Келинг, эслаб кўрайлик, адабиётда «Кандата ипи» ибораси қачон пайдо бўлганди? Албатта, қисқа ҳаёти давомида нафақат япон насрида, балки жаҳоний адабиёт бўстонида ўзига хос портлаш содир этган буюк ҳикоянавис Рюноскэ Акутагава ижоди мухлислари учун мазкур ибора сирини англаб етиш ортиқча қийинчилик юзага келтирмайди. Ҳа, ҳа, бу ерда унинг қаламига мансуб «Ўргимчак тўри» ҳикояси қаҳрамони Кандата онгида шак-шубҳасиз ҳалокат жаридан қутулиб қолиш илинжини уйғотган, ўргимчак тўқиган, кумушдек товланиб турувчи ип назарда тутилаяпти.
КАНДАТА ИПИ
ёхуд Акутагаванинг илк кашфиёти
Абдунаби Абдиев
Абдунаби Абдиев 1957 йилда Миришкор туманидаги Помуқ қишлоғида туғилган. Қарши давлат педагогика институтининг тарих-жамиятшунослик факультетини тугатган «Тилсим», «Ёзғиб битиги», «Муаллақ одам» қиссалари «Шарқ юлдузи» журналида, «Ўтов гурунглари», «Кўпкари гурунглари» эссе-қиссалари матбуотда эълон қилинган. «Ҳайрат жамланган оқшомлар» эссе-қиссаси учун Республика Касаба уюшмаслари федерацияси кенгаши лауреати бўлган. «Ижодкор ўқитувчи» танлови ғолиби, «Олтин қалам» Халқаро Миллий мукофоти соҳиби. Ҳозирда Миришкор туманидаги 22 мактаб директори. Ўзбекистон Журналистлар ижодий уюшмаси аъзоси.
1
Келинг, эслаб кўрайлик, адабиётда «Кандата ипи» ибораси қачон пайдо бўлганди? Албатта, қисқа ҳаёти давомида нафақат япон насрида, балки жаҳоний адабиёт бўстонида ўзига хос портлаш содир этган буюк ҳикоянавис Рюноскэ Акутагава ижоди мухлислари учун мазкур ибора сирини англаб етиш ортиқча қийинчилик юзага келтирмайди. Ҳа, ҳа, бу ерда унинг қаламига мансуб «Ўргимчак тўри» ҳикояси қаҳрамони Кандата онгида шак-шубҳасиз ҳалокат жаридан қутулиб қолиш илинжини уйғотган, ўргимчак тўқиган, кумушдек товланиб турувчи ип назарда тутилаяпти. Гарчи бу иборадан Сиз бирмунча хабардор бўлсангиз ҳам, унга илк дафъа дуч келаётган ўқувчи учун мазкур ҳикоянинг мухтасар баёни билан галдаги мулоҳазаларимизни бошласак…
Жаҳаннамда ўзи сингари осийлар билан бирга азоб чекаётган Кандата учига чиққан қароқчи бўлиб, умри давомида кўп одамларга озори теккан, ўлдирган, кемаларни раҳмсизларча талаган эди. Шундай бўлса-да, у ҳаётида бир мартагина яхшилик қилган, ўрмонда кўзи миттигина ўргимчакка тушиб, бошда оёғи билан уни босиб янчишга шайланади, кейин эса шахдидан қайтиб, ўргимчакни тирик қолдиради. Будда қароқчини шу яхшилиги учун дўзах азобларидан халос этишга қарор қилади ва нилуфаргул устига жаннат ўргимчаги тўқиган кумуш тўрдан нозиккина ипни олиб, жаҳаннам қаърига туширади. Дўзах синовларида азоб чекаётган Кандата боши узра тебраниб турган ипни кўриб, севиниб кетади. Ва арқонга осилиб, тепага чиқа бошлайди.
Унинг жаҳаннам қаъридан чиқиб олишига саноқли масофа қолганди, баногоҳ ўзидек бошқа гуноҳкорлар ҳам ортидан чумолидай турнақатор бўлиб, ипга осилиб чиқаётганини кўриб қолган қароқчи ипнинг узилиб кетишидан қўрқиб, овози борича бўкиради:
— Ҳей, дўзахийлар! Бу менинг ипим! Унга чиққани сенларга ким рухсат берди? Қани, чаққон-чаққон тушларинг пастга!
