Пастдаги қаватдан бека билан хўжайиннинг ғўнғир-ғўнғири оқсочнинг қулоғига чалинди. Беканинг жаҳл отига мингани яққол сезилиб турарди. Эри билан гаплашганида унинг тепа сочи тикка бўлиши одатий ҳолга айланиб қолганди…
Олдос Хаксли
ПУШТИРАНГ УПА
Аслиятдан Қандилат Юсупова таржимаси
Ва ниҳоят Соуфи ўз хонасида дам олиб ўтирар эди.
У ўлгудай толиққанди. Кун жуда оғир ўтган; худди кечаги кундай, худди кечадан олдинги кундай оғир ўтганди. Аслида-ку, ҳар бир кун шундай оғир тарзда ўтар ва бу кунлар Соуфининг ёшлигини ҳам аста-секинлик билан ундан узоқларга олиб кетмоқда эди. Яна икки йилдан кейин Соуфи ҳам эллик ёшни уриб қўяди. У учун ҳар бир кун борган сари оғирлашиб борарди.
Пастдаги қаватдан бека билан хўжайиннинг ғўнғир-ғўнғири оқсочнинг қулоғига чалинди. Беканинг жаҳл отига мингани яққол сезилиб турарди. Эри билан гаплашганида унинг тепа сочи тикка бўлиши одатий ҳолга айланиб қолганди.
Қўнғироқ чалиниши билан Соуфи сакраб турди. У дик этиб ўрнидан турди-ю, коридор томон ҳаллослаганча югуриб кетди. Оббо, қўнғироқ тағин чалинди. Бека кутишни ёқтирмасди.
— О, Худойим-ей, Соуфи! Қорангни энди умрбод кўрмас эканманми, деб ўйлагандим!
Соуфи миқ этмади. Нима ҳам десин? Бека эшиги очиқ кийим жавони олдида куймаланарди. У қўлига бир даста кўйлакларини илиб олган, яна аллақанчаси диван устида ҳам ёйилиб, сочилиб ётарди.
— Эртага, Соуфи, — деди бека шошилаётганидан нафаси оғзига тиқилиб, — бизлар Римга жўнаб кетамиз. Эртага саҳарда. Демак, ҳозирданоқ тайёрланишимиз зарур.
— У ёқда қанча вақт бўласизлар, хоним?
— Бунисини билмайман. Эҳтимол, икки ё уч ҳафта бўлармиз.
— У ҳолда каттароқ жомадонни ростлаганимиз маъқул эмасмикан… Хоним, мен ҳозир бориб ўшани олиб келаман.
— Кел, сенга қарашиб юбора қолай, Соуфи, — деди бека оқсочи зил-замбил жомадонни келтириши билан. Одатда бека атрофида қари аёлнинг уймаланиб юришини жини суймасди. Аммо Соуфи ўз ишини кўнгилдагидек адо этарди.
Кекса оқсоч нарсаларни жойлаштириш билан банд экан, кўнгли негадир чўкиб борарди.
“Бутун кунни диванда… — дея ўй сурарди у, — айнан хонимники сингари каттагина роҳатижон диван устида ўтказиш насиб қилармикан. Фақат ухлаш, дам олиш, яна хоним тўғрисида ва унинг қайси топшириқларини бажариш ҳақида зиғирча ташвиш қилмасам – наҳот, шунақаси ҳам бўларканми?
— Унинг сўнгги ўйинидан кейин , — Бека эри ҳақида сўзлай кетди, — айтишича, бир тийини ҳам қолмаган эмиш. “Бирор донаям янги кийим сотиб ололмайман”, — дейди.
Бека деразадан ташқарига бир қараб олди.
— Боз устига, — дея гапида давом этди у,— қайнотам ҳам келиб қолганига нима дейсан? “Шундай шоир эринг билан фахрланишинг керак”, дейди-я қария тушмагур. Юзига қараб хохолаб юборишдан ўзимни зўрға ушлаб қолдим.
Бека қаҳ-қаҳ отиб кулиб юборди.
— О, ўзимнинг Соуфигинам-ей, нечанчи осмонларда учиб юрибсан-а? Манави алмисоқдан қолган яшил кўйлакни жойлашингга бало борми?
Соуфи индамасдан кўйлакни гардеробга олиб бориб қўйди.
“Нима учун бу айнан шу кеча қовоқ-тумшуғини осилтириб олди бу?”- деб ўйларди бека ичида. “Юзлариям сарғайиб, тишлари кўкариб кетибди. Бунчалик хунук бўлмаса. Яхшиси ухлагани жўнатиб юбора қолаймикан? Аммо нима қилиб бўлса ҳам ишни саронжомлаш керак-ку. Нима қилсам экан-а?» — Бека ўз-ўзига ачиниб кетди.
