Менга ёзган мактубингиз жуда катта мужда бўлди. Ёшлик йилларимдан шивирлаб юрадиргон шоирим Нозим Ҳикматнинг бир пайтлар ўзбек тилида нашр этилган «65 шеър» китобидан шеърлар танлаб юборяпман. Хуршид ака, агар жоиз топсангиз сайтга жойласангиз дегандим. Нозим шеърияти мен севган шеърият (Муслимбек Мусалламов мактубидан).

Нозим Ҳикмат
ШЕЪРЛАР
Мақсуд Шайхзода таржимаси

Нозим Ҳикмат Ран (Nâzım Hikmet Ran) (1902.20.1, Салоники — 1963.3.4, Москва) — турк шоири ва жамоат арбоби. Турк шеъриятига янги ритм ва эркин шеър жанрини олиб кирган. Ҳарбий-денгиз билим юртида ўқиган. «Қирқ ҳаромилар асири» шеъри (1920) Туркиянинг мустамлакачилик кишанларига тушаётганига қарши ёзилгани учун инглизлар ва султон саройи томонидан таъқиб этилган. Ғарб давлатларининг мустамлакачилик сиёсатига қарши кураш ғоялари таъсирида Москвага келиб (1922), Шарқ халқлари меҳнаткашлари коммунистик университетида ўқийди. Ватанига қайтгач (1924), адабий фаолият билан шуғулланади. 1927 й. она юртидан қувғин қилинган Нозим Ҳикмат яна СССРга келади. Шоирнинг «Қуёш ичганлар қўшиғи» номли дастлабки шеърий тўплами Бокуда чоп этилади (1928). Нозим Ҳикмат бу даврда Маяковский эстетикаси таъсирида интим туйғулар тасвиридан онгли равишда қочиб, минбар шеърият намуналарини яратади. Шу йили Туркияга қайтиб, газета таҳририятида ишлайди, Кўп ўтмай у яна қамоққа ташланади.
1950 й. озод бўлган Нозим Ҳикмат яна шўролар мамлакатига кўчиб келиб (1951), умрининг охиригача Москвада адабий ва ижтимоий фаолият билан шуғулланади.
Ўзбекистонда Нозим Ҳикмат ижодига қизиқиш 1928 йилдаёқ бошланган. Ғафур Ғулом, Шайхзода, Миртемир ва бошқалар Нозим Ҳикматнинг кўплаб асарларини ўзбек тилига таржима қилган. «Туркия ҳақида ҳикоя» пьесаси ҳозирги Ўзбек миллий академик драма театрида, «Бир севги афсонаси» пьесаси асосидаги балет эса Навоий номидаги давлат академик катта театрида саҳналаштирилган.

ОВОЗИМИЗ

Иягингни кафтинг ичига олиб
Деворга қақраб толиб қолма !
Иягингни кафтинг ичига олма !
Қалқ!
Деразага кел!
Боқ!
Ташқарида кеча бир жануб денгизи каби гўзал
Урмоқда деразанга тўлқинлари …
Кел!
Тингла ҳаволарни
Ҳаволар овозлар йўлидир
Ҳаволар овозга тўлибдир
Тупроқнинг сувнинг юлдузнинг
Ва бизнинг овозларга …
Деразага кел!
Ҳаволарни бир тингла!
Овозиммиз ёнингда
овозиммиз сен ила …..

1949 йил

САЛОМНОМА

Беморлар ,
қардошларим ,
тузаласиз сиз .
Оғриқлар ва дардлар тинади .
Юмшоқ, илиқ
бир ёз оқшоми каби инади —
оғир , яшил бутоқлар орасидан
ҳаловат .
Беморлар, қардошларим ,
тағин бироз сабр этинг ,тағин дош беринг .
Эшигингиз орқасида пойлаётган
ўлим эмас ,
у- ҳаёт .
Эшигингиз орқасида мангу дунё
чувурлайди.
Турарсизу
ётоқлардан кетарсиз .
Тузнинг, ноннинг ,қуёшнинг
лаззатин қайта бошдан тотарсиз .
Лимон каби сарғаймоқ, шамдай эримоқ ,
қулаб кетмоқ мўрт чинордан қўққисдан ерга .
Қардошларим ,бу бизларга хос насиб эмас .
Қардошларим ,беморлар ,
биз на лимон ,на теракмиз на шаммиз ,
биз одаммиз ,кўп шукур ,
Кўп шукурки ,
доримизга
умид файзин қўшамиз ,
<<Яшаш керак>> фалсафасин амалга оширамиз …
Эй беморлар ,қардошларим ,ишонинг тузаласиз .
Оғриқлар ҳам, лоҳаслик ҳам
бир кун тинади .
Кўп мулойим, илиқ майин ёз оқшоми сингари —
Яшил шохлар орасидан ҳаловатлар инади ..

1954 .30.VI
Франтшкови лазне Чехословакия

ҲАСРАТ

Кўп соғиндим денгизни яна .
Мовий ойнасида сувларнинг —
бутун бўйига шўнғисам дейман!
Қайтмоқ истайман денгизга !
Кемалар жўнар ойдин уфқларга ,
kемалар жўнар !
Шишган оппоқ елканларга ёқмайди кадар .
Қачон бўлса ,умрим дейман у кемаларда ,
Навбатчилик орзусига ,албатта, етар .
Мадомики, ўлим бир кун ноилож ,
мен сувларга ботган бир ёруғ каби-
сувларда сўнмоқ истайман !
Қайтмоқ истайман денгизга !
Денгизга қайтмоқ истайман !