Шу пайт кумушранг ришта Кандата ушлаб турган жойидан чирс узилиб, у ҳатто «оҳ» дейишга улгурмай, чирпирак бўлиб айланганча зулмат қаърига қулайди…
2
Бўлажак ёзувчи Токиода 1892 йилнинг 1 марти тонготарида, қадимий япон вақт ҳисоби бўйича Аждар ойи, Аждар куни, Аждар соатида таваллуд топди. Шу боис унга Рюноскэ («рю» иероглифи «аждар» маъносини беради) деб ном қўйишди. Тўққиз ойлик чақалоқ пайтида онаси ақлдан озгани учун, уни Токио префекти қурилиш бўлими бошлиғи бўлиб ишлайдиган бефарзанд катта тоғаси ўғил қилиб олади. Шу тариқа Рюноскэ Нинхара насабини йўқотиб, Акутагава насабини олади.
Ёшлигидан адабиётга ихлос қўйган Рюноскэ 23 ёшга кирганда илк икки ҳикоясини нашр эттиради. Ушбу ижод намуналари билан ўз даврининг буюк ёзувчиси саналган Нацумэ Сосэкининг (адибнинг ХХ аср япон ёшлари учун дастуриламал бўлган «Қалб» романи Нодира Аминова таржимасида «Жаҳон адабиёти» журналининг 2013 йил 5-7 сонларида эълон қилинган) эътиборига тушади. Бўлажак ёзувчи тарбия топган тоғасининг хонадонида япон ва Хитой қадимий битиклари, мумтоз мусаввирлар чизган суратлар кўп эди. Акутагава ёшлигидан шу хазина оламига муккасидан кетади, тез-тез бўлиб турадиган адабий баҳсларнинг нафақат кузатувчиси, балки фаол иштирокчисига айланади. Япон насри VIII-XI асрларда «моногатари»лар, шеърий баёзлар сўзбошиси «хасиганлар» шаклида яратилган. «Моногатари» япон тилидан таржима қилинганида «қисса», «нимадир ҳақда гапирмоқ» деган маъноларни англатади. Кунчиқар мамлакат тарихи Нара (VIII аср), Хэйан (IX-XII асрлар), Камакура (XIII-XIV асрлар), Мурамати (XV-XVI асрлар), Эдо даврларига (XVII-XIX асрлар) бўлинади. «Моногатари»лар ва кундаликлар ёзиш Хэйан даврида айниқса ўз чўққисига кўтарилган. Япон мумтоз адабиётининг энг йирик, муҳташам обидаси саналган, ўн биринчи аср бошларида тахаллуси Мурасаки бўлган адиба томонидан яратилган «Гэндзи моногатари» («Гэндзи ҳақида қисса») романида қишлоқи ўғри ҳаётининг бир лаҳзасини тасвирловчи қисқагина ҳикоя келтирилади. Тирик қолиш илинжида муҳташам пойтахтга келган ўғри ўзи истаган бойликка эриша олмагач, Расёмон минорасида қашшоқ кампирни тунайди. Бошловчи адиб Рюноскэ Акутагава шу ривоят асосида биз юқорида таъкидлагандек буюк ёзувчи Н.Сосэки эътиборига тушган «Расёмон дарвозаси» деб номланган илк ҳикояларидан бирини ёзади. Ёзувчи маҳорати ва унинг мазкур ҳикояси билан «Тўқайда» новелласи синтезини бадиий фильмга айлантирган машҳур кинорежиссёр Акира Куросава фантазияси бугунга келиб «Расёмон» атамасининг дунёга донг таратишига йўл очиб берди.
