпар қиёмат куни:
Онасидан безади ўғил,
Оғасини тарк айлар ини.

Қути ўчиб шунда қўрқувдан,
Барча энур Тангрини таниб
Ва осийлар қулар юзтубан
Ловиллаган ўтга чулғаниб.

IV

Кўп қадимда, қодир Яратган,
Кибрдан маст ҳоким бир куни
Баслашмоқчи бўлди сен билан;
Босиб қўйдинг, лекин, сен уни.
Дединг: «Ерга бахш этиб ҳаёт,
Жазоларман ўлим билан бот,
Измимдадир менинг бор дунё».
«Мен ҳам, — деди у, — бериб ҳаёт,
Жазоларман ўлим билан бот:
Мен сен билан тенгман, эй Худо».
Лек сендаги илоҳий шахтдан
Ўчди осий такаббур уни:
«Мен чиқардим қуёшни шарқдан,
Қани, чиқар ғарбдан сен уни!»

V

Ер турғундир; гумбази само
Дастингдадир, дастинг толмагай,
У қуруқлик ё сувга асло
Қулаб, бизни босиб қолмагай.

Сен қуёшни ёқдинг, Яратган,
У ёритгай еру кўкни тек
Биллур ичра ёғду таратган
Зайтун мойи сингган пиликдек!

Яратганга сиғин, у қодир:
Жазирама кунда ҳимоя;
Булутларни кўкка йиғадир;
Бахш этадир оғочга соя.

У шафикдир: у Муҳаммадга
Очди порлоқ Қуръонни Аршдан;
Топинайлик нури абадга,
Кўзимиздан арисин туман.

VI

Кирмадингиз тушга беҳуда
Салла ўраб, айтиб такбирлар,
Қўлда тутиб қонли шимширлар
Сиз хандақда, қалъа устида.

Тингланг шодон даъват сасини,
Ўтли саҳро ўғлонлари, сиз!
Канизларни асир олингиз,
Бўлашингиз жанг ўлжасини!

Сиз енгдингиз: сизга шон кулар,
Қўркоьсларнинг аҳволи хароб.
Ғазоватга бермади жавоб
Сирли тушга инонмай улар.

Суқланганча ўлжага бу дам,
Қилмишидан пушаймон, секин,
Қўшиб олинг, дерлар, бизни ҳам:
Сизлар эса рад этинг кескин.

Жангда шаҳид кетганлар албат
Жаннатмакон дея олди ном.
Улар энди дохилсиз ором,
Фароғатга чўмди то абад.

VII

Қўзғол, эй хавфнок:
Бу тун ғорингда Мукаддас чироқ
Ёнур тонггача. Сидқий тоат-ла
Қувгил, пайғамбар,
Ғамгин ўйларни,
Нопок рўёни!
Тонггача тоат,
Ибодат айла;
Арш китобини
Ўқи тонггача!

VIII

Виждонингни сотиб рангпар фақирлик узра,
Эҳсон сочма сен тамагир қўл билан сира;

Аршга мақбул бўлгай фақат тўлиқ саховат,
Маҳшар куни бўлиқ ҳосил берган ер монанд,

Уруғ сочган, бахтли ихлосманд,
У юз карра тақцирлагай заҳматинг албат.

Лекин агар бу дунёда феълинг қилиб тор,
Сен хасислик билан тутсанг гадога нисор,

Бахил кўлинг юмиб турсанг оғриниб, малул,
Билки: берган хайр-эҳсонинг харсангдан жала

Ювган гарддек кетар бир йўла, —
Яратганнинг даргоҳида бўлмагай қабул.

IX

Сўнг ҳорғин йўловчи шаккоклик килди:
Сув ила сояни Тангри деб билди.

Саҳрода тентираб уч кеча-кундуз,
Ҳарорат ва чангдан зўрға очиб кўз,

Бокаркан атрофга ноумид, нолон,
Хурмою қудуқни кўрди ногаҳон.

У танҳо хурмога отди ўзини,
Ёрилган тилию қақрок кўзини

Оромбахш сув ила сарафроз этди,
Сўнг хачир ёнида уйқуга кетди

Ва ўтди устидан йиллар карвони:
Бирубор Тангрининг шудир фармони.

Келганда йўлчига уйғонмоқ они,
Кўз очиб тинглади олис нидони:

«Кўпданми уйқуга кетдинг саҳрода?»
У жавоб беради: «Кечга самода

Чошгоҳнинг қуёши кезарди юксак,
Чошгоҳдан то чошгоҳ ухлабман, демак».

