Одил Икром ўзбекнинг катта шоири, ўзбек китобхонини кўҳна Шарқ адабиётининг, бугунги тожик шеъриятининг энг нодир намуналари билан моҳирона қилган таржималари билан мунтазам таништириб бораётган мутаржим.
ОДИЛ ИКРОМ
ШЕЪРЛАР
Одил Икром 1960 йил 26 январда Тожикистоннинг Исфара туманидаги Кўлкент қишлоғида туғилган. Ўрта мактабни тугатгач, Ленинобод Давлат педагогика институти (ҳозирги ХДУ)нинг тарих-филология факултети, ўзбек тили ва адабиёти бўлимида таҳсил олган.Меҳнат фаолиятини Ҳисор туманининг Шаҳринав шаҳарчасига қарашли Катта Бўйни Қинғир участкасидаги 8-ўрта мактабда ўзбек тили ва адабиёти фанидан дарс беришдан бошлаган. Кейинчалик «Совет Тожикистони» (ҳозирги «Халқ овози») жумҳурият рўзномасининг маориф ва маданият, партия турмуши, адабиёт ва санъат бўлимларининг махсус мухбири, Ўзбекистон радиоси адабий-драматик эшиттиришлар Бош муҳарририятининг муҳаррири, Ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси қошидаги Таржима ва адабий алоқалар марказида бўлим мудири вазифаларида ишлаган.
«Уфқ дарахти» (Fафур Fулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, Тошкент, 1991 йил), «Таҳажжуд» («Хуросон» нашриёти, Хужанд, 2007 йил), «Узлат» (Раҳим Жалил номидаги Давлат нашриёти, Хужанд, 2012 йил), «Таҳаммул» (Раҳим Жалил номидаги Давлат нашриёти, 2012 йил) ва бир қатор шеърий китоблари нашр этилган.
Эрон шоираси Фуруғ Фаррухзоддан қилган таржималари «Аср овози» (Fафур Fулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, Тошкент, 1988 йил) номли тўпламда, шунингдек, Заҳирий Самарқандийнинг «Макрулнисо» номли насрий асари «Хотинлар макри» (Fафур Fулом номидаги Нашриёт-матбаа бирлашмаси, Тошкент, 1992 йил, Раҳим Жалил номидаги Давлат нашриёти, Хужанд, 2012 йил) ҳамда Тожикистон халқ шоири Лойиқдан қилган таржималари (Сайфуллохон Қорихонов билан биргаликда) «Онагинам» (Раҳим Жалил номидаги Давлат нашриёти, Хужанд, 2012 йил) номи билан алоҳида китоб ҳолида нашр этилган. Бундан ташқари у Жалолиддин Румийнинг «Маънавий маснавий» асарини, Мирзо Абдулқодир Бедилнинг маснавийларини, Нақибхон Тўғралнинг ғазалларини, Муҳаммад Иқбол (Покистон) рубоийларини, Нодир Нодирпур (Эрон), Сайидали Маъмур, Фарзона, Озарахшнинг шеърий китобларини, Муҳаммад Субҳоннинг «Наҳанги мўйлабдор» насрий асарини ҳамда замонавий тожик шоирлари шеърларини ўзбек тилига таржима қилган. Шоирнинг нинг шеърлари тожик, инглиз, ҳинд тилларига ўгирилган ва чоп этилган.
ХИЁНАТ
Судралар тинкангни толиқтириб тун…
Лаънат муҳри янглиғ безраяди ой.
Офтоб кўлкасидай узанган узун
Кечаларни қаро зулфи – сумансой.
Ўт кетди хаёлнинг харобатига,
Бу дўзах ўтига энди не чора?
Нотавон вужуднинг касофатига
Кўнгил қолиб кетди, кўнгил — бечора.
Зор йиғлаб-сиқтаган руҳлар ортидан
Судралар тинкангни толиқтириб тун.
Гиёҳванд қутқулар гирдибодида
Гуноҳингни гизлар халоскор очун.
Томирингни тирнар ўрмалаган хун,
Ўлакса самода ой кезар хунхор.
Судралар тинкангни толиқтириб тун, –
Думига сочларинг бойланган тулпор.
ОРЗУ
Кўнглинг ҳамон Одамда, ўзинг ҳалигача Ҳаводадирсан.
Ахир, ҳали ҳеч кимга кўзи очилмаган дарбозадирсан.
Кўнглинг ҳамон бузилар, ўзинг ўзинг каби топ-тозадирсан.
Ахир, етти иқлимга сўзи сочилмаган овозадирсан.
Кўнглинг ҳамон ердадир, маъюс, ҳамон ўзинг самодадирсан.
Ахир, бошим устида ҳануз ўқилмаган жанозадирсан.
МУСОФИР
Гапларимиз бўлмайди адо,
Ҳар гал олсанг ҳолимдан хабар.
Кулгуларинг тугагунча то,
Кўз ёшларинг тингунга қадар.
Инсон қадр-қиммати бир пул,
Ишонмасанг бир пулдир бари.
Сен кетасан, дунёдан буткул
Аразлаган одам сингари.
Юрагимни нотайин бир ҳис
Ғижимлайди ҳар кун, ҳар кеча.
Сен кетасан кўнгилдан олис,
Кузатаман остонагача.
Ёмғир баланд томлардан ўтар,
Тепкиланган ерлар бўлар лой.
Ўчар, қаттиқ шамолда ўчар,
Тошфанордай милтиллаган ой.
Оч йиртқичдай исковуч шамол
Ахтаради ўлжа ҳидини.
Яхши одам кўчага алҳол,
Қўйвормасди, ҳатто, итини.
Мен қизийман, фақат уятдан,
Дош бермади ғамга суягим.
Совуқ ўтар суяк-суякдан,
Совимоқда сендан юрагим.
Шамол ҳамон бузуқ най чалиб
Чийиллайди, тинмади ёмғир.
Ўз уйингга етолдингми деб
Ўй сураман оғирдан-оғир.
Хавотирим бўлмайди адо,
Ололмасман ҳолингдан хабар:
Кулгуларинг тугагунча то,
Кўз ёшларинг тингунга қадар.
САФАР ОЙИ
Тўнғиган таппаклар ёнар осуда,
Қумғон қайнаб-қайнаб бўлади ярим.
Тандирнинг олдида, ўчоқ бошида
Тутатқига дўнди менинг шеърларим.
Қайғулар ёлғондир, қувончлар ёлғон, –
Одам тушунмаса одамнинг тилин.
Ахир, йиғлаганни кулдириш осон,
Ахир, кулганларни йиғлатиш қийин.
Кулмасман, мен йиғлаб билмасман зеро,
Нозик наволар ҳам сиғмайди дилга.
Наҳотки, юракка сиғмаган дунё,
Чўкиб кетса саёз, кўлмак ақлга.
Қумғон қайнаб-қайнаб дардини ютар,
Бироқ, тугамайди андуҳ сойлари.
Билмасман, олдинда мени не кутар,
Ортимда кўринар сафар ойлари…
***
Қанақа замон бу?.. Ёлғондир бари,
Руҳлар нотинч бўлса, гўр қалтирайди.
Юрак алғов-далғов, дунё тескари,
Ожизнинг қошида зўр қалтирайди.
Қанақа замон бу? Кўнгиллар тўлмас,
Кўнгилга йўналган йўл қалтирайди.
Водариғ, садақа тилаган қўлмас,
Садақа узатган қўл қалтирайди.
