Комрон мирзо девонининг 3 та қўлёзма нусхаси сақланиб қолган. Улардаги туркий шеърлар: 40 ғазал, 21 фард, 26 рубоий, 3 қитъа, 9 маснавий ва таркиббанд (1114 мисра). Дарий тилидаги шеърлар: 26 ғазал, 22 фард, 4 рубоий, 3 қитъа, 4 маснавий (346 мисра). Девонининг қўлёзма нусхаларига кирмаган дарий тилида битилган баъзи ғазал, рубоий ва фардлар турли тазкира ва баёзлардан топилган. Комрон мирзонинг ҳозиргача маълум дарий тилидаги шеърлари 418 мисрадан иборат. Саҳифанинг пастида Комрон Мирзонинг Тошкентда ва Туркияда чоп этилган девони нашрлари билан танишасиз.

  КОМРОН, Комрон Мирзо (1509, Агра — 1557, Макка) — шоир ва давлат арбоби. Бобурнинт ўғли. Адабиёт, ҳарб ва сиёсат илмларини дастлаб отаси Бобурдан, сўнгра ўша даврнинг етук олимлари, давлат арбобларидан ўрганган. Отаси ҳаётлигида Қандаҳор ва Кобул ҳукмрони эди. Бобур вафотидан сўнг Ҳумоюннинг фармони б-н Панжоб ва Ҳинд дарёси воҳаси ҳам унга топширилди. Шершоҳ Сурий Бобурийлар давлатини босиб олгач (1540), ушбу вазиятдан фойдаланган Комрон мирзо укаси Ҳиндол Мирзо б-н қўшилиб, Аграни эгаллайди. Ҳумоюн Эронга қочиб, сафавийлар шоҳи Таҳмаспдан кўмак сўрайди. Комрон мирзо эса Афғонистонда ота мулкини асраб, мамлакатни ободонлаштиришга катта эътибор беради. Шоирлар, олимлар, санъаткорлар, ҳунармандларни саройига чорлаб, уларга моддий ва маънавий жиҳатдан ёрдам кўрсатади. Кобулни илму ҳунар, адабиёт ва санъат марказига айлантиради. Афғонистоннинг барча вилоятларини қўлга киритиб, ўзини подшоҳ деб эълон қилади. Ўз номига хутба ўқитиб, танга зарб қилдиради. 1545 й. Ҳумоюн Эрондан қарбий ёрдам олиб, Комрон мирзо тасарруфидаги Қандаҳор, Кобул, Ғазна, Бадахшонни эгаллайди. Жангда Комрон мирзо енгилиб, асирга олинади. Ҳумоюн Комрон мирзонинг гуноҳидан кечиб, унга Кўлоб ҳокимлигини беради. Аммо 1 йилдан сўнг Ҳумоюннинг Балхга кетганидан фойдаланган Комрон мирзо яна акасига қарши чиқади. Кобул яқинидаги Тангиҳода бўлган жангда Комрон мирзо енгилиб қочади (1550), укаси Аскарий Мирзо асирга олинади. Комрон мирзо пуштунлар қабиласининг сардори Одам Кахкардан ёрдам сўрайди. Одам Кахкар пуштунларнинг меҳмондўстлик одатларига хилоф равишда К.ни Ҳумоюнга тутиб беради. Ҳумоюн яна Комрон мирзонинг гуноҳидан кечмоқчи бўлганида, аркони давлат бунга йўл қўймайди. Натижада Ҳумоюн Комрон мирзони кўзига мил торттиради. Комрон мирзо Каъбани зиёрат қилиб, 3 йил Маккада яшайди ва шу ерда вафот этади. У Муҳаммад (сав) нинг катта завжалари Хадича қабрининг оёқ томонига дафн қилинади.

