Муҳаммад пайғамбарларнинг энг улуғидир. Агар у бугунги дунёнинг ҳукмдори бўлганида эди, инсониятнинг барча муаммолари тугунини тадбир ва заковат ила бир-бир ечарди.
БЕРНАД ШОУ
ИСЛОМ ВА УНИНГ ЭЛЧИСИ
ҲАЗРАТИ РАСУЛУЛЛОҲ ҲАҚИДА
Бернард ШОУ (1856.26.7, Дублин 1950.2.11, Эйот-Сент-Лоренс) — инглиз ёзувчиси, драматург. Нобель мукофоти лауреати (1925). 1871 йилда диний мактабни тугатгач, бирмунча вақт руҳоний бўлиб ишлаган. 1876 йилда Лондонга кўчиб бориб, журналистика ва бадиий ижод билан шуғулланган. Дастлабки романлари — «Миси чиққан никоҳ»,«Артист севгиси», «Кэшел Байроннинг касбкори», «Ҳаваскор социалист» 1881—83 йиллар чоп этилган.
Шоунинг «Тул хонадонлари» (1882),«Юракхўр» (1883), «Уоррен хонимнинг касбкори», (1884) илк пьесалари саҳна юзини кўра олмаган. Шу боис муаллиф уларни «Ёқимсиз пьесалар» (1898) номи билан нашр этган. Шундан сўнг Шоунинг «Ёқимли пьесалар» («Қурол ва инсон». Кандид», 1894; «Тақдир арзандаси», «Яшасак — кўрармиз», 1895) ҳамда «Пуританлар учун учта пьеса» («Шайтоннинг шогирди», 1896—97; «Цезарь ва Клеопатра», 1898; «Капитан Брасбунднинг мурожаати» эълон қилинган. Ушбу пьесаларни яратиш жараёнида Шоунинг драматургик методи узилкесил шаклланган ва у «ғоялар драмаси» сифатида шуҳрат қозонган замонавий драматургиянинг асосчиларидан бири бўлиб қолган. Жаҳон драматургия тарихига сермаҳсул драматурглардан бири сифатида кирган Бернард Шоу 30 дан зиёд саҳна асарларини яратган. Унинг «Пигмалион» (1913),«Юраклар вайрон бўлаётган хонадон» (191319), «Олма ортган арава» (1919), «Мафусаил сари орқага» (1918—20), «Авлиё Иоанна» (1923), «Ёмон бўлса ҳам, ҳақиқат» (1931), «Миллионер аёл» (1936), «Женева» (1938), «Яхши қирол Карлнинг олтин кунларида» (1939) каби асарлари рангбаранг мавзуларга, турли жанр кўринишларига эга бўлиб, унда тарих ва жамиятда рўй берган воқеалар янгича талқин этилган, жамиятда содир бўлаётган ўзгаришларни турли нуқтаи назардан кўрсатишга қаратилган. Шоунинг гуманизм ғоялари билан суғорилган драматургияси 20-аср адабиётида муҳим воқеа бўлган, жаҳон драматургияси ва театрининг кейинги тараққиётига катта туртки берган. Айрим пьесалари ўзбек тилига таржима қилинган.
■ Ҳайрат берувчи қувватга эга бўлгани учун Муҳаммад динига нисбатан анчадан бери чуқур ҳурмат билан қарайман. Менга шундай туюладики, Ислом дини тинмай ўзгараётган ҳаётнинг турли лавҳаларига ва ҳар даврга мос келадиган фикрлари бор ягона диндир. Мендек машҳур кишиларнинг келажак ҳақидаги фикр ва тушунчаларига аҳамият бериш керак. Мен Исломиятни эртанги Европа қабул қилишини сўйладим. Ўрта асрдаги черков ўз ҳасадлари ва жоҳилликлари сабабли Исломиятни қора ранглар билан тасвирлади. Улар Муҳаммад (с.а.в.) ва унинг динидан ҳам нафратланиш руҳида тарбияландилар. Уларнинг наздида Муҳаммад (с.а.в.) «Антихрист» (Исонинг душмани) эмиш.
■ Муҳаммад!.. Бу фавқулодда инсоннинг ажойиб ҳаётини ўргандим. У Исо душмани эмас, балки бутун инсониятнинг қутқарувчисидир. Агар унга ўхшаган бирор инсон бугунги дунёнинг бошқарувини қўлига олса, аниқ ишонаманки, инсониятни тинчлик ва саодатга элтади.
■ Муҳаммад пайғамбарларнинг энг улуғидир. Агар у бугунги дунёнинг ҳукмдори бўлганида эди, инсониятнинг барча муаммолари тугунини тадбир ва заковат ила бир-бир ечарди.
■ Муҳаммаднинг дини аҳли башар учун барча давру замонларда асқотадиган ягона дин эканлигига ишонаман. Бу дин инсониятнинг барча насллари таважжуҳини ўзига жалб қила олиш қобилиятига эга.