“Ҳаёт оғир-да”, — дея ўй сурганча бека дивани устига чўкди. “Сарғайган юз ва кўкарган тишлар! Ростданам ўта ёқимсиз!” Соуфининг афти бекани касал қилаёзди.
“Ҳаёт оғир-да”, — дея яна такрорлади Бека. У оқсочини хонасига кетказиб юборса ҳам бўларди. Бироқ лаш-лушларини ҳозирлашни бир ўзи эплолмасди. Устига устак, эртага саҳарлаб Римга кетишлари жуда муҳим эди. Бека эрига саёҳатга кета олишини айтганида, эри ишонқирамай мийиғида кулиб қўйганди.
— Соуфи, — деди хоним ниҳоят бир чора топгандай, — бориб, пардоз столим устини бир қарагин-а. Ўша ерда пуштиранг бир упа турибди. Ўшандан ёноқларингга озгина суриб олгин. Яна ўша жойда қандайдир лаб бўёғи ҳам бор.
Кекса Соуфи ўрнидан туриб, пардоз столига боргунича ва айтилган топшириқни адоғига етказгунича бека кўзларини юмиб турди. Оббо, бу хотин мунча ивирсимаса… Ниҳоят, Соуфи имиллаганча жойига қайтиб келиб, нарсаларни жойлашда давом этди. Хоним кўзларини очди. Вой, шуниси яхшироқ бўлди, сал бўлса-да одамбашара бўлди-қолди.
— Раҳмат, Соуфи. Тузуккина одамга айландинг-қўйдинг, — Бека ўрнидан турди. — Қани энди, чаққон-чаққон қимирла, мана бу нарсаларни тез жойлаб олайлик.
Таржимон ҳақида
Қандилат Юсупова 1986 йилнинг 8 декабрида Андижонда туғилганган. 2008 йилда Ўзбекистон Давлат жаҳон тиллари университетининг инглиз тили факультетини имтиёзли тамомлаган. Унинг «Кўзларингдан қўрқаман, шеърим», «Тор сеҳри», «Ёруғ кунлар хумори», «Оҳу фарёди» номли шеърий китоблари чоп этилган. Жаҳон адабиётидан ўгирмалари ҳам матбуотда эълон қилинган.
Oldos Xaksli
PUSHTIRANG UPA
Asliyatdan Qandilat Yusupova tarjimasi
xx asr jahon adabiyotining yorqin vakillaridan biri sifatida tan olingan Oldos Leonard Xaksli (1894-1963) — Angliyaning janubiy-g’arbidagi Godalming zaminida dunyoga kelgan. Adabiyot olamiga Oksford universitetini tamomlagandan keyingina kirib keladi. U dastlab she’rlar, kichik hikoyalar, biografik asarlar, adabiyot va san’at bo’yicha maqolalar yozadi, biroq yozuvchi ko’proq o’z romanlari bilan katta shuhrat qozonadi. Uning eng mashhur asari «O g’aroyib yangi dunyo» nomli g’ayriutopik romanidir.
Va nihoyat Soufi o’z xonasida dam olib o’tirar edi.
U o’lguday toliqqandi. Kun juda og’ir o’tgan; xuddi kechagi kunday, xuddi kechadan oldingi kunday og’ir o’tgandi. Aslida-ku, har bir kun shunday og’ir tarzda o’tar va bu kunlar Soufining yoshligini ham asta-sekinlik bilan undan uzoqlarga olib ketmoqda edi. Yana ikki yildan keyin Soufi ham ellik yoshni urib qo’yadi. U uchun har bir kun borgan sari og’irlashib borardi.
Pastdagi qavatdan beka bilan xo’jayinning g’o’ng’ir-g’o’ng’iri oqsochning qulog’iga chalindi. Bekaning jahl otiga mingani yaqqol sezilib turardi. Eri bilan gaplashganida uning tepa sochi tikka bo’lishi odatiy holga aylanib qolgandi.
Qo’ng’iroq chalinishi bilan Soufi sakrab turdi. U dik etib o’rnidan turdi-yu, koridor tomon halloslagancha yugurib ketdi. Obbo, qo’ng’iroq tag’in chalindi. Beka kutishni yoqtirmasdi.
— O, Xudoyim-yey, Soufi! Qorangni endi umrbod ko’rmas ekanmanmi, deb o’ylagandim!
Soufi miq etmadi. Nima ham desin? Beka eshigi ochiq kiyim javoni oldida kuymalanardi. U qo’liga bir dasta ko’ylaklarini ilib olgan, yana allaqanchasi divan ustida ham yoyilib, sochilib yotardi.
— Ertaga, Soufi, — dedi beka shoshilayotganidan nafasi og’ziga tiqilib, — bizlar Rimga jo’nab ketamiz. Ertaga saharda. Demak, hozirdanoq tayyorlanishimiz zarur.
