Adib asarlari, tarjimalari, hamda o'zbek va jahon adabiyotidan namunalar
Turk xalqlari adabiyotidan namunalar
Машҳур турк адиби Азиз Несинни билмаган адабиёт мухлиси бўлмаса керак. Ўз умри давомида 110 дан ортиқ китоб ёзган Несиннинг бирқанча асарлари ўзбек тилига ҳам таржима қилинган. Айниқса, унинг аччиқ кулгига бой ҳажвий ҳикоялари китобхонларга жуда маъқул келади. Қуйидаги ҳикоя ҳам мана шундай жамият муаммолари кулги асосида ҳаққоний ёритиган асарлардандир. Davomini o'qish
Тавфиқ Фикрат асосан донишманд, файласуф шоир сифатида танилган. Бунда унинг инглиз, француз, иброний (иврит), форс, араб, испан, рум-юнон, армани каби қатор тилларни чуқур билиши, кўп фанлардан теран хабардорлиги муҳим ўрин тутган. Шарқ ва Ғарб маданиятини бирдай кенг эгаллаган. У ўсмирлигидаёқ илк шеърларини арузда битган. Турк халқ адабиётини севиб ўрганган, фолклор мавзусида кўплаб тадқиқотлар яратган, шунинг учунми, бармоқ вазнидаги асарларида бахшиларча жўшқин оҳанглар бўртиб туради. Davomini o'qish
Энг қизиқ кишилардан бири мудир эди… Бу дунёда унинг қадар интизомпарвар, қонунпарвар, усулпарвар бир одам кўрмадим. Биринчидан қўл остида ишлаган кишиларнинг ҳеч бири билан шахсий муносабатда бўлмас; мактаб ҳайъатининг ташқарисида худди афсоналардаги маъбуд каби яшарди. Орамизда лақаби “шу сабабдан” эди.
Таниқли адиб Азиз Несин таваллудининг 100 йиллиги олдиданБир бор экан, бир йўқ экан. Қадим-қадим замонда бир мамлакатда бир бечора камбағал бўлган экан. Бир кун тўқ бўлса, уч кун оч ётар экан. Шунга қарамай шукрни тилидан туширмас экан. Бутун хаёли ҳаммага ёрдам бериш экан. Яхшилик қилишни хоҳлар экан, аммо қандай ёрдам бериш кераклигини билмас экан. Ора-сира, “Эҳ, кошки, кучим етса-да, ночорларнинг оғирини енгил қилсам…” деб ният қилар экан. Davomini o'qish
28 сентябр — Атоқли қозоқ ёзувчиси Мухтор Авезов таваллуд топган кунМухтор Авезов — буюк ва кўпқиррали шахсдир. У — қозоқ миллий адабиётини жаҳон адабиёти даражасига кўтарган ёзувчи. Мазкур адабиётда эпик насрга ва драматургияга асос солган, йигирманчи аср қозоқ адабиёти ва бошқа кўпгина адабиётларнинг шаклланиши ва ривожига катта ҳисса қўшган назариётчи ва танқидчи. Ва ниҳоят, мураккаб ва фожиаларга тўла йигирманчи аср зиёлилар бошига тушган ҳамма кулфатларини татиб кўрган бир инсон эди. Булар — Мухтор Авезов шахсининг асосий қирралари. Davomini o'qish
28 сентябр — Атоқли қозоқ ёзувчиси Мухтор Авезов таваллуд топган кунМухтор Авезов мутафаккир санъаткор. Илк асарларидаёқ у ҳаётга мустақил назар ила қараши, мавзуни фавқулодда зиддиятли нуқталари орқали бадиий талқин қилиш салоҳияти билан бошқалардан ажралиб турган. Бу эса ёзувчининг бошига баъзан танқид тошларининг ёғилишига сабаб бўлган бўлса, гоҳо ноҳақ айблар ва туҳматларга йўл берган. Davomini o'qish