Нидо дер: «Йўқ, йўлчи, ухладинг узоқ,
Ётганда ёш эдинг, қарибсан-ку боқ,

Боқ, хурмо ўрнида бир ҳовуч кукун,
Бу сувсиз масканда қуримиш бутун

Қум босган ул қудуқ — саҳро булоғи;
Боқ, ётар оқариб хачир чаноғи».

Ғам билан оҳ тортди бир лаҳзалик чол
Қалтирок бошини эгиб бемажол…

Мўъжиза рўй берди шу дам саҳрода:
Барига жон кирди, янги жилода

Яна бош силкиди эпкиндан хурмо,
Яна сувга тўлди қудуқ руҳафзо.

Окарган сўнгаклар тикланиб бир-бир,
Вужудга кирди-ю, ҳангради хачир;

Йўлчи қувонч туйди, кучи жўш урди,
Қонида тирилган ёшлик гупурди;

Илоҳий бир ҳайрат қўзғолди унда:
Худони ёд айлаб йўл олди шунда.

1824

Абдулла Шер таржимаси

Pushkinning Sharq olami, Islom dini va Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ga bo‘lgan iliq munosabati zamondoshlarini hayratlantirardi. Do‘stlari uni: “Muhammadning havoriysi” deb atashardi. Shoir sharqona odob-axloq fazilatlarini aks ettirib, “Boqchasaroy fontani” asarini yozdi. Shundan so‘ng uning Islom va Qur’on, Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ga bo‘lgan hurmat-e’tibori yanada ortib bordi. Bu muhabbat shoirning “Qur’onga taqlid” asarini ta’lif etishiga sabab bo‘ldi

HAZRATI MUHAMMADNING HAVORIYSI
Malika Barnoyeva tayyorlagan

Rus shoiri, yozuvchi va dramaturg Aleksandr Pushkinning Islom dini bilan ilk tanishuvi Shimoliy Kavkaz, Qrimga safari chog‘ida sodir bo‘ldi.

U masjidlarda bo‘lib, Qur’on tilovatlarini tingladi, musulmonlar hayotini katta qiziqish bilan kuzatdi. Ushbu taassurotlari sabab “Kavkaz asiri”, “Boqchasaroy fontani” va “Qur’onga taqlid” asarlari dunyo yuzini ko‘rdi.

Pushkinning Sharq olami, Islom dini va Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ga bo‘lgan iliq munosabati zamondoshlarini hayratlantirardi. Do‘stlari uni: “Muhammadning havoriysi” deb atashardi. Shoir sharqona odob-axloq fazilatlarini aks ettirib, “Boqchasaroy fontani” asarini yozdi. Shundan so‘ng uning Islom va Qur’on, Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ga bo‘lgan hurmat-e’tibori yanada ortib bordi. Bu muhabbat shoirning “Qur’onga taqlid” asarini ta’lif etishiga sabab bo‘ldi. Ushbu asar butun rus adabiyotida alohida o‘rin egallab, barchaning hayrat va qiziqishini qozondi.

“Qur’onga taqlid” asari to‘qqiz qismdan iborat bo‘lib, har birida alohida mavzuga murojaat etilgan. Birinchi qismda Qur’onning nozil bo‘lishi, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) va Haq Kunga ishongan har bir kishining Allohga bo‘lgan muhabbati aks etgan. Ikkinchi qism mo‘minlarning onalari (roziyallohu anhum)ga bag‘ishlanadi. Uchinchi qismning asosida Abasa va Haj suralarining ayrim oyatlari ma’nolari mujassam. To‘rtinchi qismda Ibrohim (alayhissalom) bilan Namrud ibn Kan’on o‘rtasidagi munozara o‘z ifodasini topgan. Beshinchi qismda Alloh taologa hamd, Unga iltijolar aks etgan. Oltinchi qism sahobalarga bag‘ishlanadi. Yettinchi qismda Oli Imron surasidan oyatlar keltiriladi. Sakkizinchi qismda yetimlar haqida so‘z boradi. So‘nggi to‘qqizinchi qismda Allohga zorlangan yo‘lovchining ojizona ahvoli, yer va osmonlar Yaratuvchisining marhamati haqida hikoya qilinadi.

Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ga ehtirom Pushkinning boshqa asarlarida ham o‘z aksini topgan. Masalan, “Boris Godunov”dagi quyidagi satrlar aynan “Amallar niyatlarga ko‘radir” (Imom Buxoriy) hadisidan olingan:

Sening so‘zing, amalingga odamlar erur hakam,
Qalbingdagi niyatni ko‘ruvchi yolg‘iz Egam.