1927  йил

* * *

Гулим икки кўзим қораси ,
Мен ўлмакдан ,ҳайиқмайман бил .
Аммо, ўлим шанимга сиғмас ,
Ҳозир ўлсам ,виждоним хижил …

1959 август

Nozim Hikmat
SHE’RLAR
Maqsud Shayxzoda tarjimasi

Nozim Hikmat Ran (Nazim Hikmet Ran) (1902.20.1, Saloniki — 1963.3.4, Moskva) — turk shoiri va jamoat arbobi. Turk she’riyatiga yangi ritm va erkin she’r janrini olib kirgan. Harbiy-dengiz bilim yurtida o’qigan. «Qirq haromilar asiri» she’ri (1920) Turkiyaning mustamlakachilik kishanlariga tushayotganiga qarshi yozilgani uchun inglizlar va sulton saroyi tomonidan ta’qib etilgan. G’arb davlatlarining mustamlakachilik siyosatiga qarshi kurash g’oyalari ta’sirida Moskvaga kelib (1922), Sharq xalqlari mehnatkashlari kommunistik universitetida o’qiydi. Vataniga qaytgach (1924), adabiy faoliyat bilan shug’ullanadi. 1927 y. ona yurtidan quvg’in qilingan Nozim Hikmat yana SSSRga keladi. Shoirning «Quyosh ichganlar qo’shig’i» nomli dastlabki she’riy to’plami Bokuda chop etiladi (1928). Nozim Hikmat bu davrda Mayakovskiy estetikasi ta’sirida intim tuyg’ular tasviridan ongli ravishda qochib, minbar she’riyat namunalarini yaratadi. Shu yili Turkiyaga qaytib, gazeta tahririyatida ishlaydi, Ko’p o’tmay u yana qamoqqa tashlanadi.
1950 y. ozod bo’lgan Nozim Hikmat yana sho’rolar mamlakatiga ko’chib kelib (1951), umrining oxirigacha Moskvada adabiy va ijtimoiy faoliyat bilan shug’ullanadi.
O’zbekistonda Nozim Hikmat ijodiga qiziqish 1928 yildayoq boshlangan. G’afur G’ulom, Shayxzoda, Mirtemir va boshqalar Nozim Hikmatning ko’plab asarlarini o’zbek tiliga tarjima qilgan. «Turkiya haqida hikoya» p`esasi hozirgi O’zbek milliy akademik drama teatrida, «Bir sevgi afsonasi» p`esasi asosidagi balet esa Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatrida sahnalashtirilgan.

OVOZIMIZ

Iyagingni kafting ichiga olib
Devorga qaqrab tolib qolma !
Iyagingni kafting ichiga olma !
Qalq!
Derazaga kel!
Boq!
Tashqarida kecha bir janub dengizi kabi go’zal
Urmoqda derazanga to’lqinlari …
Kel!
Tingla havolarni
Havolar ovozlar yo’lidir
Havolar ovozga to’libdir
Tuproqning suvning yulduzning
Va bizning ovozlarga …
Derazaga kel!
Havolarni bir tingla!
Ovozimmiz yoningda
ovozimmiz sen ila …..

1949 yil

SALOMNOMA

Bemorlar ,
qardoshlarim ,
tuzalasiz siz .
Og’riqlar va dardlar tinadi .
Yumshoq, iliq
bir yoz oqshomi kabi inadi —
og’ir , yashil butoqlar orasidan
halovat .
Bemorlar, qardoshlarim ,
tag’in biroz sabr eting ,tag’in dosh bering .
Eshigingiz orqasida poylayotgan
o’lim emas ,
u- hayot .
Eshigingiz orqasida mangu dunyo
chuvurlaydi.
Turarsizu
yotoqlardan ketarsiz .
Tuzning, nonning ,quyoshning
lazzatin qayta boshdan totarsiz .
Limon kabi sarg’aymoq, shamday erimoq ,
qulab ketmoq mo’rt chinordan qo’qqisdan yerga .
Qardoshlarim ,bu bizlarga xos nasib emas .
Qardoshlarim ,bemorlar ,
biz na limon ,na terakmiz na shammiz ,
biz odammiz ,ko’p shukur ,
Ko’p shukurki ,
dorimizga
umid fayzin qo’shamiz ,
<<Yashash kerak>> falsafasin amalga oshiramiz …
Ey bemorlar ,qardoshlarim ,ishoning tuzalasiz .
Og’riqlar ham, lohaslik ham
bir kun tinadi .
Ko’p muloyim, iliq mayin yoz oqshomi singari —
Yashil shoxlar orasidan halovatlar inadi ..

1954 .30.VI
Frantshkovi lazne Chexoslovakiya

HASRAT

Ko’p sog’indim dengizni yana .
Moviy oynasida suvlarning —
butun bo’yiga sho’ng’isam deyman!
Qaytmoq istayman dengizga !
Kemalar jo’nar oydin ufqlarga ,
kemalar jo’nar !
Shishgan oppoq yelkanlarga yoqmaydi kadar .
Qachon bo’lsa ,umrim deyman u kemalarda ,
Navbatchilik orzusiga ,albatta, yetar .
Madomiki, o’lim bir kun noiloj ,
men suvlarga botgan bir yorug’ kabi-
suvlarda so’nmoq istayman !
Qaytmoq istayman dengizga !
Dengizga qaytmoq istayman !

1927 yil

* * *

Gulim ikki ko’zim qorasi ,
Men o’lmakdan ,hayiqmayman bil .
Ammo, o’lim shanimga sig’mas ,
Hozir o’lsam ,vijdonim xijil …

1959 avgust