Япон шеърияти қадимдан рамзияти билан жозибали, жозибаси билан мураккаб, мураккаблиги билан маҳобат касб этиб келган. Шунинг учунми, бу шеърият ихлосмандлари ҳам бизга айрича иқтидорли, сир-синоатли кўринаверади.
РАМЗИЯТИ БИЛАН ЖОЗИБАЛИ…
Япон шеърияти қадимдан рамзияти билан жозибали, жозибаси билан мураккаб, мураккаблиги билан маҳобат касб этиб келган. Шунинг учунми, бу шеърият ихлосмандлари ҳам бизга айрича иқтидорли, сир-синоатли кўринаверади.
Бироқ, зеҳниятимиз ана шу рамзият талқинига қодирми, деган андиша билан юравериш ҳам тўғри иш бўлмас. Ниятни шахдам қилиб, ўқишга, уқишга тиришавериш керакка ўхшади… Ва аста-аста кандайдир сарин туйғулар жонланади идрокимизда. Бу туйғулар худди ўзимизнинг оддий қишлоқларимиз ҳаёти, воқеалари, одамлари ҳақида битилгандай. Оддийлик, самимийлик эса ҳар қачон англаниши мураккаб оҳанрабо саналган, шундай эмасми?!
Тасаввуримизда беихтиёр эврилиб қолган мана бу суйгин сатрларни кун чиқар мамлакат шеъриятининг содда рамзияти мураккаблигини англашга, ҳис этишга баҳоли қудрат интилишларимиз сифатида қабул қилинг…
Таржимон
ЯПОН ШЕЪРИЯТИДАН
Абдунаби Бойқўзиев таржимаси
МУМТОЗ ЯПОН ШЕЪРИЯТИДАН
Яманоэ Акура
* * *
Бойнинг боласида энгил-бош бисёр,
Юз йил кийса тугамас, тўзмас,
Бойлар сандиғида
Чирийди дунё,
Не ҳарир либослар топадир абас.
Камбағал дағал бўзга зор,
Жанда тополмайди илгали.
Шундай яшаяпмиз,
Бу Очун — озор,
Минг доду фарёд қил, барчаси бекор!
* * *
Йўлимнинг бағри хун. Дунё кезаман.
Кўзда ёш, дилда дард, хўрлик.
Не қилай,
Учиб кетай десам
Қуш эмасман, қанотларим йўқ!..
* * *
Ана, ўтиб борар, оғиздан-оғизга,
Йилдан-йилга, асрдан-асрга.
Инжа хотирларим, нурсиз қиёфам.
Ҳа-ҳув, дегулик шу шаънсиз умрга
Шунча иштиёқ-ла келмоқ шартмиди?!
Отомо Табито
* * *
Мана, уйга қайтмоқ
Они ҳам етди…
Бироқ олис ўша маконда
Қолганмикин бир муаттар қўл
Бошимни силар.
* * *
Кусакаэ бўғози қиёқзорида
Хўрак титган турна мисоли
Тентираб юрибди худди ўзимдек —
Дўстим. Қанчалар оғир
Қанчалар азобдир уни эсламоқ.
* * *
Бунчалар олиссиз пойтахт йўллари,
Севгилимга элтгулик қадар.
Мен эса ҳар кеч
Онт ичаман бир гўзал ҳаққи
Сизни тушларимга олиб киргали.
Ки но Сираюки
* * *
Ҳа, буни фақат туш деб аташ мумкин,
Буни мен шу бугун англадим туйқус,
Умр бу — уйқу…
Мен эса ўйлардим — ўнгим,
Ўнгим деб ўйлардим… У рўё — афсус!..
Саймаро
* * *
Жавзо ёмғири қуяр
Ва шамол олуча баргида
Яшнай бошлайди.
Райдзан
* * *
Ловуллар ўчоқ,
Суқилар дарича ёриқларидан
Изиллаган куз.
Басё
* * *
Унсиз, мунгли
Баргдан-баргга томчилар
Куз ёмғирлари!
* * *
Кеч куз шоми.
