Расул Ҳамзатов таваллудининг 100 йиллиги олдидан
Дунёда Доғистон халқ шоири Расул Ҳамзатовни танимаган, асарларини севиб ўқимайдиган адабиёт мухлиси бўлмаса керак. Унинг тоғликларга хос қуйма ибораларга, янги ташбеҳларга, ажиб ифода усулига йўғрилган асарлари ҳар бир адабиёт мухлиси учун яшаш жойидан, миллати, дини, эътиқоди ва ёшидан қатъи назар азиз, мўътабардир.
ЎЗИМИЗНИНГ РАСУЛ ОҒА
Асрор МЎМИН
Дунёда Доғистон халқ шоири Расул Ҳамзатовни танимаган, асарларини севиб ўқимайдиган адабиёт мухлиси бўлмаса керак. Унинг тоғликларга хос қуйма ибораларга, янги ташбеҳларга, ажиб ифода усулига йўғрилган асарлари ҳар бир адабиёт мухлиси учун яшаш жойидан, миллати, дини, эътиқоди ва ёшидан қатъи назар азиз, мўътабардир. Шу сабабдан шоир беназир асарлари учун нуфузли унвон ва мукофотларга муносиб кўрилди. 1977 йил 8 мартда коинотда кашф этилган 7509-рақамли астероид Ҳамзатов номи билан аталди. 2000 йил охирида эса “ХХ асрнинг энг буюк шоири” сифатида эътироф этилди. 2003 йили вафотидан кейин номини абадийлаштириш мақсадида кўплаб жойларга ва Доғистон тоғларидаги баланд чўққига Ҳамзатов номи берилди. Тўғри, тоғдаги Ҳамзатов чўққисига кўтарилиш мумкин, аммо Расул оға адабиётда яратган юксак чўққига чиқиш камдан-кам ижодкорларга насиб этадиган бахтдир!
Юртимизда уни ўзимизнинг Расул оға дея эъзозлашарди. Расул оға атоқли давлат арбоби ва ёзувчи Шароф Рашидовдан Ўзбекистон Қаҳрамони, Халқ шоири Абдулла Ориповгача бўлган таниқли адибларимиз билан қадрдон дўст эди, юртимизда ўтадиган адабий анжуманларда мамнуният билан қатнашарди. Қарийб олтмиш йилдан буён Расул оға асарларининг она тилимиздаги таржималари, адабиётимиз, халқимиз ҳақидаги ҳароратли фикрлари газета-журналларимизда, телекўрсатув ва радиоэшиттиришларда мунтазам равишда берилмоқда. Шоирнинг она тилимизда “Юксак юлдузлар”, “Бир хонадон фарзандлари”, “Ишқ олдида ҳамма тенг”, “Менинг Доғистоним”, “Оналарни асранг”, “Умр карвони”, “Мен юз қизга шайдоман”, “Шеърлар”, “Аёллар кўп, Она ягона”, “Менинг қалбим тоғларда”, “Оқ турналар”, “Буюк туйғу” номли китоблари чиққан(китоблари рўйхатининг ўзи ҳар бир ёзувчининг ҳавасини уйғотади), шунингдек, асарлари кўплаб тўпламларимизга, дарсликларимизга киритилган. Айниқса, машҳур “Менинг Доғистоним” китоби 2008–2019 йиллар оралиғида олти марта катта ададларда чоп этилди. “Тоғлик қиз” драмаси Жиззах театрида саҳналаштирилган, бу саҳна асари Ўзбекистон радиоси ижодкорлари томонидан ёзиб олинган. Шеърларини Ботир Зокиров, Шерали Жўраев каби хонандаларимиз қўшиқ қилиб куйлашган. Шу боис юртимизда Расул оғанинг асарлари кириб бормаган бирор хонадон йўқ десак, муболаға қилмаймиз.
Ардоқли шоирнинг 75 йиллик таваллуд тўйи муносабати билан Доғистонга борган Абдулла Орипов уни Ўзбекистонга таклиф қилади. “Мен ўзбек дўстларимнинг хотирасида соғлом, тетик Расул сифатида қолишни истайман”, – дейди у бир оз мунгли ва лекин ўктам овозда. Ҳа, Расул Ҳамзатов ўзбек китобхонлари хотирасида соғлом, тетик қиёфада қолди ва юртимизда унинг ўктам овози ҳамиша янграйверади.