ХАЁЛ
Гапирма, туз сепма эски ярамга,
Эслатма, қўй энди ўшаларингни.
Захлаган хаёллар олар аланга,
Эсласам зардуштий бўсаларингни.
Қақшаган юракдай ёнар осуда,
Кўнгилнинг қўл етмас тор гўшалари.
Кўзингда порлаган қўнғир ёғдудан
Ёришар ёдимнинг жинкўчалари…
Ўзингдан кетасан… Йиғлагинг келар,
Ўзингдан кетасан ўзиб, ўзгариб.
Ҳувиллаган хона дилингни эзар,
Кўнгилни бўшатсанг тўлар, кўзларинг.
Васлни тушунмас норасида ишқ,
Айрилиқ нелигин билмайди фироқ.
Мадорлар қурийди, тўкилгай сиришк,
Лабларим қонади, қонмади, бироқ.
Дилимда садоқат шамлари сўнди,
Ўт кетди эҳтирос қафасларига.
Ўчмаган оловдай кетарман шўнғиб
Қўнғир сочларингга, нафасларингга…
Жонингга ҳар икки олам даъвогар,
Жонингга тегмасин аҳли бетамиз.
Ўшал ғайбдан келган беайб маъвога,
Агар насиб бўлса, бир кун етамиз.
ЮРАК ЎFИРИ
Эски тегирмондай дукиллар юрак,
Ваҳмдан оқарди янчилган умр.
Бешафқат меҳрдай кечиккан кузак
Шафиқ хаёлингдан сўрайди узр.
Тор дилга сиғмагай гуноҳи азим,
Дилингда дунёлар айлар жангу жўш.
Умидлар хайлидан айро сийратинг
Боласиз ҳовлининг ялоғидай бўш.
Кун ботар сўзининг устидан чиқиб,
Кир босган ёқадай кўринар шафақ.
Fазабини сочиб, қурбини йиғиб
Йўлтўша сўрайди жонингдан рамақ.
Қоронғи осмонда ой кетар синиб,
Сен қараб турибсан кўзингни узмай.
Гуноҳимни ювган ёшларинг илиқ,
Манглайимни эса тер босар муздай.
Ёлғон уясида урчийди фасод,
Сичқоннинг инида жон сақлар кадар.
Масхара туюлар ҳар қандай нажот,
Бўғизда булғанар зардобу заҳар.
Ютоққан ваҳмнинг харобатида
Ҳирсини қондирар Меҳр, Адоват.
Қолмасанг қайғунинг касофатига,
Кулгунинг зўридан сингай таҳорат.
Сочларинг рангидай тунлар – мунофиқ,
Қайғунинг кўзидай ҳислар – мустаманд.
Ишқнинг манглайига битилган ёзиқ,
Ишқнинг мозорида ўқилар баланд.
Музлаган кўнгилни овутар томуғ,
Кўнгилни дунёдан совутар оғуш.
Тунлар – сен дуч келган хатардай ёвуқ,
Кунлар – сен кутмаган хабардай нохуш.
Ахир, адо қилдинг кунларни санаб,
Қирқ йиллик қувончинг кетмайди тўзиб.
Кифтингдан тушмайди сарғайган ғазаб,
Кўнгилни кўтариб терлади кўзинг.
Кўргулик ўшадир, саҳфалар бўлак,
Қисмат китобининг бетлари юмуқ.
Ҳозирча, ярадор юрагинг – гўдак,
Ҳозирча, беғубор кўз ёшинг – улуғ.
***
Кўр кўнгил қўймайди кўз очиргани,
Юрагинг – ҳали мард кўрмаган майдон.
Осмонга боқамиз хавотирланиб,
Биз бош қўйган ёстиқ янглиғ ой сарсон.
Дарёлар қошидан қайтамиз сувсаб,
Булутлар ортига қўрқиб қарайди.
Ақлим қочди, кўнгил ортидан қувсам,
Ақл ошиб кетса, меҳр камайди.
Биз учдик осмонннг ёлғонларига,
Жаҳолат аршидан тушмадик, бироқ.
Осилдик айрилиқ арқонларига,
Ерда эса, фақат, иблислар – иноқ.
Пайтавалар тожга дўнди самода,
Ерда торож бўлди тоза ҳаволар.
Орамизга тушиб қолди балога,
Киприк қоқмай қараб турган балолар.
Алдайди қисматнинг асотирлари,
Тўзонга дош бермай қайтар тавбалар.
Кўр кўнгил қўймайди кўз очиргани,
Ёмғир савалайди, тинмай савалар.
АБДУЛҚОДИР ГИЛОНИЙ ЗИКРИ
Бир кеча Ҳазрати Рисолатпаноҳ
Тушларида аён бўлмиш бир тилсим.
Тўққиз чироқ ёғду таратиб ногоҳ,
Бир чироқ нурига сингиб кетмиш жим…
Маҳбублар ёритар дорилбақони,
Кўнгил аҳлига хос бу жалолу жоҳ.
Қиёмат кунида маҳмуд мақоми
Мажзублар руҳига бўлгай қароргоҳ.
Риёзат ўтида ёниб кетгай нафс,
Кўнганда шайтоннинг васвасасига.
Оллоҳ даргоҳига етиб борди арз,
Ошиқлик, маъшуқлик мартабасида.
Меърож туни етти қават кўкдан сўнг
Арш ёвуқ келганда теппаларида,
Султон-ул анбиё оёқларининг
Изи қолди Ҳазрат елкаларида.
Эранларга шайтон сиёғи аён,
Йўлдан оздиргайдир хосу авомни.
Fавсул Аъзам дерлар, ўшадир шайтон,
Ҳалол қилдим деса барча ҳаромни.
Ҳар куни ибодат фарзини Ҳазрат
Бир оёқда адо этгач бесабр,
Нидо келди: «Айтгил, қадамим абад
Барча авлиёлар гарданигадир…”
Истакдан мосуво иймон пирлари,
Оғиб кетолмагай ризо, ваҳмига.
Шукр эшигидай, олам сирлари
Очилгайдир, фақат, кўнгил аҳлига.
Дунёвий ишқ аҳли нафс балосига
Чора тополмади минг йил йўл босиб.
Юрак қавмидай дард ақрабосига
Таслим мартабаси бўлди муносиб
Ё ориф айлаган ё телба қилган,
Фано мақомига элтувчи роҳлар.
Дунёнинг ишига машғуллик билан
Дунёдан фориғдир валиюллоҳлар.
Ҳеч қачон сиғмагай воҳидлик завқи,
Вужуднинг омонат кошонасига.
«Илондай пўст ташлаб»* худонинг халқи
Бош қўяр қурбининг остонасига.
Очса мушоҳада осмони бағир,
Машаққат, қийноқлар роҳат бағишлар.
Ўзидан Оллоҳни сўрамас тақир,
Оллоҳдан ўзини сўрар дарвишлар.
Рамазон ойида руҳоний гўдак
Саҳардан шомгача эммас онасин.
Оллоҳнинг чинакам ошиқларига
Шоёндир фақирлик хилватхонаси.
Тазарру қўлида жон берган гуноҳ
Бошин эгиб турар тирик тавбамга.
Дунёдаги барча хос валиюллоҳ
Иқтидо қилмоқда Fавсул Аъзамга…
________________
*-Боязид Бистомий ҳоли.
* * *
Оёғимдан ғам чалар эди,
Болаликда йиқилсам ҳар дам.
Мени ердан кўтарар эди.
Онагинам, бечора онам.
