9 феврал — Мир Алишер Навоий таваллудининг 577 йиллиги

   Ҳазрат Мир Алишер Навоий ижодий меросида рубоий ва туюқ жанрида яратилган шеърлар катта ўрин тутади. Туркча  шеъриятгагина хос туюқ ҳақида шайх Аҳмад Тарозий ҳижрий 840 йилда (1436—1437) битган «Фунун ул-балоға»(«Етуклик илмлари») асарида  шундай ёзади: «Бу турк шоирларининг ихтиросидур…» (Саҳифада  тақдим этилаётган  Юлдуз Усмонова ижросидаги Навоий  туюқларини бир неча йиллар аввал таниқли режисёр Баҳодир Йўлдошев илтомосига биноан мен танлаб берган эдим)

АЛИШР НАВОИЙ
РУБОИЙЛАР ВА ТУЮҚЛАР

РУБОИЙЛАР

1

Субҳоналлоҳу холиқи зул-мажду ало,
Ким андин эрур тўла хало бирла мало,
Гар меҳр анинг мисли дегайлар уқало,
Меҳр оллида зарра янглиғ ўлғай масало.

2

Кўк пўяву сайр ила талабгор санга,
Кун сорғорибон ишқда бемор санга,
Ой доғ ила қуллуқ айлаб изҳор санга,
Тун анжуми нақдидин харидор санга.

3

Ё рабки, иноятингни ёр айла манга,
Йўқлуққа ҳидоятингни бор айла манга,
Ҳар каҳфи кифоятингни дор айла манга,
Ҳар дурри иноятинг нисор айла манга.

5

Жонимдоғи «жим» икки долингға фидо,
Андинг сўнг «алиф» тоза ниҳолингға фидо,
«Нун»и доғи анбарин ҳилолингға фидо,
Қолғон ики нуқта икки холингға фидо.

6

Бу қосид ишим оҳу фиғон айладило,
Бу руқъа танимни нотавон айладило,
Бу саъб хабар ичимни қон айладило,
Бу қонлиғ ичим ҳалоки жон айладило.

7

Номангки, тириклигимдин улдур матлуб,
Очиб ўқуғоч бир неча лафзи марғуб,
Кўп тўлғониб, ашк ичра ўзумдин бордим,
Ул навъки, сув ичига тушгай мактуб.

8

Номангким, эрур боиси иқболу тараб,
Еткурса тараб мени ҳазинға, не ажаб,
Ёлғуз мендин кетармади ранжу тааб,
Ким бўлди басе халқ ҳаётиға сабаб.

9

Бир айбға гарчи халқ қилғай мансуб,
Фақр аҳлидин изтироб эмастур маҳсуб,
Сидқ эрса худ этмак керак ўз феълини хўб,
Кизб эрса маломат доғи бордур матлуб.

10

Сув кўзгусини боғ аро айларда шитоб,
Сиймоб қилур эрди таҳаррук била тоб.
Дай қилди бу симобни андоқ кўзгу,
Ким кўзгу анинг қошида бўлғай сиймоб.

11

Эй улки, сўзунг тушти ҳабиб оллида хўп,
Мендин йўлиға бошинг қўюб, туфроғин ўп,
Аҳбобға ҳам бирин-бирин хизмат этиб,
Арз айла, ниёз ила дуо кўптин-кўп.

12

Гардун уза базм учун мақом айлади тут,
Ул базмда хуршидни жом айлади тут,
Ул жом ила ишратни мудом айлади тут,
Охир даме ер қуйи хиром айлади тут.

13

Гар ошиқ эсанг, зебу такаллуфни унут,
Яхшию ямон ишда тахаллуфни унут,
Ўтган гар эрур ямон, таассуфни унут,
Келган гар эрур яхши, тасарруфни унут.

14

Эй ишқ, анинг кўйида тавфи ҳарам эт,
Бизни доғи ул тавфға бошла, карам эт,
Бир доира кўйи теграсида рақам эт,
Гар чиқса аёғим, рақамингдвн қалам эт.

15

Чун ханжари ҳажринг манга қатъ этти ҳаёт,
Бори ғаму дардинг ўқини тинмайин от,
Ким онча қовурсун пар ўлуб бутса қанот,
Тойир бўлубон етгамен охир санга бот.

16

Бўлди менинг ўлмагимга савдо боис,
Савдоға ҳавойи жоми саҳбо боис,
Саҳбоға доғи дайру чалипо боис,
Бу барчаға ул дилбари тарсо боис.

17

Кўнглумни олибдур ул шаҳи сабздавож,
Ким ғамза била олур мамоликдин бож.
Боши узра мамлакат хирожи бир тож,
Тожи уза гавҳари мамоликка хирож.

18

Кундуз кўрсанг ўзунгни маҳзун қадаҳ ич,
Андоқки қуёш равшану мавзун қадаҳ ич,
Ул дамки қуёш ботти, шафақгун қадаҳ ич,
Жомингни қилиб нечукки гардун, қадаҳ ич.

19

Гул вақти муяссар ўлса гулфом қадаҳ,
Андин сўнг тутса бир гуландом қадаҳ,
Манъ айласа барча аҳли ислом қадаҳ,
Қофирмен агар қилмасам ошом қадаҳ.

20

Руҳумғаки майдин эрди ҳар лаҳза футуҳ,
Носиҳ тили неши қилди ани мажруҳ.
Май лойини марҳам қилайин шому сабуҳ,
Ул вақтқачаки, тоза бўлғай манга руҳ.

21

Қўрқутма мени томуғдин, эй зоҳиди ях,
Жаннат манга бўлғуси дебон урма занах,
Ким дўзах онинг ёди била жаннат эрур,
Жаннат бори сенинг биладур дўзах.