1923 йили 8 сентябрь куни Доғистоннинг Хунзах туманидаги етмиш хонадондан иборат Цада овулида туғилган Расул Ҳамзатов қандай қилиб дунёга таниқли шоир бўлди? Бу саволга она тилини, миллатини, халқини, қадриятларини, Ватанини севгани ва уларни асарларида осмон қадар улуғлагани учун дея жавоб берсак, айни ҳақиқатни айтган бўламиз. Бағрикенг шоир барча халқларнинг урф-одатларини ҳурмат қиларди, кўплаб миллатларнинг намояндалари билан қалин дўст эди. Шоир ўзгаларни ҳурмат қилди, ўзгалар ҳам уни эъзозлашди. Эндиликда ҳамма Расул Ҳамзатов деганда Доғистонни, Доғистон деганда Расул Ҳамзатовни кўз олдига келтиради.
Бундан олтмиш йиллар муқаддам унинг “Она тилим” шеъри машҳур бўлганди. Шеърни барча миллат вакиллари севиб ўқишди. Уни севимли шоиримиз Эркин Воҳидов она тилимизга маҳорат билан ўгиргач, бу шеърни давраларда ёддан ўқиш яхши анъанага айланганди. Ўз эътиқодига собит шоир “Менинг Доғистоним” китобини эълон қилди. Севимли шоиримиз Абдулла Орипов таъбири билан айтганда: “Ушбу асарда шоирнинг бутун борлиғи: дунёқараши, маънавияти, изтироби, армони, фахри ва ғурури – барча-барчаси мужассам. Бу бепоён туйғуларни эса Расул аканинг ўз она тилига, митти бўлса ҳам ягона Доғистонга чексиз муҳаббати бирлаштириб туради. Китобда юзлаб, минглаб ёмби фикрларни, ҳикматларни учратиш мумкин. Муаллиф аждодлар, замондошлар тажрибасига таянади. Ҳар қандай сиёсатнинг игна кўзидек тешигидан ҳам “туя”ни бемалол ўтказа олади. Мана буни маҳорат деса бўлади”. Севимли шоиримиз таърифлаган китобдаги ёмби фикрлар, ҳикматлар ўқувчилар ёдига тушган бўлса ажабмас.
1968 йили Ҳазрат Алишер Навоий таваллудининг 525 йиллиги Тошкентда кенг нишонланганди. Унда турли мамлакатлардан келган таниқли давлат арбоблари, олимлар, адиблар қатори машҳур авар шоири Расул Ҳамзатов ҳам иштирок этганди. Ўша кезларда машҳур шоир ва ундан интервью олмоқчи бўлган журналист ўртасидаги суҳбатни зиёлиларимиз тез-тез ҳайрат билан тилга олишарди.
Ресторанда ижодкор дўстлари билан кечлик тановулини бошлаган Расул оға олдига журналист ҳовлиқиб келиб дейди:
– Ассалому алайкум, Расул Ҳамзатович! Агар сиз менга ҳозир Навоий ҳақида интервью бермасангиз ва бу интервью эртага газетамизда чиқмаса, бош муҳаррир мени ишдан ҳайдайди.
Расул оға вазмин ундан сўрайди:
– Айт-чи биродар, мусулмонмисан?
– Алҳамдулилло, мусулмонман.
– Алҳамдулилло, мен ҳам мусулмонман. Ўзинг айт, мусулмон киши таҳорат олмасдан намоз ўқиши мумкинми?
– Йўқ.
– Мен ҳозиргина муқаддас китобимиз тақиқлаган мана бу савилдан ҳўплаб қўйдим, таҳоратим бузилди. Ул зотнинг номини таҳорат олмасдан тилга ололмайман, эрталаб кел, таҳорат олиб сени кутиб тураман. Ўшанда интервью оласан.
Афсуски, ўша мустабид тузум даврида бу суҳбатни, яъни ибратли интервьюни ёзиб бўлмасди. Орадан қирқ йил ўтиб бу суҳбат тафсилотини унга гувоҳ бўлган севимли адибимиз Ўткир Ҳошимов ўз эсдаликларида ёзди.
Таниқли қирғиз ёзувчиси Чингиз Айтматов Расул Ҳамзатовга шундай таъриф берганди: “Шоирлар кўп, уларнинг кўпчилиги мен шоирман деб ўйлашади. Аммо Расул Ҳамзатовга ўхшашлар фавқулодда кам учрайдиган ноёб ҳодиса”. Расул оғанинг Ҳазрат Навоий номини таҳорат олмасдан тилга олиб бўлмайди дея эъзозлаши унинг фавқулодда кам учрайдиган шоирлардан бири эканлигидан далолатдир. Ахир, зар қадрини заргар, шоир қадрини шоир билади, дея бежиз айтишмайди.