Комрон мирзо девонининг 3 та қўлёзма нусхаси сақланиб қолган. Улардаги туркий шеърлар: 40 ғазал, 21 фард, 26 рубоий, 3 қитъа, 9 маснавий ва таркиббанд (1114 мисра). Дарий тилидаги шеърлар: 26 ғазал, 22 фард, 4 рубоий, 3 қитъа, 4 маснавий (346 мисра). Девонининг қўлёзма нусхаларига кирмаган дарий тилида битилган баъзи ғазал, рубоий ва фардлар турли тазкира ва баёзлардан топилган. Комрон мирзонинг ҳозиргача маълум дарий тилидаги шеърлари 418 мисрадан иборат. Комрон мирзо отаси Бобур каби, асосан, ғазал жанрида ижод қилган. Faзалларида кўпроқ сўфиёна қарашлар акс этган («Зиҳи ҳар заррадин ҳуснунг ҳувайдо…»). Борлиқ ва ундаги барча нарса-ҳодисалар Яратганнинг тажаллиси бўлиб, бутун олам ўзининг турли шаклларда товланишидан бошқа нарса эмаслиги каби маълум даражада пантеизмга яқин турувчи ғояларни илгари суради. Шоирнинг маснавийлари, асо-сан, ирфон ва тасаввуф, ҳикмат ва панд-насиҳат, ахлоқий ва маънавий мавзуларга бағишланган. К. девони қўлёзма нусхалари Ҳиндистоннинг Пат (Худобахш кутубхонаси, инв. №470) ва Калькутта (Осиё жамияти қўлёзмалар фонди, инв. №668) шаҳарларида сакланади.

Асарлари: Девон, Т., 1993.
Адабиёт: Ҳасанхожа Нисорий, Музаккири аҳбоб, Т., 1993.

1975-1977 йилларда устоз Ҳамид Сулаймон бошчилигида Ҳиндистонга қилинган экспедиция давомида, Бобирнинг ўғли Комрон Мирзо қўлёзма девони мавжудлиги аниқланди. 964 (1556) ҳижрий йили Маҳмуд бин Исҳоқ аш-Шаҳобий ал-Ҳиравий томонидан кўчирилган бу нусха Худобахш кутубхонасининг энг мўътабар қўлёзмаларидан. У Комрон Ммрзонинг асосан, ўзбек ва форс-тожик тилларида яратган шеърларидан тузилган. Бу нусханинг яна бир тарихий аҳамияти шундаки, қўлёзма бошида ва охирида йигирмадан ортиқ давлат арбоблари муҳрлари босилган. Улар орасида Жаҳонгир Мирзо ва Шоҳжаҳон дастхатлари ҳам учрайди.

Комрон Мирзо шеърлари бадиий маҳорати, тилининг равон ва соддалиги, ажойиб лирик образларни ҳассослик билан ифодалаши жиҳатидан Бобир лирикасини эслатади. Унинг бутун меросида отаси — Бобир лирикасинииг руҳи балқиб туради. Ана шу маънода Комрон Мирзо Бобир лирикасидаги энг яхши анъаналарни давом эттирган, уни ҳам мазмун, ҳам бадимй жиҳатдаи бойитган санъаткор сифатида майдонга чиқади  (Саидбек Ҳасан мақоласидан).

КОМРОН МИРЗО ДЕВОНИДАН

ҒАЗАЛЛАР

Сендин айру ҳар замон кўнглум менинг ғамнокроқ,
Кўкрагим ҳажр илгидин пироҳанимдин чокроқ.

Тиғи мужгон тез этиб мастона боқсанг, эй қуёш,
Ханжаринг бепоку андин кўзларинг бепокроқ.

Бир назар бирла билиб дардимму даво айладинг,
Йўқтурур ҳусн аҳлида сендин киши даррокроқ.

Поклар кўнгли мақомингдур магар наққоши сунъ,
Чекмади сурат бу сафҳа Узросиндин покроқ.

Комрон қулдур қаду рафторингаким, йўқтурур
Қоматиигдин боғ аро сарви сихий чолокроқ.

* * *
Сенсизин сабру қарорим йўқтур,
Сендин ўзга яна ёрим йўқтур.

Зулфу юзини кўрай деб туну кун,
Ваҳки,бир лаҳза қарорим йўқтур.

Сарв ила лолани найлай,менким,
Сарвқад лолаузорим йўқтур.