■ У Ҳижоз минтақаси аҳолисини қабилавий жанг-жадаллар чангалидан қутқарди. Уларни миллий бирдамликка эриштирди. У сафсата сотувчи маст-аласт қавмни парҳезкор қавмга, қонунсиз бир жамиятни тартиб-интизомли жамиятга, ахлоқсиз тубан ҳаётни энг олий инсоний ахлоқ-одоб ҳукмрон бўлган жамиятга айлантирди
■ Кези келганда айтишимиз керакки, ўн тўққизинчи юз йилда Чарлиле, Гёте ва Гиббон каби олим ва ёзувчилар Муҳаммад (с.а.в.) динида ҳақиқий қиймат кўрдилар. Шу зайлда Европа Исломиятга нисбатан бошқачароқ муносабат билдира бошлади. Бугунги Европа бу йўлда яна-да олдинга бормоқда ва Муҳаммад (с.а.в.) динига ошиқ бўлмоқда. Келажак асрда бундан-да илгарилаб кетади. Европа барча муаммо ва дардларидан қутулиш учун бу диннинг қандай муҳим восита эканини билади. Менинг тушунчамнинг мана шу жиҳатини англашингиз керак. Ҳозирда ҳам менинг ватандошларим ва бошқа европалик бир қанча кишилар Муҳаммад (с.а.в.)нинг динини қабул қилдилар.
■ Агар Муҳаммаддек (с.а.в.) бир одам ҳозирги дунёни бошқарганида эди, бу дунёнинг мушкулотларини ҳал қилишга у муваффақ бўлар эди, бу эса, ўз навбатида, ҳозирги дунёга етишмаётган хотиржамлик ва бахтни олиб келган бўларди.
■ Мусулмонларнинг намози икки мингинчи йилда дунё тиббий тавсияномаларидан жой олади.
■ Черковлар оддийлик ва содда кўнгилли бўлишни ўргатганларидай ўзлари ҳам ўрганишлари керак…
■ Мабодо бирор бир дин кейинги 100 мобайнида Англияни, қолаверса бутун Европани бошқариш имкониятига эга бўлса, бу фақатгина Ислом бўлиши мумкин.
■ Дин бизни жасоратли қилади, динсиз барчамиз қўрқоқмиз.
■ Дин ягонадир, аммо унинг юзлаб қиёфаси бор.
■ Парвардигор биз учун гўзал дунёни яратди, аммо биз уни вайрон этаяпмиз.
■ Эътиқод бўлмаган жойда мунофиқлик уйғунлик бўлади, билим бўлмаган жойда билимсизликнинг исми билим бўлади.
Muhammad!.. Bu favqulodda insonning ajoyib hayotini o‘rgandim. U Iso dushmani emas, balki butun insoniyatning qutqaruvchisidir. Agar unga o‘xshagan biror inson bugungi dunyoning boshqaruvini qo‘liga olsa, aniq ishonamanki, insoniyatni tinchlik va saodatga eltadi.
BЕRNAD SHOU
ISLOM VA UNING ELCHISI
HAZRATI RASULULLOH HAQIDA
Bernard SHOU (1856.26.7, Dublin 1950.2.11, Eyot-Sent-Lorens) — ingliz yozuvchisi, dramaturg. Nobel mukofoti laureati (1925). 1871 yilda diniy maktabni tugatgach, birmuncha vaqt ruhoniy bo‘lib ishlagan. 1876 yilda Londonga ko‘chib borib, jurnalistika va badiiy ijod bilan shug‘ullangan. Dastlabki romanlari — «Misi chiqqan nikoh»,«Artist sevgisi», «Keshel Bayronning kasbkori», «Havaskor sotsialist» 1881—83 yillar chop etilgan.
Shouning «Tul xonadonlari» (1882),«Yurakxo‘r» (1883), «Uorren xonimning kasbkori», (1884) ilk pyesalari sahna yuzini ko‘ra olmagan. Shu bois muallif ularni «Yoqimsiz pyesalar» (1898) nomi bilan nashr etgan. Shundan so‘ng Shouning «Yoqimli pyesalar» («Qurol va inson». Kandid», 1894; «Taqdir arzandasi», «Yashasak — ko‘rarmiz», 1895) hamda «Puritanlar uchun uchta pyesa» («Shaytonning shogirdi», 1896—97; «Sezar va Kleopatra», 1898; «Kapitan Brasbundning murojaati» e’lon qilingan. Ushbu pyesalarni yaratish jarayonida Shouning dramaturgik metodi uzilkesil shakllangan va u «g‘oyalar dramasi» sifatida shuhrat qozongan zamonaviy dramaturgiyaning asoschilaridan biri bo‘lib qolgan. Jahon dramaturgiya tarixiga sermahsul dramaturglardan biri sifatida kirgan Bernard Shou 30 dan ziyod sahna asarlarini yaratgan. Uning «Pigmalion» (1913),«Yuraklar vayron bo‘layotgan xonadon» (191319), «Olma ortgan arava» (1919), «Mafusail sari orqaga» (1918—20), «Avliyo Ioanna» (1923), «Yomon bo‘lsa ham, haqiqat» (1931), «Millioner ayol» (1936), «Jeneva» (1938), «Yaxshi qirol Karlning oltin kunlarida» (1939) kabi asarlari rangbarang mavzularga, turli janr ko‘rinishlariga ega bo‘lib, unda tarix va jamiyatda ro‘y bergan voqealar yangicha talqin etilgan, jamiyatda sodir bo‘layotgan o‘zgarishlarni turli nuqtai nazardan ko‘rsatishga qaratilgan. Shouning gumanizm g‘oyalari bilan sug‘orilgan dramaturgiyasi 20-asr adabiyotida muhim voqea bo‘lgan, jahon dramaturgiyasi va teatrining keyingi taraqqiyotiga katta turtki bergan. Ayrim pyesalari o‘zbek tiliga tarjima qilingan.