Шипшийдам новдада
Қунишган биргина қарға.
* * *
Ёз анғизлари!
Яшиллик қурбонлари
Жон берарлар қандай мардона…
Кёроку
* * *
Хожамнинг хос хонасида
Тунадим бир туни —
Барибир жунжикдим.
Кикаку
* * *
Гадо йўлда!
Бор-йўқ энгил-боши —
Осмону замин.
* * *
Тушларимга кираётувди
Хўрозлару… қичқириқлари,
Нечун ҳайдадингиз уларни , она?
Рансэцу
* * *
Кузги ой
Қил қалами ила
Чизди қарағайни мовий осмонга.
Дзёсо
* * *
Далаларни, тоғларни
Сассизгина
Тунаб кетди қор…
Кёрай
СИНГЛИМНИНГ ЎЛИМИ
Қўлларимда
Аста-аста сўлди ва…
Ўчиб қолди… тиллақўнғизим.
Какей
* * *
Куз. Изғирин…
Узиб олмаса гўргайди…
Нимжонгина ҳилолни.
Бусон
* * *
Буталар тикани ёноқларига
Исирға бўлиб
Осилди шабнам.
Тайги
* * *
Бедана сайрайди
Ёниб…
Худди тўрқовоққа тушмаган каби.
Исса
* * *
Мен туғилган юртда
Алафлар ҳам
Гуллайди олучалардай.
* * *
Булбул
Бир қўшиқни куйлар
Шоҳлар ҳузурида ҳам.
* * *
Қор ёғар,
Яйрар кўчалар
Болакайлар кийқириқларидан.
* * *
Жон сақлардик биз — қордан қочган
Оч ва юпун дайди болалар,
Кўприк остида.
* * *
Биласанми, қачонлардир
Ака-сингил бўлгандаймиз,
Маъюс каккужон!
* * *
Банди қушга азоб кузатмоқ,
Учиб юрган
Капалакларни.
* * *
Она қуш
Ин кўяр, бамайлихотир,
Кесилаётган дарахтга.
* * *
Бир-бирингизни аянг,
Иноқ бўлинг оға-инилардек,
Кетаётган қушлар!
Ёдзю
* * *
Ошиқар аёл,
Шоли кўчатларин жадал экароқ
Гўдак йиғиси келаётган томон…
ЗАМОНАВИЙ ЯПОН ШЕЪРИЯТИДАН
Масаока Сики
* * *
Қоронғида танга жиринглар,
Чақаларин санайди гадо.
О, қанчалар совуқ қиш туни!
* * *
Қуёш оққан палла
Булутларга биқиниб
Куйлар тўрғайлар.
* * *
Кўкламнинг узун кунида
Соҳил билан узоқ
Дардлашди қайиқ!
* * *
Баҳор, ёмғир шивалар,
Кема тўла елкан-ёмғирпўш:
Бири қалқиб, бири пастлайди.
Ёсано Кан
ДУШМАНИМ
Узоқ-узоқларга кетди душманим,
Чирмаб ташлаб мени дарахтга.
Суюклимни отга ўнгариб,
Етти тойни олдига солиб
Чала кетди, мен чалган найни!
Ёсано Акико
ҚЎРҚОҚЛИК
Менга дедиларки, бу йўл
Сени ўлим чоҳига элтар
Ва мен ярим йўлда ортимга қайтдим.
Шундан буён мени чорлайверади
Қинғир-қийшиқ, хилват, сўқир сўқмоқлар.
Исикава Такубоку
* * *
Поездга чиқсам-у,
кетсам дердим
Узоқ-узоқларга!
Кетдим…
Тушдим бир қўнар жойим йўқ жойда…
* * *
Одамлар бор —
олам чароғи,
Кулиб турар уларга борлиқ.
Мен ҳам тополсайдим
шундай сафони.
* * *
Қорним оч қолган ўша кун
Бир ҳамдардлик кўрдим
итнинг кўзида.
Думин ликиллатарди
муҳтожлик…
* * *
Дўстлар!
