Асқад Мухтор
«ТУНДАЛИК»ДАН БИР ФИКР
Кузатишимча, одамлар гапираётган гапнинг, тахминан, етмиш-саксон фоизи ортиқча экан. Кимдандир эшитган эдим: бир товушни талаффуз қилиш учун фалончи энергия сарф бўлади, деб. Ундай бўлса, ҳарф ва рақамлар бу жиҳатдан ҳам жуда катта иқтисодий-молиявий кашфиёт экан. Бўлмаса, масалан, “учта уй” дейиш ўрнига фикрни тушунтириш учун ўша учта уйни кўчириб-кўтариб келтириш керак бўларди… Свифтнинг бир сатираси эсимга тушади. Лапут бойлари энергияни тежаш учун, айтиш керак бўлган нарсаларни ўзлари билан олиб юришармиш. Ҳангомалашгани борганда хизматкорлари ҳамма лаш-лушларини елкалаб келишар экан…
Албатта, бу –сатира. Аммо мен шу ўринда ҳам санъатни ўйлайман. Биз мазмун ва шакл ҳақида кўп гапирамиз. Аслида, бунинг биринчиси – мантиқий тафаккур, иккинчиси – ҳиссий тафаккур. Иккинчиси (нарсалар ва ҳаракатлар) биринчисидан олдин юради. Иккаласининг бирлиги бадиий образ бўлади.
Японларда матнсиз, “базабон” кинофильмлар кўп бўлади, кузатганмисиз?
… Бу менинг касал бўлиб, тилдан қолганимдан кейинги (сизга худо кўрсатмасин!) уйқусизлигимда миямга келган пала-партиш фикрлар. Кечирасиз.
Asqad Muxtor
«TUNDALIK»DAN BIR FIKR
Kuzatishimcha, odamlar gapirayotgan gapning, taxminan, yetmish-sakson foizi ortiqcha ekan. Kimdandir eshitgan edim: bir tovushni talaffuz qilish uchun falonchi energiya sarf bo’ladi, deb. Unday bo’lsa, harf va raqamlar bu jihatdan ham juda katta iqtisodiy-moliyaviy kashfiyot ekan. Bo’lmasa, masalan, “uchta uy” deyish o’rniga fikrni tushuntirish uchun o’sha uchta uyni ko’chirib-ko’tarib keltirish kerak bo’lardi… Sviftning bir satirasi esimga tushadi. Laput boylari energiyani tejash uchun, aytish kerak bo’lgan narsalarni o’zlari bilan olib yurisharmish. Hangomalashgani borganda xizmatkorlari hamma lash-lushlarini yelkalab kelishar ekan…
Albatta, bu –satira. Ammo men shu o’rinda ham san’atni o’ylayman. Biz mazmun va shakl haqida ko’p gapiramiz. Aslida, buning birinchisi – mantiqiy tafakkur, ikkinchisi – hissiy tafakkur. Ikkinchisi (narsalar va harakatlar) birinchisidan oldin yuradi. Ikkalasining birligi badiiy obraz bo’ladi.
Yaponlarda matnsiz, “bazabon” kinofil`mlar ko’p bo’ladi, kuzatganmisiz?
… Bu mening kasal bo’lib, tildan qolganimdan keyingi (sizga xudo ko’rsatmasin!) uyqusizligimda miyamga kelgan pala-partish fikrlar. Kechirasiz.