22

Рухсори уза холларин ул дилбанд
Очти чу мени кўрди басе ҳожатманд.
Айшимға ямон кўз этмагай эмди газанд,
Хоссаки, ул-ўқ бўлубтур ўт узра сипанд.

23

Ёшимға бағир қони чу эрди монанд,
Кўз асради ёшдек бўлуб андин хурсанд.
Турмади кўзумда еткач ул сарви баланд,
Бўлмас киши фарзанди кишига фарзанд.

24

Эй, шарбати лаълинг оби ҳайвондин алаз,
Ҳайвон суйини қўйки, чучук жондин алаз.
Не жондин алаз, не оби ҳайвондин алаз,
Ким ҳар неки йўқ, ондин алаз, ондин алаз.

25

Будур тилагимки, улки маъбудунг эрур,
Туткай сени улёнки, сенинг судунг эрур.
Кўнглунгга етургай улча беҳбудунг эрур,
Илгингга кетургай улча мақсудунг эрур.

26

Гул зикрин эшитурмену йўқ гулдин асар,
Бу боғ эшигидин истарам онча гузар,
Ким топмаса гул жамолидин баҳра назар,
Бори исидин етса димоғимға хабар,

27

Соқий, баданимни нотавон этти хумор,
Кўнглумни қадаҳдек тўла қон этти хумор,
Ҳар узвума юз ранж аён этти хумор,
Тутқил қадаҳеки, қасди жон этти хумор.

28

Кўзум учадур, магарки ёрим келадур,
Эс ҳар дам озар, магар нигорим келадур.
Ё бодияйи фироқ сайрида қилиб
Юз марҳала қатъ шаҳсуворим келадур.

30

Ҳар гармрўйки, бўлғай ул кошифи роз,
Мақсуд ҳарими сори қилғач парвоз,
Тонг йўқ, фалак узра айлабон жилваву ноз,
Наълайни малакка бўлса меҳроби намоз.

31

Олам бор эмиш, Навойиё, шўрангиз,
Олам доғи эл боштин-аёқ рангомиз.
Ишқ истар эмиш сени адам мисри сари
Борғилки, эрур эл тилаган ерда азиз.

32

Аҳбоб, денгизки, хонумондин тамаъ уз,
Не хону не мон, кавну макондин тамаъ уз,
Не кавну макон, жону жаҳондин тамаъ уз,
Лекин демангиз муники ондин тамаъ уз.

33

Лаълингни қилиб нуктасаро, эй қарокўз,
Ишқ аҳли ҳаётиға яро, эй қарокўз.
Чекма яна сурма кўз аро, эй қарокўз,
Эл жониға қилма кўз қаро, эй қарокўз.

34

Ул кўзки, даме бўлмади соғ, эй қарокўз,
Қонимдин ичар мудом аёғ, эй қарокўз.
Билмонки, эрур анга қароғ, эй қарокўз,
Ё маст эди, қўйди тоза доғ, эй қарокўз?

35

Жонбахш лабинг чашмайи ҳайвонму эмас?!
Ҳажридин онинг ичим тўла қонму эмас?!
Ҳар қатрайи қон лаъли Бадахшонму эмас?!
Ҳар порайи лаъли жавҳари жонму эмас?!

36

Гар ошиқ эсанг, меҳру вафо қилма ҳавас,
Дард иставу дафъиға даво қилма ҳавас,
Ҳижрону висол мутлақо қилма ҳавас,
Дилдорингдин ғайри ризо қилма ҳавас.

37

Маҳбубға эътиқод қилмоқ бўлмас,
Андин талаби мурод қилмоқ бўлмас,
Кўзнинг қаросин мидод қилмоқ бўлмас,
Гар бўлса битик савод қилмоқ бўлмас.

38

Ҳам савмаа кунжи шайхи таррорға бас,
Ҳам шайх юзи зоҳиди ҳушёрға бас,
Ҳам дайрда мастлиғ мени зорға бас,
Ҳам муғбача васли жони беморға бас.

39

Ғурбатда ғариб шодмон бўлмас эмиш,
Эл анга шафиқу меҳрибон бўлмас эмиш.
Олтун қафас ичра гар қизил гул бутса,
Булбулға тикандек ошён бўлмас эмиш.

40

Ул дурри саминки, бор эди кўзума ёш,
Айларда ажал анга жафо расмини фош.
Ғам тнрноғидин қилиб қароғимни харош,
Ёшурғай эдим они кўзум уйида кош.

41

Йўқ бодайи васл, оби ҳайзон ул эмиш,
Аҳбоб мулоқоти, дема, жон ул эмиш.
Гардун ғаму ранж суратин нақш этса,
Жон чеҳраси атрофиға ҳижрон ул эмиш.

42

Йиллар тутубон шайх мақолотиға гўш,
Не кўнглума завқ етти, не жонима жўш.
Жонимға наво солдию кўнглумга хуруш,
Бир журъа била муғбачайи бодафуруш.

43

Соқий, мени хор-хордин айла халос,
Гул-гул юзунг оч, баҳордин айла халос,
Ё май беру интизордин айла халос,
Ё ўлтурубон хумордин айла халос.

44

Бер жому ол, эй муғбача, жонимни иваз,
Қўш тутқилу, ол икки жаҳонимни иваз.
Они сумурурда қатрае томса агар,
Сен ҳам тўк анинг ўрнида қонимни иваз.

45

Ким истаса салтанат, саходур анга шарт,
Ҳар ваъдаки айласа, вафодур анга шарт.
Ким фақр талаб қилса, фанодур анга шарт,
Оллиға неким келса, ризодур анга шарт.

46

Бу даврда йўқ сен киби хушхон ҳофиз,
Ҳуффоз аро сарҳалқайи даврон ҳофиз.
Қуръонга сен ўлғон киби яксон ҳофиз,
Бўлсун санга барча ишда қуръон ҳофиз.