Adabiyotshunos olimlarning ta’kidlashicha, shoir quyidagi she’riy satrlarni payg‘ambarlar sarvari Muhammad (sollallohu alayhi va sallam)ga cheksiz mehr ifodasi sifatida bag‘ishlagan.

Ruhiy tashnalikda horg‘in, sargardon,
Zulmat sahrosida ko‘p kezib yurdim.
Ham olti qanotli farishta ko‘rdim –
Ikki yo‘l ustida bo‘ldi namoyon.

Yengil barmoqlari – yengil tush kabi
Ko‘zu kiprigimga to‘qinib o‘tdi,
Bashorat nuri-la charaqlab ketdi –
Seskanib, ko‘z ochgan burgut qush kabi.

Quloqlarimga ham tegib o‘tdi u,
To‘ldi quloqlarga sado va shov-shuv;
Tuydim men – larzada edi osmon,
Malaklarning baland uchishin ko‘rdim…

Dengiz maxluqlari yuzishar chunon,
Vodiylarda ko‘kat so‘lishin ko‘rdim.

…Vahiy tushdi ko‘kdan – Tangri maqoli:
– “Qo‘zg‘al, ey Payg‘ambar, Menga quloq sol,
Irodam-la to‘lib haqlik taratgil,
Dengizda, tuproqda aylan, ayt maqol,
So‘z aytib insonlar qalbin yoqa bil”.

(“Payg‘ambar” she’ridan. 1826 yil, Mirtemir tarjimasi).

Xullas, Ilohiy kalom, Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ning mukammal sunnat yo‘li, Islomning bag‘rikengligi, musulmonlarning o‘zaro birdamligi mashhur rus shoirini ilhomlantirgani, to‘lqinlantirgani ma’lum bo‘ladi.

Manba: www.hidoyat.uz

Aleksandr PUSHKIN
SHARQONA OHANGLAR

BOQCHASAROY FONTANIGA

Ishq fontani, ey o‘lmas fontan.
Senga ikki qizil gul sovg‘am!
Shildirashing yoqimli chunon,
Shoirona ko‘z yoshlaring ham.

Sachrar menga kumush to‘zoning,
Esar salqin shabnam nafasi,
Tinmayin oq, yupanch chashmasi!
Shildir-shildir so‘yla dostoning…

Ishq fontani, qayg‘uli fontan,
Marmaringdan ayladim so‘roq,
Men eshitdim yiroq elga shon;
Mariyadan aytmading biroq…

Unut bo‘lding nahotki mangu —
Sen, ey so‘lgin haram yulduzi?
Yo Mariya, Zarema bonu —
Nahot shirin xayolning o‘zi?

Yoki bari shirin bir uyqu,
Bu qorongi xilvatda xayol,
Yo bir damlik timsolmidi u,
Yo qalbdagi majhul ideal?

1824

PAYG‘AMBAR

Ruhiy tashnalikda horg‘in, sargardon,
Zulmat sahrosida ko‘p sanqib yurdim.
Ham olti qanotlik farishta ko‘rdim —
Ikki yo‘l ustida bo‘ldi namoyon.

Yengil barmoqlari — yengil tush kabi
Ko‘zu kiprigimga to‘qinib o‘tdi,
Bashorat nuri-la charaqlab ketdi —
Seskanib, ko‘z ochgan burgut qush kabi.
Quloqlarimga ham tegib o‘tdi u,
Bo‘ldi quloqlarga sado va shov-shuv;
Tuydim men — larzada edi osmon,
Malaklarning baland uchishin ko‘rdim.
Dengiz maxluqlari yuzishar chunon,
Vodiylarda ko‘kan so‘lishin ko‘rdim.

U mening og‘zimga yopishdi shu dam,
Gunohkor tilimni sug‘urib oldi,
Kazzob, safsataboz edi tilim ham.
Jonsiz ogzim ochib, o‘rnata qoldi —
Hikmatli ilondan olib zahar til.
Qonli qo‘li bilan darrov isrofil.
Qilich-la siynamni etib choku chok,
Titroq yuragimni yulib oldi u,
Yolqinlangan ko‘mir cho‘g‘ini shu choq
Siynayi poramga joylay qoldi u.

Dashtda yotar edim murda misoli,
Vahiy tushdi ko‘kdan — tangri maqoli:
«Qo‘zg‘al, ey payg‘ambar, menga quloqsol,
Irodam-la to‘lib haqlik taratgil,
Dengizda, tuproqda aylan, ayt maqol,
So‘z aytib insonlar qalbin yoqa bil.

