Шоира ва бастакор қизим Нозима Хабибуллаеванинг жаҳон шеъриятининг ёрқин сиймолари олмон шоираси Нелли Загс ва серб шеъриятинингёрқин сиймоси — мен суйган шоирлардан бири — Васко Попа ижодидан қилган таржималарини тақдим этаман.
ДУНЁ ШЕЪРИЯТИДАН
ТАРЖИМАЛАР
НЕЛЛИ ЗАКС
Немис шоираси (1891-1970)
***
Оқшом қайда бўлса шундасан,
бунда
Биргасан,
дунёга қўл силтган илмлар ичра.
Узоқдан
бармоғинг титроғи учраб
тегсаёқ бўялар кема устуни:
Қанотланар кема,
рангланар денгиз…
Номаълум денгизнинг харитасини
мусиқага жойлаб симириб ётар
сенинг қулоқларинг- чиғаноқларинг.
Пойдевор, кўприклар…
Буёқдан
уёққа қадар чўзилган
Эҳтимол, жуда жўн топишмоқ
Аммо,
Жавоб топганлар ўлган…
ОСОЙИШ
Вақт шаффоф шаклга кирган маҳали
ва қуёш уфққа ёнбошлаган пайт
қабрлар устида унган гиёҳлар —
нариги дунёдан келган хабардир.
Палма япроқларин товланишида
кимсасиз биёбон ётар ястаниб,
Ва танҳо
Аввалги ҳаётда қилинган дуо
Келиб шулъаларга дўнар-у
қўнар
мармар булоқ узра ола бошлар тин.
Ва шунда қулоғинг чиғаноққа айланиб
Мусиқий қутидай янграй бошлайди :
Жимитдек қулоққа жамланиб олган
О, улкан уммонинг ҳайқириқлари !
Замонлар китобин ҳарир жилдида
Муҳаббат рақсига айланиб кетар…
… Ва бу ҳам ҳаёт эди —
Аҳамиятсиз туш,
Жоду гирдобида муаллақ қолган.
Сўнгра у тутилган ва унутилган
Атиргулнинг қонхўр тикани мисол
Санчилиб — санчилиб кирар хотирга.
Бўроннинг ниқобли саҳналарини
Синдира бошлайди чақмоқнинг тиши,
Имлайди ғашликнинг улуши
Филлар суягининг дарёсидай тим
Зимистон ичига ботиб борар тун…
ВАСКО ПОПА
Серб шоири (1922-1991)
АКС-САДО
Бўм-бўш хона –
Қотиб қолган вақт,
Ичимга беркина бошлайман.
Аккиллайди менга қараб шифт,
Ва мен унга суяк ташлайман.
Торайиб келади бурчаклар,
Гилам бош кўтарар бақириб,
Хуради, ҳорийди деворлар,
Суякла сийлайман ҳар бирин.
Суякла сийлайман ҳар бирин…
Бўм — бўш хона –
Увиллайди вақт.
Бўм-бўшман (суягим қолмаган!)
Юзлаб жавобларда қичқириққа айланаман.
Қайтараман!
Қайтараман!
Қайтараман!
Акс садо ўлмаган!
Ўлмаган!
Ўл-ма-г-а-а-н!
СУҲБАТ
Айт, нега воз кечиб нафис оқимдан,
Пишқириб боряпсан тошмоққа маҳтал,
ахтар
соҳилингдан чиқмоқ йўлини,
деворлар тирсиллаб кетсин ёрилиб,
Сенга қандай чўзай ёрдам қўлини —
Қаердан чиқариб юборай Эркка?
Қоним-ай, озодлик истайсан,
йўқ- йўқ!
Сен ўпич кутяпсан қуёшдан
аммо,
Бунинг оқибатин билмайсан ҳамон,
ёмон,
Кул бўлар, кул, Қуёшнинг лаби!
Тушунгин, мен сени тушунган каби.
Тошланма. Оғирлаб боряпман, токи
Енгилмасдан енгил учгил ҳалинчак,
Ва бешак,
айланган бошим мисоли,
бўғзимдан қайтгувчи ёшим мисоли
чархпалак бўласан вужудим узра.
Излан
Мени изла…
Биламан,
эрк бердим эрксизлигимга,
Даҳл этиб сарҳадли чексизлигимни
Чақиб бораётган алвон илоним.
Оқавер, ҳар қанча ўзингга томон,
Тўхтама!
Давом эт,
давом эт,
давом!
ҲИМОЯ
Кўзларимга диққатинг қарат,
Оловларни кўмганман
қайноқ
Кулгуларинг атиргулини
лабларингдан оламан узиб.
Мен соҳилга айланяпман боқ,
Кўнглингдаги илк баҳор узра,
Ҳатто, қувонч кўзёшларингда
томчиларнинг сарҳади менман.
Эркинлигим шундан иборат.
Ижозатга тушмайди изим,
Ҳақиқатнинг бармоқлари-ла
қазирканман ўзимни ўзим
Дилдан
дилга ўтиб бораман.
Ҳимоя қиламан,
кўзларингдаги
осмоннинг энг кичик дарчасигача.