Ирганманг гадодан.
Бу ҳолда
Оч-наҳор,
афтода кунларим яшар.
RAMZIYATI BILAN JOZIBALI…
Yapon she’riyati qadimdan ramziyati bilan jozibali, jozibasi bilan murakkab, murakkabligi bilan mahobat kasb etib kelgan. Shuning uchunmi, bu she’riyat ixlosmandlari ham bizga ayricha iqtidorli, sir-sinoatli ko’rinaveradi.
Biroq, zehniyatimiz ana shu ramziyat talqiniga qodirmi, degan andisha bilan yuraverish ham to’g’ri ish bo’lmas. Niyatni shaxdam qilib, o’qishga, uqishga tirishaverish kerakka o’xshadi… Va asta-asta kandaydir sarin tuyg’ular jonlanadi idrokimizda. Bu tuyg’ular xuddi o’zimizning oddiy qishloqlarimiz hayoti, voqealari, odamlari haqida bitilganday. Oddiylik, samimiylik esa har qachon anglanishi murakkab ohanrabo sanalgan, shunday emasmi?!
Tasavvurimizda beixtiyor evrilib qolgan mana bu suygin satrlarni kun chiqar mamlakat she’riyatining sodda ramziyati murakkabligini anglashga, his etishga baholi qudrat intilishlarimiz sifatida qabul qiling…
Tarjimon
YAPON SHE’RIYATIDAN
Abdunabi Boyqo’ziev tarjimasi
MUMTOZ YAPON SHE’RIYATIDAN
Yamanoe Akura
* * *
Boyning bolasida engil-bosh bisyor,
Yuz yil kiysa tugamas, to’zmas,
Boylar sandig’ida
Chiriydi dunyo,
Ne harir liboslar topadir abas.
Kambag’al dag’al bo’zga zor,
Janda topolmaydi ilgali.
Shunday yashayapmiz,
Bu Ochun — ozor,
Ming dodu faryod qil, barchasi bekor!
* * *
Yo’limning bag’ri xun. Dunyo kezaman.
Ko’zda yosh, dilda dard, xo’rlik.
Ne qilay,
Uchib ketay desam
Qush emasman, qanotlarim yo’q!..
* * *
Ana, o’tib borar, og’izdan-og’izga,
Yildan-yilga, asrdan-asrga.
Inja xotirlarim, nursiz qiyofam.
Ha-huv, degulik shu sha’nsiz umrga
Shuncha ishtiyoq-la kelmoq shartmidi?!
Otomo Tabito
* * *
Mana, uyga qaytmoq
Oni ham yetdi…
Biroq olis o’sha makonda
Qolganmikin bir muattar qo’l
Boshimni silar.
* * *
Kusakae bo’g’ozi qiyoqzorida
Xo’rak titgan turna misoli
Tentirab yuribdi xuddi o’zimdek —
Do’stim. Qanchalar og’ir
Qanchalar azobdir uni eslamoq.
* * *
Bunchalar olissiz poytaxt yo’llari,
Sevgilimga eltgulik qadar.
Men esa har kech
Ont ichaman bir go’zal haqqi
Sizni tushlarimga olib kirgali.
Ki no Sirayuki
* * *
Ha, buni faqat tush deb atash mumkin,
Buni men shu bugun angladim tuyqus,
Umr bu — uyqu…
Men esa o’ylardim — o’ngim,
O’ngim deb o’ylardim… U ro’yo — afsus!..
Saymaro
* * *
Javzo yomg’iri quyar
Va shamol olucha bargida
Yashnay boshlaydi.
Raydzan
* * *
Lovullar o’choq,
Suqilar daricha yoriqlaridan
Izillagan kuz.
Basyo
* * *
Unsiz, mungli
Bargdan-bargga tomchilar
Kuz yomg’irlari!
* * *
Kech kuz shomi.
Shipshiydam novdada
Qunishgan birgina qarg’a.
* * *
Yoz ang’izlari!
