9 март — машҳур украин шоири Тарас Шевченко таваллудининг 200 йиллиги
Тарас Шевченко янги украин адабиётига халқнинг тарихий тақдири ва келажаги билан боғлиқ ғоя ва образларни олиб кирган, ундаги реалистик йўналишга янги ҳаёт бағишлаган. Айни пайтда украин тилининг миллий адабий тил сифатида шаклланиши ва камол топишида Шевченко ижоди катта роль ўйнаган.
Тарас Шевченко
ШЕЪРЛАР
Тарас Шевченко (1814-1861) — украин шоири ва рассоми. 14 ёшидан помешчик П.В. Энгельгардтнинг дастлаб Вильшан қишлоғи, сўнг Вильно, 1831 йилдан Петербург шаҳарларидаги уйида рассом сифатида тарбияланган. Шевченко 1836 йил рассом И.С.Сошенко ва у орқали К.П.Брюллов, В.И.Григоревич, В.А.Жуковский сингари таниқли рус рассом ва адабиётчилари билан танишган. 1838 йил Брюлловнинг кимошди савдосида топган пули эвазига крепостнойликдан озод этилган. Шу йил Бадиий академияга қабул қилинган Тарас Шевченко тасвирий санъат сирларини эгаллаш билан бирга илғор ва курашчан дунёқарашли ижодкор сифатида шаклланган.
Тарас Шевченконинг илк балладаси 1838 йилда эълон қилинган. Унинг 1840 йил Петербургда нашр этилган «Қўбузчи» шеърий тўплами украин адабиёти тарихида янги даврнинг бошланганидан дарак беради. Шевченконинг романтик руҳ билан йўғрилган илк ижодида баллада, қўшиқ ва «ўйлар» устуворлик қилади. «Катерина» (1838) сингари дастлабки шеър ва достонларида крепостной воқеликка бўлган норозилик кайфияти яққол ифодаланган.
Шевченко ижодининг шоҳ намуналаридан бири — «Гайдамаклар» (1841) достонида украин халкининг 1768 йилда поляк феодаллари зулмига қарши кўтарган қўзғолони тасвир этилган. Шевченко 1842—43 йилларда рус тилида «Никита Гайдай» драмаси, «Кўр қиз» ва «Истеъдодсиз» достонларини, рус ва украин тилларида эса «Назар Стодоля» (1843) драмасини ёзган.
Тарас Шевченко 1843 йил майида Украинага келиб, украин халқи ҳаёти билан яқиндан танишган. У шу сафар чоғида кўплаб расмлар яратиб, уларни «Украина манзаралари» (1844) альбомида эълон қилган. 1844 йил февралда Петербургга қайтган Шевченко Бадиий академияни «эркин санъаткор» унвони билан тугатиб, 1845 йилда яна Украинага келган. У Киев археологик комиссиясининг рассоми сифатида Украинанинг бир қанча вилоятларига саёҳат қилган. Шевченконинг 1843—45 йилларда яратган «Туш», «Кавказ», «Даҳрий», «Укки», «Чўри» сингари достонлардан иборат «Уч йил» тўплами украин шеъриятининг янги жанрлар билан бойиши, унга сиёсий мавзуларнинг кириб келишига замин ҳозирлади.
Тарас Шевченко 1847 йил апрелда «Уч йил» тўпламига кирган шеърлари учун қамоққа олиниб, Орск қалъасидаги Оренбург алоҳида корпусига солдат сифатида юборилган. 1848 йил капитан-лейтенант А.И. Бутаков Ш.ни Орол денгизини текшириш экспедициясига рассом сифатида таклиф этган. Шевченко мазкур сафар пайтида 350 дан зиёд акварель портрет ва манзаралар яратган. Аммо 1850 йил апрелда Шевченко яна қамоққа олиниб, Каспий денгизи бўйидаги Манғишлоқ яриморолига жўнатилган.