Энди эса… Энди одамлар,
Йиқилсам ҳам парво қилмайди.
Энди эса… Энди у дамлар
Ёдимдан ҳеч кўтарилмайди.
Оёғимдан чалиб кетса ғам,
Кўтармагил, кўнглимни овут.
Мен биламан, энди йиқилсам
Мени ердан кўтарар тобут.
ТОМОШАБИНЛАР
Ёлғонни ёлғону ростни рост демас,
На ҳақдир, на ҳакам, томошабинлар.
Шариат йўлида енги ҳўл эмас,
Аммо, этаги нам, томошабинлар.
Пастқам деворлардан бўй чўзар мамнун,
Жангларда боши хам, томошабинлар.
Кечагина ўзи ўйнатган маймун,
Бугун атрофда жам, томошабинлар.
Гоҳ белда зуннор, гоҳ бошда салласи,
Динига номаҳрам, томошабинлар.
Бузуқ тарозининг оғир палласи
Бўлиб келган ҳар дам, томошабинлар.
Дил мулкида шоҳлик даъвосин қилар,
Ўз нафсига қарам, томошабинлар.
«Чўпонга дўст бўлиб, бўрилар билан
Қўйни кўргай баҳам», томошабинлар.
Баъзан, беғам, баъзан, ташвишдадир у,
Кўргани ҳали кам, томошабинлар.
На шайтондир ва на фариштадир у,
Мену сиздай одам, томошабинлар.
На дўстга дўст ва на ёрдир ёрига,
Қочади келса ғам, томошабинлар.
Қўрқаман, бир куни, ўз қаторига
Қўшади мени ҳам, томошабинлар!
ЭЛЛИГИНЧИ ҚИШ
Эллик йил яшадим, баъзан, озурда,
Баъзан, дабдабаю дағдаға қилиб.
Гоҳ жимжитлик, гоҳо ғала-ғовурда
Эллик йил яшадим қанақа қилиб?!..
Эллик йил яшадим, пинҳону ошкор
Умримнинг борига барака қилиб.
Гоҳида, беминнат садақага зор,
Гоҳида, жонимни садақа қилиб.
Эллик йил яшадим, беғам, серташвиш,
Гоҳ катта, гоҳ кичик маърака қилиб…
Остонамда турар эллигинчи қиш,
Элликта баҳорни калака қилиб…
ҚИРҚ САТР
«Қирқ йил ётган эски бўзадай
Қуйқа тўлиб кетган тўнг дилни
Кимга тўкай, кимга бўшатай,
Қирққа тўлган бўм-бўш кўнгилни?..
Кифтимдаги тоғдай оғир тан,
Гар қутилсам бу замбил лошдан, –
Менга ишон, бир кун юзингдан
Тўкиламан қирқ томчи ёшдай.
Тўкилади толғин томчилар,
Кўзларингда қотган дард надир?
Юрагингда ётар қовжираб,
Ҳали ҳеч ким етмаган қадр.
Керак бўлса агар, тўлишган
Ойни сенга айлайман тақдим.
Аммо, сени бир бор кўришга
Букун қирқ йил етмади вақтим.
Нега жимсан, айт, нега жимсан?..
Адоғи йўқ ҳижрон – эрмагинг.
Сен қирқ йиллик хавотиримсан,
Хабар олдинг, хабар бермадинг.
Тентирайман сархуш, майзада…
Бир кун бутун кучимни йиғиб, —
Ерни ёриб чиққан майсадай
Бу ботқоқдан кетарман чиқиб.
Яшаяпман, о, Худо ҳаққи,
Ўлишга бир фурсат топмадим.
Ўлган бўлсам, ўзимни балки,
Кўмишга бир турбат топмадим.
Кўп яшадим, топганим камроқ,
Билолмадим, надир севинч, ғам.
Бу йўлларда топмадим ҳамроҳ,
Адашганлар орасидан ҳам.
Хаёлимни обқочар бир нур,
Бир нур дилни буткул чирмади.
То қирқинчи осмонга довур
Жоним чиқди, ақлим кирмади.
Мен ҳаётдан қирқ йил кечикдим.
Оғритмайман бу эркак бошни…»-
Деб ўзимни оқлайман ўзим,
Қоралайман бугун қирқ ёшни.
* * *
Ухла энди… Бу кунлар ўтар,
Сен кўнглингга боққин умидвор.
Ахир, тинди, толиқди ўжар,
Куни-кеча ёғаётган қор.
Кўзларингда қарғайди мени,
Оташпараст қувонч билан ғам.
Ахир, қандоқ овутай сени,
Қарзинг кўпдир, маош эса кам.
Сен мен билан қолсанг ҳам бекас,
Тупурмайсан менинг бетимга.
Итваччалар итга кун бермас,
Етимчалар эса етимга.
Қийнаб қўйди юрагим мани,
Англамадим уни рости гап.
Неки фасод – юксакда ҳали,
Неки ҳалол – оёқ остида.
Озорларнинг тагида ҳануз
Кўмилмаган армонларинг бор…
Ўқиб-ўқиб нима бўлдик биз,
Ёғиб-ёғиб нима бўлди қор.
* * *
Қанақа замон бу?.. Ёлғондир бари,
Руҳлар нотинч бўлса, гўр қалтирайди.
Юрак алғов-далғов, дунё тескари,
Ожизнинг қошида зўр қалтирайди.
Қанақа замон бу? Кўнгиллар тўлмас,
Кўнгилга йўналган йўл қалтирайди.
Водариғ, садақа тилаган қўлмас,
Садақа узатган қўл қалтирайди.
* * *
Кўзларинг чўғига беролмасман дош,
Зорим етар, аммо, етмайди зўрим.
Агар одам бўлсам, қоларман бебош,
Агар ошиқ бўлсам, қурийди шўрим.
Кўзларинг чўғидан ёришар ғулув,
Кўзингда акс этар ёришган само.
Номаҳрам ўт билан ўйнашади сув,
Тирик тупроқ билан олишар ҳаво.
Кўзларинг чўғида елпинади тонг,
Олачипор тунлар судралар базўр.
Шундай ярақлайди тандан чиқса жон,
Шундай чарақлайди нурга тўлса гўр.
БОБОМ ҲАҚИДА
Момомнинг айтиши бўйича бобом
Эсини еб қўйган қари чол эди.
Дадамнинг айтиши бўйича бобом
Саводи-ю илми ўрта ҳол эди.
Бобом асо тутди қариликка зеб,
Асони кўраман ёд қилган сари.
Кўпларга оддий чол, аммо “Буюк” деб,
Аташар бобомни оғайнилари…
Ниҳол экиб ўтди бобом тоабад,
Улуғвор кўрарди қишлоқ — замонни.
Замин ниҳолларга куч берди, фақат
Қучоғига олди шўрлик бобомни.
Ялангоёқ чопиб тупроқ кўчада
Қоқилиб-йиқилсам ҳечқиси йўқ.
Момом койир эди: эсин еб қўйган
Бобойнинг боласисан-да эси йўқ.
Ҳаммаси яхши-ку, дадам баъзида
Оқшомлари кўзин юммай ухлайди.
Менинг назаримда момом тунлари
Эси йўқ чолини эслаб йиғлайди.
Бобомни қайириш истади кимлар,
Сира қуламади ирода қасри.
Мен бугун бобомга қиламан ҳавас,
Эси йўқлар буюк бўларкан асли.
АЯ
Ая,
Ёш бошимга қилдим кўп хато,
Бироқ хатоларни ҳеч тан олмадим.