Атоқли туркман шоири ва мутафаккири Махтумқули — Фироғий 1733 йилда Туркманистоннинг жануби-ғарб томонида, Атрек дарёсига яқин Ҳожиговшон деган жойда ўз даврининг таниқли шоирларидан бўлган Давлатмамад оиласида туғилган. Давлатмамат «Озодий» тахаллуси билан қўшиқ ва ғазаллар ёзган. Махтумқули дастлаб овул мактабида, сўнг Хивадаги Шерғози ва Бухородаги Кўкалдош мадрасаларида олган. Бизгача «мардлик куйчиси» деб ном олган Махтумқулининг лирик, фалсафий ва насиҳат характеридаги 20 минг мисрага яқин шеърлари етиб келган. Davomini o'qish
Ешим Ағаоғлу турк шеъриятида кенг томир отган модерн оқимининг вакиласи. Шеърларида инсон ҳаёти кино кадрлари сифатида акс этади. Бу шоиранинг шеъриятдан ташқари фото, кино ва видео арт билан жиддий шуғулланишининг таъсири ҳамдир. Шоира бу соҳалардаги машғулотини шеърларининг давоми сифатида кўради. Davomini o'qish
Фалсафа, тил, адабиёт, тарих ва маданият билан боғлиқ ўнлаб асарлар муаллифи, уста таржимон Ҳусайн Жамил Меричнинг кўзи болалигидан бери яхши кўрмас эди.1955-йилда Парижга бориб операция қилдиради, аммо шундан кейин бутунлай кўришдан маҳрум бўлади. Асарларини хотини Февзия хонимга айтиб туриб ёздирган. Davomini o'qish
Туркий халқлар адабиётининг тарихи жуда қадимий бўлганидек, адабий жанрларининг туғилиши ва шаклланиш жараёни ҳам узоқ тарихга эга. Бадиий адабиётнинг ҳар бир шакли маълум бир жанр асосида юзага келиши қонуниятдир. Бас, шундай экан, туркий халқларнинг исломгача бўлган даврдаги адабиётида ҳам ранг-баранг жанр ва вазн хусусиятлари мавжуд. Туркий халқлар оғзаки ижодига исломдан сўнгги ёки ҳозирги даврда адабиётшуносликда мавжуд атамалар билан ёндашиш мақсадга мувофиқ эмас. Чунки бугунги адабиётшуносликдаги мавжуд жанр, шакл ҳамда вазнни қадимги туркий адабиётдан излаш ёки ҳозирги давр атамалари билан номлаш масаланинг моҳиятини мураккаблаштиради.
Davomini o'qish
Туркий уруғлар ва қабилаларнинг шаклланиши бир неча эпосларда ўз ифодасини топган. Масалан, «Алпомиш», «Ўғузнома», «Қўрқут ота китоби», «Манас», «Маадай Қора» каби эпослар шундай хусусиятга эга. Бу достонларда туркийларнинг донишманд оқсоқоли ёки уруғ бошлиғи образи яратилган бўлиб, улар уруғларни бирлаштириш, аҳиллигини таъминлаш, руҳлантиришдек улуғ мақсад билан яшайдилар. Қабилаларнинг шаклланиш даврини акс эттирган эпослар бизнинг замонамизда турли миллат фолклоршунослари томонидан тикланган ёки улар турли халқлар адабиётига нисбат берилишидан қатъий назар улар барча туркий халқларнинг муштарак ёдгорлиги ҳисобланади.
Davomini o'qish
Милоддан аввалги VII асрларда скиф-киммерлар хоқони Мади Кичик Осиё мамлакатларига, жумладан, Мидия (Эрон)га қўшин тортиши ҳамда аҳмонийлар шоҳи Кайхисрав билан жанг қилиши форс-тожик адабиётида алоҳида мавзу ҳисобланади. Лекин бу мавзудаги асарларда тарихийлик тамойили асос қилиб олинган эмас. Фақат тарихий ҳақиқатнинг умумий йўналиши — тарихда туркий ва эроний шоҳлар ўртасида уруш ҳамда низолар тез-тез бўлиб турганлиги воқеаси бадиий сюжетга айланди. Бу туркумдаги асарларнинг қаҳрамони Афросиёбдир. Афросиёб скифлар қаҳрамони Мадининг тўла даражадаги тарихий образи бўлмай, балки туркий халқлар оғзаки ижодидаги Алп Эр Тўнганинг муқобилидир.
Davomini o'qish