1826

Mirtemir tarjimalari

HOFIZDAN

Jang shavqini dilda uyg‘otma,
Yonma, yigit, zafar, shon bilan.
Qonli harbga o‘zingni otma
Karabaxlik olomon bilan.

Balki seni o‘ldirmas qotil,
Maydon aro, qilichlar aro.
Barnoliging ko‘rgan Azroil
Yubormagay bemahal qazo.

Bir narsadan qo‘rqaman faqat:
Oshno bo‘lib jangda beboklik,
Senda qolmas dilbar nazokat,
Bu mayinlik, go‘zallik, poklik.

Erkin Vohidov tarjimasi

QUR’ONGA TAQLID

P.A. Osipovaga bag‘ishlanadi

I

Ont ichaman juftu toq haqqi,
Qilich haqqi, g‘azovat haqqi,
Ont ichaman men Zuhro haqqi,
Xuftondagi ibodat haqqi:

Ayt-chi, seni qachon tark etdim?!
Men go‘shai taskin ichra, ayt,
Boshin silab, kimni berkitdim
Sinchil nigoh ta’qib etgan payt?!

Men emasmi, sen — tashna uchun
Sahro suvin yo‘kdan bor qilgan?
Men emasmi, tilingni butun
Aqllarga hukmdor kilgan?

Mardona bo‘l, yov bil yolg‘onni,
Haq yo‘lidan dadil yur, marg‘ub,
Yetimlarni suyub, Qur’onni
Qullarimga aylagil targ‘ib.

II

Ey, Rasulning pok ayollari,
Ustuvorsiz jami ayoldan:
Sizga dahshat – fisq xayollari.
Siz orombaxsh go‘sha ichra shan,
Ma’sum yashang: sizgadir meros
Bibi Maryam yopingan libos.

Sadoqatli qalbni asrangiz
Halol og‘ush, qutlug‘ ishq uchun,
Osiylarning nazari bu kun
Yuzingizga tushmagay hargiz!
Sizlar esa, ey sahobalar,
Muhammadga bo‘larkan mehmon, —
Zinhor uni g‘ayri yo‘l tomon
Boshlamoqdan qiling tavbalar.

U ilohiy vahiyga shaydo –
Yashar ekan, boqmagay aslo
Madhiyalar, hissiz so‘zlarga:
Shukr deya, e’zozlab bazmin,
Pok dil bilan qilingiz ta’zim
Uyidagi yosh kanizlarga.

III

Qavoq uydi, ko‘ngli g‘ashlanib,
Ko‘r sharpasin sezgan payg‘ambar:
Yugurar-u, yomonlik yanib,
Dilga raxna solishga ko‘rqar.

Kalomullo, senga, payg‘ambar,
Berilmagan shakkoklar uchun.
Targ‘ib ayla Qur’onni, magar
Osiylarni zo‘rlamoq nechun!

Nimasiga kekkayar inson –
Tug‘ilgani uchunmi ojiz?
Qo‘g‘irchokdek yashab notavon,
So‘ng o‘lgani uchunmi ojiz?

Tangri avval o‘ldirib farshda,
So‘ng jon ato etganigami?
Kunlarini qo‘riqlab Arshda –
Qismatga jo etganigami?

Yo bergani uchunmi rizq-ro‘z,
Zaytunni ham, xurmo, nonni ham?
Mehnatini olqishlab beso‘z
Tokzorni ham, paykal, donni ham?

Sur tortadi, biroq, Isrofil;
Yerda qo‘par qiyomat kuni:
Onasidan bezadi o‘g‘il,
Og‘asini tark aylar ini.

Quti o‘chib shunda qo‘rquvdan,
Barcha enur Tangrini tanib
Va osiylar qular yuztuban
Lovillagan o‘tga chulg‘anib.

IV

Ko‘p qadimda, qodir Yaratgan,
Kibrdan mast hokim bir kuni
Baslashmoqchi bo‘ldi sen bilan;
Bosib qo‘yding, lekin, sen uni.
Deding: «Yerga baxsh etib hayot,
Jazolarman o‘lim bilan bot,
Izmimdadir mening bor dunyo».
«Men ham, — dedi u, — berib hayot,
Jazolarman o‘lim bilan bot:
Men sen bilan tengman, ey Xudo».
Lek sendagi ilohiy shaxtdan
O‘chdi osiy takabbur uni:
«Men chiqardim quyoshni sharqdan,
Qani, chiqar g‘arbdan sen uni!»

V

Yer turg‘undir; gumbazi samo
Dastingdadir, dasting tolmagay,
U quruqlik yo suvga aslo
Qulab, bizni bosib qolmagay.

