Уйғур адабиётшуноси ва шоири Абдулаҳад Абдурашид Барқининг шеърий, адабиётшуносликка оид тўпламлари ва романи нашр этилган. У бир қатор ўзбек шоирлари, жумладан, Рауф Парфи, Шавкат Раҳмон, Хуршид Давронларнинг шеърларини уйғурчага ўгирган. Сайтимизда бир йилча аввал эълон қилинган шоир шеърларини мана бу саҳифада ўқишингиз мумкин).

Абдулаҳад АБДУРАШИД БАРҚИЙ
ШЕЪРЛАР

   Абдулаҳад Абдурашид Барқий 1971 йилда Хитойнинг Хўтан вилояти Лоп ноҳиясида дунёга келган. Уйғур шоири ва адабиётшуноси. Болалигидан адабиётга меҳри тушган бўлажак адиб 1989 йилда Шинжондаги университетнинг уйғур тили ва адабиёти йўналишига ўқишга киради. Урумчидаги қайноқ адабий давраларда унинг адабий-эстетик қарашлари шаклланади. Магистрлик, аспирантлик таҳсилини олгач, Исроилдаги Хайфа шаҳрида ҳам малака оширган.
Адибнинг “Куз фасли” шеърлар тўплами, “Кўз ичидаги кўз ва сўз ичидаги сўз”, “Улуғ қуруқ гап ва чумоли йўли” мақолалар тўплами, “Севги ва қасос” романи ҳамда бошқа китоблари дунё юзини кўрган. Шеърлари инглиз, турк, хитой, япон тилларига таржима бўлган. А.А.Барқи бир қатор ўзбек шоирлари, жумладан, Рауф Парфи, Шавкат Раҳмон, Хуршид Давронларнинг шеърларини уйғурчага ўгирган.

 

КУТУБХОНА

Кўзларингни ўқиб тугатолмадим –
тахи ўзгармаган бир ё ярим бет.
Соянг китоб эрур бошқа ёзиқда,
ўқишга олдим-у, жунжикади эт.

Кетган йўлларингни қидирдим такрор,
ҳар изловда дучдир янги бир маъно.
Сўзларинг ёдимга олдим неча бор,
уларнинг ортида бор ўзга дунё.

Орамиз олисдир десам бизларнинг,
мени қуршагандир борлиғинг, ҳайҳот!
Нигоҳинг қадалар қайга қарасам,
қочиш имконсиздир чиқариб қанот.

Сочларингни ўқиб тугатолмадим,
ҳар тола бир тилсим, битта имтиҳон.
Хатлар аро мисли чумолиман мен –
ҳижронинг жонимга бўлганда зиндон.

МАХФИЯТ

Бир асрлар илгари бобом
қўрқар эди гуноҳ қилишдан –
дов-дарахт ва шу бутун борлиқ
буни кўриб қолади дея.
Қалбида бор эди ийманиш,
ҳамроҳ эди унга ёзу қиш .
Бугун мен қўрқаман камералардан,
ҳар ерда узлуксиз турар кузатиб,
ва яна у махфий овоз ёзгич-у,
шу каби бир қанча ускуна
қўйса деб сирларим элга узатиб.
Яширишга уринаман қат-қат
ўзимни,
сўзимни…
Ором топар яшириниш ичинда ҳаёт.
Лек ҳадик сезмайман
мана бу гуллар
нафас олган ҳаво
ва ўз танимдан.
Сўнг қараб қўяман:
Қани менинг махфиятим?
Қани менинг шахсиятим?
Алмашгандек қўрқув туйғуси,
тарк этгандек нурли бир нарса.
Танирмикан гар бугун бобом
Набираси билан учрашса?..