3
«Гэндзи моногатари»даги ривоятдан фарқли ўлароқ Акутагава қаҳрамони ёвуз қароқчи эмас, хўжайини томонидан ишдан бўшатилиб, бир тишлам нон топиш илинжини ҳам йўқотган оддий хизматкордир. У тунги пайт юпунгина уст-бошда бир вақтлар донг таратган машҳур Расёмон дарвозаси тагида ёмғир тинишини кутиб ўтирибди. Дарвоза йиллар давомида қаровсиз қолдирилиб, хароба ҳолга тушган, ўғри-каззоблар ошён қурган бу гўша одамлар эгасиз майитларни ташлаб кетадиган маконга айланган. Вақт, борлиқ ва макон тасвири муаллиф томонидан шу даражада қуюқлаштириладики, ҳар қандай китобхон майитлар қалашиб ётган, ўлаксахўр қузғунлар чарх уриб юрган маскан манзарасини бемалол тасаввур этиб, кўнгли озганидан ижирғанади.
Япон адабиётшуноси Сёё Цубоути 1885 йилда эълон қилинган «Роман мағзи» эссесида шундай ёзади: «Бош мезон — инсон ботиний дунёсини ёрита билиш, ахлоқ, урф-одатлар кейинги мезон… кечинмалар — асар мағзидир». Акутагава «Расёмон» ибтидосида ҳар қандай ёвузлик кўринишларидан жирканадиган, жиноят йўлига киришга нисбатан очлик хуружидан ўлишни афзал кўрадиган киши образини чиза бошлайди. Ҳикоя қаҳрамонининг чўнтак кавлашга ҳожати йўқ, негаки у бўм-бўш экани аён, агар у яшаб қолишни истаса, ўғирликка қўл уриши лозим, аммо бу ерда тунайдиган ҳеч нарса йўқ. Юпун кийинган кимса ҳеч қурса тан-танидан ўтиб бораётган совуқдан биқиниб, тўйиб ухлаш илинжида бегона кўзлардан пана жой қидиради. Ногоҳ унинг нигоҳини минорага олиб чиқувчи, кенггина, қизил рангда локланган зинапоя тортади. Икки-уч зинадан юқорилагач, у ерда чироқ ёққан бир одам юрганини кўриб қолади. Агар шундай ёмғирли тунда Расёмон дарвозасида чироқ ёнаяптими, бу бежиз эмас. Майитларнинг қўланса ҳидидан юраги ағдарилиб бораётган хизматкор хиноки дарахти рангидаги кимоно кийган кампир қилаётган ишни кўриб ҳам ҳайратга тушади, ҳам ғазаби келганидан унинг боши узра қиличини ўйнатади. Ахир мурдаларнинг сочларини юлишдан ҳам тубанроқ ёвузлик бўлиши мумкинми? Маълум бўлишича, кампир мурдаларнинг сочини улама соч ясаб сотиш, шу йўл билан очликдан қутулиб қолиш учун юлаётган экан.
«- Ўликнинг сочларини юлиш ярамас иш, ростданам, — дейди кампир ўз хатти-ҳаракатларини оқлаш ниятида. — Аммо бу ерда ётган ўликларнинг ҳаммаси шунга лойиқ. Масалан, манави, мен сочини юлган хотин, илонларни тўртга бўлиб, тилимлаб, қуритарди-да, кейин сарой соқчиларига балиқ ўрнида сотарди. Агар вабо тегиб, ўлмаганида ҳозир ҳам шу ишни қўймаган бўларди. Тирикчилиги шундан эди-да!»
Хизматкор қиличини қинига солиб, дастагидан тутганча кампирнинг ҳикоясини совуққина тинглайди. Зотан кампирни тинглаётиб, унинг ҳам дилида «мардлик» уйғонаётганди. Боя пастда, зинапояда турганида етишмаётган «мардлик». Ва бу ички эмриниш зинапоядан югуриб чиқиб, кампирни ушлагандаги ҳолатининг мутлақо акси эди. Энди у очдан ўлиш ёки ўғирликни танлаш ўртасида сира иккиланмаётган, натижа ҳаракатини оқлашига буткул ишонганди. Шу ишонч қутқусида у ўғирликка, босқинчиликка қўл уради, кампирнинг чорпахил жуссасини ёпиб турган кимонони зўравонлик билан тортиб олиб, зинадан айланиб тушганича зулмат қаърига сингиб кетади…
4
Акутагава мазкур ҳикоясида шунчаки воқеани тасвирлаш билан кифояланиб қолмайди, балки реал воқелик таъсирида инсон қалби ботиний турланишларини ўз муаллифлик объектига айлантиради. Бу унинг ижод йўлидаги илк кашфиёти эди. Улкан адиб кейинги яратиқларида мазкур кашфиётни янада юксакроқ чўққиларга кўтарадики, хос китобхон беихтиёр ўзининг «Рюноскэ Акутагава мўъжизалари» аталмиш сеҳрли олам фуқаросига айланиб бораётганини тан олишдан ўзга чора тополмай қолади.