Улкан истеъдод соҳиби бўлган Расул Ҳамзатовнинг шундай дилбар шеърлари борки, улар қўшиқларга айланиб “Турналар” мисол бутун дунё бўйлаб парвоз этмоқда. У бу шеърида шаҳид аскарлар руҳларини оппоқ турналарга менгзайди.
Менинг билишимча, қонли жанггоҳдан
Юртига қайтмаган шаҳид ёвқурлар.
Ҳали юмшоқ ўрин топмай тупроқдан,
Оппоқ турналарга айланган улар…
Шеър Наум Гребнев томонидан рус тилига ўгирилди. Унга таниқли бастакор Ян Френкель куй басталади. Ноёб овоз эгаси Марк Бернес қўшиқни ижро этишга киришди. У ўлимига саноқли кунлар қолганини билса ҳам қўшиқни овоз ёзиш студиясида магнит тасмаларига ёзиб олиш ишларини ниҳоясига етказди. Қўшиқ эфирга берилган кундан дунёдаги барча халқларнинг севимли қўшиғига айланди.
Шуни фахр билан таъкидлашимиз керак, “Турналар” қўшиғига қўйилган биринчи ёдгорлик 1972 йил 8 май куни Чирчиқ шаҳрида очилган. Ўзбекистонга келган Расул оға ўз қўшиғига қўйилган ёдгорликни кўриш учун Чирчиқ шаҳрига боради ва ҳайратланиб “Қўшиққа маданиятли ва санъатсевар халқгина ҳайкал қўяди. Ўзбек халқи ана шундай маданиятли ва санъатсевар халқ” дея баралла айтади. Расул оға бу сўзларини нуфузли давраларда ва катта анжуманларда ҳам кўп бор ҳаяжон билан такрорлайди. Шоир сўзларидан бошқа халқлар ибрат олишиб, ўзларида “Турналар” қўшиғига ёдгорлик ўрнатиш ишларини бошлаб юборади. Ҳозирги кунда бундай ёдгорликлар дунёнинг 180 дан ортиқ манзилида бунёд этилган. Дунёдаги бошқа бирор қўшиқ бундай эътироф этилмаган.
Албатта, Расул оғадай серқирра ижодкорнинг ҳар бир асари, айниқса адабиётда янгилик бўлган ёзувлар жанри ҳақидаги узоқ фикр юритишимиз мумкин, лекин бу уриниш камалакни қучишга ўхшаб кетади. Биз шоир таваллудининг 100 йиллик тўйи яқинлашаётгани муносабати билан унинг айрим асарларига баҳоли қудрат чизгилар чизишга уриндик. Чунки унинг ижодига бағишланган салмоқли мақолалар энди ёзилади. Ахир, келгуси йилда жаҳондаги маданиятли ва санъатсевар халқлар Расул Ҳамзатов таваллудининг 100 йиллигини кенг нишонлайди. Албатта, Расул оға эътироф этган маданиятли ва санъатсевар ўзбек халқи бу тантаналарнинг олд қаторида бўлади.
Мақола муаллифи ҳақида: Асрор Мўмин 1954 йил 14 январда Самарқанд вилоятида туғилган. Тошкент давлат университетини тамомлаган (1979). Турли йилларда Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмасида, «Спорт» газетасида бўлим мудири, Бош муҳаррир ўринбосари, Бош муҳаррирнинг биринчи ўринбосари, «Кўзгу» газетасида Бош муҳаррир ўринбосари, Бош муҳаррир вазифасини бажарувчи, «Жаҳон адабиёти» журналида Бош муҳаррир ўринбосари, Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриётида 1-тоифали муҳаррир, етакчи мутахассис, «Ўзбекистон миллий энсиклопедияси» Давлат илмий нашриётида бўлим мудири бўлиб ишлаган. 2008 йилдан «Ўзбекистон овози» газетасида бўлим мудири.
У «Шуҳрат» медали соҳиби (1999), «Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган журналист» (2011).