Тийрадур кўзума олам гўй,
Йўлидин кўзда ғуборим йўқтур.

Комрон борғали ул лолазор,
Умрим боғинда баҳорим йўқтур.

*     *     *

Назарда сенму менинг, хоб ё хаёлдурур,
Висол десам агар андишаи маҳолдурур.

Не айшларки, тахайюл аро кўнгул қилмас,
Магарки подшаҳи олам хаёлдурур.

Ул асру саркашу мен ҳам санавбар қаддидин,
Кўнгулни ҳеч узолмон ғариби ҳолдурур.

Чиқиб улус аросидин канора тутайин,
Ки, кўнглум ичра улусдин басе малолдурур.

Магарки, белингу оғзинг ҳадисин айтурлар,
Ки, хурдадонлар аро асру қийлу қолдурур.

Сариғ юзума қизил ашкдинки хат ёздим,
Баҳори умр хазон бўлғаниға долдурур.

Юзунгда шоҳиди маънони жилаагар кўрдум,
Ажаб эмас десам ул меҳр безаволдурур.

Камол* шеъру суханварлиғимға тутти қулоқ,
Хўжанд мулкидаким соҳиби камолдурур,

Гаҳеки холу хатин, Комрон, анинг кўрса,
Кўнгулни бой берур, кўзларини олдурур.

* Камол Хўжандий назарда тутилмоқда (Х.Д.)

* * *

Зиҳи ҳар заррадин ҳуснунг ҳувайдо,
Жамолинг офтоби оламаро.

Агар зоҳир, агар ботинда сенсен,
Кўзу кўнглум аро пинҳону пайдо.

Агар юмсам кўз, ар ҳар сори очсам,
Сенинг ҳуснунгни айлармен тамошо.

Гаҳи ошиқ, гаҳи маъшуқ этарсен,
Бўлуб ҳар суврат ичра ошкоро.

Эрур Лайло била Ширин баҳона,
Жаҳонда сен солибсен шўру ғавғо.

Қилурмен навҳалар Мажнун ғамидин,
Қачонким хотиримға келса Лайло,

Етишти Комрон ул турки сармаст,
Хирад мулкин қилур яғмо ҳамоно.

* * *

Ёрдин келди хату таъвизи жон бўлди манга,
Қотили ҳажр илгидин хатти амон бўлди манга.

Ваҳ, бу не мактубдурким, номаи аъмолдек
Етгач илгимга саодатқа нишон бўлди манга.

Меҳрибон соғинғаним жавру жафо расмин тутуб,
Меҳр таркин қилдию номеҳрибон бўлди манга.

Доимо ёдимдасен бордур бу маъноға гувоҳ
Улки доим воқифи сирри ниҳон бўлди манга.

Гулъузоро, зикру фикрингдин даме холи эман,
То ватан булбул киби бу гулистон бўлди манга.

Эшигинда юз кетурсам Комрондек айб эмас,
Каъбайи мақсуд чун ул остон бўлди манга.

* * *

Ул қуёш оразидин парда олиб,
Шуълаи хошок вужудумға солиб.

Барча сувратда қилиб жилвайи ҳусн,
Ҳусни юз важҳ ила кўнглумни олиб.

Ҳар либос ичра урар ишқ йўлин,
Гоҳ Ширин, гаҳе Лайло аталиб.

Қиличи чок қилиб кўнглумни,
Кирпигидин яна ўқлар қадалиб.

Ҳодиса тошларидин шиша киби,
Бу қўҳан дайрда кўнглум ушалиб.

Эмди мен азми харобот этсам,
Борурам кўйида кўнглумни солиб,

Комрон эшигидин боргумдур,
Дарбадар кўнглум эшигида қолиб.

* * *

Ушбу тун кўнглумда ёру кўзум эрди масти хоб,
Ким етишти қойилим юз ноз ила айлаб итоб.

Хаста кўнглум музтарибдур зулфи тобиға тушуб,
Шаст аро тушкан балиғ янглиғки айлар изтироб.