Кўнгил олишни-ку билмайман, ҳатто
Кўнгил беришни ҳам ўрганолмадим.
Ая,
Ёлғиз фарзанд бўлиш қийинмас,
Одамлар ачиниб қарайди нечун?
Эллик йил мен учун яшадингиз, бас!
Қачон яшагайсиз ўзингиз учун?
Ая,
Мен биламан, кулади толе!
Бир кун ортиқ бўлиб яшайман элдан.
Қай ҳолда, қачонки, сизни ўйласам
Худо ҳам ёдимга тушади бирдан.
Ая,
Кўряпсизми, сўзга нўноқман,
Нўноқ сўзимга ҳам асир қанча қиз.
Ахир, сизга ҳеч не беролмадим-ку,
Сиз эса дунёни менга бердингиз.
Ая,
Қушлар каби уч дейсиз, лекин
На ерни, на кўкни қуча олмайман.
Менинг туяқушдан нима фарқим бор
Қанотларим бору уча олмайман.
МАТОНАТ
Ўғлим Дилшоджонга
Фаслларнинг ўчи бор менда,
Ҳеч бирига бўлмадим таслим.
Боғда ўсдим, саҳрода ўсдим,
Гуркиради тўртала фаслим.
Қанча мардни кўрди бу дунё
Ва ҳисобсиз даҳрийларни ҳам.
Тун ва куннинг талош палласи
Каби мени талашар, болам.
Чор-атрофда хазон лашкари,
Мўрмалахдай ёприлар менга.
Бу тордан тор дунёда, болам,
Фақат хаёл ўхшайди кенгга.
Довруқ солиб яшаш шарт экан,
Бу беаёв, беруҳ оламда.
Сен ҳаётда бўлмасанг мерган,
Найза санчар ҳаёт одамга.
Гўё тугаб боряпти тоқат,
Қара, кўксим зирқирар сим-сим.
Қишдан омон чиқаман, фақат
Кузга чидаб беролсам, ўғлим.
СЎНГСИЗ ШЕЪР
Асқар МАҲКАМ хотирасига
Ишқ элин кўксини чавақлаганлар
Хос қулман деб тинмай валақламоқда.
Ажал шамширидай ярақлаганлар
Букун «Аналҳақ»(1)ни варақламоқда.
Гўнг титар бир тўда чумчуқ бетоқат,
Ололмай «қарчиғай бошидан тож»ни.(2)
Кўзгуда ўз аксин топмаган ноҳақ
Густоҳликда айблар Мансур Халложни.
Fурбатда ҳар доим ўзни йўқотиб,
Зулматда бир-бирин топди гумроҳлар.
Азал ёрман деган морлардан қочиб,
Бу дунёдан кетган валиюллоҳлар.
Ўтди бедилнафас, безовта армон,
Дарднинг маҳрамига айланган маъшуқ.
Хоксор дил қавмига дўст бўлган қачон,
Оловдан яралган мавжудот, махлуқ?..
Ўзи қочган дорга Дукчи Эшонни
Осганда девона бўлган девонлар.
Дарвишдан қизғанди бир бурда нонни,
Эшонлик даъвосин қилган бешонлар.
Марҳум сўз ҳаққига очмоқда аза,
Мотам либосини кийган хоинлар.
Шеърият мулкида қиёматгача
Гўрида тик тургай энди шоирлар…
2007
________________
1-Асқар Маҳкамнинг тириклигида чоп этилган сўнгги китоби.
2-Муҳаммад Иқбол ибораси.
* * *
Нима қолди ўзи, кўппакнинг
Ўлигидай вужудим карахт.
Гар бахтсизлик мавжуд бўлганда
Мен ҳаммани айлардим бадбахт.
Ҳали вақт бор, бир одам каби
Яшамоққа ҳали ҳам вақтли.
Агарда бахт мавжуд бўлганда
Мен ҳаммани этардим бахтли.
Қор остида намчил хазондай
Дилда ёнган туйғулар чирик.
Агарда ишқ мавжуд бўлганда
Ҳалигача юрмасдим тирик.
АЖАЛ ФАРИШТАСИ
Севгилим, севгилим – севинчим, дардим,
Сиз менинг ҳолимни сўраманг. Ёмон.
Қачондир мен сизни ёмон кўрардим,
Қачондир мен сизни… Севаман ҳамон.
Қачондир ўзимдан кетганман буткул,
Юрагимда сўнди ялқов аланга.
Юлдузли осмон ҳам ўхшайди нуқул,
Жуда нари борса, қўтир баданга.
Менга тинчлик бермас қандайдир нола,
Дилимда зулмоний ҳислар кезади.
Безрайиб боқаман тўнғиган ойга,
Шуям ой бўлдими… Итнинг тезаги.
Ёмғирдай тўкилар бошимдан савол,
Тўмтоқ ғазабимга тополмасман ном.
Мудроқ юрагимга бедорлик – малол,
Бедор кўзларимга уйқуям – ҳаром.
Кўксимга ботади ҳасрат шохлари,
Хазондай сочилди тентак туйғулар.
Ўликдай ухлайди Дўрмон боғлари,..
Мендан шеър эшитиб чарчади улар.
Юрак мосуводир замин бахтидан,
Замин ҳам юракнинг бахтидан холи.
Оқармайди куйган юрак тафтида,
Кўнгил – оқармаган тандир мисоли.
Шайтондай ноумид эмасдим илло,
Ижобат бўлгайми қирқ йиллик тавоб?
Вужудимни айлаб бир хоки сиёҳ,
Тийра хаёлимни ёритди азоб.
Оҳ, азоб… Умримнинг қайсар бир куни
Бўйин товлармикан унинг зулмидан?.. –
Ҳам яхши ҳам ёмон кўраман уни,
Фақат, ўлганимнинг кунидан.
Оҳ, азоб… Заминнинг устидай мунгли,
Оҳ, азоб… Осмоннинг тубидай чағир.
Ҳар ҳолда беҳуда ўтган умримнинг
Ярмидан кўпроғи уники, ахир.
Билмайман, бу азоб бунча узундир,
Нечун жовдирайди сизга йўлларим?..
Билмайман, билмайман, нима учундир,
Музлаб бораётир оёқ-қўлларим…
Юрак ўғурида янчиламан жим,
Таним фориғ бўлар бор гуноҳидан.
Кепакдай сочилар беруҳ вужудим,
Унинг нафасидан, унинг оҳидан…
«Ўлмайман», деб айтдим лолу ложарам,
Мендан, худди, кимдир сўраётгандай.
(Аслида, қазога гирифтор одам,
«Ўлмайман» дер экан ўлаётган дам.)
Мен кимман? Шунчаки, руҳнинг ўлжаси,
Тортқилаб кетар у енгил лошимни.
Айтинг, ҳеч ким мени ерга қўймасин,
Мен азоб қўйнига қўйдим бошимни.
Ночор туйғуларим бевақт қартайди,
Кўнглимни қўярга тополмайман жой.
Ахир, қачонгача мени алдайди,
Бир жонбахш ҳавога айланмаган ой.
Умримнинг энг сўнгги тийрамоҳлари, –
Сизсиз ўтаётир дунёдан кунлар.
Бир кун уйғонади Дўрмон боғлари
Мендан шеър эшитиб йиғлайди улар…
… Севгилим, севгилим – севинчим, дардим,
Сиз менинг ҳолимни сўраманг. Ёмон.
Қачондир, мен сизни ёмон кўрардим,
Қачондир мен сизни… Севаман ҳамон.