47

Ким айласа соқийи гуландом тамаъ,
Илгидин онинг соғари гулфом тамаъ,
Андин сўнг агар тақвию ислом тамаъ
Айлар эса ул мардак эрур хом тамаъ.

48

Ул дамки, қуёш айлади мағрибқа ружуъ,
Гар суҳбат ўшул қуёш била топса вуқуъ,
Хуштур қилмоқ жом қуёшиға шуруъ,
Ул дамғачаким, қилур қуёш жоми тулуъ.

49

Муғ дайрида даст берса бир лаҳза фароғ,
Ким муғбача ишқидин қизиғ бўлса димоғ.
Ул тутса муғона лаҳн ила ҳар дам аёғ,
Бош олсам аёғидин, керак бошима доғ,

50

Бир гул ғамидин дедим қўяй бағрима доғ,
Бергайму дебон атри димоғимға фароғ,
Баргин чу мулаввас айлади бум ила зоғ,
Эмди они исламоққа юз ҳайф димоғ.

51

Бердинг манга дайр аро иқомат, эй муғ,
Туттунг қадаҳи майи маломат, эй муғ,
Бу ишни худ айладинг каромат, эй муғ,
Ё рабки, ҳамиша бўл саломат, эй муғ.

52

Номанг етибон топти кўнгул иззу шараф,
Ҳар лафзи бўлуб мурод дурриға садаф.
Ҳар сатри алам черикининг дафъи учун
Иқбол сипоҳидин чекибон бир саф.

53

Соқий, баданимни қилди ғам тиғи шикоф,
Қоним бори оқти, тутма ўзунгни маоф.
Тутқил бадали моятаҳаллал майи соф,
То маст қилай ғам черики бирла масоф.

54

Юз меҳнату ғам кўнглума еткурди фироқ,
Жонимға балову дард ўқин урди фироқ,
Жисмимни фано ўтиға куйдурди фироқ,
Чун куйди, кулини кўкка совурди фироқ.

55

Кўнглумни ғаму дард ила қон айлади ишқ,
Кўз йўлидин ул қонни равон айлади ишқ,
Ҳар қатрани билмадим қаён айлади ишқ,
Бедил эканим буйла аён айлади ишқ.

56

Ул дамки қуёш боттию сорғорди шафақ,
Базмингға шафақгун май ила бер равнақ.
Не ҳақни унут, не майни куйғил мутлак,
Ким тонгла эрур тенгри кариму барҳақ.

57

Йўқ даҳрда бир бесару сомон мендек,
Ўз ҳолиға саргаштаву ҳайрон мендек,
Ғам кўйида хонумони вайрои мендек,
Яъники, алохону аломон мендек.

55

Бераҳмдурур оламу золим афлок,
Бемеҳрдурур анжуму даврон бебок.
Қай сарви чаманки, жилва қилди чолок,
Ким ерга тўкулмади нечукким хошок.

59

Зоҳид сену ҳур, манга жонона керак,
Жаннат санга бўлсун, манга майхона керак.
Майхона аро соқию паймона керак,
Паймона неча бўлса, тўла ёна керак.

60

Гар дилбар эмас малаквашу ҳур хисол,
Андин сўнг улуснинг кўзи кўру тили лол.
Не ҳусниға руъяту не ишқимға мақол,
Биллаҳ, мену ошиқлик эрур амримаҳол.

61

Бир сори сориғ пўлову мен тутсоғ йўл,
Не тоғу, не туз десанг, не ободу, не чўл.
Йиртуқ капанакдин чиқориб яланг қўл,
Ул қочсаву мен қовсаму, мен қочсаму ул.

62

Турмай мени зору нотавон бирла кўнгул,
Улфат тутмиш ул остон бирла кўнгул.
Ёреки манга жон эди ҳам азм этти,
Мен мундаву хизматингда жон бирла кўнгул.

63

Умрунг қуёшиға бермасун чарх завол,
Жонинг қамарини қилмасун давр ҳилол.
Тун-кун бўлғил маҳравишу меҳрхисол,
Даҳр аҳлиға нурбахшу фархунда жамол.

64

Эй, жони ҳабибу кўнгли аҳбобға лол,
Мен ҳам қилдим жону кўнгулни ирсол.
Кўнглумга бер аҳбоб била жоми висол,
Жонимни ҳабиб аёғи туфроғиға сол.

65

Муғ дайри сори букун таманно қилдим,
Ул муғбача ҳуснини тамошо қилдим,
Дин нақдини куфри бирла савдо қилдим,
Ким қилди бу ишким, мени расво қилдим?

66

Ёшунғон эмиш қаро булутға моҳим,
Гардунни совурмоғлиғ эрур дилхоҳим.
Кирмиш қаро туфроққа қуёшдек шоҳим,
Невчун қаро қилмасун қуёшни оҳим?!

67

Жоҳилки, ҳасад бўлғай анинг жаҳлиға зам,
Нур эл кўзидин англаса ўз кўзида кам.
Кўзларни олишмоққа чекиб тиғи ситам,
Эл кўзини ҳам ўйғаю ўз кўзини ҳам.

68

Баҳру кемадин кўнгулда кўпдур аламим,
Ким секримайин қадам, югурмай қаламим.
Мақсуддин онча солди бир дамда йироқ,
Ким юз йил они тай қила олмас қадамим.

69

Масжидға неча аҳли риёдек етайин,
Ё ринд киби азимати дайр этайин.
Мақсуд топилса яхши, йўқса нетайин,
Бошимни олиб қай сори эмди кетайин?!

70

Гул борди эса, чаман муаттар бўлсун,
Шамъ ўчти эса, қамар мунаввар бўлсун.
Шаҳзодаға гар равза муяссар бўлди,
Султонға жаҳон мулки муяссар бўлсун.