Хоки раҳ бўлдум, гузар гар қилмаса, эрмас ажаб,
Мен гадойи бенаво, ул хусрави олийжаноб.

Кимки жонон чеҳрасида ишқ сиррин билмагай,
Не ажаб, андин деса «ё лайтани кунту туроб»,

Комрон, жонон таманноси мени пир айлади,
Эй дариғо, онсиз ўтти аҳди айёми шабоб.

* * *

Ишқ аро девона бўлсам, не ажаб,
Ақлдин бегона бўлсам, не ажаб,

Холи ўлмиш хилватим ағёрдин,
Ёр ила ҳамхона бўлсам, не ажаб.

Ёрутур кулбамни ул шамъи жамол,
Бошиға парвона бўлсам, не ажаб.

Зоҳир ўлди кўйида расволиғим,
Шаҳр аро афсона бўлсам, не ажаб.

Ул паривашқа бўлубмен, ошно,
Комрон, девона бўлсам, не ажаб.

* * *

Барқдек анвори хуснунг кўзларимга чақилиб,
Кўздин оқиздинг кўнгулни қатра-қатра қон қилиб.

Шамъи ҳуснунгни кўруб билдимки, оламсўздур,
Солдим ўзни шуълаға парвонадек кўруб бплиб.

Жон била кўнглумдин айрилдим санга еткан замон,
Эмди, эй жону жаҳон, сендин бўлурму айрилиб.

Жон етибтур оғзима, бўлғайму, эй исонафас,
Бир нафас оллимда ўлтурсанг иёдатқа келиб.

РУБОИЙЛАР

То кўрдум ўшал чеҳрани ҳайрондурмен,
Ул зулф ҳааосида паришондурмен,
Ҳам оғзининг асрорида нодондурмен,
Ҳам ҳуснининг авсофида Ҳассондурмен.

* * *

Ҳажринг мени асиру нотавон айлабтур,
Лаълинг ҳаваси ичимни қон айлабтур.
Бебаргу наво айлагонинг  булбулдек,
Яфроғ киби чеҳрамни хазон айлабтур.

Ё бўлса муяссар кишига илм ила ҳол,
Ё топса киши салтанат авжида камол,
Ё ошифтае  бўлса кўруб ҳусну жамол,
Ё бўлса тамом ўзлугидин фориғбол.

Қаддимни хам этган ул қадди мавзундур,
Сабримни кам этган ул руҳи гулгундур.
Кўнглум дағи васлингни тилаб маҳзундур,
Лайлосен, Комрон санга Мажнундур.

Найлаб санга дардимни аён қилғумдур,
Не тил била ҳолимни баён қилғумдур.
На тоқати изҳору на ихфо, ўзни
Бу тавр ила расвойи жаҳон қилғумдур.

Гар уйқудамен, кўнгул хаёлинг била хуш,
Гар уйғоқ эсам, кўзум жамолинг била хуш,
Хаттинг била шодмону холинг била хуш,
Ҳажринг била ғамноку висолинг била хуш.

Дедимки, менга берди худо фарзанде,
Бўлди юрагим порасиға пайванде,
Ҳеч англамадимки, чок этиб кўксумни,
Пурхун жигаримдин эрур парканде.

Аҳбобқа хуштурур рафиқ ўлса киши,
Имдод ила ҳомийи тариқ ўлса киши,
Ислом элига жон била тарвиж қилиб,
Бир-бирига бу беш кун шафиқ ўлса киши.

ФАРДЛАР

Оғриса мен телбадин жононим, эрмастур ажаб,
Ул басе нозук мизожу мен ниҳоят беадаб.

* * *

Лолайи ҳамро деган юзи эмиш, ёр-ёр,
Наргиси шаҳло деган кўзи эмиш, ёр-ёр.

* * *

Кўнгул васлин истаб ҳавое қилур,
Чу гулшанда булбул навое қилур.

