29 апрел — Таниқли юнон шоири Константинос Кавафис таваллуд топган кун

ХХ аср юнон шеъриятида Константинос Кавафис ижодидан таъсирланмаган шоир йўқ, деган гапни эшитсангиз, бу эътирофни адабий лоф эмас, айни ҳақиқат сифатида қабул қилинг. Асосий ижоди қирқ ёшидан бошланган шоир бутун ҳаёти давомида бор-йўғи 154 шеър ёзган. Бу гапни бугунги айрим шоирларимиз эшитганда, ҳайрон қолишса керак.

Константинос Кавафис
ШЕЪРЛАР
Хуршид Даврон таржималари

Константинос Кавафис (юнонча: Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, 29. 04.1863, Искандари, Миср — 29. 04. 1933, Искандария) — янги давр (янгиланган юнон тилидаги) юнон шеъриятининг энг юксак вакили. Келиб чиқиши истанбуллик бўлган савдогар оиласида, ўша пайтда Усмонли турклар салтанати таркибида бўлган Мисрнинг Искандария шаҳрида туғилган. Асосий ижоди қирқ ёшидан бошланган шоир бутун ҳаёти давомида бор-йўғи 154 шеър ёзган.Юнон шеъриятида Кавафиснинг ижодидан таъсирланмаган шоир топилмайди.

ИТАКА

Итакага боришни ўйласанг агар,
Саргузашт, тажриба, афсунга тўла
Сафаринг узоқ бўлишини сўраб, йўлга чиқ.

Қаҳрли Посейдон, тепакўзу одамхўр девлар
Сени ваҳимага солмасин, токи
Олижаноб ҳислару буюк мақсадлар
Жисмингда, руҳингда барқарор экан,
Улар йўлларингни тўса олмагай.

Қаҳрли Посейдон,
тепакўзу одамхўр девлар
Йўлларингда дуч келмас,токи
Ўзинг юрагингда олиб юрмасанг,
Ҳадеб ўйламасанг агар уларни.

Сафаринг узоқ бўлишини сўра –
Токи насиб этсин қайта ва қайта
Саратон тонгида бегона бандаргоҳларга
Кириб борар чоғинг ҳайрат, ҳаяжон;

Меҳрибон финикияликлар меҳмони бўлгин,
Улардан харид қил қора оғочу
Маржону марварид, қаҳраболарни,
Яна сархуш қилгувчи ранг-баранг мушки анбарларни,
кўпроқ, жуда кўпроқ сархуший мушки анбарларни;
Кейин эса Миср шаҳарларин кез,
Донишмандлик сабоқларин ёд этиб ҳушёр.

Мудом ўй-хаёлингда, онг-шуурингда
Узоқ йўлнинг интиҳоси – Итака бўлсин
Аммо, асло қисқа йўлни танлама шошиб,
Йўлинг узоқ бўлсин, манзилинг – йироқ,
Фақат қартайганда манзилга етгин –
Токи сафар чоғи топган бойлигинг
Итакадан бирор нима сўрашингга ҳожат қолдирмасин.

Ахир, Итака сенга  инъом этди бемонанд сафар!
У бўлмаса, бир гўшада умринг ўтарди.
Бундан ортиқ туҳфа бермас сенга Итака.

Гар мободо манзилингни ғариб кўриб, кўнглинг тўлмаса,
Алдандим, деб ўйламоққа асло шошилма.
Чунки энди донишмандсан, дунёни кўрдинг,
Энди Итаканинг нималигин аниқ биласан.

ШАҲАР

Сен айтдинг: Уммонлар  ортида жаннат,
Чароғлари порлоқ шаҳру кентлар бор…
Туғилган шаҳримдан кетмасам бўлмас,
Бу ерда ҳаво йўқ, бу ер менга тор.

Бунда ақлим мурда, юрагим зада:
На бир мақсад бору на бахту шуур –
Ўтган йилларимнинг вайронасида
Бўм–бўш деразалар энди сочмас нур.”

Кошки билсанг эди, денгиз ортида
Сенга насиб бўлмас бир янги ватан!
Она шаҳринг, қора қисматинг каби,
Изингдан боради қаерга борсанг.

Туғилган юртингнинг кўчаларида
Бир умр юргайсан, тарк этолмайсан.
Ўша вайронада, ўша хонангда
Сочинг оқаргунча яшаб ўтгайсан.

Оқшомлари эски майхоналарда
Чанг босган хумлардан ҳўплагайсан май, –
Унда сенинг умринг қолмишдир мангу –
Бошқа қисмат сенга насиб бўлмагай.

ПОДШОҲ ДЕМЕТРИЙ

Македонлар уни эмас, Пиррни қувватлаб,
Тахтни бўшатишни талаб қилганда,
Бағоят улуғвор қалбнинг эгаси
Ҳукмдор Деметрий, нақлга кўра,
Подшоҳона иш тутмади — бир сўз демасдан,
Тожни ечиб, тахтдан тушиб йўлга отланди
Ва кетиш олдидан ечиб ташлади
Зардўзи хилъатини, қирмизи этигини,
Сўнг эгнига оддий либосни кийиб,
Ҳеч нима бўлмагандай саройдан чиқди —
Гўё ҳар куни томоша тугагандан сўнг
Қилиб юрган одатий иши —
Либосини алмаштирган актёр мисоли.