Sen quyoshni yoqding, Yaratgan,
U yoritgay yeru ko‘kni tek
Billur ichra yog‘du taratgan
Zaytun moyi singgan pilikdek!

Yaratganga sig‘in, u qodir:
Jazirama kunda himoya;
Bulutlarni ko‘kka yig‘adir;
Baxsh etadir og‘ochga soya.

U shafikdir: u Muhammadga
Ochdi porloq Qur’onni Arshdan;
Topinaylik nuri abadga,
Ko‘zimizdan arisin tuman.

VI

Kirmadingiz tushga behuda
Salla o‘rab, aytib takbirlar,
Qo‘lda tutib qonli shimshirlar
Siz xandaqda, qal’a ustida.

Tinglang shodon da’vat sasini,
O‘tli sahro o‘g‘lonlari, siz!
Kanizlarni asir olingiz,
Bo‘lashingiz jang o‘ljasini!

Siz yengdingiz: sizga shon kular,
Qo‘rkoslarning ahvoli xarob.
G‘azovatga bermadi javob
Sirli tushga inonmay ular.

Suqlangancha o‘ljaga bu dam,
Qilmishidan pushaymon, sekin,
Qo‘shib oling, derlar, bizni ham:
Sizlar esa rad eting keskin.

Jangda shahid ketganlar albat
Jannatmakon deya oldi nom.
Ular endi doxilsiz orom,
Farog‘atga cho‘mdi to abad.

VII

Qo‘zg‘ol, ey xavfnok:
Bu tun g‘oringda Mukaddas chiroq
Yonur tonggacha. Sidqiy toat-la
Quvgil, payg‘ambar,
G‘amgin o‘ylarni,
Nopok ro‘yoni!
Tonggacha toat,
Ibodat ayla;
Arsh kitobini
O‘qi tonggacha!

VIII

Vijdoningni sotib rangpar faqirlik uzra,
Ehson sochma sen tamagir qo‘l bilan sira;

Arshga maqbul bo‘lgay faqat to‘liq saxovat,
Mahshar kuni bo‘liq hosil bergan yer monand,

Urug‘ sochgan, baxtli ixlosmand,
U yuz karra taqsirlagay zahmating albat.

Lekin agar bu dunyoda fe’ling qilib tor,
Sen xasislik bilan tutsang gadoga nisor,

Baxil ko‘ling yumib tursang og‘rinib, malul,
Bilki: bergan xayr-ehsoning xarsangdan jala

Yuvgan garddek ketar bir yo‘la, —
Yaratganning dargohida bo‘lmagay qabul.

IX

So‘ng horg‘in yo‘lovchi shakkoklik kildi:
Suv ila soyani Tangri deb bildi.

Sahroda tentirab uch kecha-kunduz,
Harorat va changdan zo‘rg‘a ochib ko‘z,

Bokarkan atrofga noumid, nolon,
Xurmoyu quduqni ko‘rdi nogahon.

U tanho xurmoga otdi o‘zini,
Yorilgan tiliyu qaqrok ko‘zini

Orombaxsh suv ila sarafroz etdi,
So‘ng xachir yonida uyquga ketdi

Va o‘tdi ustidan yillar karvoni:
Birubor Tangrining shudir farmoni.

Kelganda yo‘lchiga uyg‘onmoq oni,
Ko‘z ochib tingladi olis nidoni:

«Ko‘pdanmi uyquga ketding sahroda?»
U javob beradi: «Kechga samoda

Choshgohning quyoshi kezardi yuksak,
Choshgohdan to choshgoh uxlabman, demak».

Nido der: «Yo‘q, yo‘lchi, uxlading uzoq,
Yotganda yosh eding, qaribsan-ku boq,

Boq, xurmo o‘rnida bir hovuch kukun,
Bu suvsiz maskanda qurimish butun

Qum bosgan ul quduq — sahro bulog‘i;
Boq, yotar oqarib xachir chanog‘i».

G‘am bilan oh tortdi bir lahzalik chol
Qaltirok boshini egib bemajol…

Mo‘’jiza ro‘y berdi shu dam sahroda:
Bariga jon kirdi, yangi jiloda

Yana bosh silkidi epkindan xurmo,
Yana suvga to‘ldi quduq ruhafzo.

Okargan so‘ngaklar tiklanib bir-bir,
Vujudga kirdi-yu, hangradi xachir;

Yo‘lchi quvonch tuydi, kuchi jo‘sh urdi,
Qonida tirilgan yoshlik gupurdi;

Ilohiy bir hayrat qo‘zg‘oldi unda:
Xudoni yod aylab yo‘l oldi shunda.

1824

Abdulla Sher tarjimasi