71

Жоним аро ўт лаъли сухандонинг учун,
Юзум уза кавкаб маҳи тобонинг учун,
Кўксумда алиф сарви хиромонинг учун,
Сўзлаб, юз очиб кел бу тараф жонинг учун.

72

Зулфунг гириҳиға пойбаст ўлмишмен,
Лаълинг майидин бодапараст ўлмишмен,
Ул майни ичиб йўлунгда паст ўлмишмен,
Ҳай-ҳай, не дедим, магарки маст ўлмишмен?

73

Менменму висол умидидин шод ўлғон,
Бир-бир ғаму андуҳдин озод ўлғон.
Оз-озғина берган сойи гул атри насим,
Булбулдек ишим нолаву фарёд ўлғон.

74

Зоғеки чўқуб оқизди қон кўнглумдин,
Тирноғ ила узди нотавон кўнглумдин,
Аъзосида кўр асар дамим дудидия,
Минқор ила чангида нишон кўнглумдин.

75

Кўнглум гулу сарв майли қилмас, нетайин?
Сарву гул ила даме очилмас, нетайин?
Дар шўх кўрунса, кўзга илмас, нетайнн?
Бир шўхким, ул тилар — топилмас, нетайин?

76

Дайр ичра тилаб жоми ҳилолий партав,
Сажжода гарав бўлса, не тонг, эй раҳрав.
Чун муғбача оллида қилур сажда бирав,
Йўқ айб мусаллоси онинг майға гарав.

77

Гар қилса киши қилиб гуноҳе тавба,
Ул журмға бўлса узрхоҳи тавба.
Қилмоқ неча гоҳ журму гоҳи тавба,
Бу журм ила тавбадин, илоҳи, тавба!

78

Ё кошифи асрори ниҳон бўлса киши,
Ҳаллоли рамузи осмон бўлса киши,
Ё ошиқи зори нотавои бўлса киши,
Девонаву расвойи жаҳон бўлса киши.

79

Эйким, борасен, кўнгулни қайтарғил ахи,
Бедиллиқ ўтидин мени қутқарғил ахи.
Ё тиғ чекиб тўш-тўшидин ёрғил ахи,
Бир порасини бизга бериб, борғил ахи.

80

Сен борғали ортмиш кўнгул зорлиғи,
Оҳ ўқларидин ҳар нафас афгорлиғи.
Билмон, унутулғонму экандур манга ҳажр,
Ё кўпрак эрур бу қатла душворлиғи?

81

Жонимға етибтурур хумор, эй соқий,
Май тутқилу берма интизор, эй соқий,
Аввал ўзунг айла ихтиёр, эй соқий,
Тутқил манга сўнгра зинҳор, эй соқий.

82

Охир даме умр этса шитоб, эй соқий,
Тутқил манга онча майи ноб, эй соқий,
Ким ҳашрда маст ўлай хароб, эй соқий,
То англамай этсалар азоб, эй соқий.

83

Дедим зақанинг тутуб сақоғингни ўпай,
Кўз қошингга суртубон қабоғингни ўпай,
Гулдек юзунг ислабон, дудоғингни ўпай,
Йўқ, йўқ, йўқ, агар десанг аёғингни ўпай.

84

Ҳар зулф хамиға қилма вобаста мени,
Ҳар кўз ҳавасидин этмагил хаста мени,
Ҳар қош тамаъиға солма пайваста мени,
Ё раб, борисидин айла вораста мени.

85

Тил сўз била то қизитти ҳангомамни,
Бир ҳам тия олмадим бу худкомамни.
Ҳар неча итикрак айладим хомамни,
Ул хома қаророқ айлади номамни.

ТУЮҚЛАР

1

Ё раб, ул шаҳду шакар ё лабдурур,
Ё магар шаҳду шакар ёлабдурур.
Жонима пайваста новак отқали
Ғамза ўқин қошиға ёлабдурур.

2

Жавр ўқин жонимға соқий ёзмади,
Васл жомидин хуморим ёзмади.
Килки қудрат сабзхатлар ишқидин
Ўзга иш оллимға гўё ёзмади.

3

Ё қошингдин неча бир ўқ кўз тутай,
Отки, ўтрусиға онинг кўз тутай.
Неча кўргач ўзга маҳвашлар қошин,
Янги ой кўрган кишидек кўз тутай.

4

Лаълидин жонимға ўтлар ёқилур,
Қоши қаддимни жафодин ё қилур.
Мен вафоси ваъдасидин шодмен,
Ул вафо, билмонки, қилмас ё қилур?

5

Бовужуд ул юз эрур гулгунасиз,
Ким кўринур оллида гул гунасиз.
Юз қизиллиқ йўқтурур, эй аҳли зуҳд,
Токи мункирсиз майи гулгуна сиз.

6

Чарх тортиб ханжари ҳижрон бу тун,
Қўймади бир зарра бағримни бутун.
Тунга бориб бизни беҳол айладинг,
Не балолиқ ёр эмиш, ё раб, бу Тун?!

7

Ўткали ул сарви гулрух соридин,
Йўқ хабар ул сарви гулрухсоридин.
Ҳажридин боғ ичра берур ёдима
Қошидин сарву гул рухсоридин.

8

Тийғи ишқинг ёрасидур бутмагон,
Дардини ҳар кимга ойтиб бутмагон,
Ҳажр саҳросидур оҳим ўтидин
Анда гул ёхуд гиёҳе бутмагон.

9

Ваҳ, қачонға тегру ишқинг кожидин
Кўзума ҳар лаҳза ўт чақилғуси.
Басдурур кўнглумда ишқинг, ёқма ўт,
Ким ҳароратул ҳам ўтча қилғуси.

10

Ул пари ишқида бу девонани,
Эйки истарсен, келиб гулханда кўр.
Бир қадаҳ ул гулни хандон айлади,
Эй кўнгул, наззора қил, гул ханда кўр.