Шевченко қаттиқ назорат остида бўлишига қарамай, 1851 йил геологик экспедиция таркибига рассом сифатида жалб этилган. Шевченко Новопетровскда қалъа комендантининг ижозати билан рус тилида «Созанда», «Эгизаклар» (1855), «Бахтсиз» (1856), «Нашъали сайр» (1858) сингари қиссалар ёзган. Аммо муаллиф бу асарларини ҳаётлик пайтида эълон қилолмаган. Николай I вафотидан кейин Шевченко озод этилган ва 1858 йил мартида Шевченкога Петербургда яшаши учун ижозат берилган.
Россия шу йилларда крепостнойлик ҳуқуқини бекор қилишга тайёрланаётган ва инқилобий уйғонишлар даврига кира бошлаган эди. Крепостнойлик тузумини ислоҳ этиш бўйича олиб борилаётган ишларни кўрган Шевченко халқни ҳурриятни инқилобий йўл билан қўлга киритишга чақирувчи асарлар ёзган.
Тарас Шевченко янги украин адабиётига халқнинг тарихий тақдири ва келажаги билан боғлиқ ғоя ва образларни олиб кирган, ундаги реалистик йўналишга янги ҳаёт бағишлаган. Айни пайтда украин тилининг миллий адабий тил сифатида шаклланиши ва камол топишида Шевченко ижоди катта роль ўйнаган.
Ш.нинг айрим асарлари ўзбек тилида нашр этилган. Тошкент шаҳрида унга ҳайкал ўрнатилган, номига кўча қўйилган.
ЎЙЛАРИМ СИЗ, МЕНИНГ ЎЙЛАРИМ
Ўйларим сиз, менинг ўйларим,
Мендир адо, сиз куйдирасиз.
Нега қоғоз бетига тушиб,
Кўз олдимда ғамгин турасиз?
Ўйларим сиз, менинг ўйларим,
Нега сизни шамол чанг каби
Тўзитмади чўлларга ёзиб?
Нега ҳасрат ўз боласидай
Ўлдирмади, тагига босиб —
Уйқусираб сизни, ўйларим?
Чунки ҳасрат билан дунёга
Таҳқирланиш учун келдингиз:
Қанча йиғи-сиғилар билан,
Кўз ёшларда сиз қуйилдингиз…
Нега ахир ўша кўз ёшлар
Сизни ювиб ва ғарқ этмади?
На денгизга тўкдилар сизни,
На далалар чанқаб ютмади?
Сўрашмасди ана ўшанда
Эл-халойиқ дард тортганимни…
Сўрашмасди нега лаънатлаб,
Тақдиримга тош отганимни,
Нега дунё азоблар мени?
Энтикаман, қалбимда яра.
«Лақиллайди бекордан-бекор!»
Дея этмасдилар масхара.
Болаларим, севган ўйларим!
Сизни экиб, ўстирдим нега?
Жаҳонаро биронта юрак
Сизнинг билан йиғлаганимдак
Йиғлармикан ботиб қайғуга?
Тўғри чиқар, балки ўйлашим,
Менинг каби кўксин тиғловчи,
Ўйларим-ла бирга йиғловчи
Бирор юрак топилар қиздан,
Қиздан, балки, қуралай кўздан?
Шундан ўзга йўқдир ҳожатим.
Қуралай кўз тўкса томчи ёш,
Бас … шундадир бахтим, роҳатим.
Уйларим сиз, менинг ўйларим,
Адо бўлдим, сиз куйдирасиз.
Қуралайдек кўзлар ўйида,
Нафис, қора қошлар кўйида,
Юракларим толпинди шодон,
Юраклардан сўз оқди равон.
Ўз ҳолича ва билганича
Тим қоронғи кечаларни деб,
Олчазор-у боғчаларни деб,
Қизлардаги ғамзаларни деб…
Украинадаги чўлларни,
Қўрғон-мозор тепаларни деб,
Юраклардан сўз оқди равон;
Юракларим ачинди ёмон,
Истамади куйлашни сира
Бегона ер, ғурбатлар ичра…
Ўрмонларда, қирларда туриб,
Туғ кўтариб, гурзи кўтариб,
Юрган ўша казак аҳлидан —
Бир чақириб ёрдам олгани,
Ё маслаҳат, ҳамдам олгали,
Дил чопмади, кўнгил бўлмади…
Қўйинг, майли, Украинада
Казак руҳи кезсин, сарфароз,
Саҳродай кенг, чексиз сийнада
У бошидан бу бошигача
Севинч-қувонч тўлган, жуда соз…
Оқиб ўтган эркинлик каби
Кенг бир дарё Днепр — денгиз.