Манба: «Қашқадарё» газетаси веб-саҳифаси
Яна шу мавзуда мутолаа қилинг:
Акутагава Рюноске. Ўргимчак уясининг толаси
Акутагава Рюноске. Ўн ийенлик пул
Акутагава Рюноске. Ташландиқ бола
Акутагава Рюноске. Чакалакда.Новелла
Рюноске Акутагава. Бисейнинг ишончи
Акутагава Рюноске. Лойхўрак. Ҳикоянинг икки таржимаси
Акутагава Рюноске. Ҳузурбахш азоб, қувончбахш ғусса
Акутагава Рюноске. Афсунгарлик мўъжизалари & Акутагава сийрати
Акутагава Рюноске. Расёмон дарвозаси & Хуршид Дўстмуҳаммад. Ҳикоянинг янги таржимаси ҳақида
Акутагава Рюноске. Тансиқ таом
Акутагава Рюноске. А-ба-ба-ба-ба
Акутагава Рюноске. Тўқайда
Акутагава Рюноске. Хайкулар
Акутагава Рюноске. Сувости мамлакатида. Қисса.
Акутагава Рюноске. Ғалати воқиа
Keling, eslab koʻraylik, adabiyotda “Kandata ipi” iborasi qachon paydo boʻlgandi? Albatta, qisqa hayoti davomida nafaqat yapon nasrida, balki jahoniy adabiyot boʻstonida oʻziga xos portlash sodir etgan buyuk hikoyanavis Ryunoske Akutagava ijodi muxlislari uchun mazkur ibora sirini anglab yetish ortiqcha qiyinchilik yuzaga keltirmaydi. Ha, ha, bu yerda uning qalamiga mansub “Oʻrgimchak toʻri” hikoyasi qahramoni Kandata ongida shak-shubhasiz halokat jaridan qutulib qolish ilinjini uygʻotgan, oʻrgimchak toʻqigan, kumushdek tovlanib turuvchi ip nazarda tutilayapti.
KANDATA IPI
yoxud Akutagavaning ilk kashfiyoti
Abdunabi Abdiyev
Аbdunabi Abdiyev 1957 yilda Mirishkor tumanidagi Pomuq qishlog‘ida tug‘ilgan. Qarshi davlat pedagogika institutining tarix-jamiyatshunoslik fakultetini tugatgan «Tilsim», «Yozg‘ib bitigi», «Muallaq odam» qissalari «Sharq yulduzi» jurnalida, «O‘tov gurunglari», «Ko‘pkari gurunglari» esse-qissalari matbuotda e’lon qilingan. «Hayrat jamlangan oqshomlar» esse-qissasi uchun Respublika Kasaba uyushmaslari federatsiyasi kengashi laureati bo‘lgan. «Ijodkor o‘qituvchi» tanlovi g‘olibi, «Oltin qalam» Xalqaro Milliy mukofoti sohibi. Hozirda Mirishkor tumanidagi 22 maktab direktori. O‘zbekiston Jurnalistlar ijodiy uyushmasi a’zosi.