Yashillik qurbonlari
Jon berarlar qanday mardona…
Kyoroku
* * *
Xojamning xos xonasida
Tunadim bir tuni —
Baribir junjikdim.
Kikaku
* * *
Gado yo’lda!
Bor-yo’q engil-boshi —
Osmonu zamin.
* * *
Tushlarimga kirayotuvdi
Xo’rozlaru… qichqiriqlari,
Nechun haydadingiz ularni , ona?
Ransetsu
* * *
Kuzgi oy
Qil qalami ila
Chizdi qarag’ayni moviy osmonga.
Dzyoso
* * *
Dalalarni, tog’larni
Sassizgina
Tunab ketdi qor…
Kyoray
SINGLIMNING O’LIMI
Qo’llarimda
Asta-asta so’ldi va…
O’chib qoldi… tillaqo’ng’izim.
Kakey
* * *
Kuz. Izg’irin…
Uzib olmasa go’rgaydi…
Nimjongina hilolni.
Buson
* * *
Butalar tikani yonoqlariga
Isirg’a bo’lib
Osildi shabnam.
Taygi
* * *
Bedana sayraydi
Yonib…
Xuddi to’rqovoqqa tushmagan kabi.
Issa
* * *
Men tug’ilgan yurtda
Alaflar ham
Gullaydi oluchalarday.
* * *
Bulbul
Bir qo’shiqni kuylar
Shohlar huzurida ham.
* * *
Qor yog’ar,
Yayrar ko’chalar
Bolakaylar kiyqiriqlaridan.
* * *
Jon saqlardik biz — qordan qochgan
Och va yupun daydi bolalar,
Ko’prik ostida.
* * *
Bilasanmi, qachonlardir
Aka-singil bo’lgandaymiz,
Ma’yus kakkujon!
* * *
Bandi qushga azob kuzatmoq,
Uchib yurgan
Kapalaklarni.
* * *
Ona qush
In ko’yar, bamaylixotir,
Kesilayotgan daraxtga.
* * *
Bir-biringizni ayang,
Inoq bo’ling og’a-inilardek,
Ketayotgan qushlar!
Yodzyu
* * *
Oshiqar ayol,
Sholi ko’chatlarin jadal ekaroq
Go’dak yig’isi kelayotgan tomon…
ZAMONAVIY YAPON SHE’RIYATIDAN
Masaoka Siki
* * *
Qorong’ida tanga jiringlar,
Chaqalarin sanaydi gado.
O, qanchalar sovuq qish tuni!
* * *
Quyosh oqqan palla
Bulutlarga biqinib
Kuylar to’rg’aylar.
* * *
Ko’klamning uzun kunida
Sohil bilan uzoq
Dardlashdi qayiq!
* * *
Bahor, yomg’ir shivalar,
Kema to’la yelkan-yomg’irpo’sh:
Biri qalqib, biri pastlaydi.
Yosano Kan
DUSHMANIM
Uzoq-uzoqlarga ketdi dushmanim,
Chirmab tashlab meni daraxtga.
Suyuklimni otga o’ngarib,
Yetti toyni oldiga solib
Chala ketdi, men chalgan nayni!
Yosano Akiko
QO’RQOQLIK
Menga dedilarki, bu yo’l
Seni o’lim chohiga eltar
Va men yarim yo’lda ortimga qaytdim.
Shundan buyon meni chorlayveradi
Qing’ir-qiyshiq, xilvat, so’qir so’qmoqlar.
Isikava Takuboku
* * *
Poezdga chiqsam-u,
ketsam derdim
Uzoq-uzoqlarga!
Ketdim…
Tushdim bir qo’nar joyim yo’q joyda…
* * *
Odamlar bor —
olam charog’i,
Kulib turar ularga borliq.
Men ham topolsaydim
shunday safoni.
* * *
Qornim och qolgan o’sha kun
Bir hamdardlik ko’rdim
itning ko’zida.
Dumin likillatardi
muhtojlik…
* * *
Do’stlar!
Irganmang gadodan.
Bu holda
Och-nahor,
aftoda kunlarim yashar.