ДЎСТЛИК ҚАСИДАСИ

Йўлимиз бир бўлгани билан
ризқимиз бошқа.
Тилимиз бир бўлгани билан
дилимиз бошқа.
Тилинг остидаги тил нима дейди –
турар билиниб.
Кўзинг остидаги кўзинг ҳам маълум –
қайси томонларга турар тикилиб.
Балки менга кафан тикаётгандирсан,
балки мен
жанозангни юргандирман кўтариб.
Қадалмоқчи бўлганида юрагимга ханжаринг,
аллақачон бўлгандирман сени ўлдириб.
Дўстим,
бугун сўзларингга ишонолмайман,
балки ўзингдирсан ашаддий душман.
Ишонолмайман ёнимга келишингга кулиб,
чунки улгурганман сени йиғлатиб.
Эҳтимол, тушунишимиз зарур бир-биримиз,
эҳтимол, дунё луғатларин алмаштиришимиз.
Бизни боғлаб турган тилни алмаштириш
балки осон бошни кесишдан.
Мени адаштириб чарчамадингми,
бир маънони сўзлаб икки хил.
Мен толиқдим, бу “мутаржимлик”
тарзидан хўп зада бўлди дил.
Яна тақдир қилиб берилган
ҳаётдаги ўз ролим туриб
ижро этмоқликдан ўзга рол.
…Дўстим,
йўлимиз бир бўлгани билан
ризқимиз бошқа.
Бир одамга лозим фақат –
бир кишилик томоқ,
бир кишилик ётоқ,
бир кишилик ҳамма нарса…
Аммо билмайманки, сен нега хафа?

ЁМҒИР ҚАСИДАСИ

Майли, ёмғир ёғсин қиш фасли,
табиатнинг ҳукми деб билгум.
Рад этолмас бу ҳолни ҳеч ким,
мен ҳам сўзсиз, жим қабул қилгум.
Лекин ёшни ёмғир қилмоқлик,
бўлиб қолса менга табиат.
Йиғлашимни истамаган кас,
топилмаса, не чорадир, айт?!
Қишда кўкдан тўкилган ёмғир,
ва баҳорда ёққан қордир бир.
Бефарқ ўтиб борар одамлар,
кўнар, шамшир ёғса ҳам улар.
Кўнмоқ бизнинг фитратдадир жо,
кўнмоқ – қабул этмоқ, эмас сир!
(Ёмғир – осмон ёшлари балки,
қор – кўнишни одат айлаган
ғариб диллар ташвишларининг
энг чиройли ифодасидир…)
Эй Урумчи, сенга не дейин,
таърифингга қандай сўз айтай?
Сен менинг бир ёмғиримдирсан,
қиш фаслида ёғгансан атай!

МАЙ

Ичдим, ичдим, бўлолмадим маст,
туйғуларим шунчалар сузук.
Ичганим сув, йўқ, шароб эмас,
йўқ, шаробдир, сўзларим узуқ.
Қийналмайман олганда нафас,
лек сўзларим бир-бирига юк.
Ичдим, ичдим, бўлолмадим маст,
ёки мен маст, ҳушёр бу жаҳон.
Ичганим – қон, йўқ, шароб эмас,
йўқ, ичганим – чексиз биёбон.
Ичдим, ичдим, тўхтайман қачон?
симирмоқнинг йўқдек поёни.
Тугаётган шароб эмас – жон,
оқаётган жонимнинг қони.
Мен ақлли, тушларим нодон,
қани, қай кас тушунар мени?
Заҳар, заҳар, ютганим заҳар,
заҳарлайман ўзимни ўзим.
Юрагимда йўқ жондан асар,
кўрмасликка ўрганган кўзим.
Кел, ичайлик, тарк этгувчи жон,
жон бўлмаса, не керак жаҳон.
Ичдим, ичдим, тўхтайман қачон?
ичмасликка йўқ менда имкон.
Сув ичиб гар бўлсам семирган,
заҳар ичиб ўнгландим аранг.
Сўзламайди гуноҳкор тилим,
заҳар ичиб ўрганиб олди –
сукут ичра кулмоқни хандон.