Rasul Hamzatov tavalludining 100 yilligi oldidan
Dunyoda Dog’iston xalq shoiri Rasul Hamzatovni tanimagan, asarlarini sevib o’qimaydigan adabiyot muxlisi bo’lmasa kerak. Uning tog’liklarga xos quyma iboralarga, yangi tashbehlarga, ajib ifoda usuliga yo’g’rilgan asarlari har bir adabiyot muxlisi uchun yashash joyidan, millati, dini, e’tiqodi va yoshidan qat’i nazar aziz, mo»tabardir.
O’ZIMIZNING RASUL OG’A
Asror MO’MIN
Dunyoda Dog’iston xalq shoiri Rasul Hamzatovni tanimagan, asarlarini sevib o’qimaydigan adabiyot muxlisi bo’lmasa kerak. Uning tog’liklarga xos quyma iboralarga, yangi tashbehlarga, ajib ifoda usuliga yo’g’rilgan asarlari har bir adabiyot muxlisi uchun yashash joyidan, millati, dini, e’tiqodi va yoshidan qat’i nazar aziz, mo»tabardir. Shu sababdan shoir benazir asarlari uchun nufuzli unvon va mukofotlarga munosib ko’rildi. 1977 yil 8 martda koinotda kashf etilgan 7509-raqamli asteroid Hamzatov nomi bilan ataldi. 2000 yil oxirida esa “XX asrning eng buyuk shoiri” sifatida e’tirof etildi. 2003 yili vafotidan keyin nomini abadiylashtirish maqsadida ko’plab joylarga va Dog’iston tog’laridagi baland cho’qqiga Hamzatov nomi berildi. To’g’ri, tog’dagi Hamzatov cho’qqisiga ko’tarilish mumkin, ammo Rasul og’a adabiyotda yaratgan yuksak cho’qqiga chiqish kamdan-kam ijodkorlarga nasib etadigan baxtdir!
Yurtimizda uni o’zimizning Rasul og’a deya e’zozlashardi. Rasul og’a atoqli davlat arbobi va yozuvchi Sharof Rashidovdan O’zbekiston Qahramoni, Xalq shoiri Abdulla Oripovgacha bo’lgan taniqli adiblarimiz bilan qadrdon do’st edi, yurtimizda o’tadigan adabiy anjumanlarda mamnuniyat bilan qatnashardi. Qariyb oltmish yildan buyon Rasul og’a asarlarining ona tilimizdagi tarjimalari, adabiyotimiz, xalqimiz haqidagi haroratli fikrlari gazeta-jurnallarimizda, teleko’rsatuv va radioeshittirishlarda muntazam ravishda berilmoqda. Shoirning ona tilimizda “Yuksak yulduzlar”, “Bir xonadon farzandlari”, “Ishq oldida hamma teng”, “Mening Dog’istonim”, “Onalarni asrang”, “Umr karvoni”, “Men yuz qizga shaydoman”, “She’rlar”, “Ayollar ko’p, Ona yagona”, “Mening qalbim tog’larda”, “Oq turnalar”, “Buyuk tuyg’u” nomli kitoblari chiqqan(kitoblari ro’yxatining o’zi har bir yozuvchining havasini uyg’otadi), shuningdek, asarlari ko’plab to’plamlarimizga, darsliklarimizga kiritilgan. Ayniqsa, mashhur “Mening Dog’istonim” kitobi 2008–2019 yillar oralig’ida olti marta katta adadlarda chop etildi. “Tog’lik qiz” dramasi Jizzax teatrida sahnalashtirilgan, bu sahna asari O’zbekiston radiosi ijodkorlari tomonidan yozib olingan. She’rlarini Botir Zokirov, Sherali Jo’rayev kabi xonandalarimiz qo’shiq qilib kuylashgan. Shu bois yurtimizda Rasul og’aning asarlari kirib bormagan biror xonadon yo’q desak, mubolag’a qilmaymiz.
Ardoqli shoirning 75 yillik tavallud to’yi munosabati bilan Dog’istonga borgan Abdulla Oripov uni O’zbekistonga taklif qiladi. “Men o’zbek do’stlarimning xotirasida sog’lom, tetik Rasul sifatida qolishni istayman”, – deydi u bir oz mungli va lekin o’ktam ovozda. Ha, Rasul Hamzatov o’zbek kitobxonlari xotirasida sog’lom, tetik qiyofada qoldi va yurtimizda uning o’ktam ovozi hamisha yangrayveradi.