Чўллар, чўллар, саҳролар чексиз,
Қирдай мозор тепалар-тоғлар,
Пишқиради ҳарсанг қирғоқлар,
У ерларда туғилди,ўсди
От сакратиб сарбаст казаклар.
Унда шляхта, татарлар билан
Бўлган жангда қонлар тўкилди.
Ҳоримади казаклар эрки,
Далаларга гавда экилди…
Сўнгра тинди…
Ана ўша замондан бери
Кўп қабрлар ердан ўсди-да,
Қора бургут қоровул каби
Учиб юрар унинг устида.
Ўша жанглар, кўплаб қабрлар
Тўғрисида айтилар ҳамон
Кўзи ожиз, кобзарь фақирлар
Куйлайдилар тарихий достон.
Чунки ақл билан тўлгандир
Ўшаларнинг донишманд боши…
Лекин мен-чи? Лекин менгина,
Менда фақат бир йиғигина,
Украина учун фақат кўз ёши…
Сўзлагани тилим келмайди…
Алам, ҳасрат!.. Ҳасрат дейсизми?..
Ахир уни ким ҳам билмайди?..
Кимки халққа қадрдон бўлса,
Кўнгил бериб, жонажон бўлса,
Оғирликка бўлса у ҳамдам,
Унга ушбу дунё ва ҳаёт
Кўринади дўзах, жаҳаннам,
У дунёда, У дунёда-чи…
Шунча ёниб, ютиб ҳасратни,
Гар саодат менда бўлмагач,
Чақирмайман бахт ва қисматни.
Майли, шунча жафо, машаққат
Умр сурар уч-тўрт кун фақат,
Яшираман жафо, фиғонни,
Яшираман ёвуз илонни —
Юрагимга, токи кўрмасин —
Душманларим ҳасрат кулкисин…
Майли, қўйинг, ўй қарға каби
Учиб юрсин ҳамда сайрасин.
Лекин юрак бир булбул каби
Куйласин ҳам фиғон айласин.
Бу яширин — киши кўролмас,
Масхаралаб, мазах қилолмас…
Кўзларимдан ёшлар тўкилар —
Кеча-кундуз, қўйинг, артмангиз,
Оқсин-оқсин, ҳеч тўхтамангиз,
Токи-токи… бегона қумлар
Билан кўзим қачон юмилар,
Чет ерларни суғорсин улар,
Оқса-оқсин, майли, артмангиз…
Шундай экан… Энди не чора?
Ҳасрат ёрдам қилолмас зарра.
Кимки менга қилса ғайирлик,
Мен етимни этса истеҳзо,
Худо берсин ўшанга жазо!
Уйларим сиз, гул лолаларим,
Ўйларим сиз, жон болаларим,
Парваришлаб ўстирдим, нетай?
Қаерларга сизни узатай?
Ўйларим сиз, жон болаларим!
Боринг ўша Украинага,
Ўша бизнинг Украинага,
Деворларнинг тагидаги зор —
Йиғлаб юрган бўлиб хокисор —
Етим-есирларнинг олдига.
Мен узоқда ҳалок бўламан.
Сиз у ёқда топа оласиз
Самимий қалб ҳамда ҳурматни,
Ўша ердан топа оласиз
Чин ҳақиқат, балки, шуҳратни…
Украинам,
Севимли она,
Шу беақл болаларимни,
Ўз гўдагинг, болангдек қараб
Кутиб олгин, севиб дўстона.
Амин Умарий таржимаси
ВАСИЯТ
Ўлсам менинг жасадим
Украинага кўмилсин;
Қабрим у кенг даланинг
Энг ўртасида бўлсин.
Поёни йўқ она ер
Ва зангори Днепр
Кўриниб турсин менга,
Вағиллаб оққан дарё
Билиниб турсин менга!
Душман қонини дарё
Ювиб оқизган замон,
Элим топган кун омон,
Қўзғаларман қабримдан.