Алишер Навоий  туюқлари. Юлдуз Усмонова ижросида
Кўриш учун ёзувни босинг
 

Hazrat Mir Alisher Navoiy ijodiy merosida ruboiy va tuyuq janrida yaratilgan she’rlar katta o‘rin tutadi. Turkcha she’riyatgagina xos tuyuq haqida shayx Ahmad Taroziy hijriy 840 yilda (1436—1437) bitgan “Funun ul-balog‘a”(“Yetuklik ilmlari”) asarida shunday yozadi: «Bu turk shoirlarining ixtirosidur…» (Sahifada taqdim etilayotgan Yulduz Usmonova ijrosidagi Navoiy tuyuqlarini bir necha yillar avval taniqli rejisyor Bahodir Yo‘ldoshev iltomosiga binoan men tanlab bergan edim)

ALISHR NAVOIY
RUBOIYLAR VA TUYUQLAR

RUBOIYLAR

1

Subhonallohu xoliqi zul-majdu alo,
Kim andin erur to’la xalo birla malo,
Gar mehr aning misli degaylar uqalo,
Mehr ollida zarra yanglig’ o’lg’ay masalo.

2

Ko’k po’yavu sayr ila talabgor sanga,
Kun sorg’oribon ishqda bemor sanga,
Oy dog’ ila qulluq aylab izhor sanga,
Tun anjumi naqdidin xaridor sanga.

3

YO rabki, inoyatingni yor ayla manga,
Yo’qluqqa hidoyatingni bor ayla manga,
Har kahfi kifoyatingni dor ayla manga,
Har durri inoyating nisor ayla manga.

5

Jonimdog’i «jim» ikki dolingg’a fido,
Anding so’ng «alif» toza niholingg’a fido,
«Nun»i dog’i anbarin hilolingg’a fido,
Qolg’on iki nuqta ikki xolingg’a fido.

6

Bu qosid ishim ohu fig’on ayladilo,
Bu ruq’a tanimni notavon ayladilo,
Bu sa’b xabar ichimni qon ayladilo,
Bu qonlig’ ichim haloki jon ayladilo.

7

Nomangki, tirikligimdin uldur matlub,
Ochib o’qug’och bir necha lafzi marg’ub,
Ko’p to’lg’onib, ashk ichra o’zumdin bordim,
Ul nav’ki, suv ichiga tushgay maktub.

8

Nomangkim, erur boisi iqbolu tarab,
Yetkursa tarab meni hazing’a, ne ajab,
Yolg’uz mendin ketarmadi ranju taab,
Kim bo’ldi base xalq hayotig’a sabab.

9

Bir aybg’a garchi xalq qilg’ay mansub,
Faqr ahlidin iztirob emastur mahsub,
Sidq ersa xud etmak kerak o’z fe’lini xo’b,
Kizb ersa malomat dog’i bordur matlub.

10

Suv ko’zgusini bog’ aro aylarda shitob,
Siymob qilur erdi taharruk bila tob.
Day qildi bu simobni andoq ko’zgu,
Kim ko’zgu aning qoshida bo’lg’ay siymob.

11

Ey ulki, so’zung tushti habib ollida xo’p,
Mendin yo’lig’a boshing qo’yub, tufrog’in o’p,
Ahbobg’a ham birin-birin xizmat etib,
Arz ayla, niyoz ila duo ko’ptin-ko’p.

12

Gardun uza bazm uchun maqom ayladi tut,
Ul bazmda xurshidni jom ayladi tut,
Ul jom ila ishratni mudom ayladi tut,
Oxir dame yer quyi xirom ayladi tut.

13

Gar oshiq esang, zebu takallufni unut,
Yaxshiyu yamon ishda taxallufni unut,
O’tgan gar erur yamon, taassufni unut,
Kelgan gar erur yaxshi, tasarrufni unut.

14

Ey ishq, aning ko’yida tavfi haram et,
Bizni dog’i ul tavfg’a boshla, karam et,
Bir doira ko’yi tegrasida raqam et,
Gar chiqsa ayog’im, raqamingdvn qalam et.

15

Chun xanjari hajring manga qat’ etti hayot,
Bori g’amu darding o’qini tinmayin ot,
Kim oncha qovursun par o’lub butsa qanot,
Toyir bo’lubon yetgamen oxir sanga bot.

16

Bo’ldi mening o’lmagimga savdo bois,
Savdog’a havoyi jomi sahbo bois,
Sahbog’a dog’i dayru chalipo bois,
Bu barchag’a ul dilbari tarso bois.

17

Ko’nglumni olibdur ul shahi sabzdavoj,
Kim g’amza bila olur mamolikdin boj.
Boshi uzra mamlakat xiroji bir toj,
Toji uza gavhari mamolikka xiroj.

18

Kunduz ko’rsang o’zungni mahzun qadah ich,
Andoqki quyosh ravshanu mavzun qadah ich,
Ul damki quyosh botti, shafaqgun qadah ich,
Jomingni qilib nechukki gardun, qadah ich.

19

Gul vaqti muyassar o’lsa gulfom qadah,
Andin so’ng tutsa bir gulandom qadah,
Man’ aylasa barcha ahli islom qadah,
Qofirmen agar qilmasam oshom qadah.

20

Ruhumg’aki maydin erdi har lahza futuh,
Nosih tili neshi qildi ani majruh.
May loyini marham qilayin shomu sabuh,
Ul vaqtqachaki, toza bo’lg’ay manga ruh.

21

Qo’rqutma meni tomug’din, ey zohidi yax,
Jannat manga bo’lg’usi debon urma zanax,
Kim do’zax oning yodi bila jannat erur,
Jannat bori sening biladur do’zax.