Qozon dorilfununining nodir qo’lyozmalar bo’limidan topilgan, ma’rifatparvar podshohning o’g’li Komronga yozgan maktubida (bu maktub bilan mana bu sahifada tanishing) o’z hayotiy tajribalarining eng muhim jihatlarini uning qalbiga yetib boradigan haroratli dil so’zlari bilan jumladan, shunday yozadi: “… Ko’kaldoshu emakdosh va ichkularing (ichki mulozimlar) bilan sabaq o’qurg’a ruju’ kelturubsen. Bu jihatdan ko’ngulga surur, xotirga huzur yetib, bisyor(ko’p) xushhollik yuz berdi. Tengri taola dargohidin umidim borki, jam’i qobiliyat va salohiyat bobinda mukammal bo’lib voyaga yetgaysen”.

Ma’rifatli podshoh Bobur o’g’li Komronning saboq o’qishga astoydil kirishganidan ko’ngli sururga, xotiri huzurga, dili quvonchga to’lganida teran ma’no bor. Maktubdagi “sabaq o’qurg’a ruju’ qilish” – ilm olishni kitob o’qishni, hatto she’r mashq qilishni ham o’z ichiga oladigan iboradir. Zero, Komron Mirzo otasi ixtiro qilgan “Xatti Boburiy” alifbosida ham ravon o’qiydigan va yozadigan bo’ladi. Bu va shu yillarda uyg’ona boshlagan Komrondagi shoirlik qobiliyati albatta, otani suyuntiradi. U o’z she’rlarini otasidan ibrat olib ko’proq turkiy tilda yozadi. Bobur Mirzoning eng yaxshi she’riy an’analari o’ziga xos tarzda Komron Mirzo ruboiylarida davom ettiriladi.

  KOMRON, Komron Mirzo (1509, Agra — 1557, Makka) — shoir va davlat arbobi. Boburnint o’g’li. Adabiyot, harb va siyosat ilmlarini dastlab otasi Boburdan, so’ngra o’sha davrning yetuk olimlari, davlat arboblaridan o’rgangan. Otasi hayotligida Qandahor va Kobul hukmroni edi. Bobur vafotidan so’ng Humoyunning farmoni b-n Panjob va Hind daryosi vohasi ham unga topshirildi. Shershoh Suriy Boburiylar davlatini bosib olgach (1540), ushbu vaziyatdan foydalangan Komron mirzo ukasi Hindol Mirzo b-n qo’shilib, Agrani egallaydi. Humoyun Eronga qochib, safaviylar shohi Tahmaspdan ko’mak so’raydi. Komron mirzo esa Afg’onistonda ota mulkini asrab, mamlakatni obodonlashtirishga katta e’tibor beradi. Shoirlar, olimlar, san’atkorlar, hunarmandlarni saroyiga chorlab, ularga moddiy va ma’naviy jihatdan yordam ko’rsatadi. Kobulni ilmu hunar, adabiyot va san’at markaziga aylantiradi. Afg’onistonning barcha viloyatlarini qo’lga kiritib, o’zini podshoh deb e’lon qiladi. O’z nomiga xutba o’qitib, tanga zarb qildiradi. 1545 y. Humoyun Erondan qarbiy yordam olib, Komron mirzo tasarrufidagi Qandahor, Kobul, G’azna, Badaxshonni egallaydi. Jangda Komron mirzo yengilib, asirga olinadi. Humoyun Komron mirzoning gunohidan kechib, unga Ko’lob hokimligini beradi. Ammo 1 yildan so’ng Humoyunning Balxga ketganidan foydalangan Komron mirzo yana akasiga qarshi chiqadi. Kobul yaqinidagi  Tangihoda bo’lgan jangda Komron mirzo yengilib qochadi (1550), ukasi Askariy Mirzo asirga olinadi. Komron mirzo pushtunlar qabilasining sardori Odam Kaxkardan yordam so’raydi. Odam Kaxkar pushtunlarning mehmondo’stlik odatlariga xilof ravishda K.ni Humoyunga tutib beradi. Humoyun yana Komron mirzoning gunohidan kechmoqchi bo’lganida, arkoni davlat bunga yo’l qo’ymaydi. Natijada Humoyun Komron mirzoni ko’ziga mil torttiradi. Komron mirzo Ka’bani ziyorat  qilib, 3 yil Makkada yashaydi va shu yerda vafot etadi. U Muhammad (sav) ning katta zavjalari Xadicha qabrining oyoq tomoniga dafn qilinadi.