1923 yili 8 sentyabrь kuni Dog’istonning Xunzax tumanidagi yetmish xonadondan iborat Sada ovulida tug’ilgan Rasul Hamzatov qanday qilib dunyoga taniqli shoir bo’ldi? Bu savolga ona tilini, millatini, xalqini, qadriyatlarini, Vatanini sevgani va ularni asarlarida osmon qadar ulug’lagani uchun deya javob bersak, ayni haqiqatni aytgan bo’lamiz. Bag’rikeng shoir barcha xalqlarning urf-odatlarini hurmat qilardi, ko’plab millatlarning namoyandalari bilan qalin do’st edi. Shoir o’zgalarni hurmat qildi, o’zgalar ham uni e’zozlashdi. Endilikda hamma Rasul Hamzatov deganda Dog’istonni, Dog’iston deganda Rasul Hamzatovni ko’z oldiga keltiradi.
Bundan oltmish yillar muqaddam uning “Ona tilim” she’ri mashhur bo’lgandi. She’rni barcha millat vakillari sevib o’qishdi. Uni sevimli shoirimiz Erkin Vohidov ona tilimizga mahorat bilan o’girgach, bu she’rni davralarda yoddan o’qish yaxshi an’anaga aylangandi. O’z e’tiqodiga sobit shoir “Mening Dog’istonim” kitobini e’lon qildi. Sevimli shoirimiz Abdulla Oripov ta’biri bilan aytganda: “Ushbu asarda shoirning butun borlig’i: dunyoqarashi, ma’naviyati, iztirobi, armoni, faxri va g’ururi – barcha-barchasi mujassam. Bu bepoyon tuyg’ularni esa Rasul akaning o’z ona tiliga, mitti bo’lsa ham yagona Dog’istonga cheksiz muhabbati birlashtirib turadi. Kitobda yuzlab, minglab yombi fikrlarni, hikmatlarni uchratish mumkin. Muallif ajdodlar, zamondoshlar tajribasiga tayanadi. Har qanday siyosatning igna ko’zidek teshigidan ham “tuya”ni bemalol o’tkaza oladi. Mana buni mahorat desa bo’ladi”. Sevimli shoirimiz ta’riflagan kitobdagi yombi fikrlar, hikmatlar o’quvchilar yodiga tushgan bo’lsa ajabmas.
1968 yili Hazrat Alisher Navoiy tavalludining 525 yilligi Toshkentda keng nishonlangandi. Unda turli mamlakatlardan kelgan taniqli davlat arboblari, olimlar, adiblar qatori mashhur avar shoiri Rasul Hamzatov ham ishtirok etgandi. O’sha kezlarda mashhur shoir va undan intervьyu olmoqchi bo’lgan jurnalist o’rtasidagi suhbatni ziyolilarimiz tez-tez hayrat bilan tilga olishardi.
Restoranda ijodkor do’stlari bilan kechlik tanovulini boshlagan Rasul og’a oldiga jurnalist hovliqib kelib deydi:
– Assalomu alaykum, Rasul Hamzatovich! Agar siz menga hozir Navoiy haqida intervьyu bermasangiz va bu intervьyu ertaga gazetamizda chiqmasa, bosh muharrir meni ishdan haydaydi.
Rasul og’a vazmin undan so’raydi:
– Ayt-chi birodar, musulmonmisan?
– Alhamdulillo, musulmonman.
– Alhamdulillo, men ham musulmonman. O’zing ayt, musulmon kishi tahorat olmasdan namoz o’qishi mumkinmi?
– Yo’q.
– Men hozirgina muqaddas kitobimiz taqiqlagan mana bu savildan ho’plab qo’ydim, tahoratim buzildi. Ul zotning nomini tahorat olmasdan tilga ololmayman, ertalab kel, tahorat olib seni kutib turaman. O’shanda intervьyu olasan.
Afsuski, o’sha mustabid tuzum davrida bu suhbatni, ya’ni ibratli intervьyuni yozib bo’lmasdi. Oradan qirq yil o’tib bu suhbat tafsilotini unga guvoh bo’lgan sevimli adibimiz O’tkir Hoshimov o’z esdaliklarida yozdi.
Taniqli qirg’iz yozuvchisi Chingiz Aytmatov Rasul Hamzatovga shunday ta’rif bergandi: “Shoirlar ko’p, ularning ko’pchiligi men shoirman deb o’ylashadi. Ammo Rasul Hamzatovga o’xshashlar favqulodda kam uchraydigan noyob hodisa”. Rasul og’aning Hazrat Navoiy nomini tahorat olmasdan tilga olib bo’lmaydi deya e’zozlashi uning favqulodda kam uchraydigan shoirlardan biri ekanligidan dalolatdir. Axir, zar qadrini zargar, shoir qadrini shoir biladi, deya bejiz aytishmaydi.