Кўминг-у қўзғанг исён,
Кишанлар кул-кул бўлсин,
Эрк жангида душманнинг
Қора қони тўкилсин.
Сўнг улуғ оилада
Бошлангиз эркин ҳаёт,
Секингина мени ҳам
Ёд этиб қилингиз шод.
Ҳамид Олимжон таржимаси
* * *
Ҳавас қилма сармоядорга,
Ҳавасларинг сабил қолади.
Дўстликни ҳам, муҳаббатни ҳам,
У ақчага сотиб олади.
Ҳавас қилма қудратли зотга,
У барчага ўтказар зуғум.
Донгдорга ҳам ҳавас айлама,
Донгдорнинг ҳам аҳволи маълум.
У билади, одамлар асло
Хуш кўрмагай асл сийратин.
Донгдор зотнинг ўзини эмас,
Севадилар фақат шуҳратин.
Бамисоли жаннатдаги ҳур,
Ювошгина юришар ёшлар.
Бир қарасанг, қовушгандан сўнг,
Улар ҳам ўз ғавғосин бошлар.
Одамларга ҳавас қилма ҳеч,
Олам кезиб излама жаннат.
На замин ва на осмон бор,
Тополмассан сен уни ҳеч вақт.
* * *
Тутқунликда яшайман танҳо,
Биронта ҳам ҳасратдошим йўқ.
Ўз ўйларим ичра мен адо,
Сўзлашарга суҳбатдошим йўқ.
Ахтараман парвардигорни,
Дуч келади нуқул бошқалар.
Йиллар эзди мендай абгорни,
Бошим узра кулфат тош қалар.
Баҳоримнинг қутлуғ чоғига,
Соя солди булутлар хира.
Эсламоққа гоҳи-гоҳида,
Топилмайди ёруғ хотира.
Юпанч керак дилимга, аммо,
Бир мулойим сўз менга, қани?!
Ҳолим шудир: қор кўмган гўё,
Ҳали совимаган мурдани.
Абдулла Орипов таржимаси
9 mart — mashhur ukrain shoiri Taras Shevchenko tavalludining 200 yilligi
Taras Shevchenko
SHE’RLAR
Taras Shevchenko (1814-1861) — ukrain shoiri va rassomi. 14 yoshidan pomeshchik P.V. Engel`gardtning dastlab Vil`shan qishlog’i, so’ng Vil`no, 1831 yildan Peterburg shaharlaridagi uyida rassom sifatida tarbiyalangan. Shevchenko 1836 yil rassom I.S.Soshenko va u orqali K.P.Bryullov, V.I.Grigorevich, V.A.Jukovskiy singari taniqli rus rassom va adabiyotchilari bilan tanishgan. 1838 yil Bryullovning kimoshdi savdosida topgan puli evaziga krepostnoylikdan ozod etilgan. Shu yil Badiiy akademiyaga qabul qilingan Taras Shevchenko tasviriy san’at sirlarini egallash bilan birga ilg’or va kurashchan dunyoqarashli ijodkor sifatida shakllangan.