КУЛРАНГ ШАҲАР
(Тузлиқсой қабристони таассуроти)

Онам шу шаҳарнинг фуқаросидир,
жимжитлик – овози ушбу шаҳарнинг.
Туғ-белгилар – тили эрур бу ернинг,
бу ер – сўнгги ҳаёт деган асарнинг.
О, кириб кетибди бу тинч шаҳарга
Ҳарам-чун паспортга эришолмаган
армонлари узун бечора онам,
бу шаҳар паспортсиз уни олди тан.
Қабрлар гўёки юриб, кўп юриб,
шодлик, ҳасратларни орқага қўйиб,
туйғулардан холи охирлашган из,
энди дунё учун ўртанмас куйиб.
Кўргиси бор эди бу кунларимни
ва доимо шундай ўйларди онам.
Кун келиб, албатта, унинг наздида
Ҳарамга яқинроқ жойда яшайман.
Бобом айтар эди, одам Ҳарамга
ёвуқдир илмга яқинлашса гар.
Ҳарами шарифнинг зиёратидан
Қуддус кузатганча ортда қолганда
тушундим бобомнинг наздида Ҳарам
асли қай макондан топмишди асар.
…Мен томирларидан бошланганларим –
мисли жон қадарлик яқин одамлар
келмоқда бу кулранг шаҳарга кўчиб,
ёлғиз қолдирганча, улашиб ғамлар.
Онам, икки бобом ҳамда уч момом
тиллари кўчгандек дарахт шохига.
Шохлар сукутидан секин ўқидим,
улар армонлари недир – батамом.
Тузлиқсойда ухлаб ётибди кўрсам,
аждодлар ҳасрати туз бўлиб ҳамон.

Уйғурчадан Сирожиддин Иброҳим ўзбекчалаштирди

Саҳифаларимизда яна ўқинг:
Абдулаҳад Абдурашид Барқий. Шивирлар исмингни ёмғир бетиним…Шеърлар
Абдулаҳад Абдурашид Барқий: Адабиётимиз Навоий қаноти остида бирлашсин…»
Абдулаҳад Абдурашид Барқий. Шивирлар исмингни ёмғир бетиним…Шеърлар

Uyg’ur adabiyotshunosi va shoiri Abdulahad Abdurashid Barqiyning she’riy, adabiyotshunoslikka oid tshplamlari va roman nashr etilgan. U bir qator o’zbek shoirlari, jumladan, Rauf Parfi, Shavkat Rahmon, Xurshid Davronlarning she’rlarini uyg’urchaga o’girgan. Saytimizda bir yilcha avval e’lon qilingan shoir she’rlarini mana bu sahifada o‘qishingiz mumkin).

Abdulahad ABDURASHID BARQIY
SHIVIRLAR ISMINGNI YOMG’IR BETINIM
Uyg’urchadan Sirojiddin Ibrohim o’zbekchalashtirdi

Abdulahad Abdurashid Barqiy – 1971 yilda Xitoyning Xo’tan viloyati Lop nohiyasida dunyoga kelgan. Uyg’ur shoiri va adabiyotshunosi. Bolaligidan adabiyotga mehri tushgan bo’lajak adib 1989 yilda Shinjondagi universitetning uyg’ur tili va adabiyoti yo’nalishiga o’qishga kiradi. Urumchidagi qaynoq adabiy davralarda uning adabiy-estetik qarashlari shakllanadi. Magistrlik, aspirantlik tahsilini olgach, Isroildagi Xayfa shahrida ham malaka oshirgan.
Adibning “Kuz fasli” she’rlar to’plami, “Ko’z ichidagi ko’z va so’z ichidagi so’z”, “Ulug’ quruq gap va chumoli yo’li” maqolalar to’plami, “Sevgi va qasos” romani hamda boshqa kitoblari dunyo yuzini ko’rgan. She’rlari ingliz, turk, xitoy, yapon tillariga tarjima bo’lgan. A.A.Berqi bir qator o’zbek shoirlari, jumladan, Rauf Parfi, Shavkat Rahmon, Xurshid Davronlarning she’rlarini uyg’urchaga o’girgan.

KUTUBXONA

Ko‘zlaringni o‘qib tugatolmadim –
taxi o‘zgarmagan bir yo yarim bet.
Soyang kitob erur boshqa yoziqda,
o‘qishga oldim-u, junjikadi et.