Заминнинг кафтимиз ичра чизилган
парчасигача…
Қара,
Навқирон олмалар қувончи синар,
Тўкилар булбулнинг қўшиқларидек,
Бўғзингни арралаб борар жазава.
Кесилган дарахтлар тахламларини
Ортмоқлаб бораркан ёғоч арава.
Бир чора топаман! Зора топаман….
Ҳечкимга бермасам кўзинг шамсини.
Буларнинг бари
ҳо-ов очлик маҳали
бурда нон мисоли азиздир менга.
Мудофаа сақларкан токи жонимни,
Емайман, ҳечкимга бермам нонимни!
* * *
О, кўзларинг нурафшон кўча,
унда йўқ поён.
Гавҳарида қалдирғоч яшар
энтикканча жанубга томон.
Япроғини тўколмас дарахт,
Ундан ҳуркак кўксинг титроғи.
Осмон мовий сўзингга тўлган,
Қуёш — қулоғим.
КEТИШ
Бу ерда эмасман,
Бу ер мендамас.
Жойлаша олмадик бир- биримизга.
Майли, кираверинг,
Майли, қидиринг,
Сиқиб олинг ҳамма йўқликлар сизга!
Қайдадир қобирғам тегирмон бўлиб
янчаётир бўшлиқ доналарини.
Арзон орзуларнинг ёнгандан қолган
Қолдиғи кулдонда тутайди ғариб
Бу ерда эмасман.
Чайқалиб ётади меҳрибон кема
Қизил тўлқинларни аллалаб сокин.
Ҳуржунимда сўзлар буғланавериб
Булутга айланиб кетади охир.
Бу ерда эмасман,
Бу ер мендамас
Жойлаша олмадик бир-биримизга.
Энди узоқ кетдим,
Қайгадир етдим.
Йўқлигим
Сизга!
Рус тилидан Нозима Ҳабибуллаева таржималари
Таржимон ҳақида: Нозима Ҳабибуллаева 1996 йил Фарғона вилоятида туғилган. Ўзбекистон давлат консерваториясини тамомлаган (2019). “Мовий қўшиқ” номли шеърий тўплами ўзбекистон ёзувчилар уюшмаси томонидан 10 минг нусхада чоп этилган. Зомин республика ёш ижодкорлар семинари иштирокчиси. Рус, турк ва озар тилларидан таржималар қилиб боради. Зулфия номидаги Давлат мукофоти совриндори (2020). Ҳозирда Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети Олий адабиёт курси тингловчиси.
Shoira va bastakor qizim Nozima Xabibullaevaning jahon she’riyatining yorqin siymolari olmon shoirasi Nelli Zags va serb she’riyatiningyorqin siymosi — men suygan shoirlardan biri — Vasko Popa ijodidan qilgan tarjimalarini taqdim etaman.
DUNYO SHE’RIYATIDAN
TARJIMALAR
NELLI ZAKS
Nemis shoirasi (1891-1970)
***
Oqshom qayda bo‘lsa shundasan,
bunda
Birgasan,
dunyoga qo‘l siltgan ilmlar ichra.
Uzoqdan
barmog‘ing titrog‘i uchrab
tegsayoq bo‘yalar kema ustuni:
Qanotlanar kema,
ranglanar dengiz…
Noma’lum dengizning xaritasini
musiqaga joylab simirib yotar
sening quloqlaring- chig‘anoqlaring.
Poydevor, ko‘priklar…
Buyoqdan
uyoqqa qadar cho‘zilgan
Ehtimol, juda jo‘n topishmoq
Ammo,
Javob topganlar o‘lgan…
OSOYISH
Vaqt shaffof shaklga kirgan mahali
va quyosh ufqqa yonboshlagan payt
qabrlar ustida ungan giyohlar —
narigi dunyodan kelgan xabardir.
Palma yaproqlarin tovlanishida
kimsasiz biyobon yotar yastanib,
Va tanho
Avvalgi hayotda qilingan duo
Kelib shul’alarga do‘nar-u
qo‘nar
marmar buloq uzra ola boshlar tin.
Va shunda qulog‘ing chig‘anoqqa aylanib
Musiqiy qutiday yangray boshlaydi :
Jimitdek quloqqa jamlanib olgan
O, ulkan ummoning hayqiriqlari !
Zamonlar kitobin harir jildida
Muhabbat raqsiga aylanib ketar…
… Va bu ham hayot edi —
Ahamiyatsiz tush,
Jodu girdobida muallaq qolgan.
So‘ngra u tutilgan va unutilgan
Atirgulning qonxo‘r tikani misol
Sanchilib — sanchilib kirar xotirga.
Bo‘ronning niqobli sahnalarini
Sindira boshlaydi chaqmoqning tishi,
Imlaydi g‘ashlikning ulushi
Fillar suyagining daryosiday tim
Zimiston ichiga botib borar tun…
VASKO POPA
Serb shoiri (1922-1991)
AKS-SADO
Bo‘m-bo‘sh xona –
Qotib qolgan vaqt,
Ichimga berkina boshlayman.