— U yoqda qancha vaqt bo’lasizlar, xonim?
— Bunisini bilmayman. Ehtimol, ikki yo uch hafta bo’larmiz.
— U holda kattaroq jomadonni rostlaganimiz ma’qul emasmikan… Xonim, men hozir borib o’shani olib kelaman.
— Kel, senga qarashib yubora qolay, Soufi, — dedi beka oqsochi zil-zambil jomadonni keltirishi bilan. Odatda beka atrofida qari ayolning uymalanib yurishini jini suymasdi. Ammo Soufi o’z ishini ko’ngildagidek ado etardi.
Keksa oqsoch narsalarni joylashtirish bilan band ekan, ko’ngli negadir cho’kib borardi.
“Butun kunni divanda… — deya o’y surardi u, — aynan xonimniki singari kattagina rohatijon divan ustida o’tkazish nasib qilarmikan. Faqat uxlash, dam olish, yana xonim to’g’risida va uning qaysi topshiriqlarini bajarish haqida zig’ircha tashvish qilmasam – nahot, shunaqasi ham bo’larkanmi?
— Uning so’nggi o’yinidan keyin , — Beka eri haqida so’zlay ketdi, — aytishicha, bir tiyini ham qolmagan emish. “Biror donayam yangi kiyim sotib ololmayman”, — deydi.
Beka derazadan tashqariga bir qarab oldi.
— Boz ustiga, — deya gapida davom etdi u,— qaynotam ham kelib qolganiga nima deysan? “Shunday shoir ering bilan faxrlanishing kerak”, deydi-ya qariya tushmagur. Yuziga qarab xoxolab yuborishdan o’zimni zo’rg’a ushlab qoldim.
Beka qah-qah otib kulib yubordi.
— O, o’zimning Soufiginam-yey, nechanchi osmonlarda uchib yuribsan-a? Manavi almisoqdan qolgan yashil ko’ylakni joylashingga balo bormi?
Soufi indamasdan ko’ylakni garderobga olib borib qo’ydi.
“Nima uchun bu aynan shu kecha qovoq-tumshug’ini osiltirib oldi bu?”- deb o’ylardi beka ichida. “Yuzlariyam sarg’ayib, tishlari ko’karib ketibdi. Bunchalik xunuk bo’lmasa. Yaxshisi uxlagani jo’natib yubora qolaymikan? Ammo nima qilib bo’lsa ham ishni saronjomlash kerak-ku. Nima qilsam ekan-a?» — Beka o’z-o’ziga achinib ketdi.
“Hayot og’ir-da”, — deya o’y surgancha beka divani ustiga cho’kdi. “Sarg’aygan yuz va ko’kargan tishlar! Rostdanam o’ta yoqimsiz!” Soufining afti bekani kasal qilayozdi.
“Hayot og’ir-da”, — deya yana takrorladi Beka. U oqsochini xonasiga ketkazib yuborsa ham bo’lardi. Biroq lash-lushlarini hozirlashni bir o’zi eplolmasdi. Ustiga ustak, ertaga saharlab Rimga
ketishlari juda muhim edi. Beka eriga sayohatga keta olishini aytganida, eri ishonqiramay miyig’ida kulib qo’ygandi.
— Soufi, — dedi xonim nihoyat bir chora topganday, — borib, pardoz stolim ustini bir qaragin-a. O’sha yerda pushtirang bir upa turibdi. O’shandan yonoqlaringga ozgina surib olgin. Yana o’sha joyda qandaydir lab bo’yog’i ham bor.
Keksa Soufi o’rnidan turib, pardoz stoliga borgunicha va aytilgan topshiriqni adog’iga yetkazgunicha beka ko’zlarini yumib turdi. Obbo, bu xotin muncha ivirsimasa… Nihoyat, Soufi imillagancha joyiga qaytib kelib, narsalarni joylashda davom etdi. Xonim ko’zlarini ochdi. Voy, shunisi yaxshiroq bo’ldi, sal bo’lsa-da odambashara bo’ldi-qoldi.
— Rahmat, Soufi. Tuzukkina odamga aylanding-qo’yding, — Beka o’rnidan turdi. — Qani endi, chaqqon-chaqqon qimirla, mana bu narsalarni tez joylab olaylik.
Tarjimon haqida
Qandilat Yusupova 1986 yilning 8 dekabrida Andijonda tug’ilgangan. 2008 yilda O’zbekiston Davlat jahon tillari universitetining ingliz tili fakul`tetini imtiyozli tamomlagan. Uning «Ko’zlaringdan qo’rqaman, she’rim», «Tor sehri», «Yorug’ kunlar xumori», «Ohu faryodi» nomli she’riy kitoblari chop etilgan. Jahon adabiyotidan o’girmalari ham matbuotda e’lon qilingan.