Ketgan yo‘llaringni qidirdim takror,
har izlovda duchdir yangi bir ma’no.
So‘zlaring yodimga oldim necha bor,
ularning ortida bor o‘zga dunyo.

Oramiz olisdir desam bizlarning,
meni qurshagandir borlig‘ing, hayhot!
Nigohing qadalar qayga qarasam,
qochish imkonsizdir chiqarib qanot.

Sochlaringni o‘qib tugatolmadim,
har tola bir tilsim, bitta imtihon.
Xatlar aro misli chumoliman men –
hijroning jonimga bo‘lganda zindon.

MAXFIYAT

Bir asrlar ilgari bobom
qo‘rqar edi gunoh qilishdan –
dov-daraxt va shu butun borliq
buni ko‘rib qoladi deya.
Qalbida bor edi iymanish,
hamroh edi unga yozu qish .
Bugun men qo‘rqaman kameralardan,
har yerda uzluksiz turar kuzatib,
va yana u maxfiy ovoz yozgich-u,
shu kabi bir qancha uskuna
qo‘ysa deb sirlarim elga uzatib.
Yashirishga urinaman qat-qat
o‘zimni,
so‘zimni…
Orom topar yashirinish ichinda hayot.
Lek hadik sezmayman
mana bu gullar
nafas olgan havo
va o‘z tanimdan.
So‘ng qarab qo‘yaman:
Qani mening maxfiyatim?
Qani mening shaxsiyatim?
Almashgandek qo‘rquv tuyg‘usi,
tark etgandek nurli bir narsa.
Tanirmikan gar bugun bobom
Nabirasi bilan uchrashsa?..

DO‘STLIK QASIDASI

Yo‘limiz bir bo‘lgani bilan
rizqimiz boshqa.
Tilimiz bir bo‘lgani bilan
dilimiz boshqa.
Tiling ostidagi til nima deydi –
turar bilinib.
Ko‘zing ostidagi ko‘zing ham ma’lum –
qaysi tomonlarga turar tikilib.
Balki menga kafan tikayotgandirsan,
balki men
janozangni yurgandirman ko‘tarib.
Qadalmoqchi bo‘lganida yuragimga xanjaring,
allaqachon bo‘lgandirman seni o‘ldirib.
Do‘stim,
bugun so‘zlaringga ishonolmayman,
balki o‘zingdirsan ashaddiy dushman.
Ishonolmayman yonimga kelishingga kulib,
chunki ulgurganman seni yig‘latib.
Ehtimol, tushunishimiz zarur bir-birimiz,
ehtimol, dunyo lug‘atlarin almashtirishimiz.
Bizni bog‘lab turgan tilni almashtirish
balki oson boshni kesishdan.
Meni adashtirib charchamadingmi,
bir ma’noni so‘zlab ikki xil.
Men toliqdim, bu “mutarjimlik”
tarzidan xo‘p zada bo‘ldi dil.
Yana taqdir qilib berilgan
hayotdagi o‘z rolim turib
ijro etmoqlikdan o‘zga rol.
…Do‘stim,
yo‘limiz bir bo‘lgani bilan
rizqimiz boshqa.
Bir odamga lozim faqat –
bir kishilik tomoq,
bir kishilik yotoq,
bir kishilik hamma narsa…
Ammo bilmaymanki, sen nega xafa?

YOMG‘IR QASIDASI

Mayli, yomg‘ir yog‘sin qish fasli,
tabiatning hukmi deb bilgum.
Rad etolmas bu holni hech kim,
men ham so‘zsiz, jim qabul qilgum.
Lekin yoshni yomg‘ir qilmoqlik,
bo‘lib qolsa menga tabiat.
Yig‘lashimni istamagan kas,
topilmasa, ne choradir, ayt?!
Qishda ko‘kdan to‘kilgan yomg‘ir,
va bahorda yoqqan qordir bir.
Befarq o‘tib borar odamlar,
ko‘nar, shamshir yog‘sa ham ular.
Ko‘nmoq bizning fitratdadir jo,
ko‘nmoq – qabul etmoq, emas sir!
(Yomg‘ir – osmon yoshlari balki,
qor – ko‘nishni odat aylagan
g‘arib dillar tashvishlarining
eng chiroyli ifodasidir…)
Ey Urumchi, senga ne deyin,
ta’rifingga qanday so‘z aytay?
Sen mening bir yomg‘irimdirsan,
qish faslida yog‘gansan atay!