Odil Ikrom o’zbekning katta shoiri, o’zbek kitobxonini ko’hna Sharq adabiyotining, bugungi tojik she’riyatining eng nodir namunalari bilan mohirona qilgan tarjimalari bilan muntazam tanishtirib borayotgan mutarjim.
ODIL IKROM
SHE’RLAR
Odil Ikrom 1960 yil 26 yanvarda Tojikistonning Isfara tumanidagi Ko’lkent qishlog’ida tug’ilgan. O’rta maktabni tugatgach, Leninobod Davlat pedagogika instituti (hozirgi XDU)ning tarix-filologiya fakulteti, o’zbek tili va adabiyoti bo’limida tahsil olgan.Mehnat faoliyatini Hisor tumanining Shahrinav shaharchasiga qarashli Katta Bo’yni Qing’ir uchastkasidagi 8-o’rta maktabda o’zbek tili va adabiyoti fanidan dars berishdan boshlagan. Keyinchalik «Sovet Tojikistoni» (hozirgi «Xalq ovozi») jumhuriyat ro’znomasining maorif va madaniyat, partiya turmushi, adabiyot va san’at bo’limlarining maxsus muxbiri, O’zbekiston radiosi adabiy-dramatik eshittirishlar Bosh muharririyatining muharriri, O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi qoshidagi Tarjima va adabiy aloqalar markazida bo’lim mudiri vazifalarida ishlagan.
«Ufq daraxti» (Fafur Fulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, Toshkent, 1991 yil), «Tahajjud» («Xuroson» nashriyoti, Xujand, 2007 yil), «Uzlat» (Rahim Jalil nomidagi Davlat nashriyoti, Xujand, 2012 yil), «Tahammul» (Rahim Jalil nomidagi Davlat nashriyoti, 2012 yil) va bir qator she’riy kitoblari nashr etilgan.
Eron shoirasi Furug’ Farruxzoddan qilgan tarjimalari «Asr ovozi» (Fafur Fulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, Toshkent, 1988 yil) nomli to’plamda, shuningdek, Zahiriy Samarqandiyning «Makrulniso» nomli nasriy asari «Xotinlar makri» (Fafur Fulom nomidagi Nashriyot-matbaa birlashmasi, Toshkent, 1992 yil, Rahim Jalil nomidagi Davlat nashriyoti, Xujand, 2012 yil) hamda Tojikiston xalq shoiri Loyiqdan qilgan tarjimalari (Sayfulloxon Qorixonov bilan birgalikda) «Onaginam» (Rahim Jalil nomidagi Davlat nashriyoti, Xujand, 2012 yil) nomi bilan alohida kitob holida nashr etilgan. Bundan tashqari u Jaloliddin Rumiyning «Ma’naviy masnaviy» asarini, Mirzo Abdulqodir Bedilning masnaviylarini, Naqibxon To’g’ralning g’azallarini, Muhammad Iqbol (Pokiston) ruboiylarini, Nodir Nodirpur (Eron), Sayidali Ma’mur, Farzona, Ozaraxshning she’riy kitoblarini, Muhammad Subhonning «Nahangi mo’ylabdor» nasriy asarini hamda zamonaviy tojik shoirlari she’rlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan. Shoirning ning she’rlari tojik, ingliz, hind tillariga o’girilgan va chop etilgan.
XIYONAT
Sudralar tinkangni toliqtirib tun…
La’nat muhri yanglig’ bezrayadi oy.
Oftob ko’lkasiday uzangan uzun
Kechalarni qaro zulfi – sumansoy.
O’t ketdi xayolning xarobatiga,
Bu do’zax o’tiga endi ne chora?
Notavon vujudning kasofatiga
Ko’ngil qolib ketdi, ko’ngil — bechora.
Zor yig’lab-siqtagan ruhlar ortidan
Sudralar tinkangni toliqtirib tun.
Giyohvand qutqular girdibodida
Gunohingni gizlar xaloskor ochun.
Tomiringni tirnar o’rmalagan xun,
O’laksa samoda oy kezar xunxor.
Sudralar tinkangni toliqtirib tun, –
Dumiga sochlaring boylangan tulpor.
ORZU
Ko’ngling hamon Odamda, o’zing haligacha Havodadirsan.
Axir, hali hech kimga ko’zi ochilmagan darbozadirsan.
Ko’ngling hamon buzilar, o’zing o’zing kabi top-tozadirsan.
Axir, yetti iqlimga so’zi sochilmagan ovozadirsan.
Ko’ngling hamon yerdadir, ma’yus, hamon o’zing samodadirsan.
Axir, boshim ustida hanuz o’qilmagan janozadirsan.
MUSOFIR
Gaplarimiz bo’lmaydi ado,
Har gal olsang holimdan xabar.
Kulgularing tugaguncha to,
Ko’z yoshlaring tingunga qadar.
Inson qadr-qimmati bir pul,
Ishonmasang bir puldir bari.
Sen ketasan, dunyodan butkul
Arazlagan odam singari.
Yuragimni notayin bir his
G’ijimlaydi har kun, har kecha.
Sen ketasan ko’ngildan olis,
Kuzataman ostonagacha.
Yomg’ir baland tomlardan o’tar,
Tepkilangan yerlar bo’lar loy.
O’char, qattiq shamolda o’char,
Toshfanorday miltillagan oy.
Och yirtqichday iskovuch shamol
Axtaradi o’lja hidini.
Yaxshi odam ko’chaga alhol,
Qo’yvormasdi, hatto, itini.
Men qiziyman, faqat uyatdan,
Dosh bermadi g’amga suyagim.
Sovuq o’tar suyak-suyakdan,
Sovimoqda sendan yuragim.
Shamol hamon buzuq nay chalib
Chiyillaydi, tinmadi yomg’ir.
O’z uyingga yetoldingmi deb
O’y suraman og’irdan-og’ir.
Xavotirim bo’lmaydi ado,
Ololmasman holingdan xabar:
Kulgularing tugaguncha to,
Ko’z yoshlaring tingunga qadar.
SAFAR OYI
To’ng’igan tappaklar yonar osuda,
Qumg’on qaynab-qaynab bo’ladi yarim.
Tandirning oldida, o’choq boshida
Tutatqiga do’ndi mening she’rlarim.
Qayg’ular yolg’ondir, quvonchlar yolg’on, –
Odam tushunmasa odamning tilin.
Axir, yig’laganni kuldirish oson,
Axir, kulganlarni yig’latish qiyin.
Kulmasman, men yig’lab bilmasman zero,
Nozik navolar ham sig’maydi dilga.
Nahotki, yurakka sig’magan dunyo,
Cho’kib ketsa sayoz, ko’lmak aqlga.
Qumg’on qaynab-qaynab dardini yutar,
Biroq, tugamaydi anduh soylari.
Bilmasman, oldinda meni ne kutar,
Ortimda ko’rinar safar oylari…
***
Qanaqa zamon bu?.. Yolg’ondir bari,
Ruhlar notinch bo’lsa, go’r qaltiraydi.
Yurak alg’ov-dalg’ov, dunyo teskari,
Ojizning qoshida zo’r qaltiraydi.
Qanaqa zamon bu? Ko’ngillar to’lmas,
Ko’ngilga yo’nalgan yo’l qaltiraydi.
Vodarig’, sadaqa tilagan qo’lmas,
Sadaqa uzatgan qo’l qaltiraydi.
