Буюк япон шоирининг номини шон-шуҳратга кўмган «Бир ҳовуч қум» китоби таркибидаги туркумларни тақдим этишда давом этамиз. Бугун «Кузги эркин шамоллар товуши янграр» туркумига кирган танкаларнинг эски ва янги таржималаримда мутолаа қилиш навбат етди.
Ишикава Такубокудан ҳасрату умидсизликка йўғрилган шеърлар, лотин ҳарфида ёзилган кундалиги, дард тўла мактублар қолди. Буюк япон шоирининг дунёга қолдирган бу мероси йиллар ўтиб ҳаётга бўлган беҳад кучли муҳаббат тимсолига айланди (Хуршид Давроннинг «Такубоку ва танка ҳақида қисқача қайдлар» мақоласидан. Мақолани мана бу саҳифада ўқишингиз мумкин).
Ишикава ТАКУБОКУ
КУЗГИ ЭРКИН ШАМОЛЛАР ТОВУШИ ЯНГРАР
«Бир ҳовуч қум» китобидан
* * *
Ватаним осмони, 
Бунчалар йироқдасан!
Ёлғиз ўзим томга чиқдиму
Ўша заҳот қайтиб тушдим
Маъюс ва ўйчан.
* * *
Болишим узра қўйсам
Зангор нурин таратган
Қайғунинг маржонини
Ва тонггача тингласам
Қайинлар ингроғини.
* * *
Илоҳий, сервиқор
Сарвлар гулхани ёнар
Нанаяма тоғида.
Қуёш ботаётир
Сукунатнинг қаърига.
* * *
Атроф чўкар
Кечқуруннинг
Бўшлиқларига.
Тўрт томондан
Қалқиб-қалқиб чиқар изтироб.
* * *
Ғамга ботиб
Адирга чиқдим
Тўсатдан кўриб қолдим:
Чўқиларди ёввойи олхўриларни
Сершовқин қушчалар галаси…
* * *
Куз келиб,
Сувлар ҳам тиниқлашди.
Юзим ювдим —
Ёруғлашди
Барча ўйларим.
* * *
Куз товуши.
Унинг сокин,
Эшитилар-эшитилмас пичирлашини
Тинглаб ўтирибман.
Жуда ғамгин одатим маним.
* * *
Кўзларимга таниш
Оқ чўққили тоғ манзараси.
Бироқ, куз келганда
Ҳаяжонга ботиб, ўйлайман:
«Яшамасми у ерда худо!»
* * *
Тушимга кирди бугун:
Қишлоқдаги ибодатхона
Ҳовлисида босиб олибман
Капалак суратли
Қиз тароғини.
* * *
Секин-секин
Томчилар ёмғир.
Тикиламан
Тош йўлакларга.
Қуриб қолар кўзимдаги ёш.
* * *
Ёшликда қандай бўлсам,
Ҳозир ҳам ўшандайман.
Ҳозир ҳам ўйлайман:
«Дилга яқин бир дўстим бўлса,
Юрагимнинг сирларин айтсам».
* * *
Бир-бирига тегар-тегмас
Елкалар аро
Бир дақиқа кўзга чалиндинг.
Ўшаниям
Ёзиб қўйдим кундалигимга.
* * *
Ҳатто йиғлашниям
Мен унутибман.
Наҳотки дунёда,
Юрагимни юмшатадиган,
Бирор одам қолмаган бўлса?!
* * *
О, кошки,
Унутсам,
Баҳор келганда
Тош йўлаклар
Майсаларга кўмилишини.
* * *
Гўё қачонлардир
Бешикда ётиб
Тушларимда
Уни кўрганман.
У менга шундай азиз.
* * *
Айни куз палласида
Ёдимга тушди ногоҳ:
Кафтимга қўнгандай бўлди
Иватэ тоғида
Ёққан ўша энг биринчи қор…
* * *
Қуёш боқар,
Ёмғир ҳам оқар.
Чирмашади
Чорбоғдаги
Гуллаб ётган хаги* шохлари.
