Adib asarlari, tarjimalari, hamda o'zbek va jahon adabiyotidan namunalar
Turk xalqlari adabiyotidan namunalar
28 сентябр — Атоқли қозоқ ёзувчиси Мухтор Авезов таваллуд топган кунМухтор Авезов мутафаккир санъаткор. Илк асарларидаёқ у ҳаётга мустақил назар ила қараши, мавзуни фавқулодда зиддиятли нуқталари орқали бадиий талқин қилиш салоҳияти билан бошқалардан ажралиб турган. Бу эса ёзувчининг бошига баъзан танқид тошларининг ёғилишига сабаб бўлган бўлса, гоҳо ноҳақ айблар ва туҳматларга йўл берган. Davomini o'qish
Атоқли туркман шоири ва мутафаккири Махтумқули — Фироғий 1733 йилда Туркманистоннинг жануби-ғарб томонида, Атрек дарёсига яқин Ҳожиговшон деган жойда ўз даврининг таниқли шоирларидан бўлган Давлатмамад оиласида туғилган. Давлатмамат «Озодий» тахаллуси билан қўшиқ ва ғазаллар ёзган. Махтумқули дастлаб овул мактабида, сўнг Хивадаги Шерғози ва Бухородаги Кўкалдош мадрасаларида олган. Бизгача «мардлик куйчиси» деб ном олган Махтумқулининг лирик, фалсафий ва насиҳат характеридаги 20 минг мисрага яқин шеърлари етиб келган. Davomini o'qish
Ешим Ағаоғлу турк шеъриятида кенг томир отган модерн оқимининг вакиласи. Шеърларида инсон ҳаёти кино кадрлари сифатида акс этади. Бу шоиранинг шеъриятдан ташқари фото, кино ва видео арт билан жиддий шуғулланишининг таъсири ҳамдир. Шоира бу соҳалардаги машғулотини шеърларининг давоми сифатида кўради. Davomini o'qish
Фалсафа, тил, адабиёт, тарих ва маданият билан боғлиқ ўнлаб асарлар муаллифи, уста таржимон Ҳусайн Жамил Меричнинг кўзи болалигидан бери яхши кўрмас эди.1955-йилда Парижга бориб операция қилдиради, аммо шундан кейин бутунлай кўришдан маҳрум бўлади. Асарларини хотини Февзия хонимга айтиб туриб ёздирган. Davomini o'qish
Туркий халқлар адабиётининг тарихи жуда қадимий бўлганидек, адабий жанрларининг туғилиши ва шаклланиш жараёни ҳам узоқ тарихга эга. Бадиий адабиётнинг ҳар бир шакли маълум бир жанр асосида юзага келиши қонуниятдир. Бас, шундай экан, туркий халқларнинг исломгача бўлган даврдаги адабиётида ҳам ранг-баранг жанр ва вазн хусусиятлари мавжуд. Туркий халқлар оғзаки ижодига исломдан сўнгги ёки ҳозирги даврда адабиётшуносликда мавжуд атамалар билан ёндашиш мақсадга мувофиқ эмас. Чунки бугунги адабиётшуносликдаги мавжуд жанр, шакл ҳамда вазнни қадимги туркий адабиётдан излаш ёки ҳозирги давр атамалари билан номлаш масаланинг моҳиятини мураккаблаштиради.
Davomini o'qish
Туркий уруғлар ва қабилаларнинг шаклланиши бир неча эпосларда ўз ифодасини топган. Масалан, «Алпомиш», «Ўғузнома», «Қўрқут ота китоби», «Манас», «Маадай Қора» каби эпослар шундай хусусиятга эга. Бу достонларда туркийларнинг донишманд оқсоқоли ёки уруғ бошлиғи образи яратилган бўлиб, улар уруғларни бирлаштириш, аҳиллигини таъминлаш, руҳлантиришдек улуғ мақсад билан яшайдилар. Қабилаларнинг шаклланиш даврини акс эттирган эпослар бизнинг замонамизда турли миллат фолклоршунослари томонидан тикланган ёки улар турли халқлар адабиётига нисбат берилишидан қатъий назар улар барча туркий халқларнинг муштарак ёдгорлиги ҳисобланади.