Taras Shevchenkoning ilk balladasi 1838 yilda e’lon qilingan. Uning 1840 yil Peterburgda nashr etilgan «Qo’buzchi» she’riy to’plami ukrain adabiyoti tarixida yangi davrning boshlanganidan darak beradi. Shevchenkoning romantik ruh bilan yo’g’rilgan ilk ijodida ballada, qo’shiq va «o’ylar» ustuvorlik qiladi. «Katerina» (1838) singari dastlabki she’r va dostonlarida krepostnoy voqelikka bo’lgan norozilik kayfiyati yaqqol ifodalangan.Shevchenko ijodining shoh namunalaridan biri — «Gaydamaklar» (1841) dostonida ukrain xalkining 1768 yilda polyak feodallari zulmiga qarshi ko’targan qo’zg’oloni tasvir etilgan. Shevchenko 1842—43 yillarda rus tilida «Nikita Gayday» dramasi, «Ko’r qiz» va «Iste’dodsiz» dostonlarini, rus va ukrain tillarida esa «Nazar Stodolya» (1843) dramasini yozgan.Taras Shevchenko 1843 yil mayida Ukrainaga kelib, ukrain xalqi hayoti bilan yaqindan tanishgan. U shu safar chog’ida ko’plab rasmlar yaratib, ularni «Ukraina manzaralari» (1844) al`bomida e’lon qilgan. 1844 yil fevralda Peterburgga qaytgan Shevchenko Badiiy akademiyani «erkin san’atkor» unvoni bilan tugatib, 1845 yilda yana Ukrainaga kelgan. U Kiev arxeologik komissiyasining rassomi sifatida Ukrainaning bir qancha viloyatlariga sayohat qilgan. Shevchenkoning 1843—45 yillarda yaratgan «Tush», «Kavkaz», «Dahriy», «Ukki», «Cho’ri» singari dostonlardan iborat «Uch yil» to’plami ukrain she’riyatining yangi janrlar bilan boyishi, unga siyosiy mavzularning kirib kelishiga zamin hozirladi.Taras Shevchenko 1847 yil aprelda «Uch yil» to’plamiga kirgan she’rlari uchun qamoqqa olinib, Orsk qal’asidagi Orenburg alohida korpusiga soldat sifatida yuborilgan. 1848 yil kapitan-leytenant A.I. Butakov SH.ni Orol dengizini tekshirish ekspeditsiyasiga rassom sifatida taklif etgan. Shevchenko mazkur safar paytida 350 dan ziyod akvarel` portret va manzaralar yaratgan. Ammo 1850 yil aprelda Shevchenko yana qamoqqa olinib, Kaspiy dengizi bo’yidagi Mang’ishloq yarimoroliga jo’natilgan.
Shevchenko qattiq nazorat ostida bo’lishiga qaramay, 1851 yil geologik ekspeditsiya tarkibiga rassom sifatida jalb etilgan. Shevchenko Novopetrovskda qal’a komendantining ijozati bilan rus tilida «Sozanda», «Egizaklar» (1855), «Baxtsiz» (1856), «Nash’ali sayr» (1858) singari qissalar yozgan. Ammo muallif bu asarlarini hayotlik paytida e’lon qilolmagan. Nikolay I vafotidan keyin Shevchenko ozod etilgan va 1858 yil martida Shevchenkoga Peterburgda yashashi uchun ijozat berilgan.Rossiya shu yillarda krepostnoylik huquqini bekor qilishga tayyorlanayotgan va inqilobiy uyg’onishlar davriga kira boshlagan edi. Krepostnoylik tuzumini isloh etish bo’yicha olib borilayotgan ishlarni ko’rgan Shevchenko xalqni hurriyatni inqilobiy yo’l bilan qo’lga kiritishga chaqiruvchi asarlar yozgan.
Taras Shevchenko yangi ukrain adabiyotiga xalqning tarixiy taqdiri va kelajagi bilan bog’liq g’oya va obrazlarni olib kirgan, undagi realistik yo’nalishga yangi hayot bag’ishlagan. Ayni paytda ukrain tilining milliy adabiy til sifatida shakllanishi va kamol topishida Shevchenko ijodi katta rol` o’ynagan.
SH.ning ayrim asarlari o’zbek tilida nashr etilgan. Toshkent shahrida unga haykal o’rnatilgan, nomiga ko’cha qo’yilgan.
O’YLARIM SIZ, MENING O’YLARIM
O’ylarim siz, mening o’ylarim,
Mendir ado, siz kuydirasiz.
Nega qog’oz betiga tushib,
Ko’z oldimda g’amgin turasiz?
O’ylarim siz, mening o’ylarim,
Nega sizni shamol chang kabi
To’zitmadi cho’llarga yozib?
Nega hasrat o’z bolasiday
O’ldirmadi, tagiga bosib —
Uyqusirab sizni, o’ylarim?
Chunki hasrat bilan dunyoga
Tahqirlanish uchun keldingiz:
Qancha yig’i-sig’ilar bilan,
Ko’z yoshlarda siz quyildingiz…
Nega axir o’sha ko’z yoshlar
Sizni yuvib va g’arq etmadi?