MAY

Ichdim, ichdim, bo‘lolmadim mast,
tuyg‘ularim shunchalar suzuk.
Ichganim suv, yo‘q, sharob emas,
yo‘q, sharobdir, so‘zlarim uzuq.
Qiynalmayman olganda nafas,
lek so‘zlarim bir-biriga yuk.
Ichdim, ichdim, bo‘lolmadim mast,
yoki men mast, hushyor bu jahon.
Ichganim – qon, yo‘q, sharob emas,
yo‘q, ichganim – cheksiz biyobon.
Ichdim, ichdim, to‘xtayman qachon?
simirmoqning yo‘qdek poyoni.
Tugayotgan sharob emas – jon,
oqayotgan jonimning qoni.
Men aqlli, tushlarim nodon,
qani, qay kas tushunar meni?
Zahar, zahar, yutganim zahar,
zaharlayman o‘zimni o‘zim.
Yuragimda yo‘q jondan asar,
ko‘rmaslikka o‘rgangan ko‘zim.
Kel, ichaylik, tark etguvchi jon,
jon bo‘lmasa, ne kerak jahon.
Ichdim, ichdim, to‘xtayman qachon?
ichmaslikka yo‘q menda imkon.
Suv ichib gar bo‘lsam semirgan,
zahar ichib o‘nglandim arang.
So‘zlamaydi gunohkor tilim,
zahar ichib o‘rganib oldi –
sukut ichra kulmoqni xandon.

KULRANG SHAHAR
(Tuzliqsoy qabristoni taassuroti)

Onam shu shaharning fuqarosidir,
jimjitlik – ovozi ushbu shaharning.
Tug‘-belgilar – tili erur bu yerning,
bu yer – so‘nggi hayot degan asarning.
O, kirib ketibdi bu tinch shaharga
Haram-chun pasportga erisholmagan
armonlari uzun bechora onam,
bu shahar pasportsiz uni oldi tan.
Qabrlar go‘yoki yurib, ko‘p yurib,
shodlik, hasratlarni orqaga qo‘yib,
tuyg‘ulardan xoli oxirlashgan iz,
endi dunyo uchun o‘rtanmas kuyib.
Ko‘rgisi bor edi bu kunlarimni
va doimo shunday o‘ylardi onam.
Kun kelib, albatta, uning nazdida
Haramga yaqinroq joyda yashayman.
Bobom aytar edi, odam Haramga
yovuqdir ilmga yaqinlashsa gar.
Harami sharifning ziyoratidan
Quddus kuzatgancha ortda qolganda
tushundim bobomning nazdida Haram
asli qay makondan topmishdi asar.
…Men tomirlaridan boshlanganlarim –
misli jon qadarlik yaqin odamlar
kelmoqda bu kulrang shaharga ko‘chib,
yolg‘iz qoldirgancha, ulashib g‘amlar.
Onam, ikki bobom hamda uch momom
tillari ko‘chgandek daraxt shoxiga.
Shoxlar sukutidan sekin o‘qidim,
ular armonlari nedir – batamom.
Tuzliqsoyda uxlab yotibdi ko‘rsam,
ajdodlar hasrati tuz bo‘lib hamon.

Uyg‘urchadan Sirojiddin Ibrohim o‘zbekchalashtirdi

Sahifalarimizda yana o‘qing:
Abdulahad Abdurashid Barqiy. Shivirlar ismingni yomg‘ir betinim…She’rlar
Abdulahad Abdurashid Barqiy: Adabiyotimiz Navoiy qanoti ostida birlashsin…»
Abdulahad Abdurashid Barqiy. Shivirlar ismingni yomg‘ir betinim…She’rlar