Хаги — Lespedeza bicolor. Бинафшаранг ва пуштирангли гул тугадиган бутасимон ўсимлик, мумтоз япон шеъриятида кузнинг рамзи ҳисобланади (таржимон изоҳи).
* * *
Куз осмони
Шишадай тиниқ.
Бирон шарпа кўрмайсан унда.
Нақадар ёлғизсан, эй, кузги осмон,
Ҳеч бўлмаса бирон қарға учиб ўтсайди…
* * *
Ёмғирдан кейин
Порлар ёрқин ой.
Томларни қоплаган
Қизғиш сополлар
Товланади ғамгин ялтираб.
* * *
Мен очликдан қийналган куни
Ўйнатганча ингичка думин
Яқинлашди дайди, оч кучук
Ва суйкалди оёқларимга.
Дилим енгил тортди ўша он…
* * *
Чирилдоқлар чириллар ўтда.
Йўл четида, тошнинг устида
Ёлғизгина ўтирган кўйи,
Гоҳ кулиб, гоҳо йиғлаб,
Сўзлашаман мен ўзим билан.
* * *
Дувиллаб тўкилди
Қайноқ кўз ёшим —
Илк севги кунлари шундай йиғлардим.
Юрагим роҳатбахш завқ билан тўлди!
Унутолмасам керак минбаъд бу кунни.
* * *
Оғир дардга чалиниб
Қолгандан буён, тунда
Оғзимни ним очиб
Ухламоққа
Ўрганиб қолдим.
* * *
Узоқ вақт кўрмаган
Қадрдон дўстимни
Учратиб қолгандайман.
Дилга роҳат бағишлар
Сувнинг товуши.
* * *
«Буни ким ўқиса
Қайғуни англар!»
У шундай деб
Китобни ўчоққа ташлади —
Доно одам, яхши иш қилдинг!
* * *
Ҳар ёнда кўлмаклар.
Уларда акс этар
Ботган шомнинг қора сурати.
Пуштиранг тасмалар сузар уларда.
Ҳозиргина тинди кузак ёмғири.
* * *
Ота каби
Куз бешафқат.
Она каби
Куз меҳрибои —
Уйсиз қолган ўғиллар учун.
* * *
Ивата тоғи.
Ҳозир чирилдоқлар
Чириллар балки,
Уч томондан,
Унинг пойида.
* * *
Яна куз келди.
Яна ишқ ташвиши
Тарк этмас мени.
Тунлар ухлолмайман —
Қичқиради ёввойи ғозлар.
* * *
Бўтакўзлар!
Қанча сирни
Очди бирдан бу гулдаста.
Менга уни сукут сақлаган
Қиз юборибди.
* * *
Қайинларни силкитар шамол,
Қашшоқлар устида гувиллар
Ва тоғдаги маъбадга* кириб
Нималардир шивирлайди у
Тош тулпорнинг қулоқларига.
* Маъбад — буддавийлар ибодатхонаси
* * *
Ёмғир ёғиб ўтгандай бўлди
Қора чакалакзор устидан.
Қий-чув кўтарди маймунлар.
Улар ҳам одамга
Жуда ўхшайди!
* * *
Чексиз-чексиз чўзилиб ётар
Жонсиз қумлар, ҳаётсиз қумлар.
Гоби саҳросида яшаган худо —
Дарҳақиқат,
Куз худосидир.
* * *
Ой ёғдуси —
Менинг соғинчим
Тўлдирди осмонни,ерни
Ва айланди
Куз кечасига.
* * *
Туннинг ғамгин товушлари
Тўкилар сукунатга.
Ёлғиз кезиб,
Териб олаяпман
Ердан уларни.
* * *
Узоқлардан қишлоққа қайтган,
Йўл азоби чарчатган бола
Хотиржам ухлаб қолгандай,
Шундай сокин, шундай билдирмай
Қиш кириб келди.