Na dengizga to’kdilar sizni,
Na dalalar chanqab yutmadi?
So’rashmasdi ana o’shanda
El-xaloyiq dard tortganimni…
So’rashmasdi nega la’natlab,
Taqdirimga tosh otganimni,
Nega dunyo azoblar meni?
Entikaman, qalbimda yara.
«Laqillaydi bekordan-bekor!»
Deya etmasdilar masxara.
Bolalarim, sevgan o’ylarim!
Sizni ekib, o’stirdim nega?
Jahonaro bironta yurak
Sizning bilan yig’laganimdak
Yig’larmikan botib qayg’uga?
To’g’ri chiqar, balki o’ylashim,
Mening kabi ko’ksin tig’lovchi,
O’ylarim-la birga yig’lovchi
Biror yurak topilar qizdan,
Qizdan, balki, quralay ko’zdan?
Shundan o’zga yo’qdir hojatim.
Quralay ko’z to’ksa tomchi yosh,
Bas … shundadir baxtim, rohatim.
Uylarim siz, mening o’ylarim,
Ado bo’ldim, siz kuydirasiz.
Quralaydek ko’zlar o’yida,
Nafis, qora qoshlar ko’yida,
Yuraklarim tolpindi shodon,
Yuraklardan so’z oqdi ravon.
O’z holicha va bilganicha
Tim qorong’i kechalarni deb,
Olchazor-u bog’chalarni deb,
Qizlardagi g’amzalarni deb…
Ukrainadagi cho’llarni,
Qo’rg’on-mozor tepalarni deb,
Yuraklardan so’z oqdi ravon;
Yuraklarim achindi yomon,
Istamadi kuylashni sira
Begona yer, g’urbatlar ichra…
O’rmonlarda, qirlarda turib,
Tug’ ko’tarib, gurzi ko’tarib,
Yurgan o’sha kazak ahlidan —
Bir chaqirib yordam olgani,
YO maslahat, hamdam olgali,
Dil chopmadi, ko’ngil bo’lmadi…
Qo’ying, mayli, Ukrainada
Kazak ruhi kezsin, sarfaroz,
Sahroday keng, cheksiz siynada
U boshidan bu boshigacha
Sevinch-quvonch to’lgan, juda soz…
Oqib o’tgan erkinlik kabi
Keng bir daryo Dnepr — dengiz.
Cho’llar, cho’llar, sahrolar cheksiz,
Qirday mozor tepalar-tog’lar,
Pishqiradi harsang qirg’oqlar,
U yerlarda tug’ildi,o’sdi
Ot sakratib sarbast kazaklar.
Unda shlyaxta, tatarlar bilan
Bo’lgan jangda qonlar to’kildi.
Horimadi kazaklar erki,
Dalalarga gavda ekildi…
So’ngra tindi…
Ana o’sha zamondan beri
Ko’p qabrlar yerdan o’sdi-da,
Qora burgut qorovul kabi
Uchib yurar uning ustida.
O’sha janglar, ko’plab qabrlar
To’g’risida aytilar hamon
Ko’zi ojiz, kobzar` faqirlar
Kuylaydilar tarixiy doston.
Chunki aql bilan to’lgandir
O’shalarning donishmand boshi…
Lekin men-chi? Lekin mengina,
Menda faqat bir yig’igina,
Ukraina uchun faqat ko’z yoshi…
So’zlagani tilim kelmaydi…
Alam, hasrat!.. Hasrat deysizmi?..
Axir uni kim ham bilmaydi?..
Kimki xalqqa qadrdon bo’lsa,
Ko’ngil berib, jonajon bo’lsa,
Og’irlikka bo’lsa u hamdam,
Unga ushbu dunyo va hayot
Ko’rinadi do’zax, jahannam,
U dunyoda, U dunyoda-chi…
Shuncha yonib, yutib hasratni,
Gar saodat menda bo’lmagach,
Chaqirmayman baxt va qismatni.
Mayli, shuncha jafo, mashaqqat
Umr surar uch-to’rt kun faqat,
Yashiraman jafo, fig’onni,
Yashiraman yovuz ilonni —
Yuragimga, toki ko’rmasin —
Dushmanlarim hasrat kulkisin…
Mayli, qo’ying, o’y qarg’a kabi
Uchib yursin hamda sayrasin.