Akkillaydi menga qarab shift,
Va men unga suyak tashlayman.
Torayib keladi burchaklar,
Gilam bosh ko‘tarar baqirib,
Xuradi, horiydi devorlar,
Suyakla siylayman har birin.
Suyakla siylayman har birin…
Bo‘m — bo‘sh xona –
Uvillaydi vaqt.
Bo‘m-bo‘shman (suyagim qolmagan!)
Yuzlab javoblarda qichqiriqqa aylanaman.
Qaytaraman!
Qaytaraman!
Qaytaraman!
Aks sado o‘lmagan!
O‘lmagan!
O‘l-ma-g-a-a-n!
SUHBAT
Ayt, nega voz kechib nafis oqimdan,
Pishqirib boryapsan toshmoqqa mahtal,
axtar
sohilingdan chiqmoq yo‘lini,
devorlar tirsillab ketsin yorilib,
Senga qanday cho‘zay yordam qo‘lini —
Qaerdan chiqarib yuboray Erkka?
Qonim-ay, ozodlik istaysan,
yo‘q- yo‘q!
Sen o‘pich kutyapsan quyoshdan
ammo,
Buning oqibatin bilmaysan hamon,
yomon,
Kul bo‘lar, kul, Quyoshning labi!
Tushungin, men seni tushungan kabi.
Toshlanma. Og‘irlab boryapman, toki
Yengilmasdan yengil uchgil halinchak,
Va beshak,
aylangan boshim misoli,
bo‘g‘zimdan qaytguvchi yoshim misoli
charxpalak bo‘lasan vujudim uzra.
Izlan
Meni izla…
Bilaman,
erk berdim erksizligimga,
Dahl etib sarhadli cheksizligimni
Chaqib borayotgan alvon ilonim.
Oqaver, har qancha o‘zingga tomon,
To‘xtama!
Davom et,
davom et,
davom!
HIMOYA
Ko‘zlarimga diqqating qarat,
Olovlarni ko‘mganman
qaynoq
Kulgularing atirgulini
lablaringdan olaman uzib.
Men sohilga aylanyapman boq,
Ko‘nglingdagi ilk bahor uzra,
Hatto, quvonch ko‘zyoshlaringda
tomchilarning sarhadi menman.
Erkinligim shundan iborat.
Ijozatga tushmaydi izim,
Haqiqatning barmoqlari-la
qazirkanman o‘zimni o‘zim
Dildan
dilga o‘tib boraman.
Himoya qilaman,
ko‘zlaringdagi
osmonning eng kichik darchasigacha.
Zaminning kaftimiz ichra chizilgan
parchasigacha…
Qara,
Navqiron olmalar quvonchi sinar,
To‘kilar bulbulning qo‘shiqlaridek,
Bo‘g‘zingni arralab borar jazava.
Kesilgan daraxtlar taxlamlarini
Ortmoqlab borarkan yog‘och arava.
Bir chora topaman! Zora topaman….
Hechkimga bermasam ko‘zing shamsini.
Bularning bari
ho-ov ochlik mahali
burda non misoli azizdir menga.
Mudofaa saqlarkan toki jonimni,
Yemayman, hechkimga bermam nonimni!
* * *
O, ko‘zlaring nurafshon ko‘cha,
unda yo‘q poyon.
Gavharida qaldirg‘och yashar
entikkancha janubga tomon.
Yaprog‘ini to‘kolmas daraxt,
Undan hurkak ko‘ksing titrog‘i.
Osmon moviy so‘zingga to‘lgan,
Quyosh — qulog‘im.
KETISH
Bu yerda emasman,
Bu yer mendamas.
Joylasha olmadik bir- birimizga.
Mayli, kiravering,
Mayli, qidiring,
Siqib oling hamma yo‘qliklar sizga!
Qaydadir qobirg‘am tegirmon bo‘lib
yanchayotir bo‘shliq donalarini.
Arzon orzularning yongandan qolgan
Qoldig‘i kuldonda tutaydi g‘arib
Bu yerda emasman.
Chayqalib yotadi mehribon kema
Qizil to‘lqinlarni allalab sokin.
Hurjunimda so‘zlar bug‘lanaverib
Bulutga aylanib ketadi oxir.
Bu yerda emasman,
Bu yer mendamas
Joylasha olmadik bir-birimizga.
Endi uzoq ketdim,
Qaygadir yetdim.
Yo‘qligim
Sizga!
Rus tilidan Nozima Habibullaeva tarjimalari
Tarjimon haqida: Nozima Habibullaeva 1996 yil Farg‘ona viloyatida tug‘ilgan. O‘zbekiston davlat konservatoriyasini tamomlagan (2019). “Moviy qo‘shiq” nomli she’riy to‘plami o‘zbekiston yozuvchilar uyushmasi tomonidan 10 ming nusxada chop etilgan. Zomin respublika yosh ijodkorlar seminari ishtirokchisi. Rus, turk va ozar tillaridan tarjimalar qilib boradi. Zulfiya nomidagi Davlat mukofoti sovrindori (2020). Hozirda Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Oliy adab