Хуршид Даврон таржималари
Buyuk yapon shoirining nomini shon-shuhratga ko’mgan «Bir hovuch qum» kitobi tarkibidagi turkumlarni taqdim etishda davom etamiz. Bugun «Kuzgi erkin shamollar tovushi yangrar» turkumiga kirgan tankalarning eski va yangi tarjimalarimda mutolaa qilish navbat yetdi.
Ishikava Takubokudan hasratu umidsizlikka yo’g’rilgan she’rlar, lotin harfida yozilgan kundaligi, dard to’la maktublar qoldi. Buyuk yapon shoirining dunyoga qoldirgan bu merosi yillar o’tib hayotga bo’lgan behad kuchli muhabbat timsoliga aylandi (Xurshid Davronning «Takuboku va tanka haqida qisqacha qaydlar» maqolasidan. Maqolani mana bu sahifada o’qishingiz mumkin).
Ishikava TAKUBOKU
KUZGI ERKIN SHAMOLLAR TOVUSHI YANGRAR
«Bir hovuch qum» kitobidan
* * *
Vatanim osmoni,
Bunchalar yiroqdasan!
Yolg’iz o’zim tomga chiqdimu
O’sha zahot qaytib tushdim
Ma’yus va o’ychan.
* * *
Bolishim uzra qo’ysam
Zangor nurin taratgan
Qayg’uning marjonini
Va tonggacha tinglasam
Qayinlar ingrog’ini.
* * *
Ilohiy, serviqor
Sarvlar gulxani yonar
Nanayama tog’ida.
Quyosh botayotir
Sukunatning qa’riga.
* * *
Atrof cho’kar
Kechqurunning
Bo’shliqlariga.
To’rt tomondan
Qalqib-qalqib chiqar iztirob.
* * *
G’amga botib
Adirga chiqdim
To’satdan ko’rib qoldim:
Cho’qilardi yovvoyi olxo’rilarni
Sershovqin qushchalar galasi…
* * *
Kuz kelib,
Suvlar ham tiniqlashdi.
Yuzim yuvdim —
Yorug’lashdi
Barcha o’ylarim.
* * *
Kuz tovushi.
Uning sokin,
Eshitilar-eshitilmas pichirlashini
Tinglab o’tiribman.
Juda g’amgin odatim manim.
* * *
Ko’zlarimga tanish
Oq cho’qqili tog’ manzarasi.
Biroq, kuz kelganda
Hayajonga botib, o’ylayman:
«Yashamasmi u yerda xudo!»
* * *
Tushimga kirdi bugun:
Qishloqdagi ibodatxona
Hovlisida bosib olibman
Kapalak suratli
Qiz tarog’ini.
* * *
Sekin-sekin
Tomchilar yomg’ir.
Tikilaman
Tosh yo’laklarga.
Qurib qolar ko’zimdagi yosh.
* * *
Yoshlikda qanday bo’lsam,
Hozir ham o’shandayman.
Hozir ham o’ylayman:
«Dilga yaqin bir do’stim bo’lsa,
Yuragimning sirlarin aytsam».
* * *
Bir-biriga tegar-tegmas
Yelkalar aro
Bir daqiqa ko’zga chalinding.
O’shaniyam
Yozib qo’ydim kundaligimga.
* * *
Hatto yig’lashniyam
Men unutibman.
Nahotki dunyoda,
Yuragimni yumshatadigan,
Biror odam qolmagan bo’lsa?!
* * *
O, koshki,
Unutsam,
Bahor kelganda
Tosh yo’laklar
Maysalarga ko’milishini.
* * *
Go’yo qachonlardir
Beshikda yotib
Tushlarimda
Uni ko’rganman.
U menga shunday aziz.
* * *
Ayni kuz pallasida
Yodimga tushdi nogoh:
Kaftimga qo’nganday bo’ldi
Ivate tog’ida
Yoqqan o’sha eng birinchi qor…
* * *
Quyosh boqar,
Yomg’ir ham oqar.
Chirmashadi
Chorbog’dagi
Gullab yotgan xagi* shoxlari.