Lekin yurak bir bulbul kabi
Kuylasin ham fig’on aylasin.
Bu yashirin — kishi ko’rolmas,
Masxaralab, mazax qilolmas…
Ko’zlarimdan yoshlar to’kilar —
Kecha-kunduz, qo’ying, artmangiz,
Oqsin-oqsin, hech to’xtamangiz,
Toki-toki… begona qumlar
Bilan ko’zim qachon yumilar,
Chet yerlarni sug’orsin ular,
Oqsa-oqsin, mayli, artmangiz…
Shunday ekan… Endi ne chora?
Hasrat yordam qilolmas zarra.
Kimki menga qilsa g’ayirlik,
Men yetimni etsa istehzo,
Xudo bersin o’shanga jazo!
Uylarim siz, gul lolalarim,
O’ylarim siz, jon bolalarim,
Parvarishlab o’stirdim, netay?
Qaerlarga sizni uzatay?
O’ylarim siz, jon bolalarim!
Boring o’sha Ukrainaga,
O’sha bizning Ukrainaga,
Devorlarning tagidagi zor —
Yig’lab yurgan bo’lib xokisor —
Yetim-yesirlarning oldiga.
Men uzoqda halok bo’laman.
Siz u yoqda topa olasiz
Samimiy qalb hamda hurmatni,
O’sha yerdan topa olasiz
Chin haqiqat, balki, shuhratni…
Ukrainam,
Sevimli ona,
Shu beaql bolalarimni,
O’z go’daging, bolangdek qarab
Kutib olgin, sevib do’stona.
Amin Umariy tarjimasi
VASIYAT
O’lsam mening jasadim
Ukrainaga ko’milsin;
Qabrim u keng dalaning
Eng o’rtasida bo’lsin.
Poyoni yo’q ona yer
Va zangori Dnepr
Ko’rinib tursin menga,
Vag’illab oqqan daryo
Bilinib tursin menga!
Dushman qonini daryo
Yuvib oqizgan zamon,
Elim topgan kun omon,
Qo’zg’alarman qabrimdan.
Ko’ming-u qo’zg’ang isyon,
Kishanlar kul-kul bo’lsin,
Erk jangida dushmanning
Qora qoni to’kilsin.
So’ng ulug’ oilada
Boshlangiz erkin hayot,
Sekingina meni ham
Yod etib qilingiz shod.
Hamid Olimjon tarjimasi
* * *
Havas qilma sarmoyadorga,
Havaslaring sabil qoladi.
Do’stlikni ham, muhabbatni ham,
U aqchaga sotib oladi.
Havas qilma qudratli zotga,
U barchaga o’tkazar zug’um.
Dongdorga ham havas aylama,
Dongdorning ham ahvoli ma’lum.
U biladi, odamlar aslo
Xush ko’rmagay asl siyratin.
Dongdor zotning o’zini emas,
Sevadilar faqat shuhratin.
Bamisoli jannatdagi hur,
Yuvoshgina yurishar yoshlar.
Bir qarasang, qovushgandan so’ng,
Ular ham o’z g’avg’osin boshlar.
Odamlarga havas qilma hech,
Olam kezib izlama jannat.
Na zamin va na osmon bor,
Topolmassan sen uni hech vaqt.
* * *
Tutqunlikda yashayman tanho,
Bironta ham hasratdoshim yo’q.
O’z o’ylarim ichra men ado,
So’zlasharga suhbatdoshim yo’q.
Axtaraman parvardigorni,
Duch keladi nuqul boshqalar.
Yillar ezdi menday abgorni,
Boshim uzra kulfat tosh qalar.
Bahorimning qutlug’ chog’iga,
Soya soldi bulutlar xira.
Eslamoqqa gohi-gohida,
Topilmaydi yorug’ xotira.
Yupanch kerak dilimga, ammo,
Bir muloyim so’z menga, qani?!
Holim shudir: qor ko’mgan go’yo,
Hali sovimagan murdani.
Abdulla Oripov tarjimasi