■ Hayrat beruvchi quvvatga ega bo‘lgani uchun Muhammad diniga nisbatan anchadan beri chuqur hurmat bilan qarayman. Menga shunday tuyuladiki, Islom dini tinmay o‘zgarayotgan hayotning turli lavhalariga va har davrga mos keladigan fikrlari bor yagona dindir. Mendek mashhur kishilarning kelajak haqidagi fikr va tushunchalariga ahamiyat berish kerak. Men Islomiyatni ertangi Yevropa qabul qilishini so‘yladim. O‘rta asrdagi cherkov o‘z hasadlari va johilliklari sababli Islomiyatni qora ranglar bilan tasvirladi. Ular Muhammad (s.a.v.) va uning dinidan ham nafratlanish ruhida tarbiyalandilar. Ularning nazdida Muhammad (s.a.v.) “Antixrist” (Isoning dushmani) emish.
■ Muhammad!.. Bu favqulodda insonning ajoyib hayotini o‘rgandim. U Iso dushmani emas, balki butun insoniyatning qutqaruvchisidir. Agar unga o‘xshagan biror inson bugungi dunyoning boshqaruvini qo‘liga olsa, aniq ishonamanki, insoniyatni tinchlik va saodatga eltadi.
■ Muhammad payg‘ambarlarning eng ulug‘idir. Agar u bugungi dunyoning hukmdori bo‘lganida edi, insoniyatning barcha muammolari tugunini tadbir va zakovat ila bir-bir yechardi.
■ Muhammadning dini ahli bashar uchun barcha davru zamonlarda asqotadigan yagona din ekanligiga ishonaman. Bu din insoniyatning barcha nasllari tavajjuhini o‘ziga jalb qila olish qobiliyatiga ega.
■ U Hijoz mintaqasi aholisini qabilaviy jang-jadallar changalidan qutqardi. Ularni milliy birdamlikka erishtirdi. U safsata sotuvchi mast-alast qavmni parhezkor qavmga, qonunsiz bir jamiyatni tartib-intizomli jamiyatga, axloqsiz tuban hayotni eng oliy insoniy axloq-odob hukmron bo‘lgan jamiyatga aylantirdi
■ Kezi kelganda aytishimiz kerakki, o‘n to‘qqizinchi yuz yilda Charlile, Gyote va Gibbon kabi olim va yozuvchilar Muhammad (s.a.v.) dinida haqiqiy qiymat ko‘rdilar. Shu zaylda Yevropa Islomiyatga nisbatan boshqacharoq munosabat bildira boshladi. Bugungi Yevropa bu yo‘lda yana-da oldinga bormoqda va Muhammad (s.a.v.) diniga oshiq bo‘lmoqda. Kelajak asrda bundan-da ilgarilab ketadi. Yevropa barcha muammo va dardlaridan qutulish uchun bu dinning qanday muhim vosita ekanini biladi. Mening tushunchamning mana shu jihatini anglashingiz kerak. Hozirda ham mening vatandoshlarim va boshqa yevropalik bir qancha kishilar Muhammad (s.a.v.)ning dinini qabul qildilar.
■ Agar Muhammaddek (s.a.v.) bir odam hozirgi dunyoni boshqarganida edi, bu dunyoning mushkulotlarini hal qilishga u muvaffaq bo‘lar edi, bu esa, o‘z navbatida, hozirgi dunyoga yetishmayotgan xotirjamlik va baxtni olib kelgan bo‘lardi.
■ Musulmonlarning namozi ikki minginchi yilda dunyo tibbiy tavsiyanomalaridan joy oladi.
■ Cherkovlar oddiylik va sodda ko‘ngilli bo‘lishni o‘rgatganlariday o‘zlari ham o‘rganishlari kerak…
■ Mabodo biror bir din keyingi 100 mobaynida Angliyani, qolaversa butun Yevropani boshqarish imkoniyatiga ega bo‘lsa, bu faqatgina Islom bo‘lishi mumkin.
■ Din bizni jasoratli qiladi, dinsiz barchamiz qo‘rqoqmiz.
■ Din yagonadir, ammo uning yuzlab qiyofasi bor.
■ Parvardigor biz uchun go‘zal dunyoni yaratdi, ammo biz uni vayron etayapmiz.
■ E’tiqod bo‘lmagan joyda munofiqlik uyg‘unlik bo‘ladi, bilim bo‘lmagan joyda bilimsizlikning ismi bilim bo‘ladi.