22

Ruxsori uza xollarin ul dilband
Ochti chu meni ko’rdi base hojatmand.
Ayshimg’a yamon ko’z etmagay emdi gazand,
Xossaki, ul-o’q bo’lubtur o’t uzra sipand.

23

Yoshimg’a bag’ir qoni chu erdi monand,
Ko’z asradi yoshdek bo’lub andin xursand.
Turmadi ko’zumda yetkach ul sarvi baland,
Bo’lmas kishi farzandi kishiga farzand.

24

Ey, sharbati la’ling obi hayvondin alaz,
Hayvon suyini qo’yki, chuchuk jondin alaz.
Ne jondin alaz, ne obi hayvondin alaz,
Kim har neki yo’q, ondin alaz, ondin alaz.

25

Budur tilagimki, ulki ma’budung erur,
Tutkay seni ulyonki, sening sudung erur.
Ko’nglungga yeturgay ulcha behbudung erur,
Ilgingga keturgay ulcha maqsudung erur.

26

Gul zikrin eshiturmenu yo’q guldin asar,
Bu bog’ eshigidin istaram oncha guzar,
Kim topmasa gul jamolidin bahra nazar,
Bori isidin yetsa dimog’img’a xabar,

27

Soqiy, badanimni notavon etti xumor,
Ko’nglumni qadahdek to’la qon etti xumor,
Har uzvuma yuz ranj ayon etti xumor,
Tutqil qadaheki, qasdi jon etti xumor.

28

Ko’zum uchadur, magarki yorim keladur,
Es har dam ozar, magar nigorim keladur.
YO bodiyayi firoq sayrida qilib
Yuz marhala qat’ shahsuvorim keladur.

30

Har garmro’yki, bo’lg’ay ul koshifi roz,
Maqsud harimi sori qilg’ach parvoz,
Tong yo’q, falak uzra aylabon jilvavu noz,
Na’layni malakka bo’lsa mehrobi namoz.

31

Olam bor emish, Navoyiyo, sho’rangiz,
Olam dog’i el boshtin-ayoq rangomiz.
Ishq istar emish seni adam misri sari
Borg’ilki, erur el tilagan yerda aziz.

32

Ahbob, dengizki, xonumondin tama’ uz,
Ne xonu ne mon, kavnu makondin tama’ uz,
Ne kavnu makon, jonu jahondin tama’ uz,
Lekin demangiz muniki ondin tama’ uz.

33

La’lingni qilib nuktasaro, ey qaroko’z,
Ishq ahli hayotig’a yaro, ey qaroko’z.
Chekma yana surma ko’z aro, ey qaroko’z,
El jonig’a qilma ko’z qaro, ey qaroko’z.

34

Ul ko’zki, dame bo’lmadi sog’, ey qaroko’z,
Qonimdin ichar mudom ayog’, ey qaroko’z.
Bilmonki, erur anga qarog’, ey qaroko’z,
YO mast edi, qo’ydi toza dog’, ey qaroko’z?

35

Jonbaxsh labing chashmayi hayvonmu emas?!
Hajridin oning ichim to’la qonmu emas?!
Har qatrayi qon la’li Badaxshonmu emas?!
Har porayi la’li javhari jonmu emas?!

36

Gar oshiq esang, mehru vafo qilma havas,
Dard istavu daf’ig’a davo qilma havas,
Hijronu visol mutlaqo qilma havas,
Dildoringdin g’ayri rizo qilma havas.

37

Mahbubg’a e’tiqod qilmoq bo’lmas,
Andin talabi murod qilmoq bo’lmas,
Ko’zning qarosin midod qilmoq bo’lmas,
Gar bo’lsa bitik savod qilmoq bo’lmas.

38

Ham savmaa kunji shayxi tarrorg’a bas,
Ham shayx yuzi zohidi hushyorg’a bas,
Ham dayrda mastlig’ meni zorg’a bas,
Ham mug’bacha vasli joni bemorg’a bas.

39

G’urbatda g’arib shodmon bo’lmas emish,
El anga shafiqu mehribon bo’lmas emish.
Oltun qafas ichra gar qizil gul butsa,
Bulbulg’a tikandek oshyon bo’lmas emish.

40

Ul durri saminki, bor edi ko’zuma yosh,
Aylarda ajal anga jafo rasmini fosh.
G’am tnrnog’idin qilib qarog’imni xarosh,
Yoshurg’ay edim oni ko’zum uyida kosh.

41

Yo’q bodayi vasl, obi hayzon ul emish,
Ahbob muloqoti, dema, jon ul emish.
Gardun g’amu ranj suratin naqsh etsa,
Jon chehrasi atrofig’a hijron ul emish.

42

Yillar tutubon shayx maqolotig’a go’sh,
Ne ko’ngluma zavq yetti, ne jonima jo’sh.
Jonimg’a navo soldiyu ko’nglumga xurush,
Bir jur’a bila mug’bachayi bodafurush.

43

Soqiy, meni xor-xordin ayla xalos,
Gul-gul yuzung och, bahordin ayla xalos,
YO may beru intizordin ayla xalos,
YO o’lturubon xumordin ayla xalos.

44

Ber jomu ol, ey mug’bacha, jonimni ivaz,
Qo’sh tutqilu, ol ikki jahonimni ivaz.
Oni sumururda qatrae tomsa agar,
Sen ham to’k aning o’rnida qonimni ivaz.

45

Kim istasa saltanat, saxodur anga shart,
Har va’daki aylasa, vafodur anga shart.
Kim faqr talab qilsa, fanodur anga shart,
Ollig’a nekim kelsa, rizodur anga shart.

46

Bu davrda yo’q sen kibi xushxon hofiz,
Huffoz aro sarhalqayi davron hofiz.
Qur’onga sen o’lg’on kibi yakson hofiz,
Bo’lsun sanga barcha ishda qur’on hofiz.