Komron mirzo devonining 3 ta qo’lyozma nusxasi saqlanib qolgan. Ulardagi turkiy she’rlar: 40 g’azal, 21 fard, 26 ruboiy, 3 qit’a, 9 masnaviy va tarkibband (1114 misra). Dariy tilidagi she’rlar: 26 g’azal, 22 fard, 4 ruboiy, 3 qit’a, 4 masnaviy (346 misra). Devonining qo’lyozma nusxalariga kirmagan dariy tilida bitilgan ba’zi g’azal, ruboiy va fardlar turli tazkira va bayozlardan topilgan. Komron mirzoning xrzirgacha ma’lum dariy tilidagi she’rlari 418 misradan iborat.

Komron mirzo otasi Bobur kabi, asosan, g’azal janrida ijod qilgan. Fazallarida ko’proq so’fiyona qarashlar aks etgan («Zihi har zarradin husnung huvaydo…»).

Borliq va undagi barcha narsa-hodisalar Yaratganningtajallisi bo’lib, butun olam o’zining turli shakllarda tovlanishidan boshqa narsa emasligi kabi ma’lum darajada panteizmga yaqin turuvchi g’oyalarni ilgari suradi. Shoirning masnaviylari, aso-san, irfon va tasavvuf, hikmat va pand-nasihat, axloqiy va ma’naviy mavzularga bag’ishlangan. K. devoni qo’lyozma nusxalari Hindistonning Pat (Xudobaxsh kutubxonasi, inv. №470) va Kal`kutta (Osiyo jamiyati qo’lyozmalar fondi, inv.№668) shaharlarida saklanadi.

Asarlari: Devon, T., 1993.
Adabiyot: Hasanxoja Nisoriy, Muzakkiri ahbob, T., 1993.

1975-1977 yillarda ustoz Hamid Sulaymon boshchiligida Hindistonga qilingan ekspeditsiya davomida, Bobirning o’g’li Komron Mirzo qo’lyozma devoni mavjudligi aniqlandi. 964 (1556) hijriy yili Mahmud bin Is’hoq ash-Shahobiy al-Hiraviy tomonidan ko’chirilgan bu nusxa Xudobaxsh kutubxonasining eng mo»tabar qo’lyozmalaridan. U Komron Mmrzoning asosan, o’zbek va fors-tojik tillarida yaratgan she’rlaridan tuzilgan. Bu nusxaning yana bir tarixiy ahamiyati shundaki, qo’lyozma boshida va oxirida yigirmadan ortiq davlat arboblari muhrlari bosilgan. Ular orasida Jahongir Mirzo va Shohjahon dastxatlari ham uchraydi.

Komron Mirzo she’rlari badiiy mahorati, tilining ravon va soddaligi, ajoyib lirik obrazlarni hassoslik bilan ifodalashi jihatidan Bobir lirikasini eslatadi. Uning butun merosida otasi — Bobir lirikasiniig ruhi balqib turadi. Ana shu ma’noda Komron Mirzo Bobir lirikasidagi eng yaxshi an’analarni davom ettirgan, uni ham mazmun, ham badimy jihatdai boyitgan san’atkor sifatida maydonga chiqadi (Saidbek Hasan maqolasidan).

KOMRON MIRZO DEVONIDAN

G’AZALLAR

Sendin ayru har zamon ko’nglum mening g’amnokroq,
Ko’kragim hajr ilgidin pirohanimdin chokroq.

Tig’i mujgon tez etib mastona boqsang, ey quyosh,
Xanjaring bepoku andin ko’zlaring bepokroq.

Bir nazar birla bilib dardimmu davo aylading,
Yo’qturur husn ahlida sendin kishi darrokroq.

Poklar ko’ngli maqomingdur magar naqqoshi sun’,
Chekmadi surat bu safha Uzrosindin pokroq.