29 aprel — Taniqli yunon shoiri Konstantinos Kavafis tavallud topgan kun

XX asr yunon she’riyatida Konstantinos Kavafis ijodidan ta’sirlanmagan shoir yo‘q, degan gapni eshitsangiz, bu e’tirofni adabiy lof emas, ayni haqiqat sifatida qabul qiling. Asosiy ijodi qirq yoshidan boshlangan shoir butun hayoti davomida bor-yo‘g‘i 154 she’r yozgan. Bu gapni bugungi ayrim shoirlarimiz eshitganda, hayron qolishsa kerak.

Konstantinos Kavafis
SHE’RLAR
Xurshid Davron tarjimalari

Konstantinos Kavafis (yunoncha: Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, 29. 04.1863, Iskandari, Misr — 29. 04. 1933, Iskandariya) — yangi davr (yangilangan yunon tilidagi) yunon she’riyatining eng yuksak vakili. Kelib chiqishi istanbullik bo‘lgan savdogar oilasida, o‘sha paytda Usmonli turklar saltanati tarkibida bo‘lgan Misrning Iskandariya shahrida tug‘ilgan. Asosiy ijodi qirq yoshidan boshlangan shoir butun hayoti davomida bor-yo‘g‘i 154 she’r yozgan.Yunon she’riyatida Kavafisning ijodidan ta’sirlanmagan shoir topilmaydi.

ITAKA

Itakaga borishni  o‘ylasang agar,
Sarguzasht, tajriba, afsunga to‘la
Safaring uzoq bo‘lishini so‘rab, yo‘lga chiq.

Qahrli Poseydon, tepako‘zu odamxo‘r devlar
Seni vahimaga solmasin,toki
Olijanob hislaru buyuk maqsadlar
Jismingda, ruhingda barqaror ekan,
Ular yo‘llaringni to‘sa olmagay.

Qahrli Poseydon, tepako‘zu odamxo‘r devlar
Yo‘llaringda duch kelmas,toki
O‘zing yuragingda olib yurmasang,
Hadeb o‘ylamasang agar ularni.

Safaring uzoq bo‘lishini so‘ra –
Toki nasib etsin qayta va qayta
Saraton tongida begona bandargohlarga
Kirib borar chog‘ing hayrat, hayajon;

Mehribon finikiyaliklar mehmoni bo‘lgin,
Ulardan xarid qil qora og‘ochu
Marjonu marvarid, qahrabolarni,
Yana sarxush qilguvchi rang-barang mushki anbarlarni,
ko‘proq, juda ko‘proq sarxushiy mushki anbarlarni;
Keyin esa Misr shaharlarin kez,
Donishmandlik saboqlarin yod etib hushyor.

Mudom o‘y-xayolingda, ong-shuuringda
Uzoq yo‘lning intihosi – Itaka bo‘lsin
Ammo, aslo qisqa yo‘lni tanlama shoshib,
Yo‘ling uzoq bo‘lsin, manziling – yiroq,
Faqat qartayganda manzilga yetgin –
Toki safar chog‘i topgan boyliging
Itakadan zebu zarlar so‘rashingga izn bermasin.

Qanday uzoq safar in’om etdi Itaka!
U bo‘lmasa, bir go‘shada umring o‘tardi.
Bundan ortiq tuhfa bermas senga Itaka.

Gar mobodo manzilingni g‘arib ko‘rib, ko‘ngling to‘lmasa,
Aldandim, deb o‘ylamoqqa aslo shoshilma.
Chunki endi donishmandsan, dunyoni ko‘rding,
Endi Itakaning nimaligin aniq bilasan.

SHAHAR

Sen aytding: Ummonlar ortida jannat,
Charog‘lari porloq shahru kentlar bor…
Tug‘ilgan shahrimdan ketmasam bo‘lmas,
Bu yerda havo yo‘q, bu yer menga tor.

Bunda aqlim murda, yuragim zada:
Na bir maqsad boru na baxtu shuur –
O‘tgan yillarimning vayronasida
Bo‘m–bo‘sh derazalar endi sochmas nur.”

Koshki bilsang edi, dengiz ortida
Senga nasib bo‘lmas bir yangi vatan!
Ona shahring, qora qismating kabi,
Izingdan boradi qayerga borsang.

Tug‘ilgan yurtingning ko‘chalarida
Bir umr yurgaysan, tark etolmaysan.
O‘sha vayronada, o‘sha xonangda
Soching oqarguncha yashab o‘tgaysan.

Oqshomlari eski mayxonalarda
Chang bosgan xumlardan ho‘plagaysan may, –
Unda sening umring qolmishdir mangu –
Boshqa qismat senga nasib bo‘lmagay.

PODSHOH DЕMЕTRIY

Makedonlar uni emas, Pirrni quvvatlab,
Taxtni bo‘shatishni talab qilganda,
Bag‘oyat ulug‘vor qalbning egasi
Hukmdor Demetriy, naqlga ko‘ra,
Podshohona ish tutmadi — bir so‘z demasdan,
Tojni yechib, taxtdan tushib yo‘lga otlandi
Va ketish oldidan yechib tashladi
Zardo’zi xil’atini, qirmizi etigini,
So‘ng egniga oddiy libosni kiyib,
Hech nima bo‘lmaganday saroydan chiqdi —
Go‘yo har kuni tomosha tugagandan so‘ng
Qilib yurgan odatiy ishi —
Libosini almashtirgan aktyor misoli.