Ulkan iste’dod sohibi bo’lgan Rasul Hamzatovning shunday dilbar she’rlari borki, ular qo’shiqlarga aylanib “Turnalar” misol butun dunyo bo’ylab parvoz etmoqda. U bu she’rida shahid askarlar ruhlarini oppoq turnalarga mengzaydi.
Mening bilishimcha, qonli janggohdan
Yurtiga qaytmagan shahid yovqurlar.
Hali yumshoq o’rin topmay tuproqdan,
Oppoq turnalarga aylangan ular…
She’r Naum Grebnev tomonidan rus tiliga o’girildi. Unga taniqli bastakor Yan Frenkelь kuy bastaladi. Noyob ovoz egasi Mark Bernes qo’shiqni ijro etishga kirishdi. U o’limiga sanoqli kunlar qolganini bilsa ham qo’shiqni ovoz yozish studiyasida magnit tasmalariga yozib olish ishlarini nihoyasiga yetkazdi. Qo’shiq efirga berilgan kundan dunyodagi barcha xalqlarning sevimli qo’shig’iga aylandi.
Shuni faxr bilan ta’kidlashimiz kerak, “Turnalar” qo’shig’iga qo’yilgan birinchi yodgorlik 1972 yil 8 may kuni Chirchiq shahrida ochilgan. O’zbekistonga kelgan Rasul og’a o’z qo’shig’iga qo’yilgan yodgorlikni ko’rish uchun Chirchiq shahriga boradi va hayratlanib “Qo’shiqqa madaniyatli va san’atsevar xalqgina haykal qo’yadi. O’zbek xalqi ana shunday madaniyatli va san’atsevar xalq” deya baralla aytadi. Rasul og’a bu so’zlarini nufuzli davralarda va katta anjumanlarda ham ko’p bor hayajon bilan takrorlaydi. Shoir so’zlaridan boshqa xalqlar ibrat olishib, o’zlarida “Turnalar” qo’shig’iga yodgorlik o’rnatish ishlarini boshlab yuboradi. Hozirgi kunda bunday yodgorliklar dunyoning 180 dan ortiq manzilida bunyod etilgan. Dunyodagi boshqa biror qo’shiq bunday e’tirof etilmagan.
Albatta, Rasul og’aday serqirra ijodkorning har bir asari, ayniqsa adabiyotda yangilik bo’lgan yozuvlar janri haqidagi uzoq fikr yuritishimiz mumkin, lekin bu urinish kamalakni quchishga o’xshab ketadi. Biz shoir tavalludining 100 yillik to’yi yaqinlashayotgani munosabati bilan uning ayrim asarlariga baholi qudrat chizgilar chizishga urindik. Chunki uning ijodiga bag’ishlangan salmoqli maqolalar endi yoziladi. Axir, kelgusi yilda jahondagi madaniyatli va san’atsevar xalqlar Rasul Hamzatov tavalludining 100 yilligini keng nishonlaydi. Albatta, Rasul og’a e’tirof etgan madaniyatli va san’atsevar o’zbek xalqi bu tantanalarning old qatorida bo’ladi.
Maqola muallifi haqida: Asror Mo’min 1954 yil 14 yanvarda Samarqand viloyatida tug’ilgan. Toshkent davlat universitetini tamomlagan (1979). Turli yillarda O’zbekiston Yozuvchilar uyushmasida, «Sport» gazetasida bo’lim mudiri, Bosh muharrir o’rinbosari, Bosh muharrirning birinchi o’rinbosari, «Ko’zgu» gazetasida Bosh muharrir o’rinbosari, Bosh muharrir vazifasini bajaruvchi, «Jahon adabiyoti» jurnalida Bosh muharrir o’rinbosari, Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyotida 1-toifali muharrir, yetakchi mutaxassis, «O’zbekiston milliy ensiklopediyasi» Davlat ilmiy nashriyotida bo’lim mudiri bo’lib ishlagan. 2008 yildan «O’zbekiston ovozi» gazetasida bo’lim mudiri.
U «Shuhrat» medali sohibi (1999), «O’zbekiston Respublikasida xizmat ko’rsatgan jurnalist» (2011).
Расул Ҳамзатов. Менинг Доғистоним
Расул Ҳамзатов. Юксак юлдузлар
Расул Ҳамзатов. Бир хонадон фарзандлари