XAYOL
Gapirma, tuz sepma eski yaramga,
Eslatma, qo’y endi o’shalaringni.
Zaxlagan xayollar olar alanga,
Eslasam zardushtiy bo’salaringni.
Qaqshagan yurakday yonar osuda,
Ko’ngilning qo’l yetmas tor go’shalari.
Ko’zingda porlagan qo’ng’ir yog’dudan
Yorishar yodimning jinko’chalari…
O’zingdan ketasan… Yig’laging kelar,
O’zingdan ketasan o’zib, o’zgarib.
Huvillagan xona dilingni ezar,
Ko’ngilni bo’shatsang to’lar, ko’zlaring.
Vaslni tushunmas norasida ishq,
Ayriliq neligin bilmaydi firoq.
Madorlar quriydi, to’kilgay sirishk,
Lablarim qonadi, qonmadi, biroq.
Dilimda sadoqat shamlari so’ndi,
O’t ketdi ehtiros qafaslariga.
O’chmagan olovday ketarman sho’ng’ib
Qo’ng’ir sochlaringga, nafaslaringga…
Joningga har ikki olam da’vogar,
Joningga tegmasin ahli betamiz.
O’shal g’aybdan kelgan beayb ma’voga,
Agar nasib bo’lsa, bir kun yetamiz.
YURAK O’FIRI
Eski tegirmonday dukillar yurak,
Vahmdan oqardi yanchilgan umr.
Beshafqat mehrday kechikkan kuzak
Shafiq xayolingdan so’raydi uzr.
Tor dilga sig’magay gunohi azim,
Dilingda dunyolar aylar jangu jo’sh.
Umidlar xaylidan ayro siyrating
Bolasiz hovlining yalog’iday bo’sh.
Kun botar so’zining ustidan chiqib,
Kir bosgan yoqaday ko’rinar shafaq.
Fazabini sochib, qurbini yig’ib
Yo’lto’sha so’raydi joningdan ramaq.
Qorong’i osmonda oy ketar sinib,
Sen qarab turibsan ko’zingni uzmay.
Gunohimni yuvgan yoshlaring iliq,
Manglayimni esa ter bosar muzday.
Yolg’on uyasida urchiydi fasod,
Sichqonning inida jon saqlar kadar.
Masxara tuyular har qanday najot,
Bo’g’izda bulg’anar zardobu zahar.
Yutoqqan vahmning xarobatida
Hirsini qondirar Mehr, Adovat.
Qolmasang qayg’uning kasofatiga,
Kulguning zo’ridan singay tahorat.
Sochlaring rangiday tunlar – munofiq,
Qayg’uning ko’ziday hislar – mustamand.
Ishqning manglayiga bitilgan yoziq,
Ishqning mozorida o’qilar baland.
Muzlagan ko’ngilni ovutar tomug’,
Ko’ngilni dunyodan sovutar og’ush.
Tunlar – sen duch kelgan xatarday yovuq,
Kunlar – sen kutmagan xabarday noxush.
Axir, ado qilding kunlarni sanab,
Qirq yillik quvonching ketmaydi to’zib.
Kiftingdan tushmaydi sarg’aygan g’azab,
Ko’ngilni ko’tarib terladi ko’zing.
Ko’rgulik o’shadir, sahfalar bo’lak,
Qismat kitobining betlari yumuq.
Hozircha, yarador yuraging – go’dak,
Hozircha, beg’ubor ko’z yoshing – ulug’.
***
Ko’r ko’ngil qo’ymaydi ko’z ochirgani,
Yuraging – hali mard ko’rmagan maydon.
Osmonga boqamiz xavotirlanib,
Biz bosh qo’ygan yostiq yanglig’ oy sarson.
Daryolar qoshidan qaytamiz suvsab,
Bulutlar ortiga qo’rqib qaraydi.
Aqlim qochdi, ko’ngil ortidan quvsam,
Aql oshib ketsa, mehr kamaydi.
Biz uchdik osmonnng yolg’onlariga,
Jaholat arshidan tushmadik, biroq.
Osildik ayriliq arqonlariga,
Yerda esa, faqat, iblislar – inoq.
Paytavalar tojga do’ndi samoda,
Yerda toroj bo’ldi toza havolar.
Oramizga tushib qoldi baloga,
Kiprik qoqmay qarab turgan balolar.
Aldaydi qismatning asotirlari,
To’zonga dosh bermay qaytar tavbalar.
Ko’r ko’ngil qo’ymaydi ko’z ochirgani,
Yomg’ir savalaydi, tinmay savalar.
ABDULQODIR GILONIY ZIKRI
Bir kecha Hazrati Risolatpanoh
Tushlarida ayon bo’lmish bir tilsim.
To’qqiz chiroq yog’du taratib nogoh,
Bir chiroq nuriga singib ketmish jim…
Mahbublar yoritar dorilbaqoni,
Ko’ngil ahliga xos bu jalolu joh.
Qiyomat kunida mahmud maqomi
Majzublar ruhiga bo’lgay qarorgoh.
Riyozat o’tida yonib ketgay nafs,
Ko’nganda shaytonning vasvasasiga.
Olloh dargohiga yetib bordi arz,
Oshiqlik, ma’shuqlik martabasida.
Me’roj tuni yetti qavat ko’kdan so’ng
Arsh yovuq kelganda teppalarida,
Sulton-ul anbiyo oyoqlarining
Izi qoldi Hazrat yelkalarida.
Eranlarga shayton siyog’i ayon,
Yo’ldan ozdirgaydir xosu avomni.
Favsul A’zam derlar, o’shadir shayton,
Halol qildim desa barcha haromni.
Har kuni ibodat farzini Hazrat
Bir oyoqda ado etgach besabr,
Nido keldi: «Aytgil, qadamim abad
Barcha avliyolar gardanigadir…”
Istakdan mosuvo iymon pirlari,
Og’ib ketolmagay rizo, vahmiga.
Shukr eshigiday, olam sirlari
Ochilgaydir, faqat, ko’ngil ahliga.
Dunyoviy ishq ahli nafs balosiga
Chora topolmadi ming yil yo’l bosib.
Yurak qavmiday dard aqrabosiga
Taslim martabasi bo’ldi munosib
YO orif aylagan yo telba qilgan,
Fano maqomiga eltuvchi rohlar.
Dunyoning ishiga mashg’ullik bilan
Dunyodan forig’dir valiyullohlar.
Hech qachon sig’magay vohidlik zavqi,
Vujudning omonat koshonasiga.
«Ilonday po’st tashlab»* xudoning xalqi
Bosh qo’yar qurbining ostonasiga.
Ochsa mushohada osmoni bag’ir,
Mashaqqat, qiynoqlar rohat bag’ishlar.
O’zidan Ollohni so’ramas taqir,
Ollohdan o’zini so’rar darvishlar.
Ramazon oyida ruhoniy go’dak
Sahardan shomgacha emmas onasin.
Ollohning chinakam oshiqlariga
Shoyondir faqirlik xilvatxonasi.
Tazarru qo’lida jon bergan gunoh
Boshin egib turar tirik tavbamga.
Dunyodagi barcha xos valiyulloh
Iqtido qilmoqda Favsul A’zamga…
________________
*-Boyazid Bistomiy holi.
* * *
Oyog’imdan g’am chalar edi,
Bolalikda yiqilsam har dam.
Meni yerdan ko’tarar edi.
Onaginam, bechora onam.
Endi esa… Endi odamlar,
Yiqilsam ham parvo qilmaydi.