1
Keling, eslab koʻraylik, adabiyotda “Kandata ipi” iborasi qachon paydo boʻlgandi? Albatta, qisqa hayoti davomida nafaqat yapon nasrida, balki jahoniy adabiyot boʻstonida oʻziga xos portlash sodir etgan buyuk hikoyanavis Ryunoske Akutagava ijodi muxlislari uchun mazkur ibora sirini anglab yetish ortiqcha qiyinchilik yuzaga keltirmaydi. Ha, ha, bu yerda uning qalamiga mansub “Oʻrgimchak toʻri” hikoyasi qahramoni Kandata ongida shak-shubhasiz halokat jaridan qutulib qolish ilinjini uygʻotgan, oʻrgimchak toʻqigan, kumushdek tovlanib turuvchi ip nazarda tutilayapti. Garchi bu iboradan Siz birmuncha xabardor boʻlsangiz ham, unga ilk dafʼa duch kelayotgan oʻquvchi uchun mazkur hikoyaning muxtasar bayoni bilan galdagi mulohazalarimizni boshlasak…
Jahannamda oʻzi singari osiylar bilan birga azob chekayotgan Kandata uchiga chiqqan qaroqchi boʻlib, umri davomida koʻp odamlarga ozori tekkan, oʻldirgan, kemalarni rahmsizlarcha talagan edi. Shunday boʻlsa-da, u hayotida bir martagina yaxshilik qilgan, oʻrmonda koʻzi mittigina oʻrgimchakka tushib, boshda oyogʻi bilan uni bosib yanchishga shaylanadi, keyin esa shaxdidan qaytib, oʻrgimchakni tirik qoldiradi. Budda qaroqchini shu yaxshiligi uchun doʻzax azoblaridan xalos etishga qaror qiladi va nilufargul ustiga jannat oʻrgimchagi toʻqigan kumush toʻrdan nozikkina ipni olib, jahannam qaʼriga tushiradi. Doʻzax sinovlarida azob chekayotgan Kandata boshi uzra tebranib turgan ipni koʻrib, sevinib ketadi. Va arqonga osilib, tepaga chiqa boshlaydi.
Uning jahannam qaʼridan chiqib olishiga sanoqli masofa qolgandi, banogoh oʻzidek boshqa gunohkorlar ham ortidan chumoliday turnaqator boʻlib, ipga osilib chiqayotganini koʻrib qolgan qaroqchi ipning uzilib ketishidan qoʻrqib, ovozi boricha boʻkiradi:
— Hey, doʻzaxiylar! Bu mening ipim! Unga chiqqani senlarga kim ruxsat berdi? Qani, chaqqon-chaqqon tushlaring pastga!
Shu payt kumushrang rishta Kandata ushlab turgan joyidan chirs uzilib, u hatto “oh” deyishga ulgurmay, chirpirak boʻlib aylangancha zulmat qaʼriga qulaydi…
2
Boʻlajak yozuvchi Tokioda 1892 yilning 1 marti tongotarida, qadimiy yapon vaqt hisobi boʻyicha Ajdar oyi, Ajdar kuni, Ajdar soatida tavallud topdi. Shu bois unga Ryunoske (“ryu” iyeroglifi “ajdar” maʼnosini beradi) deb nom qoʻyishdi. Toʻqqiz oylik chaqaloq paytida onasi aqldan ozgani uchun, uni Tokio prefekti qurilish boʻlimi boshligʻi boʻlib ishlaydigan befarzand katta togʻasi oʻgʻil qilib oladi. Shu tariqa Ryunoske Ninxara nasabini yoʻqotib, Akutagava nasabini oladi.