Komron quldur qadu raftoringakim, yo’qturur
Qomatiigdin bog’ aro sarvi sixiy cholokroq.

* * *
Sensizin sabru qarorim yo’qtur,
Sendin o’zga yana yorim yo’qtur.

Zulfu yuzini ko’ray deb tunu kun,
Vahki,bir lahza qarorim yo’qtur.

Sarv ila lolani naylay,menkim,
Sarvqad lolauzorim yo’qtur.

Tiyradur ko’zuma olam go’y,
Yo’lidin ko’zda g’uborim yo’qtur.

Komron borg’ali ul lolazor,
Umrim bog’inda bahorim yo’qtur.

* * *

Nazarda senmu mening, xob yo xayoldurur,
Visol desam agar andishai maholdurur.

Ne ayshlarki, taxayyul aro ko’ngul qilmas,
Magarki podshahi olam xayoldurur.

Ul asru sarkashu men ham sanavbar qaddidin,
Ko’ngulni hech uzolmon g’aribi holdurur.

Chiqib ulus arosidin kanora tutayin,
Ki, ko’nglum ichra ulusdin base maloldurur.

Magarki, belingu og’zing hadisin ayturlar,
Ki, xurdadonlar aro asru qiylu qoldurur.

Sarig’ yuzuma qizil ashkdinki xat yozdim,
Bahori umr xazon bo’lg’anig’a doldurur.

Yuzungda shohidi ma’noni jilaagar ko’rdum,
Ajab emas desam ul mehr bezavoldurur.

Kamol* she’ru suxanvarlig’img’a tutti quloq,
Xo’jand mulkidakim sohibi kamoldurur,

Gaheki xolu xatin, Komron, aning ko’rsa,
Ko’ngulni boy berur, ko’zlarini oldurur.

* Kamol Xo’jandiy nazarda tutilmoqda (X.D.)

* * *

Zihi har zarradin husnung huvaydo,
Jamoling oftobi olamaro.

Agar zohir, agar botinda sensen,
Ko’zu ko’nglum aro pinhonu paydo.

Agar yumsam ko’z, ar har sori ochsam,
Sening husnungni aylarmen tamosho.

Gahi oshiq, gahi ma’shuq etarsen,
Bo’lub har suvrat ichra oshkoro.

Erur Laylo bila Shirin bahona,
Jahonda sen solibsen sho’ru g’avg’o.

Qilurmen navhalar Majnun g’amidin,
Qachonkim xotirimg’a kelsa Laylo,

Yetishti Komron ul turki sarmast,
Xirad mulkin qilur yag’mo hamono.

* * *

Yordin keldi xatu ta’vizi jon bo’ldi manga,
Qotili hajr ilgidin xatti amon bo’ldi manga.

Vah, bu ne maktubdurkim, nomai a’moldek
Yetgach ilgimga saodatqa nishon bo’ldi manga.

Mehribon sog’ing’anim javru jafo rasmin tutub,
Mehr tarkin qildiyu nomehribon bo’ldi manga.

Doimo yodimdasen bordur bu ma’nog’a guvoh
Ulki doim voqifi sirri nihon bo’ldi manga.

Gul’uzoro, zikru fikringdin dame xoli eman,
To vatan bulbul kibi bu guliston bo’ldi manga.

Eshiginda yuz ketursam Komrondek ayb emas,
Ka’bayi maqsud chun ul oston bo’ldi manga.

* * *

Ul quyosh orazidin parda olib,
Shu’lai xoshok vujudumg’a solib.

Barcha suvratda qilib jilvayi husn,
Husni yuz vajh ila ko’nglumni olib.

Har libos ichra urar ishq yo’lin,
Goh Shirin, gahe Laylo atalib.

Qilichi chok qilib ko’nglumni,
Kirpigidin yana o’qlar qadalib.

Hodisa toshlaridin shisha kibi,
Bu qo’han dayrda ko’nglum ushalib.

Emdi men azmi xarobot etsam,
Boruram ko’yida ko’nglumni solib,

Komron eshigidin borgumdur,
Darbadar ko’nglum eshigida qolib.