Endi esa… Endi u damlar
Yodimdan hech ko’tarilmaydi.
Oyog’imdan chalib ketsa g’am,
Ko’tarmagil, ko’nglimni ovut.
Men bilaman, endi yiqilsam
Meni yerdan ko’tarar tobut.
TOMOSHABINLAR
Yolg’onni yolg’onu rostni rost demas,
Na haqdir, na hakam, tomoshabinlar.
Shariat yo’lida yengi ho’l emas,
Ammo, etagi nam, tomoshabinlar.
Pastqam devorlardan bo’y cho’zar mamnun,
Janglarda boshi xam, tomoshabinlar.
Kechagina o’zi o’ynatgan maymun,
Bugun atrofda jam, tomoshabinlar.
Goh belda zunnor, goh boshda sallasi,
Diniga nomahram, tomoshabinlar.
Buzuq tarozining og’ir pallasi
Bo’lib kelgan har dam, tomoshabinlar.
Dil mulkida shohlik da’vosin qilar,
O’z nafsiga qaram, tomoshabinlar.
«Cho’ponga do’st bo’lib, bo’rilar bilan
Qo’yni ko’rgay baham», tomoshabinlar.
Ba’zan, beg’am, ba’zan, tashvishdadir u,
Ko’rgani hali kam, tomoshabinlar.
Na shaytondir va na farishtadir u,
Menu sizday odam, tomoshabinlar.
Na do’stga do’st va na yordir yoriga,
Qochadi kelsa g’am, tomoshabinlar.
Qo’rqaman, bir kuni, o’z qatoriga
Qo’shadi meni ham, tomoshabinlar!
ELLIGINCHI QISH
Ellik yil yashadim, ba’zan, ozurda,
Ba’zan, dabdabayu dag’dag’a qilib.
Goh jimjitlik, goho g’ala-g’ovurda
Ellik yil yashadim qanaqa qilib?!..
Ellik yil yashadim, pinhonu oshkor
Umrimning boriga baraka qilib.
Gohida, beminnat sadaqaga zor,
Gohida, jonimni sadaqa qilib.
Ellik yil yashadim, beg’am, sertashvish,
Goh katta, goh kichik ma’raka qilib…
Ostonamda turar elliginchi qish,
Ellikta bahorni kalaka qilib…
QIRQ SATR
«Qirq yil yotgan eski bo’zaday
Quyqa to’lib ketgan to’ng dilni
Kimga to’kay, kimga bo’shatay,
Qirqqa to’lgan bo’m-bo’sh ko’ngilni?..
Kiftimdagi tog’day og’ir tan,
Gar qutilsam bu zambil loshdan, –
Menga ishon, bir kun yuzingdan
To’kilaman qirq tomchi yoshday.
To’kiladi tolg’in tomchilar,
Ko’zlaringda qotgan dard nadir?
Yuragingda yotar qovjirab,
Hali hech kim yetmagan qadr.
Kerak bo’lsa agar, to’lishgan
Oyni senga aylayman taqdim.
Ammo, seni bir bor ko’rishga
Bukun qirq yil yetmadi vaqtim.
Nega jimsan, ayt, nega jimsan?..
Adog’i yo’q hijron – ermaging.
Sen qirq yillik xavotirimsan,
Xabar olding, xabar bermading.
Tentirayman sarxush, mayzada…
Bir kun butun kuchimni yig’ib, —
Yerni yorib chiqqan maysaday
Bu botqoqdan ketarman chiqib.
Yashayapman, o, Xudo haqqi,
O’lishga bir fursat topmadim.
O’lgan bo’lsam, o’zimni balki,
Ko’mishga bir turbat topmadim.
Ko’p yashadim, topganim kamroq,
Bilolmadim, nadir sevinch, g’am.
Bu yo’llarda topmadim hamroh,
Adashganlar orasidan ham.
Xayolimni obqochar bir nur,
Bir nur dilni butkul chirmadi.
To qirqinchi osmonga dovur
Jonim chiqdi, aqlim kirmadi.
Men hayotdan qirq yil kechikdim.
Og’ritmayman bu erkak boshni…»-
Deb o’zimni oqlayman o’zim,
Qoralayman bugun qirq yoshni.
* * *
Uxla endi… Bu kunlar o’tar,
Sen ko’nglingga boqqin umidvor.
Axir, tindi, toliqdi o’jar,
Kuni-kecha yog’ayotgan qor.
Ko’zlaringda qarg’aydi meni,
Otashparast quvonch bilan g’am.
Axir, qandoq ovutay seni,
Qarzing ko’pdir, maosh esa kam.
Sen men bilan qolsang ham bekas,
Tupurmaysan mening betimga.
Itvachchalar itga kun bermas,
Yetimchalar esa yetimga.
Qiynab qo’ydi yuragim mani,
Anglamadim uni rosti gap.
Neki fasod – yuksakda hali,
Neki halol – oyoq ostida.
Ozorlarning tagida hanuz
Ko’milmagan armonlaring bor…
O’qib-o’qib nima bo’ldik biz,
Yog’ib-yog’ib nima bo’ldi qor.
* * *
Qanaqa zamon bu?.. Yolg’ondir bari,
Ruhlar notinch bo’lsa, go’r qaltiraydi.
Yurak alg’ov-dalg’ov, dunyo teskari,
Ojizning qoshida zo’r qaltiraydi.
Qanaqa zamon bu? Ko’ngillar to’lmas,
Ko’ngilga yo’nalgan yo’l qaltiraydi.
Vodarig’, sadaqa tilagan qo’lmas,
Sadaqa uzatgan qo’l qaltiraydi.
* * *
Ko’zlaring cho’g’iga berolmasman dosh,
Zorim yetar, ammo, yetmaydi zo’rim.
Agar odam bo’lsam, qolarman bebosh,
Agar oshiq bo’lsam, quriydi sho’rim.
Ko’zlaring cho’g’idan yorishar g’uluv,
Ko’zingda aks etar yorishgan samo.
Nomahram o’t bilan o’ynashadi suv,
Tirik tuproq bilan olishar havo.
Ko’zlaring cho’g’ida yelpinadi tong,
Olachipor tunlar sudralar bazo’r.
Shunday yaraqlaydi tandan chiqsa jon,
Shunday charaqlaydi nurga to’lsa go’r.
BOBOM HAQIDA
Momomning aytishi bo’yicha bobom
Esini yeb qo’ygan qari chol edi.
Dadamning aytishi bo’yicha bobom
Savodi-yu ilmi o’rta hol edi.
Bobom aso tutdi qarilikka zeb,
Asoni ko’raman yod qilgan sari.
Ko’plarga oddiy chol, ammo “Buyuk” deb,
Atashar bobomni og’aynilari…
Nihol ekib o’tdi bobom toabad,
Ulug’vor ko’rardi qishloq — zamonni.
Zamin nihollarga kuch berdi, faqat
Quchog’iga oldi sho’rlik bobomni.
Yalangoyoq chopib tuproq ko’chada
Qoqilib-yiqilsam hechqisi yo’q.
Momom koyir edi: esin yeb qo’ygan
Boboyning bolasisan-da esi yo’q.
Hammasi yaxshi-ku, dadam ba’zida
Oqshomlari ko’zin yummay uxlaydi.
Mening nazarimda momom tunlari
Esi yo’q cholini eslab yig’laydi.
Bobomni qayirish istadi kimlar,
Sira qulamadi iroda qasri.
Men bugun bobomga qilaman havas,
Esi yo’qlar buyuk bo’larkan asli.