Yoshligidan adabiyotga ixlos qoʻygan Ryunoske 23 yoshga kirganda ilk ikki hikoyasini nashr ettiradi. Ushbu ijod namunalari bilan oʻz davrining buyuk yozuvchisi sanalgan Natsume Sosekining (adibning XX asr yapon yoshlari uchun dasturilamal boʻlgan “Qalb” romani Nodira Aminova tarjimasida “Jahon adabiyoti” jurnalining 2013 yil 5-7 sonlarida eʼlon qilingan) eʼtiboriga tushadi. Boʻlajak yozuvchi tarbiya topgan togʻasining xonadonida yapon va Xitoy qadimiy bitiklari, mumtoz musavvirlar chizgan suratlar koʻp edi. Akutagava yoshligidan shu xazina olamiga mukkasidan ketadi, tez-tez boʻlib turadigan adabiy bahslarning nafaqat kuzatuvchisi, balki faol ishtirokchisiga aylanadi. Yapon nasri VIII-XI asrlarda “monogatari”lar, sheʼriy bayozlar soʻzboshisi “xasiganlar” shaklida yaratilgan. “Monogatari” yapon tilidan tarjima qilinganida “qissa”, “nimadir haqda gapirmoq” degan maʼnolarni anglatadi. Kunchiqar mamlakat tarixi Nara (VIII asr), Xeyan (IX-XII asrlar), Kamakura (XIII-XIV asrlar), Muramati (XV-XVI asrlar), Edo davrlariga (XVII-XIX asrlar) boʻlinadi. “Monogatari”lar va kundaliklar yozish Xeyan davrida ayniqsa oʻz choʻqqisiga koʻtarilgan. Yapon mumtoz adabiyotining eng yirik, muhtasham obidasi sanalgan, oʻn birinchi asr boshlarida taxallusi Murasaki boʻlgan adiba tomonidan yaratilgan “Gendzi monogatari” (“Gendzi haqida qissa”) romanida qishloqi oʻgʻri hayotining bir lahzasini tasvirlovchi qisqagina hikoya keltiriladi. Tirik qolish ilinjida muhtasham poytaxtga kelgan oʻgʻri oʻzi istagan boylikka erisha olmagach, Rasyomon minorasida qashshoq kampirni tunaydi. Boshlovchi adib Ryunoske Akutagava shu rivoyat asosida biz yuqorida taʼkidlagandek buyuk yozuvchi N.Soseki eʼtiboriga tushgan “Rasyomon darvozasi” deb nomlangan ilk hikoyalaridan birini yozadi. Yozuvchi mahorati va uning mazkur hikoyasi bilan “Toʻqayda” novellasi sintezini badiiy filmga aylantirgan mashhur kinorejissyor Akira Kurosava fantaziyasi bugunga kelib “Rasyomon” atamasining dunyoga dong taratishiga yoʻl ochib berdi.
3
“Gendzi monogatari”dagi rivoyatdan farqli oʻlaroq Akutagava qahramoni yovuz qaroqchi emas, xoʻjayini tomonidan ishdan boʻshatilib, bir tishlam non topish ilinjini ham yoʻqotgan oddiy xizmatkordir. U tungi payt yupungina ust-boshda bir vaqtlar dong taratgan mashhur Rasyomon darvozasi tagida yomgʻir tinishini kutib oʻtiribdi. Darvoza yillar davomida qarovsiz qoldirilib, xaroba holga tushgan, oʻgʻri-kazzoblar oshyon qurgan bu goʻsha odamlar egasiz mayitlarni tashlab ketadigan makonga aylangan. Vaqt, borliq va makon tasviri muallif tomonidan shu darajada quyuqlashtiriladiki, har qanday kitobxon mayitlar qalashib yotgan, oʻlaksaxoʻr quzgʻunlar charx urib yurgan maskan manzarasini bemalol tasavvur etib, koʻngli ozganidan ijirgʻanadi.
Yapon adabiyotshunosi Syoyo Subouti 1885 yilda eʼlon qilingan “Roman magʻzi” essesida shunday yozadi: “Bosh mezon — inson botiniy dunyosini yorita bilish, axloq, urf-odatlar keyingi mezon… kechinmalar — asar magʻzidir”. Akutagava “Rasyomon” ibtidosida har qanday yovuzlik koʻrinishlaridan jirkanadigan, jinoyat yoʻliga kirishga nisbatan ochlik xurujidan oʻlishni afzal koʻradigan kishi obrazini chiza boshlaydi. Hikoya qahramonining choʻntak kavlashga hojati yoʻq, negaki u boʻm-boʻsh ekani ayon, agar u yashab qolishni istasa, oʻgʻirlikka qoʻl urishi lozim, ammo bu yerda tunaydigan hech narsa yoʻq. Yupun kiyingan kimsa hech qursa tan-tanidan oʻtib borayotgan sovuqdan biqinib, toʻyib uxlash ilinjida begona koʻzlardan pana joy qidiradi. Nogoh uning nigohini minoraga olib chiquvchi, kenggina, qizil rangda loklangan zinapoya tortadi. Ikki-uch zinadan yuqorilagach, u yerda chiroq yoqqan bir odam yurganini koʻrib qoladi. Agar shunday yomgʻirli tunda Rasyomon darvozasida chiroq yonayaptimi, bu bejiz emas. Mayitlarning qoʻlansa hididan yuragi agʻdarilib borayotgan xizmatkor xinoki daraxti rangidagi kimono kiygan kampir qilayotgan ishni koʻrib ham hayratga tushadi, ham gʻazabi kelganidan uning boshi uzra qilichini oʻynatadi. Axir murdalarning sochlarini yulishdan ham tubanroq yovuzlik boʻlishi mumkinmi? Maʼlum boʻlishicha, kampir murdalarning sochini ulama soch yasab sotish, shu yoʻl bilan ochlikdan qutulib qolish uchun yulayotgan ekan.