* * *

Ushbu tun ko’nglumda yoru ko’zum erdi masti xob,
Kim yetishti qoyilim yuz noz ila aylab itob.

Xasta ko’nglum muztaribdur zulfi tobig’a tushub,
Shast aro tushkan balig’ yanglig’ki aylar iztirob.

Xoki rah bo’ldum, guzar gar qilmasa, ermas ajab,
Men gadoyi benavo, ul xusravi oliyjanob.

Kimki jonon chehrasida ishq sirrin bilmagay,
Ne ajab, andin desa «yo laytani kuntu turob»,

Komron, jonon tamannosi meni pir ayladi,
Ey darig’o, onsiz o’tti ahdi ayyomi shabob.

* * *

Ishq aro devona bo’lsam, ne ajab,
Aqldin begona bo’lsam, ne ajab,

Xoli o’lmish xilvatim ag’yordin,
Yor ila hamxona bo’lsam, ne ajab.

Yorutur kulbamni ul sham’i jamol,
Boshig’a parvona bo’lsam, ne ajab.

Zohir o’ldi ko’yida rasvolig’im,
Shahr aro afsona bo’lsam, ne ajab.

Ul parivashqa bo’lubmen, oshno,
Komron, devona bo’lsam, ne ajab.

* * *

Barqdek anvori xusnung ko’zlarimga chaqilib,
Ko’zdin oqizding ko’ngulni qatra-qatra qon qilib.

Sham’i husnungni ko’rub bildimki, olamso’zdur,
Soldim o’zni shu’lag’a parvonadek ko’rub bplib.

Jon bila ko’nglumdin ayrildim sanga yetkan zamon,
Emdi, ey jonu jahon, sendin bo’lurmu ayrilib.

Jon yetibtur og’zima, bo’lg’aymu, ey isonafas,
Bir nafas ollimda o’ltursang iyodatqa kelib.

RUBOIYLAR

To ko’rdum o’shal chehrani hayrondurmen,
Ul zulf haaosida parishondurmen,
Ham og’zining asrorida nodondurmen,
Ham husnining avsofida Hassondurmen.

* * *

Hajring meni asiru notavon aylabtur,
La’ling havasi ichimni qon aylabtur.
Bebargu navo aylagoning bulbuldek,
Yafrog’ kibi chehramni xazon aylabtur.

YO bo’lsa muyassar kishiga ilm ila hol,
YO topsa kishi saltanat avjida kamol,
YO oshiftae bo’lsa ko’rub husnu jamol,
YO bo’lsa tamom o’zlugidin forig’bol.

Qaddimni xam etgan ul qaddi mavzundur,
Sabrimni kam etgan ul ruhi gulgundur.
Ko’nglum dag’i vaslingni tilab mahzundur,
Laylosen, Komron sanga Majnundur.

Naylab sanga dardimni ayon qilg’umdur,
Ne til bila holimni bayon qilg’umdur.
Na toqati izhoru na ixfo, o’zni
Bu tavr ila rasvoyi jahon qilg’umdur.

Gar uyqudamen, ko’ngul xayoling bila xush,
Gar uyg’oq esam, ko’zum jamoling bila xush,
Xatting bila shodmonu xoling bila xush,
Hajring bila g’amnoku visoling bila xush.

Dedimki, menga berdi xudo farzande,
Bo’ldi yuragim porasig’a payvande,
Hech anglamadimki, chok etib ko’ksumni,
Purxun jigarimdin erur parkande.

Ahbobqa xushturur rafiq o’lsa kishi,
Imdod ila homiyi tariq o’lsa kishi,
Islom eliga jon bila tarvij qilib,
Bir-biriga bu besh kun shafiq o’lsa kishi.

FARDLAR

Og’risa men telbadin jononim, ermastur ajab,
Ul base nozuk mizoju men nihoyat beadab.

* * *

Lolayi hamro degan yuzi emish, yor-yor,
Nargisi shahlo degan ko’zi emish, yor-yor.

* * *

Ko’ngul vaslin istab havoe qilur,
Chu gulshanda bulbul navoe qilur.