AYA
Aya,
Yosh boshimga qildim ko’p xato,
Biroq xatolarni hech tan olmadim.
Ko’ngil olishni-ku bilmayman, hatto
Ko’ngil berishni ham o’rganolmadim.
Aya,
Yolg’iz farzand bo’lish qiyinmas,
Odamlar achinib qaraydi nechun?
Ellik yil men uchun yashadingiz, bas!
Qachon yashagaysiz o’zingiz uchun?
Aya,
Men bilaman, kuladi tole!
Bir kun ortiq bo’lib yashayman eldan.
Qay holda, qachonki, sizni o’ylasam
Xudo ham yodimga tushadi birdan.
Aya,
Ko’ryapsizmi, so’zga no’noqman,
No’noq so’zimga ham asir qancha qiz.
Axir, sizga hech ne berolmadim-ku,
Siz esa dunyoni menga berdingiz.
Aya,
Qushlar kabi uch deysiz, lekin
Na yerni, na ko’kni qucha olmayman.
Mening tuyaqushdan nima farqim bor
Qanotlarim boru ucha olmayman.
MATONAT
O’g’lim Dilshodjonga
Fasllarning o’chi bor menda,
Hech biriga bo’lmadim taslim.
Bog’da o’sdim, sahroda o’sdim,
Gurkiradi to’rtala faslim.
Qancha mardni ko’rdi bu dunyo
Va hisobsiz dahriylarni ham.
Tun va kunning talosh pallasi
Kabi meni talashar, bolam.
Chor-atrofda xazon lashkari,
Mo’rmalaxday yoprilar menga.
Bu tordan tor dunyoda, bolam,
Faqat xayol o’xshaydi kengga.
Dovruq solib yashash shart ekan,
Bu beayov, beruh olamda.
Sen hayotda bo’lmasang mergan,
Nayza sanchar hayot odamga.
Go’yo tugab boryapti toqat,
Qara, ko’ksim zirqirar sim-sim.
Qishdan omon chiqaman, faqat
Kuzga chidab berolsam, o’g’lim.
SO’NGSIZ SHE’R
Asqar MAHKAM xotirasiga
Ishq elin ko’ksini chavaqlaganlar
Xos qulman deb tinmay valaqlamoqda.
Ajal shamshiriday yaraqlaganlar
Bukun «Analhaq»(1)ni varaqlamoqda.
Go’ng titar bir to’da chumchuq betoqat,
Ololmay «qarchig’ay boshidan toj»ni.(2)
Ko’zguda o’z aksin topmagan nohaq
Gustohlikda ayblar Mansur Xallojni.
Furbatda har doim o’zni yo’qotib,
Zulmatda bir-birin topdi gumrohlar.
Azal yorman degan morlardan qochib,
Bu dunyodan ketgan valiyullohlar.
O’tdi bedilnafas, bezovta armon,
Dardning mahramiga aylangan ma’shuq.
Xoksor dil qavmiga do’st bo’lgan qachon,
Olovdan yaralgan mavjudot, maxluq?..
O’zi qochgan dorga Dukchi Eshonni
Osganda devona bo’lgan devonlar.
Darvishdan qizg’andi bir burda nonni,
Eshonlik da’vosin qilgan beshonlar.
Marhum so’z haqqiga ochmoqda aza,
Motam libosini kiygan xoinlar.
She’riyat mulkida qiyomatgacha
Go’rida tik turgay endi shoirlar…
2007
________________
1-Asqar Mahkamning tirikligida chop etilgan so’nggi kitobi.
2-Muhammad Iqbol iborasi.
* * *
Nima qoldi o’zi, ko’ppakning
O’ligiday vujudim karaxt.
Gar baxtsizlik mavjud bo’lganda
Men hammani aylardim badbaxt.
Hali vaqt bor, bir odam kabi
Yashamoqqa hali ham vaqtli.
Agarda baxt mavjud bo’lganda
Men hammani etardim baxtli.
Qor ostida namchil xazonday
Dilda yongan tuyg’ular chirik.
Agarda ishq mavjud bo’lganda
Haligacha yurmasdim tirik.
AJAL FARISHTASI
Sevgilim, sevgilim – sevinchim, dardim,
Siz mening holimni so’ramang. Yomon.
Qachondir men sizni yomon ko’rardim,
Qachondir men sizni… Sevaman hamon.
Qachondir o’zimdan ketganman butkul,
Yuragimda so’ndi yalqov alanga.
Yulduzli osmon ham o’xshaydi nuqul,
Juda nari borsa, qo’tir badanga.
Menga tinchlik bermas qandaydir nola,
Dilimda zulmoniy hislar kezadi.
Bezrayib boqaman to’ng’igan oyga,
Shuyam oy bo’ldimi… Itning tezagi.
Yomg’irday to’kilar boshimdan savol,
To’mtoq g’azabimga topolmasman nom.
Mudroq yuragimga bedorlik – malol,
Bedor ko’zlarimga uyquyam – harom.
Ko’ksimga botadi hasrat shoxlari,
Xazonday sochildi tentak tuyg’ular.
O’likday uxlaydi Do’rmon bog’lari,..
Mendan she’r eshitib charchadi ular.
Yurak mosuvodir zamin baxtidan,
Zamin ham yurakning baxtidan xoli.
Oqarmaydi kuygan yurak taftida,
Ko’ngil – oqarmagan tandir misoli.
Shaytonday noumid emasdim illo,
Ijobat bo’lgaymi qirq yillik tavob?
Vujudimni aylab bir xoki siyoh,
Tiyra xayolimni yoritdi azob.
Oh, azob… Umrimning qaysar bir kuni
Bo’yin tovlarmikan uning zulmidan?.. –
Ham yaxshi ham yomon ko’raman uni,
Faqat, o’lganimning kunidan.
Oh, azob… Zaminning ustiday mungli,
Oh, azob… Osmonning tubiday chag’ir.
Har holda behuda o’tgan umrimning
Yarmidan ko’prog’i uniki, axir.
Bilmayman, bu azob buncha uzundir,
Nechun jovdiraydi sizga yo’llarim?..
Bilmayman, bilmayman, nima uchundir,
Muzlab borayotir oyoq-qo’llarim…
Yurak o’g’urida yanchilaman jim,
Tanim forig’ bo’lar bor gunohidan.
Kepakday sochilar beruh vujudim,
Uning nafasidan, uning ohidan…
«O’lmayman», deb aytdim lolu lojaram,
Mendan, xuddi, kimdir so’rayotganday.
(Aslida, qazoga giriftor odam,
«O’lmayman» der ekan o’layotgan dam.)
Men kimman? Shunchaki, ruhning o’ljasi,
Tortqilab ketar u yengil loshimni.
Ayting, hech kim meni yerga qo’ymasin,
Men azob qo’yniga qo’ydim boshimni.
Nochor tuyg’ularim bevaqt qartaydi,
Ko’nglimni qo’yarga topolmayman joy.
Axir, qachongacha meni aldaydi,
Bir jonbaxsh havoga aylanmagan oy.
Umrimning eng so’nggi tiyramohlari, –
Sizsiz o’tayotir dunyodan kunlar.
Bir kun uyg’onadi Do’rmon bog’lari
Mendan she’r eshitib yig’laydi ular…
… Sevgilim, sevgilim – sevinchim, dardim,
Siz mening holimni so’ramang. Yomon.
Qachondir, men sizni yomon ko’rardim,
Qachondir men sizni… Sevaman hamon.