47

Kim aylasa soqiyi gulandom tama’,
Ilgidin oning sog’ari gulfom tama’,
Andin so’ng agar taqviyu islom tama’
Aylar esa ul mardak erur xom tama’.

48

Ul damki, quyosh ayladi mag’ribqa ruju’,
Gar suhbat o’shul quyosh bila topsa vuqu’,
Xushtur qilmoq jom quyoshig’a shuru’,
Ul damg’achakim, qilur quyosh jomi tulu’.

49

Mug’ dayrida dast bersa bir lahza farog’,
Kim mug’bacha ishqidin qizig’ bo’lsa dimog’.
Ul tutsa mug’ona lahn ila har dam ayog’,
Bosh olsam ayog’idin, kerak boshima dog’,

50

Bir gul g’amidin dedim qo’yay bag’rima dog’,
Bergaymu debon atri dimog’img’a farog’,
Bargin chu mulavvas ayladi bum ila zog’,
Emdi oni islamoqqa yuz hayf dimog’.

51

Berding manga dayr aro iqomat, ey mug’,
Tuttung qadahi mayi malomat, ey mug’,
Bu ishni xud aylading karomat, ey mug’,
YO rabki, hamisha bo’l salomat, ey mug’.

52

Nomang yetibon topti ko’ngul izzu sharaf,
Har lafzi bo’lub murod durrig’a sadaf.
Har satri alam cherikining daf’i uchun
Iqbol sipohidin chekibon bir saf.

53

Soqiy, badanimni qildi g’am tig’i shikof,
Qonim bori oqti, tutma o’zungni maof.
Tutqil badali moyatahallal mayi sof,
To mast qilay g’am cheriki birla masof.

54

Yuz mehnatu g’am ko’ngluma yetkurdi firoq,
Jonimg’a balovu dard o’qin urdi firoq,
Jismimni fano o’tig’a kuydurdi firoq,
Chun kuydi, kulini ko’kka sovurdi firoq.

55

Ko’nglumni g’amu dard ila qon ayladi ishq,
Ko’z yo’lidin ul qonni ravon ayladi ishq,
Har qatrani bilmadim qayon ayladi ishq,
Bedil ekanim buyla ayon ayladi ishq.

56

Ul damki quyosh bottiyu sorg’ordi shafaq,
Bazmingg’a shafaqgun may ila ber ravnaq.
Ne haqni unut, ne mayni kuyg’il mutlak,
Kim tongla erur tengri karimu barhaq.

57

Yo’q dahrda bir besaru somon mendek,
O’z holig’a sargashtavu hayron mendek,
G’am ko’yida xonumoni vayroi mendek,
Ya’niki, aloxonu alomon mendek.

55

Berahmdurur olamu zolim aflok,
Bemehrdurur anjumu davron bebok.
Qay sarvi chamanki, jilva qildi cholok,
Kim yerga to’kulmadi nechukkim xoshok.

59

Zohid senu hur, manga jonona kerak,
Jannat sanga bo’lsun, manga mayxona kerak.
Mayxona aro soqiyu paymona kerak,
Paymona necha bo’lsa, to’la yona kerak.

60

Gar dilbar emas malakvashu hur xisol,
Andin so’ng ulusning ko’zi ko’ru tili lol.
Ne husnig’a ru’yatu ne ishqimg’a maqol,
Billah, menu oshiqlik erur amrimahol.

61

Bir sori sorig’ po’lovu men tutsog’ yo’l,
Ne tog’u, ne tuz desang, ne obodu, ne cho’l.
Yirtuq kapanakdin chiqorib yalang qo’l,
Ul qochsavu men qovsamu, men qochsamu ul.

62

Turmay meni zoru notavon birla ko’ngul,
Ulfat tutmish ul oston birla ko’ngul.
Yoreki manga jon edi ham azm etti,
Men mundavu xizmatingda jon birla ko’ngul.

63

Umrung quyoshig’a bermasun charx zavol,
Joning qamarini qilmasun davr hilol.
Tun-kun bo’lg’il mahravishu mehrxisol,
Dahr ahlig’a nurbaxshu farxunda jamol.

64

Ey, joni habibu ko’ngli ahbobg’a lol,
Men ham qildim jonu ko’ngulni irsol.
Ko’nglumga ber ahbob bila jomi visol,
Jonimni habib ayog’i tufrog’ig’a sol.

65

Mug’ dayri sori bukun tamanno qildim,
Ul mug’bacha husnini tamosho qildim,
Din naqdini kufri birla savdo qildim,
Kim qildi bu ishkim, meni rasvo qildim?

66

Yoshung’on emish qaro bulutg’a mohim,
Gardunni sovurmog’lig’ erur dilxohim.
Kirmish qaro tufroqqa quyoshdek shohim,
Nevchun qaro qilmasun quyoshni ohim?!

67

Johilki, hasad bo’lg’ay aning jahlig’a zam,
Nur el ko’zidin anglasa o’z ko’zida kam.
Ko’zlarni olishmoqqa chekib tig’i sitam,
El ko’zini ham o’yg’ayu o’z ko’zini ham.

68

Bahru kemadin ko’ngulda ko’pdur alamim,
Kim sekrimayin qadam, yugurmay qalamim.
Maqsuddin oncha soldi bir damda yiroq,
Kim yuz yil oni tay qila olmas qadamim.

69

Masjidg’a necha ahli riyodek yetayin,
YO rind kibi azimati dayr etayin.
Maqsud topilsa yaxshi, yo’qsa netayin,
Boshimni olib qay sori emdi ketayin?!

70

Gul bordi esa, chaman muattar bo’lsun,
Sham’ o’chti esa, qamar munavvar bo’lsun.
Shahzodag’a gar ravza muyassar bo’ldi,
Sultong’a jahon mulki muyassar bo’lsun.