“- Oʻlikning sochlarini yulish yaramas ish, rostdanam, — deydi kampir oʻz xatti-harakatlarini oqlash niyatida. — Ammo bu yerda yotgan oʻliklarning hammasi shunga loyiq. Masalan, manavi, men sochini yulgan xotin, ilonlarni toʻrtga boʻlib, tilimlab, quritardi-da, keyin saroy soqchilariga baliq oʻrnida sotardi. Agar vabo tegib, oʻlmaganida hozir ham shu ishni qoʻymagan boʻlardi. Tirikchiligi shundan edi-da!”
Xizmatkor qilichini qiniga solib, dastagidan tutgancha kampirning hikoyasini sovuqqina tinglaydi. Zotan kampirni tinglayotib, uning ham dilida “mardlik” uygʻonayotgandi. Boya pastda, zinapoyada turganida yetishmayotgan “mardlik”. Va bu ichki emrinish zinapoyadan yugurib chiqib, kampirni ushlagandagi holatining mutlaqo aksi edi. Endi u ochdan oʻlish yoki oʻgʻirlikni tanlash oʻrtasida sira ikkilanmayotgan, natija harakatini oqlashiga butkul ishongandi. Shu ishonch qutqusida u oʻgʻirlikka, bosqinchilikka qoʻl uradi, kampirning chorpaxil jussasini yopib turgan kimononi zoʻravonlik bilan tortib olib, zinadan aylanib tushganicha zulmat qaʼriga singib ketadi…
4
Akutagava mazkur hikoyasida shunchaki voqeani tasvirlash bilan kifoyalanib qolmaydi, balki real voqelik taʼsirida inson qalbi botiniy turlanishlarini oʻz mualliflik obyektiga aylantiradi. Bu uning ijod yoʻlidagi ilk kashfiyoti edi. Ulkan adib keyingi yaratiqlarida mazkur kashfiyotni yanada yuksakroq choʻqqilarga koʻtaradiki, xos kitobxon beixtiyor oʻzining “Ryunoske Akutagava moʻjizalari” atalmish sehrli olam fuqarosiga aylanib borayotganini tan olishdan oʻzga chora topolmay qoladi.
Manba: “Qashqadaryo” gazetasi veb-sahifasi
Yana shu mavzuda mutolaa qiling:
Akutagava Ryunoske. Oʻrgimchak uyasining tolasi
Akutagava Ryunoske. Oʻn iyenlik pul
Akutagava Ryunoske. Tashlandiq bola
Akutagava Ryunoske. Chakalakda.Novella
Ryunoske Akutagava. Biseyning ishonchi
Akutagava Ryunoske. Loyxoʻrak. Hikoyaning ikki tarjimasi
Akutagava Ryunoske. Huzurbaxsh azob, quvonchbaxsh gʻussa
Akutagava Ryunoske. Afsungarlik moʻjizalari & Akutagava siyrati
Akutagava Ryunoske. Rasyomon darvozasi & Xurshid Doʻstmuhammad. Hikoyaning yangi tarjimasi haqida
Akutagava Ryunoske. Tansiq taom
Akutagava Ryunoske. A-ba-ba-ba-ba
Akutagava Ryunoske. Toʻqayda
Akutagava Ryunoske. Xaykular
Akutagava Ryunoske. Suvosti mamlakatida. Qissa.
Akutagava Ryunoske. Gʻalati voqia