Xagi — Lespedeza bicolor. Binafsharang va pushtirangli gul tugadigan butasimon o’simlik, mumtoz yapon she’riyatida kuzning ramzi hisoblanadi (tarjimon izohi).
* * *
Kuz osmoni
Shishaday tiniq.
Biron sharpa ko’rmaysan unda.
Naqadar yolg’izsan, ey, kuzgi osmon,
Hech bo’lmasa biron qarg’a uchib o’tsaydi…
* * *
Yomg’irdan keyin
Porlar yorqin oy.
Tomlarni qoplagan
Qizg’ish sopollar
Tovlanadi g’amgin yaltirab.
* * *
Men ochlikdan qiynalgan kuni
O’ynatgancha ingichka dumin
Yaqinlashdi daydi, och kuchuk
Va suykaldi oyoqlarimga.
Dilim yengil tortdi o’sha on…
* * *
Chirildoqlar chirillar o’tda.
Yo’l chetida, toshning ustida
Yolg’izgina o’tirgan ko’yi,
Goh kulib, goho yig’lab,
So’zlashaman men o’zim bilan.
* * *
Duvillab to’kildi
Qaynoq ko’z yoshim —
Ilk sevgi kunlari shunday yig’lardim.
Yuragim rohatbaxsh zavq bilan to’ldi!
Unutolmasam kerak minba’d bu kunni.
* * *
Og’ir dardga chalinib
Qolgandan buyon, tunda
Og’zimni nim ochib
Uxlamoqqa
O’rganib qoldim.
* * *
Uzoq vaqt ko’rmagan
Qadrdon do’stimni
Uchratib qolgandayman.
Dilga rohat bag’ishlar
Suvning tovushi.
* * *
«Buni kim o’qisa
Qayg’uni anglar!»
U shunday deb
Kitobni o’choqqa tashladi —
Dono odam, yaxshi ish qilding!
* * *
Har yonda ko’lmaklar.
Ularda aks etar
Botgan shomning qora surati.
Pushtirang tasmalar suzar ularda.
Hozirgina tindi kuzak yomg’iri.
* * *
Ota kabi
Kuz beshafqat.
Ona kabi
Kuz mehriboi —
Uysiz qolgan o’g’illar uchun.
* * *
Ivata tog’i.
Hozir chirildoqlar
Chirillar balki,
Uch tomondan,
Uning poyida.
* * *
Yana kuz keldi.
Yana ishq tashvishi
Tark etmas meni.
Tunlar uxlolmayman —
Qichqiradi yovvoyi g’ozlar.
* * *
Bo’tako’zlar!
Qancha sirni
Ochdi birdan bu guldasta.
Menga uni sukut saqlagan
Qiz yuboribdi.
* * *
Qayinlarni silkitar shamol,
Qashshoqlar ustida guvillar
Va tog’dagi ma’badga* kirib
Nimalardir shivirlaydi u
Tosh tulporning quloqlariga.
* Ma’bad — buddaviylar ibodatxonasi
* * *
Yomg’ir yog’ib o’tganday bo’ldi
Qora chakalakzor ustidan.
Qiy-chuv ko’tardi maymunlar.
Ular ham odamga
Juda o’xshaydi!
* * *
Cheksiz-cheksiz cho’zilib yotar
Jonsiz qumlar, hayotsiz qumlar.
Gobi sahrosida yashagan xudo —
Darhaqiqat,
Kuz xudosidir.
* * *
Oy yog’dusi —
Mening sog’inchim
To’ldirdi osmonni,yerni
Va aylandi
Kuz kechasiga.
* * *
Tunning g’amgin tovushlari
To’kilar sukunatga.
Yolg’iz kezib,
Terib olayapman
Yerdan ularni.
* * *
Uzoqlardan qishloqqa qaytgan,
Yo’l azobi charchatgan bola
Xotirjam uxlab qolganday,
Shunday sokin, shunday bildirmay
Qish kirib keldi.
Xurshid Davron tarjimalari