71

Jonim aro o’t la’li suxandoning uchun,
Yuzum uza kavkab mahi toboning uchun,
Ko’ksumda alif sarvi xiromoning uchun,
So’zlab, yuz ochib kel bu taraf joning uchun.

72

Zulfung girihig’a poybast o’lmishmen,
La’ling mayidin bodaparast o’lmishmen,
Ul mayni ichib yo’lungda past o’lmishmen,
Hay-hay, ne dedim, magarki mast o’lmishmen?

73

Menmenmu visol umididin shod o’lg’on,
Bir-bir g’amu anduhdin ozod o’lg’on.
Oz-ozg’ina bergan soyi gul atri nasim,
Bulbuldek ishim nolavu faryod o’lg’on.

74

Zog’eki cho’qub oqizdi qon ko’nglumdin,
Tirnog’ ila uzdi notavon ko’nglumdin,
A’zosida ko’r asar damim dudidiya,
Minqor ila changida nishon ko’nglumdin.

75

Ko’nglum gulu sarv mayli qilmas, netayin?
Sarvu gul ila dame ochilmas, netayin?
Dar sho’x ko’runsa, ko’zga ilmas, netaynn?
Bir sho’xkim, ul tilar — topilmas, netayin?

76

Dayr ichra tilab jomi hiloliy partav,
Sajjoda garav bo’lsa, ne tong, ey rahrav.
Chun mug’bacha ollida qilur sajda birav,
Yo’q ayb musallosi oning mayg’a garav.

77

Gar qilsa kishi qilib gunohe tavba,
Ul jurmg’a bo’lsa uzrxohi tavba.
Qilmoq necha goh jurmu gohi tavba,
Bu jurm ila tavbadin, ilohi, tavba!

78

YO koshifi asrori nihon bo’lsa kishi,
Halloli ramuzi osmon bo’lsa kishi,
YO oshiqi zori notavoi bo’lsa kishi,
Devonavu rasvoyi jahon bo’lsa kishi.

79

Eykim, borasen, ko’ngulni qaytarg’il axi,
Bedilliq o’tidin meni qutqarg’il axi.
YO tig’ chekib to’sh-to’shidin yorg’il axi,
Bir porasini bizga berib, borg’il axi.

80

Sen borg’ali ortmish ko’ngul zorlig’i,
Oh o’qlaridin har nafas afgorlig’i.
Bilmon, unutulg’onmu ekandur manga hajr,
YO ko’prak erur bu qatla dushvorlig’i?

81

Jonimg’a yetibturur xumor, ey soqiy,
May tutqilu berma intizor, ey soqiy,
Avval o’zung ayla ixtiyor, ey soqiy,
Tutqil manga so’ngra zinhor, ey soqiy.

82

Oxir dame umr etsa shitob, ey soqiy,
Tutqil manga oncha mayi nob, ey soqiy,
Kim hashrda mast o’lay xarob, ey soqiy,
To anglamay etsalar azob, ey soqiy.

83

Dedim zaqaning tutub saqog’ingni o’pay,
Ko’z qoshingga surtubon qabog’ingni o’pay,
Guldek yuzung islabon, dudog’ingni o’pay,
Yo’q, yo’q, yo’q, agar desang ayog’ingni o’pay.

84

Har zulf xamig’a qilma vobasta meni,
Har ko’z havasidin etmagil xasta meni,
Har qosh tama’ig’a solma payvasta meni,
YO rab, borisidin ayla vorasta meni.

85

Til so’z bila to qizitti hangomamni,
Bir ham tiya olmadim bu xudkomamni.
Har necha itikrak ayladim xomamni,
Ul xoma qaroroq ayladi nomamni.

TUYUQLAR

1

YO rab, ul shahdu shakar yo labdurur,
YO magar shahdu shakar yolabdurur.
Jonima payvasta novak otqali
G’amza o’qin qoshig’a yolabdurur.

2

Javr o’qin jonimg’a soqiy yozmadi,
Vasl jomidin xumorim yozmadi.
Kilki qudrat sabzxatlar ishqidin
O’zga ish ollimg’a go’yo yozmadi.

3

YO qoshingdin necha bir o’q ko’z tutay,
Otki, o’trusig’a oning ko’z tutay.
Necha ko’rgach o’zga mahvashlar qoshin,
Yangi oy ko’rgan kishidek ko’z tutay.

4

La’lidin jonimg’a o’tlar yoqilur,
Qoshi qaddimni jafodin yo qilur.
Men vafosi va’dasidin shodmen,
Ul vafo, bilmonki, qilmas yo qilur?

5

Bovujud ul yuz erur gulgunasiz,
Kim ko’rinur ollida gul gunasiz.
Yuz qizilliq yo’qturur, ey ahli zuhd,
Toki munkirsiz mayi gulguna siz.

6

Charx tortib xanjari hijron bu tun,
Qo’ymadi bir zarra bag’rimni butun.
Tunga borib bizni behol aylading,
Ne baloliq yor emish, yo rab, bu Tun?!

7

O’tkali ul sarvi gulrux soridin,
Yo’q xabar ul sarvi gulruxsoridin.
Hajridin bog’ ichra berur yodima
Qoshidin sarvu gul ruxsoridin.

8

Tiyg’i ishqing yorasidur butmagon,
Dardini har kimga oytib butmagon,
Hajr sahrosidur ohim o’tidin
Anda gul yoxud giyohe butmagon.

9

Vah, qachong’a tegru ishqing kojidin
Ko’zuma har lahza o’t chaqilg’usi.
Basdurur ko’nglumda ishqing, yoqma o’t,
Kim haroratul ham o’tcha qilg’usi.

10

Ul pari ishqida bu devonani,
Eyki istarsen, kelib gulxanda ko’r.
Bir qadah ul gulni xandon ayladi,
Ey ko’ngul, nazzora qil, gul xanda ko’r.