Davomini o'qish
Милоддан аввалги VII асрларда скиф-киммерлар хоқони Мади Кичик Осиё мамлакатларига, жумладан, Мидия (Эрон)га қўшин тортиши ҳамда аҳмонийлар шоҳи Кайхисрав билан жанг қилиши форс-тожик адабиётида алоҳида мавзу ҳисобланади. Лекин бу мавзудаги асарларда тарихийлик тамойили асос қилиб олинган эмас. Фақат тарихий ҳақиқатнинг умумий йўналиши — тарихда туркий ва эроний шоҳлар ўртасида уруш ҳамда низолар тез-тез бўлиб турганлиги воқеаси бадиий сюжетга айланди. Бу туркумдаги асарларнинг қаҳрамони Афросиёбдир. Афросиёб скифлар қаҳрамони Мадининг тўла даражадаги тарихий образи бўлмай, балки туркий халқлар оғзаки ижодидаги Алп Эр Тўнганинг муқобилидир.
Davomini o'qish
Скиф-киммерлар яшаган давр адабиёти ва маданияти шаклланганлиги билан жаҳон халқлари тарихида алоҳида ўрин эгаллайди. Улар яратган адабий сюжетлар антик даврдаги кўплаб халқларнинг адабиётига кўчиб ўтгани, айрим сюжетларда типологик ўхшашликлар мавжудлиги ёки уларнинг ҳукмдорлари, қаҳрамонлари ҳақида бошқа халқлар адабиётида ҳам бир неча, ҳатто туркум асарлар яратилгани шундан далолат беради.
Davomini o'qish
Туркий уруғлар ва қабилаларнинг шаклланиши бир неча эпосларда ўз ифодасини топган. Масалан, «Алпомиш», «Ўғузнома», «Қўрқут ота китоби», «Манас», «Маадай Қора» каби эпослар шундай хусусиятга эга. Бу достонларда туркийларнинг донишманд оқсоқоли ёки уруғ бошлиғи образи яратилган бўлиб, улар уруғларни бирлаштириш, аҳиллигини таъминлаш, руҳлантиришдек улуғ мақсад билан яшайдилар. Қабилаларнинг шаклланиш даврини акс эттирган эпослар бизнинг замонамизда турли миллат фолклоршунослари томонидан тикланган ёки улар турли халқлар адабиётига нисбат берилишидан қатъий назар улар барча туркий халқларнинг муштарак ёдгорлиги ҳисобланади.
Davomini o'qish
Тарихий манбаларга асосланиб, туркий қабилаларнинг қадимда энг ривожлангани ва жаҳон тарихида сезиларли из қолдирганларини киммер ва скифлар деб аташга асос бор. Киммер ва скифларнинг турмуш тарзи антик юнон манбаларида қаламга олинган. Геродот «Тарих»ининг тўртинчи китоби тўла скифларга бағишланган. Гомернинг «Илиада» ва «Одессия» достонларида киммерлар тасвири учрайди. Davomini o'qish
Маълумки, туркий халқларнинг қадимги тарихи ва маданияти жаҳон туркийшунос олимларини анчадан бери қизиқтириб келмоқда. Бу соҳада турли тилларда қатор тадқиқотлар амалга оширилган, мавжуд бўлган, аниқланган ёдгорликлар нашр эттирилган, таржима ҳам қилинган. Шунинг билан бир қаторда туркий халқлар оғзаки ижодининг гўзал намуналари бўлган ривоят, афсона, достон ва бошқа жанрлардаги асарлари ҳам умумлаштиришни тақозо этади. Davomini o'qish
Озарбайжонда ҳар йили 5 июнь куни — машҳур шоир, 30-йиллар қатағони қурбони Микойил Мушфиқнинг туғилган куни Шоирлар куни сифатида кенг нишонланади. Икки йил аввал мен ҳам оташин шоир таржимони бўлганим ва туркий шеърият ривожига ҳисса қўшган шоирлар учун таъсис этилган Мушфиқ номидаги мукофот билан тақдирланганим муносабати Шоирлар кунига таклиф этилган эдим. Айни ўша кунлар таниқли озарбайжон шоири Аждар Ол билан ҳам танишшган эдим. Davomini o'qish